Birinchi Renessans hodisasining yirik namoyandasi Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va faoliyati
![Birinchi Renessans hodisasining yirik
namoyandasi Ahmad al-Farg’oniyning
hayoti va faoliyati](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_1.png)
![REJA:
Ahmad al-Farg’oniyning hayoti1
Ahmad al-Farg’oniyning astronomiya
sohasidagi ishlari2
Al-Farg’oniyning umummuhandislik
fani
taraqqiyotida tutgan o’rni3](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_2.png)
![“ Lison ut-tayr ” asaridagi
so‘zlarning mavzuiy guruhlari](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_3.png)
![Asarlari Samoviy
harakatlar va
umumiy ilmi
nujum kitobi
Falakiyot
ilmining
usullari
haqida kitob
Yetti iqlim
hisobi
Kitob
amal il-
ruhamatAstronomiya
asoslari
haqidagi
kitobYulduzlar ilmi
usuli kitobi Usturlob
yasash
haqida kitob](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_4.png)
![Ilmiy tadqiqot olib borgan fanlari
astronomiya
matematika
geografiya
mantiq](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_5.png)
![Ahmad Farg’oniy 797-865-
yillarda yashab ijod etgan va
uning shajarasi zardushtiylarga
borib taqalar edi. Ahmad
Farg’oniyning yoshlik davri o’z
yurtida o’tadi. U Farg’onadan
Xo’jand orqali Samarqandga
so’ng, Buxoro orqali Marvga al-
Ma’mun ibn Horun ar-Rashid
huzuriga boradi.](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_6.png)
![Bog’dodda 829-yili va Damashqdagi Sinjor sahrosida 832-yili
olib
borilgan astronomik kuzatishlar shular natijasidir. Ularning majmuasi
«az-Zinjal-Ma’mun al-mumtaxona nomi bilan mashhur «Az-Zij al-Ma’mun
al-Mumtaxona» haqidagi asosiy ma’lumotlar al-Farg’oniy «Kitob al-
Harakat as-samoviya va javomeh ilm an-nujum» asarida o’z ifodasini
topgan. Bu kitob astronomiyaga oid ilk arabcha asarlardan bo’lib, o’rta asr
Ovropasiga keng tarqalgan va mashhur bo’lgan. Bu asar turli xil tillarga
tarjima qilindi. Natijada al-Farg’oniy butun Ovropaga tanildi. Al-
Farg’oniydan bir asr keyin yashagan, jahon astronomiya faniga katta hissa
qo’shgan bog’dodlik Abu Abdulloh Muhammad al-Battoniy «As-zij as-Sobih»
nomli astronomik jadvallari
bizgacha yetib kelgan.](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_7.png)
![Eng yirik ishlari
832-833-yillarda Sinjor dashtida yer
meridianining bir darajasining uzunligini
o’lchashda ishtirok etgan
861-yil Miqyos an-Nil inshootini
qurib bergan
Astronomiyaga doir asari Yevropada
bir necha asr asosiy darslik sifatida
o‘qitilgan](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_8.png)
![A llomaning bugungi
k undagi o’rni
Fargʻoniyning nomi Xorazmiy kabi butun Sharq va Gʻarbda
mashhurdir. Oʻrta asrda tabiiy-ilmiy bilimlarning rivojiga ulkan
hissa qoʻshgan olim sifatida manbalarda, soʻnggi Gʻarb va
Sharq mualliflari asarlarida, oʻz yurti Oʻzbekistonda, ayniqsa,
zoʻr gʻurur va iftixor bilan tilga olinadi, oʻrganiladi, hozirgi
k unda koʻchalar, oʻquv yurtlariga uning nomi berilgan. 1998
yilda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni bilan
allomaning 1200 yillik tavallud sanasi katta tantanalar bilan
nishonlandi. XVI asrdayoq Oydagi kraterlarning biriga uning
nomi berildi. Farg’ona, Qohira shaharlarida allomaning
muhtasham haykali qad rostlab turibdi.](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_9.png)
![Geografi y a fanida qilgan
y angiligi
Al-Farg oniy katta kenglikdagi o lkalarni tavsiflagan bo lsa ʻ ʻ ʻ
ham, o zining asl Vatani Movarounnahrni mufassalroq
ʻ
tavsiflagan. Undan tashqari shuni ham ta kidlash kerakki, al-
ʼ
Farg oniyning rub i ma mur haqidagi tasavvuri ancha aniq
ʻ ʼ ʼ
bo lib, har xil afsonaviyliqdan xolidir. Chunonchi, u Yajuj
ʻ
mamlakati deb Sharqdagi afsonaviy yerni emas, balki
hozirgi Mo g ulistonning sharqi va Xitoyning shimoli-
ʻ ʻ
sharqiga mos keladigan aniq geografik hududni aytgan.](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_10.png)
![“ Samoviy harakatlar va umumiy ilmi nujum kitobi” (“Kitob
al-harakat as-samoviya va javomi ilm an-nujum”)ʼ
XII asrda Ovro poda lotin tiliga ikki marta va XIII asrda boshqa Ovro po
ʻ ʻ
tillariga ham tarjima qilinganidan so ng, uning lotinlashtirilgan nomi “Alfraganus”
ʻ
shaklida G arbda bir necha asr davomida keng tarqaladi. Uning bu kitobi shu
ʻ
asrlar davomida Ovro po universitetlarida astronomiyadan asosiy darslik
ʻ
vazifasini o tadi. Al-Farg oniy asarining lotincha tarjimasi birinchi marta 1493
ʻ ʻ
yilda nashr etilgan bo lib, u eng qadimgi nashr qilingan kitoblardan hisoblanadi.
ʻ
1669 yili mashhur Golland matematigi va arabshunosi Yakob Golius al-Farg oniy
ʻ
asarining arabcha matnini yangi lotincha tarjimasi bilan nashr etganidan so ng,
ʻ
asarining Ovro podagi shuhrati yanada ortdi. Ovro po Uyg onish davrining buyuk
ʻ ʻ ʻ
namoyandalaridan biri bo lgan mashhur olim Regiomontan XV asrda Avstriya va
ʻ
Italiya universitetlarida astronomiyadan ma ruzalarni al-Farg oniy kitoblaridan
ʼ ʻ
o qigan. Al-Farg oniy nomini Dante (XV asr) va Shiller (XVIII asr) eslagan.
ʻ ʻ](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_11.png)
![Al-Farg’oniy ilmiy merosi bo’yicha tadqiqot
olib borgan olimlar
Sharqda: Hayitmat Rasulning „Piri koinot“, Yo‘ldosh Sulaymonning „Farg‘ona
farzandi“, Nurulloxon hoji Abdulloh o‘g‘li „Bashar allomasi“ G’arbda: Dalambr, Brokelman, X. Zuter,
I.Yu.Krachkovskiy, A. P. Yushkevich va
B.A.Rozenfeld](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_12.png)
![Al-Farg’oniy y ashagan
shaharlari v a huk mronlik
qilgan arab xalifalari
Abbosiy arab xalifalari:
Xorun ar -Rashid ( 786 – 809 )
al- Ma mun
ʼ ( 813 – 833 )
Mu tasim (833–
ʼ 842 )
Mutavakkil ( 846 – 861 ) Shaharlar :
Marv
Bag‘dod
Damashq
Qohira](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_13.png)
![Adabiyotlar
1. Abdulahad Muhammadjonov, O zME ʻ . Birinchi jild. Toshkent, 20 00-
yil
2. Kari-Niyazov T. N, Astronomicheskaya shkola Ulugbeka, M.-L., 1950
3. Nosirov A., Hikmatullayev X., Ahmad Farg‘oniy, T., 1966
4. Buyuk siymolar, allomalar (O‘rta Osiyolik mashhur mutafakkir va
donishmandlar), 1-kitob, T., 1995
5. Axmedov A., Ahmad al-Farg‘oniy, T., 1998](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_14.png)
![E’tiboringiz uchun
tashakkur!!!](/data/documents/36bf3250-4529-4851-a514-48f0f605a0c1/page_15.png)
Birinchi Renessans hodisasining yirik namoyandasi Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va faoliyati
REJA: Ahmad al-Farg’oniyning hayoti1 Ahmad al-Farg’oniyning astronomiya sohasidagi ishlari2 Al-Farg’oniyning umummuhandislik fani taraqqiyotida tutgan o’rni3
“ Lison ut-tayr ” asaridagi so‘zlarning mavzuiy guruhlari
Asarlari Samoviy harakatlar va umumiy ilmi nujum kitobi Falakiyot ilmining usullari haqida kitob Yetti iqlim hisobi Kitob amal il- ruhamatAstronomiya asoslari haqidagi kitobYulduzlar ilmi usuli kitobi Usturlob yasash haqida kitob
Ilmiy tadqiqot olib borgan fanlari astronomiya matematika geografiya mantiq