logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Birinchi Renessans hodisasining yirik namoyandasi Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va faoliyati

Birinchi Renessans hodisasining yirik namoyandasi Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va faoliyati

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2818.63671875 KB
Ko'chirib olish
Birinchi Renessans hodisasining yirik namoyandasi Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va faoliyati REJA: Ahmad al-Farg’oniyning hayoti1 Ahmad al-Farg’oniyning astronomiya sohasidagi ishlari2 Al-Farg’oniyning umummuhandislik fani taraqqiyotida tutgan o’rni3 “ Lison ut-tayr ” asaridagi so‘zlarning mavzuiy guruhlari Asarlari Samoviy harakatlar va umumiy ilmi nujum kitobi Falakiyot ilmining usullari haqida kitob Yetti iqlim hisobi Kitob amal  il- ruhamatAstronomiya asoslari haqidagi kitobYulduzlar ilmi usuli kitobi Usturlob yasash haqida kitob Ilmiy tadqiqot olib borgan fanlari astronomiya matematika geografiya mantiq Ahmad Farg’oniy 797-865- yillarda yashab ijod etgan va uning shajarasi zardushtiylarga borib taqalar edi. Ahmad Farg’oniyning yoshlik davri o’z yurtida o’tadi. U Farg’onadan Xo’jand orqali Samarqandga so’ng, Buxoro orqali Marvga al- Ma’mun ibn Horun ar-Rashid huzuriga boradi. Bog’dodda 829-yili va Damashqdagi Sinjor sahrosida 832-yili olib borilgan astronomik kuzatishlar shular natijasidir. Ularning majmuasi «az-Zinjal-Ma’mun al-mumtaxona nomi bilan mashhur «Az-Zij al-Ma’mun al-Mumtaxona» haqidagi asosiy ma’lumotlar al-Farg’oniy «Kitob al- Harakat as-samoviya va javomeh ilm an-nujum» asarida o’z ifodasini topgan. Bu kitob astronomiyaga oid ilk arabcha asarlardan bo’lib, o’rta asr Ovropasiga keng tarqalgan va mashhur bo’lgan. Bu asar turli xil tillarga tarjima qilindi. Natijada al-Farg’oniy butun Ovropaga tanildi. Al- Farg’oniydan bir asr keyin yashagan, jahon astronomiya faniga katta hissa qo’shgan bog’dodlik Abu Abdulloh Muhammad al-Battoniy «As-zij as-Sobih» nomli astronomik jadvallari bizgacha yetib kelgan. Eng yirik ishlari 832-833-yillarda Sinjor dashtida yer meridianining bir darajasining uzunligini o’lchashda ishtirok etgan 861-yil Miqyos an-Nil inshootini qurib bergan Astronomiyaga doir asari Yevropada bir necha asr asosiy darslik sifatida o‘qitilgan A llomaning bugungi k undagi o’rni Fargʻoniyning nomi Xorazmiy kabi butun Sharq va Gʻarbda mashhurdir. Oʻrta asrda tabiiy-ilmiy bilimlarning rivojiga ulkan hissa qoʻshgan olim sifatida manbalarda, soʻnggi Gʻarb va Sharq mualliflari asarlarida, oʻz yurti Oʻzbekistonda, ayniqsa, zoʻr gʻurur va iftixor bilan tilga olinadi, oʻrganiladi, hozirgi k unda koʻchalar, oʻquv yurtlariga uning nomi berilgan. 1998 yilda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni bilan allomaning 1200 yillik tavallud sanasi katta tantanalar bilan nishonlandi. XVI asrdayoq Oydagi kraterlarning biriga uning nomi berildi. Farg’ona, Qohira shaharlarida allomaning muhtasham haykali qad rostlab turibdi. Geografi y a fanida qilgan y angiligi Al-Farg oniy katta kenglikdagi o lkalarni tavsiflagan bo lsa ʻ ʻ ʻ ham, o zining asl Vatani Movarounnahrni mufassalroq ʻ tavsiflagan. Undan tashqari shuni ham ta kidlash kerakki, al- ʼ Farg oniyning rub i ma mur haqidagi tasavvuri ancha aniq ʻ ʼ ʼ bo lib, har xil afsonaviyliqdan xolidir. Chunonchi, u Yajuj ʻ mamlakati deb Sharqdagi afsonaviy yerni emas, balki hozirgi Mo g ulistonning sharqi va Xitoyning shimoli- ʻ ʻ sharqiga mos keladigan aniq geografik hududni aytgan. “ Samoviy harakatlar va umumiy ilmi nujum kitobi” (“Kitob al-harakat as-samoviya va javomi ilm an-nujum”)ʼ XII asrda Ovro poda lotin tiliga ikki marta va XIII asrda boshqa Ovro po ʻ ʻ tillariga ham tarjima qilinganidan so ng, uning lotinlashtirilgan nomi “Alfraganus” ʻ shaklida G arbda bir necha asr davomida keng tarqaladi. Uning bu kitobi shu ʻ asrlar davomida Ovro po universitetlarida astronomiyadan asosiy darslik ʻ vazifasini o tadi. Al-Farg oniy asarining lotincha tarjimasi birinchi marta 1493 ʻ ʻ yilda nashr etilgan bo lib, u eng qadimgi nashr qilingan kitoblardan hisoblanadi. ʻ 1669 yili mashhur Golland matematigi va arabshunosi Yakob Golius al-Farg oniy ʻ asarining arabcha matnini yangi lotincha tarjimasi bilan nashr etganidan so ng, ʻ asarining Ovro podagi shuhrati yanada ortdi. Ovro po Uyg onish davrining buyuk ʻ ʻ ʻ namoyandalaridan biri bo lgan mashhur olim Regiomontan XV asrda Avstriya va ʻ Italiya universitetlarida astronomiyadan ma ruzalarni al-Farg oniy kitoblaridan ʼ ʻ o qigan. Al-Farg oniy nomini Dante (XV asr) va Shiller (XVIII asr) eslagan. ʻ ʻ Al-Farg’oniy ilmiy merosi bo’yicha tadqiqot olib borgan olimlar Sharqda: Hayitmat Rasulning „Piri koinot“, Yo‘ldosh Sulaymonning „Farg‘ona farzandi“, Nurulloxon hoji Abdulloh o‘g‘li „Bashar allomasi“ G’arbda: Dalambr, Brokelman, X. Zuter, I.Yu.Krachkovskiy, A. P. Yushkevich va B.A.Rozenfeld Al-Farg’oniy y ashagan shaharlari v a huk mronlik qilgan arab xalifalari Abbosiy arab xalifalari: Xorun ar -Rashid ( 786 – 809 ) al- Ma mun ʼ ( 813 – 833 ) Mu tasim (833– ʼ 842 ) Mutavakkil ( 846 – 861 ) Shaharlar : Marv Bag‘dod Damashq Qohira Adabiyotlar 1. Abdulahad Muhammadjonov, O zME ʻ . Birinchi jild. Toshkent, 20 00- yil 2. Kari-Niyazov T. N, Astronomicheskaya shkola Ulugbeka, M.-L., 1950 3. Nosirov A., Hikmatullayev X., Ahmad Farg‘oniy, T., 1966 4. Buyuk siymolar, allomalar (O‘rta Osiyolik mashhur mutafakkir va donishmandlar), 1-kitob, T., 1995 5. Axmedov A., Ahmad al-Farg‘oniy, T., 1998 E’tiboringiz uchun tashakkur!!!

Birinchi Renessans hodisasining yirik namoyandasi Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va faoliyati

REJA: Ahmad al-Farg’oniyning hayoti1 Ahmad al-Farg’oniyning astronomiya sohasidagi ishlari2 Al-Farg’oniyning umummuhandislik fani taraqqiyotida tutgan o’rni3

“ Lison ut-tayr ” asaridagi so‘zlarning mavzuiy guruhlari

Asarlari Samoviy harakatlar va umumiy ilmi nujum kitobi Falakiyot ilmining usullari haqida kitob Yetti iqlim hisobi Kitob amal  il- ruhamatAstronomiya asoslari haqidagi kitobYulduzlar ilmi usuli kitobi Usturlob yasash haqida kitob

Ilmiy tadqiqot olib borgan fanlari astronomiya matematika geografiya mantiq

O'xshashlar

Ahmad al-Fargʻoniyar
Ahmad al Farg'oniy ilmiy merosi
Said Ahmad hayoti va ijodi
Al-Xorazmiy hayoti va ijodi
Ahmad Zaki Validiy va uning faoliyati