Lider bo’lish tavsiyalari munosabat va qoidalari
![Mavzu: Lider bo’lish tavsiyalari
munosabat va qoidalari .](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_1.png)
![Reja:
1. Liderlik tushunchasi;
2. Lider bo’lish tavsiyalari;
3. Lider bo’lish munosabat va qoidalari .](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_2.png)
![Liderlik t ushunchasi
Liderlik (inglizcha: leader — yetakchi , boshlovchi soʻzidan) — umumiy
bir ishni bajarishda boshqalarning yordami va haraktini
birlashtiruvchi ijtimoiy taʼsir jarayoni. Lider bo’lish uchun tanlangan
direktor yoki bosh menedjer bo’lish shart emas. Lider yoxud yetakchi
— bu boshqalar uning tendentsiyalari va g’oyalari ortidan intilishni
istaydigan shaxsdir. Liderlikka vaqtincha erishish ham mumkin, ammo
haqiqiy liderni keyingi olg’a qadamlar bilan o’zgartirib bo’lmas sodiqlik
ajratib turadi](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_3.png)
![
Liderlikni tadqiqot qilish bir necha bosqichlarni o’tgan. Birinchi bosqich
olimlari samarali lider ega bo’lishi lozim bo’lgan hususiyatlarni aniqlashga
urinishlari bilan tavsiflanadi. Biroq bu nazariya amaliyotda yetarli natijalar
bermadi. Tadqiqotlar ko’rsatishicha, bir xil muvaffaqiyatga erishgan
liderlar turli hususiyatlari bilan ajralib turgan. Bundan tashqari liderlik
hususiyatlarining ro’yxati juda uzun bo’lib, amalda hyech bir inson bu
hususiyatlarga to’liq ega bo’lishi mumkin emas.
Tashkilotda liderlar katta hokimiyatga ega bo’ladilar. Hokimiyatga kuch,
yolg’on ishlatib yoki tasodifan erishish mumkin bo’lsa-da, hokimiyat har
doim ham liderlikka olib kelmaydi. Lekin, aksincha, liderlik hokimiyatga
erishish vositasidir. Yevropa an’analariga ko’ra hokimiyat tabiatini tadqiqot
qilish N.Makiavelli va uning mashhur “Hukmdor” asari bilan bog’liq.
Makiavelli hokimiyat, ayniqsa, bir holatdan ikkinchisiga o’tishda muhim
ahamiyatga ega, chunki bunda inson tafakkuri ham qayta shakllanadi deb
hisoblagan. Bu jarayonlar qarshilikni yuzaga keltiradi, bu qarshilikni
yengish uchun esa hokimiyat zarur.](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_4.png)
![Liderlik - kuch ishlashtishga asoslanmagan hokimiyat hisoblanadi. Liderlar
qayerdan vujudga kelishini hyech kim bilmaydi, lekin tashkilotda liderlar yuzaga
kelishi bilan ishlar yurishib ketadi3. Hozirgi paytda liderlik biznesning asosiy tashkil
etuvchilaridan biri ekanligiga shubha yo’q.
Sifatini boshqarish tizimlarida ham liderlik tizimning asosiy yurituvchi mexanizmini
sifatida qaratiladi. Sifat menejmentiga oid adabiyotlarda5 ham liderlik tashkilot
tizimining barcha komponentlari uchun zarurligi ta’kidlanadi.
Liderlik – biznesdagi muvaffaqiyat kaliti bo’lib, barcha innovasion o’zgarishlarni
amalga oshirishda yuqori rahbariyatdan liderlik sifatlari talab etiladi. Liderlik
tashkilot faoliyatini yurituvchi kuch, global qo’lamdagi raqobatbardoshlikni
ta’minlovchi vosita bo’lishiga qaramay6, menejmentda liderlik salohiyatidan to’liq
foydalanilmay kelinmoqda. Faqat ayrim kompaniyalar, xususan ba’zi yaponiyalik
kompaniyalar bu ko’rsatkichga yaqinlashgan.](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_5.png)
![Lider bo’lish t av siy alari
O’ZINGIZGA ISHONING
Bu qadam nima qilayotganingizni aniq bilish bilan bog’liq emas — siz
o’zingizga ishonar ekansiz, boshqalar sizga kamroq savol beradi.
Odamlar oldindan fikr yuritishga moyil va siz o’zingizni huddi shunday
bo’lishi kerakligidek tutsangiz, odamlar ham bu shunday bo’lishi kerak
ekan deb o’ylashadi. Shu sababli, siz o’zingizga ishonsangiz, odamlar
sizni «o’z ishini biladi» deb o’ylashadi. Shu tariqa siz ishonch,
javobgarlik va hurmat topishingiz mumkin.](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_6.png)
![
MUTAXASSIS BO’LING
Lider sifatida «bilmayman» deb aytish normal hisoblanadi. Lekin har
bir savol uchun qayta-qayta «bilmayman» deb javob berish yaxshi
emas. Biron narsani bilmasangiz, uning javobni izlab toping. O’z
sohangiz mutaxassisi bo’ling. Oxir-oqibat, siz barcha javoblarga ega
bo’lishingiz kerak.
Ma’lum bir darajadagi bilim o’zingizni ko’proq ishongan va yetakchi
his qilishingizga yordam beradi. Agar bunday qila olmasangiz — bu
faqatgina vaqt masalasi bo’lib, sizdan bilim va xarizma bo’yicha
ustunroq bo’lgan odam kelib, qo’llaringiz ostidan liderlikni olib ketadi.
Shu sababli, qayerda va kimlar orasida liderlik qilishni
xohlashingizdan qat’iy nazar, o’z ustingizda ishlang! Uzoq muddatli
perspektivada bu sizga juda qo’l keladi](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_7.png)
![
Har doim va’z qilayotganingizni bajaring. Ishonchni yo’qotishning
liderning ikkiyuzlamachiligidanda yaxshiroq usuli yo’q.
«Agar sizning harakatlaringiz boshqalarni ko’proq orzu qilishga,
ko’proq o’rganishga va o’z ustida ishlashga ilhomlantirsa, u holda siz
lidersiz». Jon Kuinsi Adams.
Xarizma, albatta, foydalidir, lekin majburiy emas. Insoniyat tarixida
unchalik do’stona bo’lmagan ko’pdan-ko’p hurmatga sazovor liderlar
bor. Lekin, eng muhimi odamlar ularga ishonishgan. O’z fikringizni
aniq ifodalashingiz uchun sizga muloqot qobiliyatlari (nutq, yozish,
hatto san’at orqali) kerak bo’ladi.](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_8.png)
![Lider bo’lish munosabat v a
qoidalari
QARORLAR QABUL QILING VA OQIBATLARI UCHUN JAVOBGARLIKNI
O’Z ZIMMANGIZGA OLING
Katta muammolarni hal qilish va ta’sir o’tkaza olish uchun sizga qaror
qabul qilish vakolatlari kerak bo’ladi va bu qarorlar ushbu vakolatlarni
bergan odamlarga ta’sir qiladi. Bu hurmat kabi mas’uliyatdir. Siz
nafaqat o’rinli qarorlarni qabul qilishingiz, balki ular uchun
javobgarlikni olishga tayyor bo’lishingiz kerak. Agar biron narsa reja
bo’yicha ketmasa, odamlar bu sizning aybingiz (garchi shunday
bo’lmasa ham) deb hisoblaydi .](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_9.png)
![
FAOL BO’LING
Agar chuqurroq savollarga oid fikrlaringiz bo’lsa, natijada qanday muammolar
yuzaga kelishi mumkinligini oldindan ko’ra olishingiz mumkin. Muammolarni
kutish o’rniga, ularni oldini olish uchun choralar ko’ring. Agar ularga to’sqinlik qila
olmasangiz, hech bo’lmaganda ularni kutib olishga tayyor bo’lasiz. Bu lider va
menedjer o’rtasidagi asosiy farq. Yaxshi menedjer ko’p vaziyatlarga yaxshi
reaktsiya qiladi. Yaxshi lider vaziyatni oldini ola biladi va u yuzaga kelmasidan
oldin samarali choralar ko’radi.
O’Z VA’DA LARIN GIZDA TURI N G
Va’dasini ustidan chiqmaydigan odamlar hech kimga yoqmaydi. Va’dada
turmaslik — ishonchni yo’qotish demakdir. Ko’ringishingiz, xarizma va bilimingiz
bilan lider sifatlariga ega bo’lishingiz mumkin, lekin o’z va’dangizda turmasangiz,
odamlar uchun dushmanga aylanasiz.
Va’dada turishning ajralmas qismi — bajara oladigan narsani bajra olmaydigan
narsadan ajrata olish. Agar siz birini ikkinchisidan ajrata olsangiz, yagona to’siq —
halollik qoladi.](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_10.png)
![
MUAMMONI ANIQLANG
Atrofga nazar soling va atrofingizdagi dunyoni qanday yaxshilash
mumkinligi haqida o’ylab ko’ring. Atrof-muhitni kuzatib, odamlarni
tinglang. Qanday yordam bera olaman? Qaysi savol javobsiz qoldi?
Tashkilot nimadan foydalanishi mumkin?
O’z qobiliyatlaringizni kashf eting, ularni takomillashtiring va ularning
yaxshi maqsadlarda qo’llashga e’tibor qarating. Sizning
iste’dodlaringiz qanday muammolarga yechim berishda qo’l keladi?
Ehtiyojlar, yo’nalishlar, ziddiyatlar, to’ldirish kerak bo’lgan bo’shliqlar va
samarasizliklarni o’rganing. Yechimlar doim ham ijodiy yoki eng
zamonaviy bo’lmasligi mumkin, ba’zida ular oddiy narsalardir.](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_11.png)
![E’tiboringiz uchun rahmat!
Tay y orladi: Toshpo’l at ov Bahrom.](/data/documents/67a97e80-37f5-4818-b3e4-e61e0cc7666e/page_12.png)
Mavzu: Lider bo’lish tavsiyalari munosabat va qoidalari .
Reja: 1. Liderlik tushunchasi; 2. Lider bo’lish tavsiyalari; 3. Lider bo’lish munosabat va qoidalari .
Liderlik t ushunchasi Liderlik (inglizcha: leader — yetakchi , boshlovchi soʻzidan) — umumiy bir ishni bajarishda boshqalarning yordami va haraktini birlashtiruvchi ijtimoiy taʼsir jarayoni. Lider bo’lish uchun tanlangan direktor yoki bosh menedjer bo’lish shart emas. Lider yoxud yetakchi — bu boshqalar uning tendentsiyalari va g’oyalari ortidan intilishni istaydigan shaxsdir. Liderlikka vaqtincha erishish ham mumkin, ammo haqiqiy liderni keyingi olg’a qadamlar bilan o’zgartirib bo’lmas sodiqlik ajratib turadi
Liderlikni tadqiqot qilish bir necha bosqichlarni o’tgan. Birinchi bosqich olimlari samarali lider ega bo’lishi lozim bo’lgan hususiyatlarni aniqlashga urinishlari bilan tavsiflanadi. Biroq bu nazariya amaliyotda yetarli natijalar bermadi. Tadqiqotlar ko’rsatishicha, bir xil muvaffaqiyatga erishgan liderlar turli hususiyatlari bilan ajralib turgan. Bundan tashqari liderlik hususiyatlarining ro’yxati juda uzun bo’lib, amalda hyech bir inson bu hususiyatlarga to’liq ega bo’lishi mumkin emas. Tashkilotda liderlar katta hokimiyatga ega bo’ladilar. Hokimiyatga kuch, yolg’on ishlatib yoki tasodifan erishish mumkin bo’lsa-da, hokimiyat har doim ham liderlikka olib kelmaydi. Lekin, aksincha, liderlik hokimiyatga erishish vositasidir. Yevropa an’analariga ko’ra hokimiyat tabiatini tadqiqot qilish N.Makiavelli va uning mashhur “Hukmdor” asari bilan bog’liq. Makiavelli hokimiyat, ayniqsa, bir holatdan ikkinchisiga o’tishda muhim ahamiyatga ega, chunki bunda inson tafakkuri ham qayta shakllanadi deb hisoblagan. Bu jarayonlar qarshilikni yuzaga keltiradi, bu qarshilikni yengish uchun esa hokimiyat zarur.
Liderlik - kuch ishlashtishga asoslanmagan hokimiyat hisoblanadi. Liderlar qayerdan vujudga kelishini hyech kim bilmaydi, lekin tashkilotda liderlar yuzaga kelishi bilan ishlar yurishib ketadi3. Hozirgi paytda liderlik biznesning asosiy tashkil etuvchilaridan biri ekanligiga shubha yo’q. Sifatini boshqarish tizimlarida ham liderlik tizimning asosiy yurituvchi mexanizmini sifatida qaratiladi. Sifat menejmentiga oid adabiyotlarda5 ham liderlik tashkilot tizimining barcha komponentlari uchun zarurligi ta’kidlanadi. Liderlik – biznesdagi muvaffaqiyat kaliti bo’lib, barcha innovasion o’zgarishlarni amalga oshirishda yuqori rahbariyatdan liderlik sifatlari talab etiladi. Liderlik tashkilot faoliyatini yurituvchi kuch, global qo’lamdagi raqobatbardoshlikni ta’minlovchi vosita bo’lishiga qaramay6, menejmentda liderlik salohiyatidan to’liq foydalanilmay kelinmoqda. Faqat ayrim kompaniyalar, xususan ba’zi yaponiyalik kompaniyalar bu ko’rsatkichga yaqinlashgan.