logo

Deyl Karnegi va uning notiqlik san'ati haqidagi qarashlari

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2554.560546875 KB
Mavzu: Deyl Karnegi va uning notiqlik 
san'ati haqidagi qarashlari 
  •
Deyl Karnegi (1888-1955) 
Amerikalik pedagog, 
yozuvchi.U o‘z zamonasining 
ruhshunoslari ilmiy 
tajribalarini amaliy jihatdan 
o'rganib o'zaro munosabatlar 
nazariyasini 
yaratgan,ixtilofsiz va 
muvaffaqiyatli muomila 
san'atini 
ishlabchiqqan.Karnegining 
kitoblari hozirgi kunda 
ommabop hisoblanadi            Aksariyat hollarda  Aksarsht hollarda ko‘pchiligimiz ikkilanamiz, 
fikr  bildirishga  ojizlik      qilamiz.  Bu  esa  o‘zimizga  nisbatan 
ishonchsizlikni  namo ѐ n  etadi.    Shuningdek,  omma  oldida  hayajon 
bosib,  o‘z  nuqtai  nazarini  ifodalay  olmaydiganlar  bor.  Ularda  jo‘yali 
fikr, istiqbolli takliflar bo‘lsa-da, odamlar huzurida ba ѐ n etishga ojizlik 
qilishadi. Deyl Karnegi o‘z-o‘ziga  ishonch hosil qilish va omma oldida 
so‘zlashning  turli  yo‘llarini  ochib  bergan.    Quyida  ular  bilan   
tanishamiz. • O‘ziga nisbatan ishonchni, dadillik hamda omma oldida xotirjam, yaqqol 
gapirish qobiliyatini o‘zlashtirish ko‘pchilik odamlar o‘ylaganidek, 
qiyinchiliklarning o‘ndan biricha ham bo‘lmaydi. Bu alohida mashhur 
odamlarda g‘oyibdan ato etilganidek iste'dod ham emas. Golf o‘yinini 
o‘rgangandek bir gap, xolos. Har bir odam o‘zida yashirinib  ѐ tgan 
qobiliyat ko‘zini ochishi mumkin, buning uchun unda kuchli xohish-istak 
bo‘lsa kifoya. Siz o‘tirganda fikrlagandek, odamlar qarshisida tik turib 
fikrlashdan to‘xtab qolishingizda, hatto tirnoqcha asos ham topilarmikan? 
Bilasizki, bunday asos yo‘q, albatta. Mohiyatan olib qaraganda, bir guruh 
odamlarga murojaat qilganingizda, siz yaxshiroq fikr yurita olasiz ham. 
Tinglovchilarning ishtiroki undovchi vazifani bajaradi, u ilhom beradi, 
miyani ravshan, unumli ishlashga majbur etadi. Aynan ana shunday 
damlarda fikrlar, dalillar, g‘oyalar, hatto esiga kelmagan bo‘lsa-da, voiz 
Henri Uord Bicher aytganidek, "qaerdandir qanot qoqib keladi ", uni tutib 
olib, ba ѐ n www.kitob.uz - Respublika bolalar kutubxonasi qilsangiz kifoya. 
Siz bilan ham xuddi shunday bo‘lishi kerak. •
Fransiyada o‘z davrining eng mashhur si ѐ siy notig‘i Jan Jores yillab 
deputatlar palatasida majlis o‘tkazgan, ammo biror og‘iz so‘z so‘zlamagan, 
nihoyat mardlikni bo‘yniga olib, o‘zining birinchi nutqini irod etgan edi.
"Men ilk bor tinglovchilar oldida chiqish qilishga uringanimda, — deb iqror bo‘lgan edi Lloyd Jorj, — ishoning, juda mudhish 
ahvolda edim. Bu lof emas, rostdan ham tilim tanglayimga  ѐ pishib qolgan, 
dastavval biror so‘zni ham aytolmagan edim". • Omma oldida nutq so‘zlash doimo mas'uliyatli ish 
hisoblangan, ishga doir 
•
yig‘ilish bo‘lsa ham, unda o‘ntagina erkak va a ѐ l ishtirok 
etganida ham, 
   qandaydir keskinlik, qandaydir ruhiy zarba, qandaydir 
hayajon bilan 
  bog‘liq  holda  kechgan.  Notiq  bamisoli  tizgini  tortilgan 
nasldor arg‘umoq 
    kabi doimo shay turmog‘i kerak. O‘lmas Siseron bundan 
ikki ming yil 
    muqaddam har qanday haqiqiy, yaxshi nutq hayajon bilan 
yo‘g‘rilgan     bo‘lishi  kerak, degan edi. "Inson egallashi mumkin bo‘lgan qobiliyatlar ichida uni 
qisqa fursatda 
martabaga erishtiruvchi va mashhur etuvchi omil, bu 
chiroyli so‘zlashdan 
boshqa qobiliyat emas", degan edi Chonsi M.Dep'yu.                             Sizning yaxshi notiq bo‘lish
yo‘lidagi intilishingiz tez va muvaffaqiyatli ro‘ ѐ bga chiqishi uchun to‘rtta 
qoidaga rioya etishingiz kerak
•
Birinchisi: Nutqingizni maqsadga erishmoq uchun kuchli va 
mustahkam 
sababga ega bo‘lgan holda boshlang.
• Ikkinchisi: Nima demoqchi ekaningizni qat'iy ravish-da aniqlab oling.
Agar odam o‘z nutqini barvaqt o‘ylab nima demoqchiligini rejalashtirmas 
ekan, u tinglovchilar oddida o‘zini ishonchli tuta olmaydi. U ko‘zi ojiz 
odamni yetaklab olgan yana bir so‘qirni eslatadi. Bunday holatda notiq 
xijolat bo‘lishi, o‘zini aybdor his qilishi, ehti ѐ tsizligi tufayli uyalishi 
kerak. •
Uchinchisi: Ishonchni namo ѐ n eting .
• To‘rtinchisi: Amalda qo‘llang! Amalda qo‘llang! Amalda qo‘llang!
Mazkur band eslatmamizning oxirgisi, so‘zsiz, eng muhimi hisoblanadi, 
hatto siz shu paytgacha o‘qiganlaringizni unutib yuborsangiz ham, 
quyidagilar  ѐ dingizda tursin:
Birinchisi (ana shuning o‘zi oxirgisi) — so‘zga chiqishda o‘ziga nisbatan 
ishonchni mustahkamlashning bexato usuli, bu — iloji boricha ko‘proq 
gapirishdir. Aslida, bularning bari oxir-oqibatda bitta asosiy holatga 
olib keladi: amalda qo‘llash lozim, amalda qo‘llash, amalda qo‘llash kerak. 
Bu 
shunday zaruriy sharoitki, usiz hech narsa amalga oshmaydi. Nutq so‘zlashga tay ѐ rlanish varaqqa  ѐ zilgan  ѐ ki  ѐ dlangan 
silliq 
iboralarni o‘z ichiga oladimi? Yo‘q. Balki u bir necha tasodifiy, 
aslida 
sizni aslo hayajonlantirmaydigan fikrlardan iboratdir? 
Mutlaqo yo‘q. Bu
tay ѐ rgarlik sizning o‘y-fikrlaringiz, ishonchingiz, xohish-
istaklaringizni tanlab olishni anglatadi. Axir sizda xuddi 
shunday fikrlar, 
shunday xohish-istaklar bo‘ladi-ku! Ular sizda har kuni 
tetiklashgan 
vaqtingizda ro‘y beradi, hatto tushlaringizga kiradi. Sizning 
butun 
borlig‘ingiz his-tuyg‘u hamda hayajonlardan iboratdir. Ular 
sizning ong 
www.kitob.uz - Respublika bolalar kutubxonasi
ostingizda xuddi dengiz qirg‘og‘idagi mayda toshchalar kabi 
nihoyatda serob.  Tay ѐ rgarlik ko‘rish, bu — o‘ylash, fikrlarni kallada obdon pishirmoq, 
eslab 
qolish, undan diqqatingizni tortganlarini tanlash, ularni silliqlash, tartib 
bilan muayyan tarzda joylashtirib chiqish, o‘ziga xos naqsh yaratishdir. 
Balki aynan shunday dastur sizga haddan zi ѐ d qiyin tuyular? Yo‘q, bu 
qiyin 
emas, aslo. Fikrlarni bir joyga ozroq jamlash va maqsadga muvofiq 
tafakkur qilish kerak, xolos. Ma'ruzaga qanday tayyorlanish kerak?
Amali ѐ t o‘tkazish uchun qaysi mavzularda gapirgan ma'qul? Har qanday 
mavzuda, ular sizni qiziqtirsa, bas. Deyarli ko‘pchilikka xos kamchilikka 
aslo yo‘l qo‘ymang — uncha katta bo‘lmagan ma'ruzaga haddan zi ѐ d masalalar 
doirasini tiqishtirmang. Mavzuning bir  ѐ ki ikki sohasini olib, uni 
batafsil  ѐ ritishga harakat qiling. Agar qisqa nutqda buning uddasidan 
chiqa olsangiz, yana ham yaxshi bo‘lardi.
Mavzuni ertaroq oling, toki u haqda mulohaza yuritish uchun bo‘sh vaqtingiz 
bo‘lsin. U haqda siz yetti kun o‘y suring va yetti tun uni miyada puxta saqlang. 
Mayli, uyquga ketishdan oldin bu sizning oxirgi fikr-o‘yingiz bo‘lib qolsin. Ertalab soqol 
qira ѐ tganda ham, yuvina ѐ tganda ham, shahar markaziga 
qarab yo‘l olganda ham, lift kuta ѐ tganda, nonushta qila ѐ tganda, topshiriq 
kuta ѐ tganda, dazmol bosib  ѐ ki tushlik tay ѐ rla ѐ tganda ham faqat shu haqda 
o‘ylang. Aytaylik, siz notiqlik san'atini o‘rganish zarurligi to‘g‘risida 
gapirmoqchisiz. Bu to‘g‘rida o‘zingizga quyidagi savollarni bersangiz bo‘ladi: 
mendagi qiyinchiliklar nimalardan iborat? Nimani egallashni 
mo‘ljallayapman? Ko‘pchilik oldiga chiqib, nutq so‘zlash menga to‘g‘ri 
keladimi? Aynan qachon? Qaerda? Bu qanday bo‘lgan edi? Nima uchun 
mashg‘ulotlar 
ishbilarmon odamlar uchun zarur, deb hisoblayman? Savdo  ѐ ki si ѐ sat bobida 
eng muhimi, o‘ziga ishonib, esankiramay, ishonch bilan so‘zlash qobiliyatiga 
ega bo‘lib, ishi oldinga siljigan qaysi erkak va a ѐ lni bilaman? Ushbu
muhim xislatlar yo‘qligi tufayli balki tub muvaffaqiyatlarga hech qachon 
erisha olmagan boshqa odamlarni ham bilarman? Aniq nomlarini tilga 
olmasdan bu odamlar to‘g‘risida hikoya qiling. Agar notiq miyasi hamda yuragida haqiqatan ham g‘oya bo‘lsa, ichki 
ehti ѐ jning o‘zi ba ѐ n etadi, u to‘la-to‘kis muvaffaqiyat qozonishiga 
ishonch 
hosil qilish mumkin. Puxta tay ѐ rlangan nutq o‘qilgan o‘nta 
ma'ruzaning
to‘qqiztasi o‘rnini bosadi.  XOTIRANI QANDAY YaXShILASh MUMKIN?
"O‘rtacha odam, — deydi tanikdi ruhshunos, professor Karl Sishor, — 
o‘z 
xotiralari tug‘ma qobiliyatlarining faqat o‘n foizidan foydalanadi, 
xolos. 
Qolgan to‘qson foizi yo‘qo-ladi, chunki ueslabqolishningtabiiy 
qonunlarini
buzadi". •
Esda saqlab qolishning birinchi sharti — siz xotir-lashni 
xohlagan narsa
to‘g‘risida chuqur,  ѐ rqin va mustah-kam tasavvur hosil 
qilishdir. Buning uchun
diqqat-e'ti-boringizni bir joyga jamlashingiz kerak. 
Shunday qilib, "yaxshi xotira siri", bu turli xildagi va son-
sanoqsiz 
assosiasiyalarning, ya'ni biz eslashni xoh-lagan barcha 
dalillar bilan 
shakllanish siridir. Ammo as-sosiasiyaning dalillar bilan 
shakllanishi 
iloji boricha dalillarto‘g‘risida ko‘proqo‘ylashni anglatadi. 
Qisqaqilib 
aytganda, tashqaridan bir xildagi axborotni olgan ikki 
kishidan qaysi biri 
olingan ma'lumotni ko‘proq o‘ylasa va ular o‘rtasida 
mustahkam aloqani 
o‘rnatolsa, u yaxshi xo-tiraga ega bo‘la oladi".

Mavzu: Deyl Karnegi va uning notiqlik san'ati haqidagi qarashlari

• Deyl Karnegi (1888-1955) Amerikalik pedagog, yozuvchi.U o‘z zamonasining ruhshunoslari ilmiy tajribalarini amaliy jihatdan o'rganib o'zaro munosabatlar nazariyasini yaratgan,ixtilofsiz va muvaffaqiyatli muomila san'atini ishlabchiqqan.Karnegining kitoblari hozirgi kunda ommabop hisoblanadi

Aksariyat hollarda Aksarsht hollarda ko‘pchiligimiz ikkilanamiz, fikr bildirishga ojizlik qilamiz. Bu esa o‘zimizga nisbatan ishonchsizlikni namo ѐ n etadi. Shuningdek, omma oldida hayajon bosib, o‘z nuqtai nazarini ifodalay olmaydiganlar bor. Ularda jo‘yali fikr, istiqbolli takliflar bo‘lsa-da, odamlar huzurida ba ѐ n etishga ojizlik qilishadi. Deyl Karnegi o‘z-o‘ziga ishonch hosil qilish va omma oldida so‘zlashning turli yo‘llarini ochib bergan. Quyida ular bilan tanishamiz.

• O‘ziga nisbatan ishonchni, dadillik hamda omma oldida xotirjam, yaqqol gapirish qobiliyatini o‘zlashtirish ko‘pchilik odamlar o‘ylaganidek, qiyinchiliklarning o‘ndan biricha ham bo‘lmaydi. Bu alohida mashhur odamlarda g‘oyibdan ato etilganidek iste'dod ham emas. Golf o‘yinini o‘rgangandek bir gap, xolos. Har bir odam o‘zida yashirinib ѐ tgan qobiliyat ko‘zini ochishi mumkin, buning uchun unda kuchli xohish-istak bo‘lsa kifoya. Siz o‘tirganda fikrlagandek, odamlar qarshisida tik turib fikrlashdan to‘xtab qolishingizda, hatto tirnoqcha asos ham topilarmikan? Bilasizki, bunday asos yo‘q, albatta. Mohiyatan olib qaraganda, bir guruh odamlarga murojaat qilganingizda, siz yaxshiroq fikr yurita olasiz ham. Tinglovchilarning ishtiroki undovchi vazifani bajaradi, u ilhom beradi, miyani ravshan, unumli ishlashga majbur etadi. Aynan ana shunday damlarda fikrlar, dalillar, g‘oyalar, hatto esiga kelmagan bo‘lsa-da, voiz Henri Uord Bicher aytganidek, "qaerdandir qanot qoqib keladi ", uni tutib olib, ba ѐ n www.kitob.uz - Respublika bolalar kutubxonasi qilsangiz kifoya. Siz bilan ham xuddi shunday bo‘lishi kerak.