logo

Axborot xavfsizligi muammosi. Asosiy xavf-xatarlar. Stenografik va kriptografiya tushunchasi

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

102.5205078125 KB
A xborot  xavf sizligi muammosi. A sosiy 
xavf -xat arlar. St e nografi k  va 
k ript ografi ya t ushunchasi 
Axborot   xavfsizligini  ta'minlash  –  bu 
foydalanuvchining  axborotlarini  himoyalashga 
quyilgan me'yor va talablarni bajarishidir. 
  Axborot xavfsizligi –  bu axborot foydalanuvchilariga 
va  ko'plab  axborot  tizimlariga  zarar  keltiruvchi  tabiiy 
yoki  sun'iy  xarakterga  ega  tasodifiy  va  uyushtirilgan 
ta'sirlardan  axborotlarni  va  axborot  kommunikatsiya 
tizim ob'ektlarining himoyalanganligidir . 14A- 2Asosiy xavfsizlik tushunchalari
•
Zarar darajalari
•
Mumkin bo'lgan zarar keltirish darajasi
•
Tizimning barcha qismlari kiradi
•
Axborotlarni yo'qotish xavfi 
•
Xususiy axborotni yo'qotish
•
Apparat vositalaridan foydalanish mumkin 
emasligi
•
Dasturiy ta'minotdan foydalanish mumkin 
emasligi Resurslardan ruxsatsiz foydalanish va 
uning oqibatlari
•
Axborot-kommunikatsiya tizimining ixtiyoriy tarkibiy qismlaridan biri bo'lgan, hamda axborot 
tizimi  taqdim  etadigan  imkoniyat  mavjud  bo'lgan  resurslardan  belgilangan  qoidalarga  muvofiq 
bo'lmagan  holda,  foydalanishni  cheklash  qoidalariga  rioya  qilmasdan  foydalanish  –  bu 
resurslardan ruxsatsiz foydalanish toifasiga kiradi. 
•
Bunday foydalanish natijasida quyidagi oqibatlar yuzaga kelishi mumkin:
•
   axborotning o'g'irlanishi;
•
   axborotni o'zgartirish;
•
   axborotning yo'qotilishi;
•
   yolg'on axborotni kiritish;
•
   axborotni qalbakilashtirish va h.k. Hujum tushunchasi va axborot 
xujumlari 
Xujum tushunchasi  –  buzg'unchining  biror bir maqsad 
yo'lida  axborot  kommunikatsiya  tizimlarining  mavjud 
himoyalash tizimlarini buzishga qaratilgan harakati.
Axborot hujumlari  odatda 3 ga bo'linadi:
Ob'ekt  haqida  ma'lumotlar  yig'ish  (razvedkalash) 
hujumi.
Ob'ektdan foydalanishga ruxsat olish hujumi.
Xizmat ko'rsatishdan voz kechish xujumi. Komp ь yuter xavfsizligiga tahdid 
–
Atayin yoki sezmasdan komp ь yuter tizimlari yoki ulardagi 
ma'lumotlarni yo'qotishga, yoki buzilishiga olib keluvchi har 
qanday hodisa, harakat yoki vaziyat.
–
Muntazam ma'lumotlar zaxira nusxasini ko'chirmaslik komp ь yuter 
xavfsizligiga tahdid hisoblanadi. Kompyuter jinoyatlari
Ta'rifi: 
Komp ь yuter dasturi, ma'lumotlar yoki ulanishdan jinoyat ob'ekti, 
predmeti yoki vositasi sifatida foydalanib noqonuniy faoliyatni 
amalga oshirishda komp ь yuterdan foydalanish harakatlari. 
Jinoyatlarning 80% kompaniya ichida sodir bo'lishi va taxminan 50% 
qayd etilmagan jinoyatlar hisoblanishi aniqlangan Komp ь yuter  jinoyatlari turlari:

Ma'lumotlarni buzib ko'rsatish: komp ь yuterga kiritishda ma'lumotlarni o'zgartirish

Narezanie salyami: o'g'irlovchining hisob raqamiga kichik miqdorda pul o'tkazish

Friking: uzoq masofalarga bepul qo'ng'iroq qilish usuli 

Klonlashtirish: skanerlardan foydalanib mobil telefonlar bilan qalloblik qilish 

Kardlash:  kredit kartalarini o'g'irlash va raqamlaridan qalloblik yo'lida foydalanish 

Pigibeking: josuslik yo'li bilan kredit kartalari raqamlarini o'g'irlash

Ijtimoiy injeneriya: xodimlarni axborot sotishga ko'ndirish 

Chiqindi konteynerlarini kovlash /Chiqindini tozalash: axlat yashiklarida shaxsiy 
axborotlarni topish 

Spufing: yolg'on ulanish sahifasi orqali parolni o'g'irlash  Kompyuter jinoyatiga misollar
•
Ruxsatsiz komp ь yuterdan foydalanish
•
Kompaniya komp ь yuterlarida vaqtni o'g'irlash 
•
Davlat veb-saytlarini buzib kirish
•
Kredit kartasi haqidagi axborotlarni o'g'irlash
•
Maxfiy fayllarga ruxsatsiz kirish
•
Apparatli ta'minotni o'g'irlash
•
Axborotni yoki intellektual mulkni sotish
•
Dasturiy qaroqchilik 
•
Viruslar tarqatish va shu kabilar. Intellektual mulk – kashfiyotchilar, mualliflar va rassomlar 
tomonidan yaratiladigan mahsulot. Bular g'oyalar yoki g'oyalar 
to'plami
Intellektual mulk huquqi. Kashfiyotlar, asarlar va san'at ishlari 
yaratuvchilariga beriladigan egalik huquqlari   
Mualliflik huquqi muallifga yoki rassomga nusxa olish, e'lon 
qilish va uning materialini sotishga alohida mualliflik huquqini 
beradi 
Mualliflik huquqining buzilishi – manfaatdor shaxsdan ruxsat 
olmasdan mualliflik huquqi bilan qo'riqlanadigan manbadan 
materialdan foydalanish harakatlari  Axborotni himoya qilishni kriptografik usullari  
Simmetrik va nosimmetrik shifrlash usullari kalitlar 
belgilari, turlari va o'zgartirish uslubi bo'yicha 
quyidagilardan iborat bo'ladi:
-almashtirish usullari;
-qayta joylashtirish usullari;
-taxliliy usullar;
-additiv usullar;
-aralash usullar. Sirli (maxf i y) aloqalar soh a si  kr i ptolog i ya  dеb ayt i ladi. 
Ushbu so‘z yunoncha « kripto » — sirli va  «logus»  — 
xabar ma’nosini bildiruvchi so‘zlardan iborat. 
Kriptologiya ikki yo‘nalish, ya’ni  kriptografiya  va 
kriptotahlil dan iborat.
Kriptografiyaning  vazifasi xabarlarning maxfiyligini va 
haqiqiyligini ta’minlashdan iborat.   St enografi y a  nima?
•
Ruxsat etilmagan kirishdan axborotni ishonchli himoyalash muammosi 
eng ilgaritdan mavjud va hozirgi vaqtgacha hal qilinmagan. Maxfiy 
xabarlarni yashirish usullari qadimdan ma’lum, inson faoliyatining bu 
sohasi  stenografiya  degan nom olgan. Bu so‘z 
grekcha  Steganos  (maxfiy, sir) va  Graphy  (yozuv) so‘zlaridan kelib 
chiqqan va «sirli yozuv» degan ma’noni bildiradi. Stenografiya usullari, 
ehtimol, yozuv paydo bo‘lishidan oldin paydo bo‘lgan (dastlab shartli 
belgi va belgilashlar qullanilgan) bo‘lishi mumkin. St enografi y aning k rint ografi y adan 
farqi
•
Stenografiyaning  krintografiyadan boshqa o‘zgacha farqi ham bor. 
YA’ni uning maqsadi — maxfiy xabarning mavjudligini yashirishdir. Bu 
ikkala usul birlashtirilishi mumkin va natijada axborotni ximoyalash 
samaradorligini oshirish uchun ishlatilishi imkoni paydo bo‘ladi 
(masalan, kriptografik kalitlarni uzatish uchun). Zamonaviy komp'yuter 
stenografiyasining asosiy holatlari 
quyidagilardan iborat:
•
•    yashirish usullari faylning autentifikatsiyalanishligini va yaxlitligini 
ta’minlashi kerak;
•   yovuz niyatli shaxslarga qo‘llaniluvchi steganografiya usullari to‘liq 
ma ь lum deb faraz qilinadi;
•   usullarning axborotga nisbatan xavfsizlikni ta’minlashi ochik uzataladigan 
faylning asosiy xossalarini stenografik almashtirishlar bilan saqlashga va 
boshqa shaxslarga noma’lum bo‘lgan qandaydir axborot — kalitga 
asoslanadi;
•   agar yovuz niyatli shaxslarga xabarni ochish vaqti ma’lum bo‘lib qolgan 
bo‘lsa, maxfiy xabarning o‘zini chiqarib olish jarayoni murakkab xisoblash 
masalasi sifatida tasavvur qilinishi lozim.

A xborot xavf sizligi muammosi. A sosiy xavf -xat arlar. St e nografi k va k ript ografi ya t ushunchasi Axborot xavfsizligini ta'minlash – bu foydalanuvchining axborotlarini himoyalashga quyilgan me'yor va talablarni bajarishidir. Axborot xavfsizligi – bu axborot foydalanuvchilariga va ko'plab axborot tizimlariga zarar keltiruvchi tabiiy yoki sun'iy xarakterga ega tasodifiy va uyushtirilgan ta'sirlardan axborotlarni va axborot kommunikatsiya tizim ob'ektlarining himoyalanganligidir .

14A- 2Asosiy xavfsizlik tushunchalari • Zarar darajalari • Mumkin bo'lgan zarar keltirish darajasi • Tizimning barcha qismlari kiradi • Axborotlarni yo'qotish xavfi • Xususiy axborotni yo'qotish • Apparat vositalaridan foydalanish mumkin emasligi • Dasturiy ta'minotdan foydalanish mumkin emasligi

Resurslardan ruxsatsiz foydalanish va uning oqibatlari • Axborot-kommunikatsiya tizimining ixtiyoriy tarkibiy qismlaridan biri bo'lgan, hamda axborot tizimi taqdim etadigan imkoniyat mavjud bo'lgan resurslardan belgilangan qoidalarga muvofiq bo'lmagan holda, foydalanishni cheklash qoidalariga rioya qilmasdan foydalanish – bu resurslardan ruxsatsiz foydalanish toifasiga kiradi. • Bunday foydalanish natijasida quyidagi oqibatlar yuzaga kelishi mumkin: • axborotning o'g'irlanishi; • axborotni o'zgartirish; • axborotning yo'qotilishi; • yolg'on axborotni kiritish; • axborotni qalbakilashtirish va h.k.

Hujum tushunchasi va axborot xujumlari Xujum tushunchasi – buzg'unchining biror bir maqsad yo'lida axborot kommunikatsiya tizimlarining mavjud himoyalash tizimlarini buzishga qaratilgan harakati. Axborot hujumlari odatda 3 ga bo'linadi: Ob'ekt haqida ma'lumotlar yig'ish (razvedkalash) hujumi. Ob'ektdan foydalanishga ruxsat olish hujumi. Xizmat ko'rsatishdan voz kechish xujumi.

Komp ь yuter xavfsizligiga tahdid – Atayin yoki sezmasdan komp ь yuter tizimlari yoki ulardagi ma'lumotlarni yo'qotishga, yoki buzilishiga olib keluvchi har qanday hodisa, harakat yoki vaziyat. – Muntazam ma'lumotlar zaxira nusxasini ko'chirmaslik komp ь yuter xavfsizligiga tahdid hisoblanadi.