logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Imom Motrudiy hayoti va faoliyati

Imom Motrudiy hayoti va faoliyati

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1305.2197265625 KB
Ko'chirib olish
* MUSTAQIL ISH FAN: Samarqand tamadduni tarixi MAVZu: Imom Motrudiy hayoti va faoliyati * REJA: * 1. Imom Motrudiy hayoti * 2. Imom Motrudiy faoliyati * 3. Imom Motrudiy asarlari * 4. Imom Motrudiy haqida rivoyatlar * Imom Motrudiy hayoti Ислом оламида “Имамул- уда” ва “Имамул-ҳ мутакаллимин” ( а йўлида идоятга бошловчи имом, Ҳ қ ҳ калом олимларининг имоми) каби шарафли исмлар ила маш уру манзур бўлган азрати Имом Абу Мансур ҳ Ҳ Му аммад ибн Му аммад ал-Мотуридий илмда, ҳ ҳ исломда, суннати сонияда ни оятда бе иёс ҳ қ хизматлари амда жуда кўп маш ур шогирдлар ҳ ҳ етиштирганликлари учун ам катта шу рат ҳ ҳ озонганлар. Ўтган тарихнавислар ул зотнинг наслу қ насабларини ансорийлардан бири, яъни азрати Ҳ Пай амбар (с)нинг Мадина ша рига ижратлари ғ ҳ ҳ ва тида, ул зоти шарифни ме мон илган Абу Аюб қ ҳ қ Холид ибн Зайд ибн Кулайб ал-Ансорий авлодидан эканликларини ёзишса-да, ота-оналари ва оилалари а ида еч бир маълумот беришмаган. Баъзи ҳ қ ҳ манбаларда отасининг номини Му аммад эмас, Ма муд ҳ ҳ деб келтиришган. Лекин кўпчилик ани манбаларда қ отасини Му аммад деб, бобосининг исмини эса ҳ Ма муд деб ёзишган. ҳ Шундай илиб, алломанинг номлари Му аммад; қ ҳ куниялари Абу Мансур ва тахаллуслари Мотуридий (яъни, Мотурид мавзеида ту илганликлари учундир) бўлган. 201 ғ Шу со анинг охирги тарихчиларидан бўлган Аюб Алининг ҳ фикри бўйича, Имом Мотуридий 238 (мил. 852) йил ту илган дейилишига арамасдан, деярли бош а бирор ғ қ қ тарихчилар ту илиш санаси а ида гапиришмаган. ғ ҳ қ Кейинги давр манбаларида, масалан, “Ислом” номли омусий китобда манба кўрсатилмаган олда, қ ҳ “Мотуридий 870 йилда ту илган”, деб ёзилган. Чунки ғ каромат бўлиб, Имом Бухорий вафот этган йил Олло ҳ ислом оламига Имом Мотуридийни берди. Мотуридийнинг устозларидан бири Му аммад ибн ҳ Му отил ар-Розийнинг (248) 862 йилда вафот этганини қ исобга олган баъзи тарихчилар унинг шогирди бўлмиш ҳ Мотуридийни 100 йил умр кўрган, деб ам ёзишган. ҳ Бизнингча, Мотуридий бу кишини ўзига “увайсий” (устоз, пир) деб абул илган кўринади (увайсий, яъни ўзидан қ қ анча олдин вафот этганларни пиру устоз деб эътироф этиш). * Imom Motrudiy faoliyati Имом Мотуридий ўз аркони ва устозлари бўлмиш бу улу имомлардан илму урфонда ғ ўзиб кетди ва уларнинг номларини тарихда абадий олдирди. Ва олонки, кофирлар қ ҳ билан илмий жи од илишиб, баъзилари ша ид кетишган ул устозлар илмда, амали ҳ қ ҳ ассосиётда ва та вода ягонаи замон ва пешвои даврон эдилар. Ул уламоларнинг ҳ қ такомиллашувига Имом Аъзамнинг “Ал-фи ул-акбар”, “Ар-рисола”, “Ал-фи ул- қҳ қҳ абсод”, “Ал-олим”, “Ал-мутааллим”, “Ал-васия” каби асарлари ва анафия Ҳ олимларининг “А оид” усулидаги китоблари асосий манбалар бўлиб хизмат илган. қ қ Биро “А оид” усули Имом Мотуридий ижодида ўзгача шакл олган бўлиб, ул зот туфайли қ қ А оид-а ида со асидаги илмга айланади. Имом Мотуридий тўртта маш ур шогирд қ қ ҳ ҳ етиштирганки, уларнинг барчаси имомлик даражасига мушарраф бўлишган. Улар уйидагилар эди: 1. 340 (951) йилда вафот этган ва ўз исми билан довру таратган қ ғ самар андлик Имом Абул осим Ис о ибн Му аммад ибн Исмоилдир; 2. Имом Абул асан қ Қ ҳ қ ҳ Ҳ Али ибн Саид ар-Расту фоний (бош а манбаларда бу алломани Мотуридийнинг устози, деб ғ қ келтиришгандир). Биз ас-Самъонийнинг манбасига таяндик. 3. 390 (999) йилда вафот этган Имом Абу Му аммад Абдулкарим ибн Мусо ар-Раздавий. 4. Имом Абу Лайс Бухорий (ас- ҳ Самар андий)дир. азрати Имом Мотуридийнинг ушбу шогирдларидан таш ари яна ўнлаб қ Ҳ қ сало иятли издошлари ам бўлган. ҳ ҳ * Imom Motrudiy asarlari BAYONI MAXMIL- MUTAZILA RADDIL USLIL- ADULLA LIL- KABUL RADDI TAXSIBUL- JADAL LIL- KABUL KITOBUL- JADAL Имом Мотуридий ўз аётини ва фаолиятини суннатдан таш ари чи иб, о ишган кишилар ҳ қ қ ғ муло азаларини синдириш ва ислом а идасини имоя этишга ба ишлаган. Унинг асарлари ҳ қ ҳ ғ илму урфонда, чунончи исломий ишлардан бўлмиш фи , усул ва каломда ўта мукаммал қҳ эканлигидан далолат бермо да. қ Имом Мотуридий ўша ва тларда асосий диний таълимот бўлган мўътазилиянинг барча қ муло азаларига жавоб бериб, уларни бобма-боб инкор этди амда уларнинг бешта усулини ҳ ҳ усурли деб топди. Мотуридий, мўътазилиялардан бўлган ва улар томонидан “Бутун дунё қ имоми” номи берилган Каъбийни (бу шахс Мотуридийнинг замондоши эди) шахсан адамма- адам кузатди ва унинг амма асарларини усурли топиб, уларни йў а чи арди. қ қ ҳ қ ққ қ Мўътазилия маз аби илгари сурган фикр-муло азаларга жавоб бериш ва уларни тар атиш ҳ ҳ қ оясида Мотуридий ушбу асарларни ёзган: ғ Шу билан бирга азрати Имом Мотуридий тафсир ва калом илмлари со асида ам а ли Ҳ ҳ ҳ ҳ суннат усули ила асарлар ёзганлар. Тафсир а идаги китобига “Таъвилоту а ли сунна” ҳ қ ҳ (ёки бош ача номи “Ат-таъвилотул-Мотуридия фи баёни усули а ли суннат ва усули қ ҳ тав ид”) деб ном берган. Ушбу китоб а ида Хожа Халифа номлик маш ур олим шундай ҳ ҳ қ ҳ деган эди: “Бу тенгсиз бир китобдир. атто илми каломда бундан олдин ёзилган Ҳ китобларнинг еч бири бунга тенг кела олмайди. Бу китоб бош а китобларга нисбатан ҳ қ жуда осон тушунилади ва истифода этилади”. “ Ножия фир аси” (нажот топувчилар фир аси) қ қ аталмиш а ли суннат ва жамоатнинг калом ҳ илмида икки маз абий равияси мавжуддир. Кези ҳ келганда шуни ало ида таъкидламо чи эдикки, ҳ қ кейинги ва тларда сунний фир адаги равия ва қ қ маз абларни бир-бири билан чалкаштириб ҳ юбориш оллари учрамо да. Сунний йўналишда ҳ қ тўрт маз аб бордир. Булар анафия, Шофеъия, ҳ Ҳ Моликия ва анбалия маз абларидир. Ва икки Ҳ ҳ равия мавжуддир: бири анафия маз аби Ҳ ҳ замиридаги “Мотуридия” равияси ва иккинчиси Шофеъия маз аби замиридаги “Ашъария” ҳ равиясидир. Демак, Мотуридия ва Ашъария равияларини еч ачон ушбу тўрт маз аб билан ҳ қ ҳ чалкаштириш мумкин эмас. Манбаларда буларни “равия”, баъзан эса “фир а” деб ёзишган. қ Биринчи равия анафия маз абида бўлиб, Ҳ ҳ асосчиси калом олимлари ва идоятга бошловчилар ҳ имоми, ислом а идасини тиклаб тозалаган буюк қ ватандошимиз азрати Шайх Абу Мансур Му аммад Ҳ ҳ ал-Мотуридий ас-Самар андий бўлиб, бу равия қ “Мотуридия” деб аталади. Ва бош ача илиб қ қ айтганда, Имом Аъзамнинг маз абига кирувчи ҳ суннийларнинг барчаси “Мотуридия” равиясига тобедирлар. Бу равия Кичик Осиё, Я ин Шар , Ўрта қ қ Осиё, Шар ий Туркистон ( қ F арбий Хитой) каби юртларда устувор ва кенг тар алгандир. Бундан қ таш ари Шимолий Африканинг Тунис, ал-Жазоир қ мамлакатларигача тар алган бўлиб, та рибан қ қ дунёдаги сунний мусулмонларнинг учдан икки иссасини ташкил этади. ҳ Илмий фаолиятнинг бошида Имом Ашъарий ўзининг ўгай отаси ал-Жуббоний ра барлик илаётган ҳ қ мўътазилийлар о имига киради қ . Ашъария равияси “Мотуридия” равиясига нисбатан кенг тар алмаган бўлса-да, калом илми қ доирасидаги кейинги китобларда асосан Ашъарий а ида гапирилиб, Мотуридий а ида деярли ҳ қ ҳ қ гапирилмайди. Ва олонки, аллома аз-Зубайдий ҳ ўзининг “Ит афис-саодатул-мутта ин” номли ҳ қ асарида шундай ёзган экан: “А ли суннат вал ҳ жамоат а ида гапирилганда, Ашъарий ва ҳ қ Мотуридийлар назарда тутиладилар”. Лекин шунга арамай, ўша ва тларда китобларда қ қ Мотуридийга кўп эътибор берилмай, аксинча Ашъарийга “ислом байро и” унвонлари берилиб, ғ сарафроз этилиб келинди. изи и шундаки, Қ ғ Мотуридий а ли суннат вал жамоат маз абини ҳ ҳ имоя илмиш хусусидаги хизматлари билан ҳ қ Ашъарийдан анча илгари ўзларини намоён илган қ амда ёшлари ам Ашъарийдан анча му аддамро ҳ ҳ қ қ эди. олбуки, Ашъарий мўътазила маз абидан Ҳ ҳ етишиб чи ан бўлиб, 40 ёшларига адар ўша ққ қ маз абда эдилар ҳ Ва яна асосий сабаблардан бири шулки, ўша давр ислом халифалигининг пойтахти бўлган Ба дод ша ридаги халифа-подшо ларнинг деярли аммалари Шофеъий маз абига мансуб ғ ҳ ҳ ҳ ҳ эдилар. Шунинг учун ам Шофеъий маз аби замиридаги Ашъария равияси кенг тусда тар ибот ҳ ҳ ғ этилар эди. Лекин шуларга арамай, Мотуридия равиясидагилар Туркияда, Эронда, қ Аф онистонда, Ўрта Осиё мамлакатларида, инду Покистонда, Шар ий Туркистону ғ Ҳ қ F арбий Хитойда ва бош а шар ий мусулмон давлатларида асосий равия исобланади қ қ ҳ * Мотуридий фикрича, Илм (Аълим) Олло сифатларидан бири бўлиб, бу сифат ҳ инсонда ам бўлса (яъни, киши олим бўлса) Олло нинг сифати унга очилади. ҳ ҳ Мотуридийнинг бу назарияси Ас-Сабунининг “Кифоя” ва ат-Тафтазонийнинг “Шар ул-А оид” асарларида катта ба ога сазовор бўлган. Ас-Сабунининг ҳ қ ҳ таъкидлашича, Мотуридийнинг бу назарияси унга (Сабунига) маълум каломчи олимлар айтган назариянинг энг аълоси, энг яхшиси бўлган. Ашъария равиясидан бўлганларнинг барчаси (алломаи замон Имом Фахруддин Розийдан таш ари) қ Ашъарий далилини абул илишади. Имом Фахруддин Розий бу хусусда Имом қ қ Мотуридийнинг тарафдори эканлигини ва у билан бирга тафсирсиз равишда Олло и ҳ таоло кўринишининг на лий далил билан вожиб бўлганлигига ишонганлигини эълон қ илади амда Мотуридия равиясига ўтади. Шунингдек, бу масалалар Мотуридия қ ҳ маз аб равиясининг баъзи олимлари Ашъария томонига ўтиб кетишади. Ушбу икки ҳ равия ўртасидаги асосий фар нимадан иборат эди? Кейинги давр мутакаллим қ олимлари томонидан ўрганилиб, исоблаб чи ишларича, бу ихтилофлар бор-йў и ўн ҳ қ ғ учта (13) кичик фар лардан иборат экан, холос. Уларнинг олтитаси нафсий ва қ еттитаси лафзий фар экан. Имом Ашъарийнинг назарияси бўйича инсон та дирида қ қ бирор эркинлик бўлмай, амма нарсани Олло нинг азалий та дирига бо лайди. ҳ ҳ қ ғ Унинг фикрича, инсон ички-ботиний хо ишини (каломи нафси) бош ариши мумкин; ҳ қ бунинг му обили бўлган зо ирий сўзларни (каломи лафзий) биринчисидан ажратади. қ ҳ Бош ача айтганда, каломи нафсий инсонни ўз хо иши билан пайдо бўлса, каломи қ ҳ лафзий Олло томонидан та дир этилгандир. ҳ қ Имом Ашъарийнинг назарияси Шофеъийлар маз абида андай шу рат топган бўлса, Имом ҳ қ ҳ Мотуридийнинг ам назариялари анафий (Имом Аъзам) маз абида шундай шу рат топади. ҳ Ҳ ҳ ҳ Кейинчалик бир-бирига жуда я ин бўлган ушбу икки равия, барча сунний о имидаги тўрт қ қ маз аблар томонидан бир хил у у ий-шаръий укмга эга бўлганлигини эътироф этишган. ҳ ҳ қ қ ҳ А ли суннат вал-жамоат гуру ига кирган “а ли адис” (улар абул илган мабдалар на лий ҳ ҳ ҳ ҳ қ қ қ далиллардурким, булар Китоб, суннат ва ижмоъдур) билан бирга Мотуридия ва Ашъария маз аб-равиялари (улар раъй ва а лий далилларни абул илгандир) дини ислом ва унинг ҳ қ қ қ шариатида, демак илму урфон 211 амда маданият-маънавиятда бе иёс хизмат илгандирлар. ҳ қ қ Уларни Олло Ўз ра матига сазовор илган бўлсин. ҳ ҳ қ * Yig‘ilishda bu mablag‘lardan samarali foydalanish va sarflanishini nazorat qilish masalalari muhиama qilindi. * – Kelgusi yildan “Obod mahalla”, “Obod qishloq”, yo‘l qurilishi va boshqa davlat investitsiya dasturlarini shakllantirish va amalga oshirishning yangi tizimiga o‘tamiz, – dedi davlat rahbari. – Ushbu dasturlar va xarajatlar faqat va faqat aholi ovoz bergan loyihalarga yo‘naltiriladi. Prиurorlar esa ajratilayotgan “har bir so‘m”ning o‘z o‘rnida ishlatilishini ta’minlab, nazorat qilishi lozim. * Shu bois, yig‘ilishda O‘zbekiston Respublikasi Bosh prokurori davlat dasturlari ijrosi yuzasidan yangi nazorat tizimini joriy etish, talon-torojlik va qonunbuzilishlarning oldini olish,  qurilishlarni ochiq-oshkora tizim asosida amalga oshirish choralari to‘g‘risida axborot berdi. * Prezidentimiz qurilish jarayonlarini nazorat qilishda aholi ishtirиini kengaytirish, obektlarni qabul qilish komissiyalariga mahalla raislarini kiritish bo‘yicha ko‘rsatma berdi. * Kelgusi yil 1 yanvardan boshlab, qiymati 10 milliard so‘mdan yuqori bo‘lgan qurilish obektlariga xorijiy texnik-nazorat mutaxassislari jalb qilinishi, davlat obektlari bo‘yicha loyiha hujjatlari “Qurilish resurslari klassifikatori” platformasi asosida ishlab chiqilishi belgilandi. Bu platforma qurilish materiallari narxlarini yagona tamoyil asosida shakllantirish imkonini beradi. * Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligiga loyihalar, pudratchilar va qurilish haqidagi ma’lumotlarning jamoatchilik uchun ochiqligini ta’minlash vazifasi qo‘yildi. Хулоса илиб айтганда, нафа ат ислом қ қ тарихнавислари, атто Оврўпо тарихчиларининг ҳ ягона фикрлари бўйича ушбу фа и - қ ҳ у у шунослар анафия маз абининг энг буюк ҳ қ қ Ҳ ҳ имомлари исобланади (Имом Аъзамдан таш ари): ҳ қ 1.“Китабул-хирож” муаллифи Абу Юсуф Яъ убий қ (795 й. ваф.) 2. “Ал-Жомеъ ас-си ар” муаллифи ғ Му аммад Шайбоний (804 й. ваф.) 3. “ат-Тав ид” ҳ ҳ ва “ат-Таъвилот” муаллифи ал-Мотуридий (944 й. ваф) 4. “Ал-Мухтасар” муаллифи Имом ал- удурий (1036 й. ваф.) 5. “Ал- идоя” муаллифи Қ Ҳ Бур ониддин Мар иноний (1197 й. ваф.) Бахтли ҳ ғ тасодиф (ёки тарихий та озо) шундаким, ушбу қ буюк фи имомларининг икки нафари қҳ Самар андда яшаб ижод этган ва шу ерда дафн қ этилганлар. айратланарлиси, биз уларни Ҳ унутдик, абрларининг йў бўлиб кетишига йўл қ қ ўйдик, адриятларига бўлган бундай жо илона қ қ ҳ муносабатларимизнинг жазосини 70 йил тортдик. * Imom Motrudiy haqida rivoyatlar Маш ур тарихчи ва фи шунос олим, муфтий Абу ҳ қҳ То ирхожанинг ёзишмаларига араганда, Самар анд ҳ қ қ ша рининг шимолидаги Бо и Майдон, Бо и Баланд ҳ ғ ғ бо лари ва янада адимийро бўлган Мотурид бо и ғ қ қ ғ азалдан Оби Ра мат ари и сувидан таъминланиб келган ҳ ғ сер осил мавзелар бўлган. Ривоятларга араганда, ҳ қ исломнинг фоти лашкарбошиларидан бири утайба ибн ҳ Қ Муслим Самар андни фат этгач, “Амири Му ожир”ни қ ҳ ҳ (хориждан, арабдан келган амирни) Самар андга оким қ ҳ этиб тайинлагач, бу амир Оби Ра мат ари ини Кўхак ҳ ғ (Чўпон ота) то ининг жанубий этагидан азиб о изган. ғ қ қ Амир Му ожир ушбу ари ни азиётган чо да, ари бошида ҳ қ қ ғ қ азрати Хизр учраб, “Нима истайсан?” (Мотуриду?), деб Ҳ сўраган. Амир 212 Му ожир: “Сув истайман” (Моуриду) ҳ деб жавоб берган. Шундан бери азиб келтирилган ушбу қ Оби Ра мат сувидан илк марта су орилган ерларни ҳ ғ “Мотурид” деб аташ бошланган экан. Лекин бу мавзе номини Имом Мотуридий номларидан олинган, деювчилар ам бўлган. Бу нотў ри бўлиб, бу мавзе номи имом ҳ ғ ту илишидан илгари ам мавжуд бўлган. ғ ҳ Мотурид мавзеида ( озирги Да бедга борадиган катта йўлнинг шимолида) Имом Абу Мансур ҳ ҳ Мотуридийнинг бо чалари бўлганки, адимдан “ адамжойи Шайх” номи билан маш ур бўлган. ғ қ Қ ҳ Бу бо чада “Лисонул-асфур” деб аталадиган жуда эски бир дарахт бўлар эди. Унинг мевалари ғ форс тилида “Забони гунжишк” (яъни, чумчу тили) деб аталади. Ушбу дарахт утлу , му аддас қ қ ғ қ исобланиб, хал томонидан зиёрат этиб келинган. Унинг меваларидан тиббиётда кўп яхши ҳ қ дорилар тайёрланар эди. Шу ерлик ў имишли Шайх Му аммад ибн Ма муднинг хонадонида қ ҳ ҳ ту илган Абу Мансур Мотуридийнинг Мотурид мавзеидаги ушбу бо ларида ул зот кўпинча дарахт ғ ғ кўчатларини ўз ўллари билан ўтказар эканлар. Абу То ирхожанинг келтиришича, “ айратул- қ ҳ Ҳ фу ахо” асарида ёзилишича, бир куни Шайх Абу Мансур Мотуридий ўз шогирди ёрдамида ток- қ узум кўчатлари ўт азар эди. Шу пайт нога он муаззин азон айтади. Шайх ишини тўхтатиб, қ ҳ намозни адо этиш ма садида масжидга бормо чи бўладилар, лекин кўчатлардан бироз олгани қ қ қ туфайли, олганини ам ўтказишга оши иб, намозга бироз кечикадилар. Шундан сўнг бир йил қ ҳ қ ва т ўтгач, юрт подшо и фу ароларнинг ар бирининг бо идан бидъат ичимлик учун узум қ ҳ қ ҳ ғ соли ини солади. Имом Мотуридий “Ушбу бидъат соли менинг узум кўчати ўтказишга маш ул ғ қ ғ бўлиб, намоз ишини кейинга олдирганим туфайли юз берди”, деб бошларидаги муборак қ саллаларини ерга уриб йи лаган эканлар. Бу ривоят Имом Мотуридийнинг эъти оди ғ қ кучлилигининг намунасидир. Бош а ривоятда келтирибдиларки, Ба доддаги Аббосийлар қ ғ сулоласи халифаларидан бири калом-эъти од масаласи юзасидан бир саволга ислом олами қ пойтахти бўлган Ба дод уламоларидан жавоб топа олмагач, Самар андга элчи юбориб, Имом ғ қ Мотуридийдан жавоб топишни илтимос илади (Имом 213 Мотуридий аётларининг охирги ўн йил қ ҳ давомида Ба додда Ал- о ир (932–934), Ал-Рози (934–940) ва Ал-Му таф Болло (940–944)лар ғ Қ ҳ қ ҳ укм сурган бўлиб, улардан бири элчи юборгандирлар). Элчи тинмай от чоптириб, Самар андга ҳ қ етиб келади ва Мотурид мавзеига бориб, имомнинг дарвозаларини та илла қ Яна бир ривоят илишларича, Имом қ Мотуридийнинг хотини жуда бадфеъл ва уруш о қ қ аёл бўлган экан. Бир куни Шайх тандирга ўт ўяётган эканлар, хотини жа л билан келиб, қ ҳ имомнинг муборак ор аларига беш маротаба қ тепади. Имом умрининг охирида бу а да шундай ҳ қ деган эканлар: “Ўша беш тепки натижасида беш асрор пардаси ўртадан кўтарилди ва ўттиз икки йил рўза тутиб, кечалари бедор ўтказдим, токи олган икки парда ( ижоб) ўртадан кўтарилиши қ ҳ учундир. анийди (ўшанда), яна икки тепки ам Қ ҳ тепганда, бунчалик маша ат чекмаган бўлур ққ эдим”. Бу ривоят азрати Шайх Мотуридийнинг Ҳ сабр- аноатлилиги ва жафокашлигининг ёр ин қ қ намунасидир. “Самария” ва “ андия”да Шайх Қ Мотуридийнинг со иб каромат, со иб ма омот ҳ ҳ қ одатликлари борасида уйидаги ривоятлар қ келтирилган: Самар анд уламолари ва имомнинг ёронлари калом ва фи илмидан дарс олиш учун унинг бо ига келиб қ қҳ ғ туришар эканлар. иш фасли чи иб, ба ор энди кирай деб турган амал ойида бўлиб ўтган дарс Қ қ ҳ ҳ мажлисларидан бирида Имом Мотуридий шогирдларини хушнуд этиш ма садида ўрик дарахтининг бир қ катта шохини о ади. Каромат юз бериб, пиши чилик фасли бўлмаса-да, дарахтдан ўриклар ё илиб қ қ қ ғ тушади, шогирдлар эса уни еб тўядилар. Яна келтирибдурларким, ул замонда бир золим подшо бўлиб, хал унинг зулмидан безор бўлиб, Имом Мотуридийга арз 214 билан келишибди. Имом Мотуридий қ бо ларидаги дарахт шоини синдириб, камон ясабдилар ва ша арга подшо саройи томонга араб ғ ҳ ҳ қ отадилар. Ўша куни золим подшо ўлади, хал унинг зулмидан озод бўлади. Носириддин Ло урий- ҳ қ ҳ анафийнинг “Фатвои барахна” асарида келтирилган эканким, Имом уз-замон Абу Мансур Мотуридий Ҳ дунёдан кетадиган кечаси етмиш маротаба ожатга чи иб, ар чи анларида та оратларини янгилар ҳ қ ҳ ққ ҳ эканлар. Ул зот деган: “Бу кечаси мен дунёдан-дорулфанодан дорулба ога кетаман. Расул алай иссалом қ ҳ (яъни, пай амбар) айтганларким, “Дунёдан та орат билан ўтган киши ша идлар аторида бўлади”. ғ ҳ ҳ қ Мотуридийнинг вафотларидан кейин бир киши тушида 70 та Буро от унинг ёнида турганини кўрган экан. қ Шунда Шайх Мотуридий унга: “Бу ўша илган етмиш та оратимдир”, – деган. Яна бир на л бўйича, қ ҳ қ азрати Имом Мотуридий го о-го о айридинлар ма алласига бориб, у ердаги йўлдан адашган а ли Ҳ ҳ ҳ ғ ҳ ҳ китобларга “тубу ав-муту” (яъни, тавба илинглар ёки хароб бўлинглар) дер эканлар. Бу сўзни эшитганлар қ агар иймонга келмасалар, ўша за отиё ўлар эканлар. Фикри ожизимизча, ушбу охирги ривоят сабабли ҳ қ кейинчалик Мотуридий абрлари ва умуман, Чокардиза абристони буткул ер билан текисланиб қ қ ташланганлигини а ли илм сезаётган бўлса керак. ҳ E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR

* MUSTAQIL ISH FAN: Samarqand tamadduni tarixi MAVZu: Imom Motrudiy hayoti va faoliyati

* REJA: * 1. Imom Motrudiy hayoti * 2. Imom Motrudiy faoliyati * 3. Imom Motrudiy asarlari * 4. Imom Motrudiy haqida rivoyatlar

* Imom Motrudiy hayoti Ислом оламида “Имамул- уда” ва “Имамул-ҳ мутакаллимин” ( а йўлида идоятга бошловчи имом, Ҳ қ ҳ калом олимларининг имоми) каби шарафли исмлар ила маш уру манзур бўлган азрати Имом Абу Мансур ҳ Ҳ Му аммад ибн Му аммад ал-Мотуридий илмда, ҳ ҳ исломда, суннати сонияда ни оятда бе иёс ҳ қ хизматлари амда жуда кўп маш ур шогирдлар ҳ ҳ етиштирганликлари учун ам катта шу рат ҳ ҳ озонганлар. Ўтган тарихнавислар ул зотнинг наслу қ насабларини ансорийлардан бири, яъни азрати Ҳ Пай амбар (с)нинг Мадина ша рига ижратлари ғ ҳ ҳ ва тида, ул зоти шарифни ме мон илган Абу Аюб қ ҳ қ Холид ибн Зайд ибн Кулайб ал-Ансорий авлодидан эканликларини ёзишса-да, ота-оналари ва оилалари а ида еч бир маълумот беришмаган. Баъзи ҳ қ ҳ манбаларда отасининг номини Му аммад эмас, Ма муд ҳ ҳ деб келтиришган. Лекин кўпчилик ани манбаларда қ отасини Му аммад деб, бобосининг исмини эса ҳ Ма муд деб ёзишган. ҳ

Шундай илиб, алломанинг номлари Му аммад; қ ҳ куниялари Абу Мансур ва тахаллуслари Мотуридий (яъни, Мотурид мавзеида ту илганликлари учундир) бўлган. 201 ғ Шу со анинг охирги тарихчиларидан бўлган Аюб Алининг ҳ фикри бўйича, Имом Мотуридий 238 (мил. 852) йил ту илган дейилишига арамасдан, деярли бош а бирор ғ қ қ тарихчилар ту илиш санаси а ида гапиришмаган. ғ ҳ қ Кейинги давр манбаларида, масалан, “Ислом” номли омусий китобда манба кўрсатилмаган олда, қ ҳ “Мотуридий 870 йилда ту илган”, деб ёзилган. Чунки ғ каромат бўлиб, Имом Бухорий вафот этган йил Олло ҳ ислом оламига Имом Мотуридийни берди. Мотуридийнинг устозларидан бири Му аммад ибн ҳ Му отил ар-Розийнинг (248) 862 йилда вафот этганини қ исобга олган баъзи тарихчилар унинг шогирди бўлмиш ҳ Мотуридийни 100 йил умр кўрган, деб ам ёзишган. ҳ Бизнингча, Мотуридий бу кишини ўзига “увайсий” (устоз, пир) деб абул илган кўринади (увайсий, яъни ўзидан қ қ анча олдин вафот этганларни пиру устоз деб эътироф этиш).

* Imom Motrudiy faoliyati Имом Мотуридий ўз аркони ва устозлари бўлмиш бу улу имомлардан илму урфонда ғ ўзиб кетди ва уларнинг номларини тарихда абадий олдирди. Ва олонки, кофирлар қ ҳ билан илмий жи од илишиб, баъзилари ша ид кетишган ул устозлар илмда, амали ҳ қ ҳ ассосиётда ва та вода ягонаи замон ва пешвои даврон эдилар. Ул уламоларнинг ҳ қ такомиллашувига Имом Аъзамнинг “Ал-фи ул-акбар”, “Ар-рисола”, “Ал-фи ул- қҳ қҳ абсод”, “Ал-олим”, “Ал-мутааллим”, “Ал-васия” каби асарлари ва анафия Ҳ олимларининг “А оид” усулидаги китоблари асосий манбалар бўлиб хизмат илган. қ қ

O'xshashlar

Ismoil Gaspirali hayoti va faoliyati
Jean-Jacques Rousseau hayoti va ijodiy faoliyati
Birinchi Renessans hodisasining yirik namoyandasi Ahmad al-Farg’oniyning hayoti va faoliyati
Imom Al-Buxoriyning pedogogik g’oyalari
Shaxs va faoliyati