logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Don- dukkakli ekinlarni umumiy tavsifi. No’xat ekini

Don- dukkakli ekinlarni umumiy tavsifi. No’xat ekini

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1425.6953125 KB
Ko'chirib olish
DON- DUKKAKLI EKINLARNI UMUMIY TAVSIFI. NO’XAT EKINI Reja: 1. Dukkakli ekinlarni xalq xo ’ jaligidagi a h amiyati va tar q alishi 2. No ’ xatning a h amiyati, biologiyasi. 3. No ’ xatning yetishtirish texnologiyasi. 4. Soyaning xalq xo ’ jaligidagi a h amiyati, tar q alishi, xosildorligi 5. Sistematikasi, biologik xususiyati, navlari 6. Soyani yetishtirish texnologiyasi Dukkakli - don ekinlari dukkakdoshlar oilasiga mansub bo ’ lib, bu guruxga no ’ xat, yasmiq, k o’ k no ’ xat, soya, loviya, mosh, vika, oddiy no ’ xat va lyupin o ’ simliklari kiradi. Dukkakli don ekinlarining eng avvalo, doni poyasi va barglari tarkibidagi oqsil miqdori ko ’ pligi bilan xarakterlanadi. Bu ekinlarni ko ’ pchiligini donini tarkibida 20-30% oqsil bor. Bu g ’ alla ekinlari donidagi oqsilga q araganda 2-3 marta ko ’ pdir. Bu ekinlarning donini tarkibida A, V, V2, S, D, YE, RR va boshqa vitaminlar bor. Bu ularning oziq-ovqatlik va yem-xashaklik qimmatini yanada oshiradi. Bu dukkakli ekin donidan tash q ari, poyasidan to ’ yimli pichan, silos, xashaki un tayyorlanadi. Dunyo dexqonchilikda dukkakli don ekinlari 135 mln.gektar atrofida ekiladi. Dukkakli don ekinlari Xindiston, Xitoy va Amerikada keng tar q algan. Respublikamizda dukkakli don ekinlari 1998 yili 22,2 mingga atrofida ekildi. O’ zbekistonda ko ’ pro q mosh, soya, oddiy no ’ xat loviya ekiladi. No ’ xat qimmatli oziq-ovqat va xashaki o ’ simlikdir. Uning doni tarkibida O ’ rtacha 19-30% oqsil, 4-7% moy, 46-60%. kraxmal, V.vitamin, turli mineral tuzlar va ovqat xazm q ilishga yordam beradigan eng muxim aminokislotalar br. No ’ xat dunyo bo ’ yicha 10 mln.ga dan orti q ro q yerga ekiladi. O’ zbekistonda 2 ming.ga orti q ro q yerga maxalliy no ’ xat ekiladi, xosildorligi O ’ rtacha lalmi yerlarda 8-10 s.gani, sug ’ oriladigan yerlarda 30-32 s.gani tashqil etadi. No ’ xat Cicer arietinum l. Avlodiga mansub bo ’ lib, issiq sevar o ’ simliklarga kiradi, biro q dastlabki paytlarda u issiqni kam talab qiladi.Urug ’ i 3-4°S da unib chiqa boshlaydi, 8°S da 9-10 kuni maysa chiqaradi. No‘xat maysa chiqargandan keyin, ayni q a, gullash va xosil tugish davrida issiqni ko ’ p talab qiladi. Bu davrda o ’ simlik normal rivojlanishi uchun xarorat 20°S bo ’ lishi kerak. No ’ xatni maysalari yirik bo ’ lib 10-11°S sovu q ga chidaydi, voyaga yetgan o ’ simliklar 8°S sovu q ga chidaydi. Qurg ’ oqchilikka chidamli, namgarchilik ko ’ p bo ’ lganda askaxitoz kasalligi bilan zararlanadi. No ’ xat dukkakli o ’ simlik bo ’ lgani uchun eng avval fosforli o’ g ’ itlarga extiyoj sezadi. Yerni kuzda shudgorlashda gektariga 4-5 t gung, 30-45 kg fosfor bilan aralashtirib yoki fosforni o’ zi 50-60 kg dan solinadi. Baxorgi ishlashda xar gektariga 30-45 kg azotli o’ g ’ itlar solinadi. Urug e k ishdan oldin aralashmalardan tozalanadi, yirik va tekislari saralab olinadi, kasalliklarga q arshi dorilanadi, maxsus tuganak bakteriyalardan tayyorlangan nitragin bilan ishlanadi. Ekilgan urug ’ 1 va 2 sinf talablariga javob berishi, unuvchanligi 95-92%, tozaligi 99 va 98,5% dan kam bo ’ lmasligi lozim. No ’ xatni martni oxiri aprelni boshlarida yoki kech kuzda e k ish mumkin. No ’ xat keng q atorlab, q ator oralarini 45 yoki 60 sm q ilib ekiladi. O ’ simliklar meyordagi q alinlikda bo ’ lishi uning bir gektar yerga 200 dan 300 mingtacha 50-65 kg/ga xisobida urug ’ e k ish kerak. No ’ xat qo’ sh q atorlab ekilganda gektardagi t o’ p q alinligi 0,5-0,8 mlngacha yetkazilib urug ’ sarfi 100 kg gacha bo ’ ladi. Urug ’ i mayda yirikligiga qarab 3 -5 dan 7-8sm chukurlikda ekiladi. Soya o ’ simligi Soya o ’ simligi oziq-ovqatda, texnikada, konserva tayyorlashda, sut va q andolat maxsulotlari ishlab chiqishda, yem-xashak sifatida ishlatiladi. Donning tarkibida 30- 52% oqsil, 17-27% moy, 20% karbon suvlari bo‘ladi. Soyaning oqsili yuqori sifatli, suvda t o’ la eriydi, yaxshi xazm bo ’ ladi. Soya donidan moy, margarin, pishlo q , sut, un , kandolat maxsuloti ishlab chiqiladi, moyi lak-buyo q sanoatida, sovun ishlab chiqarishda qo ’ llanadi. Soyaning vatani-janubiy-shar q iy Osiyo, Xitoyda, Xindistonda, Koreya, Yaponiya, Indoneziyada ko ’ p tar q algan. Yer yuzida don-dukkakli ekinlarning orasida birinchi o’ rinni egallaydi va 62 mln.ga maydonga ekiladi. O’ zbekistonda bu ekinga endi e’tibor berilmo q da. Yog ’ ishlab chiqarilmo q da. 1998 yili 10 ming ga atrofida e kilgan. Takroriy ekin sifatida ekin maydoni kengaytiriladi. O’ zbekiston sharoitida 1,5-4,O t/ga xosil olinadi. 2000 yilda soyaning jaxon bo ’ yicha o’ rtacha xosildorligi 22,1 s. ni tash k il etdi. Soya Fa b aseaye oilasiga, Glycine 1 avlodiga mansubdir. Dexqonchilikda soyaning bitta madaniy turi - Glycine hispida ekiladi Yovvoyi turlaridan keng tarkalgani-Glycine ussuriensis ussuriya turi. Ma ’ daniy turi 4-ta kenja turlarga bo ’ linadi: a)koreya turi-G ser koraiensis Enk, b)manchjuriya turi- G ssr manshurica Enk, v)xitoy turi -G ssr chinensis Yenk, g)xind turi -G ssr indica Yenk. Bu turlar o’ suv davri, t o’ pining shakli, dukkagini, bargini kattaligi, urug ’ ni shakli va kattaligi bo‘yicha far q qiladi. Soyaning poyasi ba q uvvat, tik va sershox bo ’ lib o ’ sadi, t o’ pining bo ’ yicha 1,5 mgacha yetadi. Barglari uchtali, yig ’ ib olinadigan vaqtga kelib xammasi tushib ketadi. Guli mayda o q yoki o q binafsha rangda, barg q ultig ’ ida shingil (3-5tadan gul) bo ’ lib birikadi. Soya ko ’ pro q o’ zidan changlanadi va yashirish gullagani tufayli tabiiy duragaylar unda kam uchraydi. Dukkakli turli shakl va rangda, unda 1 tadan 5 tagacha don bo ’ ladi. Soyaning poya, barg va dukkakli dag ’ al tukchalar bilan q alin q oplangan. Soya baxori o ’ simlik, o’ suv davri 75-200 kun. Bu issiqsevar o ’ simlik, 8-10°S unib chiqadi, foydali xarorat yig ’ indisi 1700- 3200°S. Usuv davrini boshlarida suvsizlikka chidaydi. Ammo gullash va don t o’ lish davrida suvsizlikka bardosh berolmaydi. Soya yorug ’ sevar qisqa kun o ’ simligi. Toza unumdor muxiti rN- 6,5-7,0 bo ’ lgan tuproqlarga ekiladi. O’ zbekistonda soyaning Orzu, D o’ stlik, O’ zbekiston-2, O’ zbekiston-:6 navlari ekiladi. Soya g ’o’ za, sholi, makkajo ’ xori, jo ’ xori, kanopdan b o’ shagan yerlarga ekiladi. Yerni tayyorlashda xaydash sifatiga e’tibor beriladi, xaydash chu q urligi 25-30 sm bo ’ ladi. Erta baxorda borona qilinadi va e k ish vaqtigacha kultivatsiya yoki chizel ishlatiladi yerni yumsho q va toza xolatga keltiriladi. Soya aprel yoki iyun oylarida ekiladi, keng q atorlab, q ator orasi 60,70 sm, o ’ simlik orasi 3-5 sm bo ’ ladi. E k ish me’yori 350-500 ming dona urug ’ yoki- 60-100 kg/ga urug ’ ekiladi. E k ish uchun urug ’ saralanadi, bir tekis, toza, unuvchanligi davlat andozalariga javob berishi lozim. E k ishdan oldin uru g’g a bakterial ugit bilan ishlov beriladi. Nitragin ishlatilsa ildizida bakteriyalar ko ’ p xosil bo ’ ladi. O’ suv davrida q ator orasiga ishlov beriladi., 3-5 marotaba sug ’ oriladi. Begona o’ tlarga q arshi e k ishdan oldin 1-1,5 kg. ga treflan qo ’ llanadi, maysalanish davrida 1,5-3 kg bazagran ishlatiladi. Soya o’simligi hosili Adabiyotlar: 1. X.Atabayeva, O.Qodirx o’ jayev O ’ simlikshunoslik, T.Yangi asr avlodi.2006 yil (lotin alifbosida). 2. O.Mirzayev, T.Xudoyberganov Yem-xashak yetishtirish-Andijon 2003 y. 3. X.Atabayeva va boshq.O ’ simlikshunoslik, T.Mexnat.2004 y. 4. I.Karimov bir yillik va ko ’ p yillik Mustaqil yurt g ’ allasi, T.O ’ zbekiston 2003 y. 5. A.Omonov, X.Bo ’ riyev, L.G ’ afurova, A.Nurbekov Bir boshoq don.T.2004 y. 6. Z.Umarov, A.Atabayeva va boshq. Non rizqi ro‘ z imiz, T.Navruz 1994 y. 26 bet. 7. N.G.Andreyev Lugovoye i polevoye kormovorizvodstsvo M.Kolos 1989 g.495 s. ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

DON- DUKKAKLI EKINLARNI UMUMIY TAVSIFI. NO’XAT EKINI

Reja: 1. Dukkakli ekinlarni xalq xo ’ jaligidagi a h amiyati va tar q alishi 2. No ’ xatning a h amiyati, biologiyasi. 3. No ’ xatning yetishtirish texnologiyasi. 4. Soyaning xalq xo ’ jaligidagi a h amiyati, tar q alishi, xosildorligi 5. Sistematikasi, biologik xususiyati, navlari 6. Soyani yetishtirish texnologiyasi

Dukkakli - don ekinlari dukkakdoshlar oilasiga mansub bo ’ lib, bu guruxga no ’ xat, yasmiq, k o’ k no ’ xat, soya, loviya, mosh, vika, oddiy no ’ xat va lyupin o ’ simliklari kiradi. Dukkakli don ekinlarining eng avvalo, doni poyasi va barglari tarkibidagi oqsil miqdori ko ’ pligi bilan xarakterlanadi. Bu ekinlarni ko ’ pchiligini donini tarkibida 20-30% oqsil bor. Bu g ’ alla ekinlari donidagi oqsilga q araganda 2-3 marta ko ’ pdir. Bu ekinlarning donini tarkibida A, V, V2, S, D, YE, RR va boshqa vitaminlar bor. Bu ularning oziq-ovqatlik va yem-xashaklik qimmatini yanada oshiradi. Bu dukkakli ekin donidan tash q ari, poyasidan to ’ yimli pichan, silos, xashaki un tayyorlanadi.

Dunyo dexqonchilikda dukkakli don ekinlari 135 mln.gektar atrofida ekiladi. Dukkakli don ekinlari Xindiston, Xitoy va Amerikada keng tar q algan. Respublikamizda dukkakli don ekinlari 1998 yili 22,2 mingga atrofida ekildi. O’ zbekistonda ko ’ pro q mosh, soya, oddiy no ’ xat loviya ekiladi. No ’ xat qimmatli oziq-ovqat va xashaki o ’ simlikdir. Uning doni tarkibida O ’ rtacha 19-30% oqsil, 4-7% moy, 46-60%. kraxmal, V.vitamin, turli mineral tuzlar va ovqat xazm q ilishga yordam beradigan eng muxim aminokislotalar br.

No ’ xat dunyo bo ’ yicha 10 mln.ga dan orti q ro q yerga ekiladi. O’ zbekistonda 2 ming.ga orti q ro q yerga maxalliy no ’ xat ekiladi, xosildorligi O ’ rtacha lalmi yerlarda 8-10 s.gani, sug ’ oriladigan yerlarda 30-32 s.gani tashqil etadi. No ’ xat Cicer arietinum l. Avlodiga mansub bo ’ lib, issiq sevar o ’ simliklarga kiradi, biro q dastlabki paytlarda u issiqni kam talab qiladi.Urug ’ i 3-4°S da unib chiqa boshlaydi, 8°S da 9-10 kuni maysa chiqaradi. No‘xat maysa chiqargandan keyin, ayni q a, gullash va xosil tugish davrida issiqni ko ’ p talab qiladi. Bu davrda o ’ simlik normal rivojlanishi uchun xarorat 20°S bo ’ lishi kerak. No ’ xatni maysalari yirik bo ’ lib 10-11°S sovu q ga chidaydi, voyaga yetgan o ’ simliklar 8°S sovu q ga chidaydi. Qurg ’ oqchilikka chidamli, namgarchilik ko ’ p bo ’ lganda askaxitoz kasalligi bilan zararlanadi.

O'xshashlar

DON EKINLARNI HOSILINI YIG’ISHTIRISH VA QABUL QILISH
QUSHLAR sinfi va ularning Umumiy tavsifi
Amyobasimon bir hujayralilarning umumiy tavsifi,klassifikatsiyasi va asosiy vakillari.
MOYLI EKINLARNING TURLARI VA ULARNING BIOLOGIK HUSUSIYATLARI
ANOMAL BOLALAR VA ULARNING TAVSIFI