Axloq va uning jamiyat hayotidagi oʻrni2
![Axloq va uning jamiyat
hayotidagi o rniʻ](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_1.png)
![Asosiy mezoniy tushunchalar – kategoriyalar singari
axloqiy tamoyillar ham axloqiy anglash shakllaridan
hisoblanadi. Ularda axloqiy talab nisbatan umumiy
tarzda ko’zga tashlanadi.
Ular jamiyat tomonidan shaxsga qo’yiladigan talab
tarzida namoyon bo’lib, insonning axloqiy
mohiyatini, uning hayoti mazmunini, odamlar bilan
o’zaro aloqalaridagi asosiy jihatlarini belgilab beradi.
Natijada tamoyillar, inson xatti-harakat ining
umumiy yo’nalishini ko’rsatgan holda, ko’pgina
axloqiy me’yorlar uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Axloqiy tamoyillarning eng qadimiy va eng
muhimlaridan biri – insonparvarlik. U – insonning
yuksak ijtimoiy vazifasini belgilaydigan va barqaror
etadigan g’oyalar, qarashlar va e’tiqodlar majmui,
shaxs erki, qadr-qimmati, uning baxtli bo’lish
huquqini talab etish imkonining mavjudligiga
yengilmas ishonch. Insonparvarlik tamoyilini,
Ovro’po Uyg’onish mutafaqqirlari dastlab ilgari
surganlar, degan fikr mavjud. Aslida, insonparvarlik
dastavval Sharqda o’rtaga tashlangan, insoniylik,
insonparvarlik degan ma’noni bildiruvchi «namlulu»
so’zi bundan 3-4 ming yillar avvalgi qadimgi Somir
mix xatlarida uchraydi.](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_2.png)
![A x lo q j a m iy a t d a u c h t a
ta r k ib iy e le m e n tn in g
k o m b in a ts iy a s i s if a t id a
is h la y d i: a x lo q iy f a o liy a t,
a x lo q iy m u n o s a b a t la r V a
a x lo q iy o n g .](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_3.png)
![AXLOQNING INSON HAYATI VA JAMIYATDAGI O‘RNI
Shaxs va jamiyatning barcha tomonlarni axloqiy baho
berishga qodirligi tufayli jamoat hayoti- iqtisodiy, siyosiy,
ma'naviy va boshqalar, shuningdek, iqtisodiy, siyosiy,
diniy, ilmiy, estetik va boshqa maqsadlarni axloqiy
asoslash uchun axloq jamiyat hayotining barcha
sohalariga kiradi. Hayotda insondan jamiyatga xizmat
qilishni talab qiladigan xulq-atvor normalari va qoidalari
mavjud. Ularning paydo bo'lishi va mavjudligi
odamlarning birgalikdagi, jamoaviy hayotining ob'ektiv
zarurati bilan bog'liq.](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_4.png)
![Axloq, birinchi navbatda, jamiyatdagi
odamlarning xatti-harakatlarini tartibga solish va
shaxsning xatti-harakatlarini o'z-o'zini tartibga
solish usuli sifatida ishlaydi. Jamiyat rivojlanib
borar ekan, u ijtimoiy munosabatlarni tartibga
solishning boshqa ko'plab usullarini ixtiro qildi:
huquqiy, ma'muriy, texnik va boshqalar. Biroq,
tartibga solishning axloqiy usuli o'ziga xos bo'lib
qolmoqda.
Birinchidan, chunki u turli muassasalar, jazo
organlari va boshqalar shaklida tashkiliy
yordamga muhtoj emas. Ikkinchidan, axloqiy
tartibga solish, asosan, jamiyatdagi tegishli
me'yor va xulq-atvor tamoyillarini shaxslar
tomonidan o'zlashtirilishi orqali amalga oshiriladi.](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_5.png)
![PNG FILE
Hozirgi kunda davlatimiz
milliy ma’naviy qadriyatlarni
tiklashni, odamlarni halol,
insofli, adolatli bo’lishga
chaqirishni o’z ichki
siyosatining muhim qismi
deb bilgan holda ish
tutmoqda. Zero ko’z
o’ngimizda yolg’on, aldov,
iqkkiyuzlamachilik nimaligini
deyarli bilmaydigan
jamiyatlar, millatlar gullab-
yashnamoqda. Yaponiya, Olmoniya,
Fransiya, AQSh, Buyuk
Britaniya singari
mamlakatlar shular
jumlasidan.](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_6.png)
![Axloqning inson hayotidagi o'rni
Axloq jamiyat hayotining barcha sohalarining rivojlanishiga
sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Bu insonning ijtimoiy hayotning
istalgan jabhasini axloqiy baholay olishi bilan bog‘liq. Shuning
uchun axloq zamonaviy jamiyatning siyosiy, diniy, iqtisodiy,
ma'naviy va ilmiy sohalarida katta ahamiyatga ega.
Aniq bor qoidalar va qoidalar odob-axloq qoidalari, odamlarni
vaziyatga qarab o'zini qanday tutishga majbur qiladi. Bu
ob'ektiv ravishda jamoada birga yashash va boshqa odamlar
bilan birga hayot kechirish zarurati bilan belgilanadi. Demak,
axloq odamlar hayotiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. turli
mamlakatlar, kasblar va sevimli mashg'ulotlar.](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_7.png)
![Inson hayotida axloqiy me’yorlar ham katta
ahamiyatga ega. Ular tamoyillarga nisbatan ancha
sodda, umumlashmagan, tor qamrovli. Ularni
kundalik xayotimizda ma’lum axloqiy
tamoyillarning amalga oshish murvatlari ham
deyish mumkin, ular axloqiy talablarning eng
oddiy shakli sifatida ro’yobga chiqadi. Halollik,
rostgo’ylik, xushmomalalik, boodoblik, kamtarlik
singari me’yorlar ayniqsa, diqqatga sazovar. Shuni
ham aytish kerakki, halollikni uning dastlabki tor
diniy mazmunida-qaysi taom harom-u, qaysinisi
halol, degan ma’noda tushunmaslik lozim. U
allaqachon umuminsoniy ma’no kasb etgan
me’yorga aylangan. halollik, rostgo’ylik vijdon
tushunchasi bilan bog’liq, insonning o’zgaga
munosabati o’ziga munosabatidek sof bo’lishini
talab etuvchi ma’yorlardir.](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_8.png)
![Axloq kodeksi
1. Talabalarning vijdon kodeksi – bu asosiy me’yorlar va
qoidalar to’plamidir. Ularga rioya qilish oliy ta’lim muassasasi
oldida turgan bosh vazifa – zamonaviy ishlab chiqarishning
og’ir vaziyatlarida mehnat jamoalarida moslasha oladigan
yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashga imkon beradi.
1.1. Ushbu kodeks universitetda o’qish jarayonida talabalar
uchun asosiy axloqiy qoidalarni belgilaydi.
1.2. Axloqiy kodeks samarali o’qish uchun qulay va maqbul
sharoitlarni yaratishga, talabalar o’rtasidagi o’zaro munosabat,
o’qituvchilar va universitet xodimlari bilan muloqot qilish uchun
qulay psixologik muhit yaratishga qaratilgan](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_9.png)
![E ʼ tiboringiz
uchun raxmat](/data/documents/c0ff2be6-372b-4055-a889-6cf959bff0e5/page_10.png)
Axloq va uning jamiyat hayotidagi o rniʻ
Asosiy mezoniy tushunchalar – kategoriyalar singari axloqiy tamoyillar ham axloqiy anglash shakllaridan hisoblanadi. Ularda axloqiy talab nisbatan umumiy tarzda ko’zga tashlanadi. Ular jamiyat tomonidan shaxsga qo’yiladigan talab tarzida namoyon bo’lib, insonning axloqiy mohiyatini, uning hayoti mazmunini, odamlar bilan o’zaro aloqalaridagi asosiy jihatlarini belgilab beradi. Natijada tamoyillar, inson xatti-harakat ining umumiy yo’nalishini ko’rsatgan holda, ko’pgina axloqiy me’yorlar uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Axloqiy tamoyillarning eng qadimiy va eng muhimlaridan biri – insonparvarlik. U – insonning yuksak ijtimoiy vazifasini belgilaydigan va barqaror etadigan g’oyalar, qarashlar va e’tiqodlar majmui, shaxs erki, qadr-qimmati, uning baxtli bo’lish huquqini talab etish imkonining mavjudligiga yengilmas ishonch. Insonparvarlik tamoyilini, Ovro’po Uyg’onish mutafaqqirlari dastlab ilgari surganlar, degan fikr mavjud. Aslida, insonparvarlik dastavval Sharqda o’rtaga tashlangan, insoniylik, insonparvarlik degan ma’noni bildiruvchi «namlulu» so’zi bundan 3-4 ming yillar avvalgi qadimgi Somir mix xatlarida uchraydi.
A x lo q j a m iy a t d a u c h t a ta r k ib iy e le m e n tn in g k o m b in a ts iy a s i s if a t id a is h la y d i: a x lo q iy f a o liy a t, a x lo q iy m u n o s a b a t la r V a a x lo q iy o n g .
AXLOQNING INSON HAYATI VA JAMIYATDAGI O‘RNI Shaxs va jamiyatning barcha tomonlarni axloqiy baho berishga qodirligi tufayli jamoat hayoti- iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy va boshqalar, shuningdek, iqtisodiy, siyosiy, diniy, ilmiy, estetik va boshqa maqsadlarni axloqiy asoslash uchun axloq jamiyat hayotining barcha sohalariga kiradi. Hayotda insondan jamiyatga xizmat qilishni talab qiladigan xulq-atvor normalari va qoidalari mavjud. Ularning paydo bo'lishi va mavjudligi odamlarning birgalikdagi, jamoaviy hayotining ob'ektiv zarurati bilan bog'liq.
Axloq, birinchi navbatda, jamiyatdagi odamlarning xatti-harakatlarini tartibga solish va shaxsning xatti-harakatlarini o'z-o'zini tartibga solish usuli sifatida ishlaydi. Jamiyat rivojlanib borar ekan, u ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishning boshqa ko'plab usullarini ixtiro qildi: huquqiy, ma'muriy, texnik va boshqalar. Biroq, tartibga solishning axloqiy usuli o'ziga xos bo'lib qolmoqda. Birinchidan, chunki u turli muassasalar, jazo organlari va boshqalar shaklida tashkiliy yordamga muhtoj emas. Ikkinchidan, axloqiy tartibga solish, asosan, jamiyatdagi tegishli me'yor va xulq-atvor tamoyillarini shaxslar tomonidan o'zlashtirilishi orqali amalga oshiriladi.