logo

Galvanik elementlar

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

416.1533203125 KB
 
Mavzu: Galvanik elementlar.
                                                  
                                    RE J A :
•
Galvanik element;
•
Elektrod potensial miqdori;
•
Fizik va fizik-kimyogar olimlar;
•
EYUK ni hisoblash;
•
Foydalanilgan adabiyotlar. •
Galv anik  element lar deb, ok sidlanish-
qay t arilish reak siy alari nat ijasida k imy ov iy  
energiy ani elek t r energiy asiga ay lant irib 
beruv chi elek t rok imy ov iy  sist emalarga 
ay t iladi.
•
Galvanik elementlar boshqacha nom bilan 
kimyoviy tok manbalari ham deb aytiladi. 
Bular qatoriga akkumulyatorlar, batareyalar 
kiradi.  Ga l v a n i k  el em en t l a r n i n g e l e k t r  y u r i t u v c h i  k u c h i  
h a qi da gi  t a’ l i m ot  e l e k t rok i m y on i n g a sosi y  
bo’ l i m l a r i da n  bi r i di r.
•
EYUK ni o’rganishni dastlab 
Lomonosov (1750) boshlagan. 
U kimyoviy hodisalar bilan 
elektr hodisalari o’zaro 
bog’liqligini aniqladi. •
Keyinchalik italyan fiziologi Galvani (1780) va italyan 
fizigi Voltaning (1780) ishlari galvanik elementlarni 
yaratish imkonini berdi. •
Agar toza suvga biror metall plastinka tushirilsa, Mendeleyevning 
gidratlar nazariyasiga ko’ra metall ionlari suvning qutbli 
molekulalari bilan ta’sirlashadi, ya’ni metall ionlari suv molekulalari 
bilan gidratlanadi. Metall o’zining tuzi eritmasiga botirilgan bo’lsa, 
unda quyidagicha uch hol bo’lishi mumkin:
1. Ionlarning eritmaga o’tish tezligi ularning eritmadan metallga 
o’tish tezligidan katta bo’lsa, metall manfiy zaryadlanadi.
2. Aksincha, ya’ni ionlarning eritmadan metallga o’tish tezligi katta 
bo’lsa, metall musbat zaryadlanadi.
3. Ikkala tezlik bir xil bo’lganda zaryad nolga teng bo’ladi.
  Metall bilan eritma o’rtasida hosil bo’ladigan elektrod potensial 
miqdori Nernst formulasi yordamida aniqlanadi:
• Bu tеnglikdаgi Е – аyni elеktrоd pоtеnsiаli; Е
о  – аyni elеktrоdning 
stаndаrt (nоrmаl) pоtеnsiаli; R – univеrsаl gаz dоimiysi; T – аbsоlyut 
harorat; n –  reaksiyadа ishtirоk etuvchi elеktrоnlаr sоni; F – Fаrаdеy 
sоni (96500 Kl/mоl),  C  – mеtаll iоnlаrining kоnsеntrаtsiyasi (mоl/l).  •
Volta Aleksandro (1745-1827). Italiya 
fizigi. U yoshligidantabiiy fanlarni 
mustaqil o’rgangan. Kimyo sohasida 
botqoqlik gazini tekshirgan. Birinchi 
bo’lib kimyoviy usul bilan o’zgarmas 
elektr tok olish usulini topdi va bu 
usul tuz, kislota hamda ishqorlarni 
elektroliz qilishda ishlatiladi. Harorat 
ta’sirida havo kengayishini aniqladi. 
Evdiometrni takomillashtirdi. •
Nernst Valter Fridrix German (1864-
1941). Nemis fizigi va fizik-kimyogari. 
Berlin fanlar akademiyasining a’zosi. 
Asosiy ilmiy ishlari eritmalar nazariyasiga 
va kimyoviy kinetikaga bag’ishlangan. 
Nernst termodinamikaning uchinchi 
qonunini kashf etdi va past harorat 
sohasida ishladi. Past haroratlarda 
tekshirish usullarini ishlab chiqdi, 
vakuum kalorimetrini yaratdi, issiqlik 
sig’imlari nazariyasini rivojlantirdi va 
issiqlik sig’imlarini aniqladi. Fazalar 
chegarasida boradigan geterogen 
kimyoviy jarayonlarning diffuzion 
kinetika nazariyasini rivojlantirdi.  •
Yakobi Boris Semyonovich Morits 
German (1801-1874). Rus fizigi va 
fizik- kimyogari, Peterburg F. A. 
Akademigi Berlin va Gettingen 
universitetlarida o’qigan. Asosiy 
ishlari elektromagnetizm va 
elektrokimyoga bag’ishlangan. 
Galvanoplastinkani kashf qilgan. 
Tok kuchini elketr zanjir parametri 
bilan bog’laydigan formulani 
keltirib chiqardi. Galvanik 
elementlarning EYUK va ichki 
qarshiligini o’lchash usullari 
hamda asboblarini ishlab chiqdi. •
Ha r  qa n da y  ga l v a n i k  el em en t n i n g 
el ek t r  y u r i t u v ch i  k u ch i  er i t m a n i n g 
pH i ga  bog’ l i q. Er i t m a l a r n i n g pH i n i  
pot en t si om et r i k  a n i ql a sh  u ch u n  
ga l v a n i k  el em en t n i n g EY UK  a n i ql a b, 
pH v a  E o’r t a si da gi  bog’ l a n i sh  
f or m u l a si ga  qo’ y i l a di , so’n gra  pH 
h i sobl a n a di . •
Galvanik elementning EYUK kompensatsiya usuli bilan 
aniqlanadi. Galvanik element ishlash jarayonida unda 
bo’ladigan o’zgarishlar natijasida EYUK kamaya boradi. 
Kompensatsiya usulining mohiyati shundaki, bunda 
o’lchanayotgan EYUK ga teng miqdorda qarama-qarshi 
yo’nalishda ma’lum qiymatli EYUK ulanadi. Bu sharoitda 
qarama-qarshi yo’nalishdagi EYUK lar bir-birini 
kompensatsiyalaydi va tekshirilayotgan element tok 
bermaydi. EYUK ni o’lchash uchun etalon sifatida 
ishlatiladigan galvanik elementga normal element deb 
ataladi. Bunday element sifatida Veston elementi 
ishlatiladi. Bu elementda kadmiyning oksidlanishi va 
simobning qaytarilishi hisobiga elektr toki hosil bo’ladi. 
yoki ion holida yozilsa
                                    •
Elementda musbat qutb vazifasini simob, manfiy qutb 
vazifasini esa kadmiy amalgamasi o’taydi. Veston 
elementining elektr yurituvchi kuchi o’zgarmas bo’lib, 
20 da, 1,0183 voltga teng •
Akkumulytaor qutblari bir xil zaryadli Veston elementi 
va tekshirilayotgan element qutblariga ulanadi. 
Avvaliga  kalit Veston elementiga ulanib, galvanometr 
nolni ko’rsatguncha suriluvchi kontakt o’ngga yoki 
chapga suriladi. Aytaylik, bu nuqta C bo’lsin. C 
nuqtada akkumulyatordan kelayotgan tok Veston  
elementidan kelayotgan tok bilan 
kompensatsiyalanadi. So’ngra  kalit sinaladigan 
element qutbiga ulanadi va yuqoridagi kabi uning 
ham kompensatsiyalanish nuqtasi d, aniqlanadi. U 
vaqtda: 
         bundan  
      ,  - tegishlicha tekshirilayotgan va Veston 
elementining elektr    yurituvchi kuchi; ad, ac – Veston 
va tekshirilayotgan elementlarning 
kompensatsiayalanish vaqtida reoxord simining 
qismlari. •
Akkumlyatorlar. Kerak bo`lganda elektr energiyasiga 
aylandigan kimyoviy energiyani to`plash maqsadida 
ishlatiladigan asboblar akkumulyatorlar deyiladi. Har 
qanday  teskari element akkumulyator vazifasini 
bajaradi. Elektroliz yordamida elektr energiyasi 
kimyoviy energiyaga aylantirilgandan keyin asbobdan 
galvanik element sifatidan foydalanilsa shu energiya 
kaytadan elektr energiyasiga aylantirish mumkin. 
Quyidagicha tuzilgan akkumulyatorlar ko`p 
qo`llaniladi: Qo`rgoshinli yoki kislotali va ishqorli 
( temir, kadmiy- nikelli, kumush ruxli) akkumulyatorlar.
•
  •
Foy dalanilgan adabiy ot lar:
    1. Qurilishda organik  v a fi zik av iy  k imy o (S. 
Zak irov, Z.  Muxidov a), - Toshk ent  2018.
    2. Qurilish k imy osi (A. Abduraximov, A. 
J alilov ), - Toshk ent  2017.
    3. Kimy o (M. Abdullay ev, O. Ergashev, B. 
Hay it ov ), - Toshk ent  2020 E’tiboringiz uchun rahmat!

Mavzu: Galvanik elementlar.

RE J A : • Galvanik element; • Elektrod potensial miqdori; • Fizik va fizik-kimyogar olimlar; • EYUK ni hisoblash; • Foydalanilgan adabiyotlar.

• Galv anik element lar deb, ok sidlanish- qay t arilish reak siy alari nat ijasida k imy ov iy energiy ani elek t r energiy asiga ay lant irib beruv chi elek t rok imy ov iy sist emalarga ay t iladi. • Galvanik elementlar boshqacha nom bilan kimyoviy tok manbalari ham deb aytiladi. Bular qatoriga akkumulyatorlar, batareyalar kiradi.

Ga l v a n i k el em en t l a r n i n g e l e k t r y u r i t u v c h i k u c h i h a qi da gi t a’ l i m ot e l e k t rok i m y on i n g a sosi y bo’ l i m l a r i da n bi r i di r. • EYUK ni o’rganishni dastlab Lomonosov (1750) boshlagan. U kimyoviy hodisalar bilan elektr hodisalari o’zaro bog’liqligini aniqladi.

• Keyinchalik italyan fiziologi Galvani (1780) va italyan fizigi Voltaning (1780) ishlari galvanik elementlarni yaratish imkonini berdi.