Avesto” ning O’rta Osiyo viloyatlari qadimgi tarixi , ijtimoiy tuzumi, iqtisodiy hayoti va ma’naviy madaniyatini o’rganishdagi muhim ahamiyati

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

117.880859375 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: “A ve st o” ning O’rt a Osiy o viloyat lari
qadimgi t arixi , ijt imoiy t uzumi, iqt isodiy
hayot i va ma’naviy madaniyat ini o’rganishdagi
muhim ahamiyat i
Re ja:
1. Zardusht iylik ning paydo bo`lishi.
2. A ve st oning muqaddas yozuvi.
3. A ve st odagi re al, duny oviy qadriy at lar.
4. "A ve st o" va qadimiy de hqonchilik
an`analari xususida ay rim mulohazalar.

“ Avesto” ayni zamonda bu
qadim o`lkada buyuk
davlat, buyuk ma`naviyat,
buyuk madaniyat
bo`lganligidan
guvohlik beruvchi tarixiy
hujjatdirki, uni hech kim
inkor
eta olmaydi.
I slom K arimov

"Av est o" – jahon madaniy at ining, juml adan, Mark aziy Osiy o v a
Eron xalql ari t arix ining qadimgi noy ob yodgorl igidir. Zardusht l ik
e` t iqodiga amal qiluv chi larni ng muqaddas k it obi sifat ida Yagona
Tangriga t opinish shu t a` li mot dan boshlangan. Bu k it ob t ark ibi,
ifoda uslubi v a t imsollar t izimi bi lan adabiy manbalarga y aqin
t uradi. "A v est o"da t il ga ol ingan j oy nomlari (Varaxsha, Vaxsh)dan
k elib chi qib, uning Amudary o sohil larida y arat il gani aniqlangan.
Shu asosda uning v at ani X orazmdir degan qarash mav jud.

"Av est o" oromiy v a pahlav i y
y ozuv l ari asosida y arat ilgan
maxsus alifboda dat slab t o` qqiz
ho` k iz t erisi ga y ozil gan. Ilk
nusxalari asosida sosoniy lar (mi l.
ol. 7-3 asr) dav rida 21 k it ob hol ida
y ig` il gan, bizgacha ularning
chorak qismi y et i b k elgan.
Tik langan mat nga " Zand" nomi
bilan sharhlar bi t ilgan. "Av est o"
t o` rt qismdan iborat : Yasna
(" Diniy m arosimlar " ), Yasht
(ma` no ji hat dan Yasnaga y aqin),
Visparad (" Barcha i lohlar
haqidagi k i t ob" ), Vendidad
(" Yov uz ruhlarga qarshi qonunlar
majmuasi" ).

Yasna t ark ibiga k irgan madhlar
" Gat l ar " (ay ri m manbal arda
"gohlar " ) deb noml anib, ularni
Zardut sning o` zi y ozgan deb
t ax min qilinadi. Gat lar t ark ibida
J amshid (Y ima), Gershasp,
Afrosi y ob (Al p Er To` nga) k abi
afsonav iy qahramonlar hay ot i
lav hal ari uchray di. "Av est o"
insoni y at siv ilizat si y a t ari xining ilk
sahifalarini t ashk il et gani uchun
jahon oli mlarining e` t ibori ni
t ort gan. U haqda F.N i t sshe, F.
Shpi gel, A. May llet , V. Bart old, E.
Bert el s, Yan Ripk a, O.Mak ov elsk iy,
I. Bragi nsk iy v.b. xorijiy
ol imlarning t adqiqot lari
mav jud.O` zbek ist onda "Av est o"ni
o` rganish qadimdan boshlangan.

Zardusht iy li k t a` limot i Mark aziy Osiy oda
ibt idoiy dav rda mav jud bo` lgan t abiat
k uchl arini i lohiy l asht iruv chi e` t iqodlarga
(Mark azi y Osiy o qadimgi aholisining
« y esk i di ni» ga) nisbat an monot eit sik
t a` limot dir. U behuda qon t o` k uv chi
qurbonlik l ar, harbiy t o` qnashuv lar,
bosqinchi lik urushlarini qoral ab, o` t roq,
osoy i sht a hay ot k echirishga, mehnat ga,
dehqonchilik , chorv achi lik bi lan
shug` ullani shga da` v at et adi . Moddiy
hay ot ni y ax shilashga urinishni y ov uzlik k a
qarshi k urash deb hisoblay di.
Zardusht iy li k dinida qo` riq y er ochib, uni
bog` u rog` ga ay l ant i rgan odam ilohiy ot
rahmat i ga uchray di. A k sincha, bog` l ar,
ek inzorlarni, sug` orish inshoot larini
buzganlar k at t a gunohga qol adilar.
Zardusht insonlarga t inch-t ot uv
y ashashni, halol mehnat qilishni
o` rgat moqchi bo` l adi.

Bunga k o` ra insonning bu duny odagi
hay ot iga y arasha narigi duny odagi t aqdiri
ham bo` lajak , har bir inson o` lgandan so` ng
o` zining bu duny odagi qilmishiga y arasha
abadiy rohat – jannat ga, y ok i y omon ishlari
k o` p bo` lsa na xursandlik v a na xafalik
k o` rmay digan arosat joy – misv ongat uga
t ushadi. Zardusht iy lik negizida olamning
qarama-qarshilik lar k urashi asosiga qurilgani
t uradi: y axshilik v a y omonlik , y orug` lik v a
qorong` ulik , hay ot v a o` lim o` rt asida abadiy
k urash dav om et adi. Barcha y axshilik larni
Ax ura-Mazda v a barcha y omonlik larni
Anxramay ny u (y ok i A xriman) ifodalay di.
Ax ura-Mazda insonlarga ezgu ishlarni bay on
et ib ularga amal qilishni buy uradi, y omon
ishlardan saqlanishga chaqiradi.

A v est o dingina emas, duny ov iy
bilimlar, t arix iy v oqealar, o` zi
t arqal gan o` lk alar, elat larning
ijt imoi y -iqt i sodiy hay ot i, madaniy v a
ma` nav iy qarashl ari , diniy e` t iqodl ari ,
urf-odat l ari haqidagi manbalardandir.
Unda bay on et i lgan asosi y g` oy a di niy
e` t iqodning ilk sodda bi limlari
Zardusht nomli pay g` ambar nomi
bilan bog` langan. U A v est oni ng eng
qadimiy qismi « Gat » (xat – noma)ni
ijod et gan. A v est o t ark ibi ga k irgan
bilim, ma` lumot lar qariy ib 2000 y il
mil oddan av v al 3000 y ill ik ohirlari
2000 y i llik boshlaridan t o milodning
boshlarigacha o` t gan dav rda y uzaga
k eli b, av loddan-av lodga og` zak i
k o` chirib ol ingan, uning k o` p qismi
y o` qolgan, y et t idan bi r qismi
saqlangan. Miloddan av v algi 3 asrda
A rshak iy lar sulol asi dav rida
t o` plangan.

Hozirgi dinshunoslik k a xos bo` lgan A v est oning 6
asrlarda Eronda huk mronlik qilgan Sosoniy lar sulolasi
shohi X israv I huk mronligi dav rida y ozib t ugat ilgan,
k ey inchalik pahlav iy t iliga t arjima qilinib asosiy
t ek st iga k o` plab sharhlar berilgan. Bular « Zend» nomi
bilan ma` lum.
Av est o oldin 12 ming mol t erisiga y ozilib, x ajmi g` oy at
k at t a bo` lgani uchun undan foy dalanish
osonlasht irish niy at ida « k ichik av est o» y arat ildi.
(Beruniy ).
7 asrda Sosoniy lar dav lat i parchalanib, arab
bosqinchilari, Eron v a O` rt a Osiy oni bosib olgach,
Zardusht iy lik ham zarbalarga uchrab, unga
ishonuv chilar quv g` in v a t a` qib ost iga olingach
Av est oning ak sariy at beshdan uch qismi y o` qolgan v a
unit ilgan.

Mavzu: “A ve st o” ning O’rt a Osiy o viloyat lari qadimgi t arixi , ijt imoiy t uzumi, iqt isodiy hayot i va ma’naviy madaniyat ini o’rganishdagi muhim ahamiyat i Re ja: 1. Zardusht iylik ning paydo bo`lishi. 2. A ve st oning muqaddas yozuvi. 3. A ve st odagi re al, duny oviy qadriy at lar. 4. "A ve st o" va qadimiy de hqonchilik an`analari xususida ay rim mulohazalar.

“ Avesto” ayni zamonda bu qadim o`lkada buyuk davlat, buyuk ma`naviyat, buyuk madaniyat bo`lganligidan guvohlik beruvchi tarixiy hujjatdirki, uni hech kim inkor eta olmaydi. I slom K arimov

"Av est o" – jahon madaniy at ining, juml adan, Mark aziy Osiy o v a Eron xalql ari t arix ining qadimgi noy ob yodgorl igidir. Zardusht l ik e` t iqodiga amal qiluv chi larni ng muqaddas k it obi sifat ida Yagona Tangriga t opinish shu t a` li mot dan boshlangan. Bu k it ob t ark ibi, ifoda uslubi v a t imsollar t izimi bi lan adabiy manbalarga y aqin t uradi. "A v est o"da t il ga ol ingan j oy nomlari (Varaxsha, Vaxsh)dan k elib chi qib, uning Amudary o sohil larida y arat il gani aniqlangan. Shu asosda uning v at ani X orazmdir degan qarash mav jud.

"Av est o" oromiy v a pahlav i y y ozuv l ari asosida y arat ilgan maxsus alifboda dat slab t o` qqiz ho` k iz t erisi ga y ozil gan. Ilk nusxalari asosida sosoniy lar (mi l. ol. 7-3 asr) dav rida 21 k it ob hol ida y ig` il gan, bizgacha ularning chorak qismi y et i b k elgan. Tik langan mat nga " Zand" nomi bilan sharhlar bi t ilgan. "Av est o" t o` rt qismdan iborat : Yasna (" Diniy m arosimlar " ), Yasht (ma` no ji hat dan Yasnaga y aqin), Visparad (" Barcha i lohlar haqidagi k i t ob" ), Vendidad (" Yov uz ruhlarga qarshi qonunlar majmuasi" ).

O'xshashlar

Avestoning O’rta Osiyo viloyatlariqadimgi tarixi, ijtimoiy tuzumi, iqtisodiy hayoti va ma’naviy madaniyatini o’rganishdagi muhim ahamiyati.

Avestoning O'rta Osiyo viloyatlari qadimgi tarixi, ijtimoiy tuzumi iqtisodiy hayoti va ma'naviy madaniyatini o'rganishdagi muhim ahamiyati

Qoraqalpog’iston SSRning ijtimoiy-iqtisodiy hayoti

Tonga va taitiliklar ijtimoiy tuzumi

Tonga va Taitiliklar ijtimoiy tuzumi