HISSIYOT. IRODA. SHAXS.

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

9

Hajmi:

3.5 MB
HISSIYOT. IRODA. SHAXS. 
Reja: 
1. Hissiyotga ta`rif 
2.  Emotsiya  
3. Hissiyot 
4. Hissiy ton 
5. Stenik va astenik  Hissiyot  — shaxsning voqelikdagi narsa va 
hodisalarga,  kishilarga  hamda  o'z-o'ziga 
bo'lgan  munosabatlardan  kelib 
chiqadigan  kechinmalari.  Shaxs  tirik 
mavjudot  boʻlishi  bilan  birga  jamiyat 
aʼzosi  hamdir,  shuningdek,  yakka  inson 
sifatida  teva-rak-atrofdagi  narsa  va 
hodisalarga  munosabatini  xolisona  aks 
ettiradi.  Inson  munosabatlari  uning  miyasida  his-tuygʻular, 
emotsional  holatlar,  yuksak  ichki  kechinmalar  tarzida 
aks  etishi  hissiyotni  yuzaga  keltiradi.  Hissiyot 
tushunchasi kundalik gurmushda va ilmiy manbalarda 
har  xil  maʼnolarda  qoʻllanadi.  Kun-dalik  turmushda 
hissiyot  tushunchasi  oʻrniga  sezgilar,  anglan-magan 
mayllar,  xohishlar,  tilaklar ,  talablar ,  maqsadlar 
atamalaridan  foydalaniladi.  Ilmiy  manbalarda  esa, 
shaxsning  ehtiyojini  qondiruvchi  va  unga  monelik 
qiluvchi  narsalarga,  kishilarga  nisbatan  oʻz 
munosabatini  miyasida   aks  ettirish  maʼnosida 
qoʻllanadi.  Hissiyot  bilan  emotsiya  bir  xil  maʼnoda 
ishlatilish holatlari ham uchrab turadi.  Kishi  tana  aʼzolarida  ranglarning  oʻzgarishi, 
lablarning  titrashi,  kulgi ,  yigʻi,  gʻamginlik, 
ikkilanish  va  boshqa  emotsiya  ifodasi  hisoblanib, 
vatanparvarlik,  javobgarlik,  masʼuliyat.  vijdon , 
sevgi   kabi  yuksak  xislatlarni  emotsiya  tarkibiga 
kiritish  gʻayritabiiy  hodi-sa  hisoblanar  edi.  Ushbu 
hissiy  kechinmalar  oʻzining  mohiyati,  kuch-
quvvati,  davomiyligi,  taʼsirchanligi,  yoʻnalganligi 
bilan  bir-biridan  keskin  farq  qiladi.  Shu  bois 
ularning  muhim  farqi  shundaki,  birinchisi 
(hissiyot)  ijtimoiy,  ikkinchisi  ( emotsiya )  xususiy 
ahamiyat kasb etadi. Shaxsning  faoliyati,  xulq-atvori,  muo-malasi 
hamda  jamiyat  uchun  ahamiyatli  hisoblangan 
narsa va hodisalarni aks ettiruvchi munosabati 
hissiyotda  mujassamlashadi.  Emotsiya  faqat 
insonlarga  emas,  mavjudotlarga  ham  taalluqli 
ruhiy  holatdir.  Hissiyot  ijtimoiy  muhitdagi 
kishilar  tomonidan  oʻzlashtirilgan  gʻoyalar, 
meʼyorlar,  qonunqoidalar,  nizomlar, 
qadriyatlarni  aks  ettiruvchi  anglanilgan  his-
tuygʻular,  murakkab  kechinmalarning  vujudga 
kelishi jarayonidir.  Hissiyotda  yuk-sak  histuygʻular  ongli  harakatlarni 
bajarishning  mazmuni  bilan  uygʻunlashgan  shaxs 
holatining  murakkab  tarkibida  kechadi.  Mas, 
mehnatdan  lazzatlanish  hislari,  axloqiy,  aqliy, 
nafosat  tuygʻulari  hissiyotning  oʻzagi  boʻlib 
hisoblanadi.  Jonivorlar  esa  bunday 
imkoniyatlarga  ega  emas.  Hissiyotning  fiziologik 
asosi  bosh  miya   katta  yarim  sharlari  poʻstida  va 
poʻstloq  osti  qismida  yuzaga  keladigan  nerv  
jarayonlaridir.Hissiyot tuyğular ham hisoblanadi.  Shaxs  psixologik  strukturasi,  nazariyalari,  o`zini  o`zi 
baholashi,  nazorat  qilishi  va  boshqarishi.  Shaxsni 
o`rganish  metodlari.  Tayanch  so`z  va  iborala:  Emotsiya, 
hissiyot,  kechinma,  hissiyot  funksiyasi:  imprissiv, 
eksprissiv  tomon,  hissiyot  shakli:  hissiy  ton ,  emotsiya, 
kayfiyat,  affekt,  stress,  stenik  his,  astenik  his,  yuksak 
hislar: intellectual, axloqiy, praksik, iroda, maqsad, tilak, 
istak, xohish,  irodaviy   akt , irodaviy harakat, irodaviy zo`r 
berish,  shaxs  sifati:  mustaqillik,  dadillik,  sabr,  bardosh, 
Shaxs,  individ,  individuallik,  himoyalanish  mexanizmi, 
shaxs  tuzilishi,  shaxs  nazariyasi:  G.Ayzenk,  Z.Freyd, 
K.Rodjers, A Maslou, o`zini o`zi baholash, nazorat qilish, 
boshqarish,  metod:  kuzatish,  proyektiv  texnikalar, 
so`rovnomalar va amaliy testlar.  Emotsiya  haqida  tushuncha.  Hissiy  holatlarning  nerv-fiziologik 
asoslari.  Insoniy  emotsiyalar  va  hayvonlardagi  emotsiyalar. 
Odam  tashqi  muhitdagi  turli-tuman  narsa  va  hodisalarni  idrok 
qilar  ekan,  hech  vaqt  bu  narsalarga  batamom  befarq 
bo`lmaydi.  Odamning  aks  ettirish  jarayoni  doimo  faol 
xarakterga  egadir.  Aks  ettirish  jarayoni  quyidagilarni  qamrab 
oladi:  a)  shaxsning  ehtiyojni  qondirish  imkoniyatiga  egaligini; 
b)  qondirishga  yordam  beradigan  yoki  qarshilik  ko`rsatadigan 
ob`ektlarga  sub`ekt  sifatida  qatnashishi;  v)  uni  harakat 
qildiruvchi  bilimga  intiltiruvchi  munosabatlar  va  hokazo. 
Hissiyot tushunchasiga adabiyotlarda turlicha ta`riflar uchraydi 
jumladan;  A.V.Petrovskiy  tahriri  ostida  chiqqan  "Umumiy 
psixologiya" darsligida hissiyot - kishining o`z hayotida nimalar 
yuz berayotganiga, nimalarni bilib olayotganiga yoki nima bilan 
mashg`ul  bo`layotganiga  nisbatan  o`zicha  turli  xil  shaklda 
bildiradigan kichik munosabatdir. Hissiyotning  mana  shu  darak  beruvchilik  vazifasi 
psixologiyada  hissiyotning  impressiv  tomoni  deb 
ataladi.  Impressiv  so`zi  lotincha  taassurot  degan 
ma`noni  anglatadi.  I.P.Pavlov  tirik  mavjudotlarning 
atrofimizdagi  muhitga  moslashuvida  hosil  qiladigan 
buziladigan  dinamik  streotiplar  orqali  biror  hissiyot 
va  emosional  kechinmalarning  ijobiy  va  salbiy 
sifatlarini  tushuntirib  beradi.  Dinamik  stereotip 
deganda  tashqi  qaytarilish  natijasida  hosil  qilingan 
shartli  reflekslar,  nerv  bog`lanishlarining  barqaror 
tizimi tushuniladi.

HISSIYOT. IRODA. SHAXS. Reja: 1. Hissiyotga ta`rif 2. Emotsiya 3. Hissiyot 4. Hissiy ton 5. Stenik va astenik

Hissiyot  — shaxsning voqelikdagi narsa va hodisalarga, kishilarga hamda o'z-o'ziga bo'lgan munosabatlardan kelib chiqadigan kechinmalari. Shaxs tirik mavjudot boʻlishi bilan birga jamiyat aʼzosi hamdir, shuningdek, yakka inson sifatida teva-rak-atrofdagi narsa va hodisalarga munosabatini xolisona aks ettiradi.

Inson munosabatlari uning miyasida his-tuygʻular, emotsional holatlar, yuksak ichki kechinmalar tarzida aks etishi hissiyotni yuzaga keltiradi. Hissiyot tushunchasi kundalik gurmushda va ilmiy manbalarda har xil maʼnolarda qoʻllanadi. Kun-dalik turmushda hissiyot tushunchasi oʻrniga sezgilar, anglan-magan mayllar, xohishlar, tilaklar , talablar , maqsadlar atamalaridan foydalaniladi. Ilmiy manbalarda esa, shaxsning ehtiyojini qondiruvchi va unga monelik qiluvchi narsalarga, kishilarga nisbatan oʻz munosabatini miyasida aks ettirish maʼnosida qoʻllanadi. Hissiyot bilan emotsiya bir xil maʼnoda ishlatilish holatlari ham uchrab turadi.

Kishi tana aʼzolarida ranglarning oʻzgarishi, lablarning titrashi, kulgi , yigʻi, gʻamginlik, ikkilanish va boshqa emotsiya ifodasi hisoblanib, vatanparvarlik, javobgarlik, masʼuliyat. vijdon , sevgi kabi yuksak xislatlarni emotsiya tarkibiga kiritish gʻayritabiiy hodi-sa hisoblanar edi. Ushbu hissiy kechinmalar oʻzining mohiyati, kuch- quvvati, davomiyligi, taʼsirchanligi, yoʻnalganligi bilan bir-biridan keskin farq qiladi. Shu bois ularning muhim farqi shundaki, birinchisi (hissiyot) ijtimoiy, ikkinchisi ( emotsiya ) xususiy ahamiyat kasb etadi.

Ko'chirib oling, shunda to'liq holda ko'ra olasiz