Ergashgan qo’shma gap .

Reja   1. Ergashgan qo’shma gap haqida ma’lumot . 2. Ergash gap bilan bosh gapning birikish usullari . 3. Ergash gapning turlari .    

1. Ergashgan qoshma gap.      Ergashgan qo’shma gap sostavidagi soda gaplarning biri ikkinchisiga mazmunan va gramatik jihatdan tobe bo’lib, uni aniqlash, to ’ldirish kabi vazifalarni bajaradi. Masalan: Nargiz olislardagi yorining yo’liga ko’z tikib kuylarkan, uning kuyi boshqa barcha sevuvchilar quyidagi nafisroq, so’limroq, yoqimliroq yangraydi. (Sh.R.) Bu qo’shma gap ikki soda gapning birikuvidan hosil bo’ladi.          Ergashgan qo’shma gap tarkibidagi soda gaplar ikki xil bo’ladi. Biri boshqasiga bo’ysunib, tobe holatda keladi. Bu gap ergash gap deb ataladi. Ikkinchisiga esa ergash gapni o’ziga qaratib, bo’ysundirib keladi. Bunday gap bosh gap deb aytiladi.

2. Ergash gap bilan bosh gapni qo’llanishi.            Ergash gap bosh gapdan yozuv vergul bilan ajratiladi. Bunda vergul quyidagicha qo’yiladi:          1. Ergash gap bosh gapga chunki, shuning uchun, go’yo kabi yordamchilar bilan birikkan bo’lsa, vergul shu yordamchilardan oldin qo’yiladi. Masalan: Ona uni anchadan beri kormagan edi, shuning uchun birinchi qarashdayoq ko’ziga tashlangan narsa qizginaning g’ayri tabiy to’laligi bo’ldi.          Ba’zan gap tugallangan ohang bilan aytilib, vergul o’rniga nuqta qo’yiladi va ergash gap bosh harf bilan boshlanadi. Masalan: Sayramov iljayib qo’ydi. Chunki u raisning bu odatini oldindan bilardi. 2. Bosh gap kesimiga – ki bog’lovchisi qo’shilib kelganda, vergul shu bog’lovchidan keyin qo’yiladi. 3. Ergash gap bosh gapga fe’lning ravishdosh formasi, shart mayli formasi, sifatdosh formasi va kelishik affiksi yordami bilan birikkanda, vergul bu vositadan keyin qo’yiladi.

3. Ergash gapning turlari       Ergash gaplar anglayotgan mazmuni, shakillanishi va bosh gapga bog’lanish usuliga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi: ega ergash gap. Kesim ergash gap, to’ldiruvchi ergash gap, aniqlovchi ergash gap, payt ergash gap, o’rin ergash gap, sabab ergash gap, maqsad ergash gap, shart ergash gap, to’liqsiz ergash gap, natija ergash gap, o’xshatish ergash gap, miqdor-daraja ergash gap, ravish ergash gap.