Maxsus fanlarni o’qitish jarayonida talabalarning bilim, ko’nikma va malakalarini baholash.
![Maxsus fanlarni o’qitish
jarayonida talabalarning
bilim, ko’nikma va
malakalarini baholash.](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_1.png)
![Reja:
Baholash va uning ahamyati
Baholash tamoyillari
Baholashning reyting tizimi.](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_2.png)
![Baholash va uning ahamiy at i.
Baholash – ta’lim jarayonining ma’lum bosqichida o’quv maqsadlariga erishilganlik darajasini oldindan
belgilangan mezonlar asosida o’lchash, natijalarni aniqlash va tahlil qilishdan iborat jarayondir.
Bilimlarni tekshirish va baholashning ta’limiy ahamiyati shundan iboratki, bunda o’quv materialining
o’zlashtirilganligi haqida ta’lim beruvchi ham, ta’lim oluvchi ham muayyan ma’lumotga ega bo’ladi.
Baholash natijasida, ta’lim beruvchi uchun ta’lim oluvchilarning nimani bilishi va nimani tushunmasligi,
qaysi o’quv materiali yaxshi o’zlashtirilganu, qaysi biri hali yetarli darajada yoki umuman
o’zlashtirilmaganligi ma’lum bo’ladi. Bu ta’lim oluvchining bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish
uchun asos bo’lib hisoblanadi. Ta’lim beruvchi o’z ishining afzalliklariga va kamchiliklariga tanqidiy
baho beradi. O’z ishi metodlariga tuzatishlar kiritadi. Shuningdek, baholash natijalari ta’lim
beruvchining o’quv dasturidagi materiallarni ta’lim oluvchining bilish imkoniyatlari nuqtai nazaridan
qayta ko’rib chiqilishi va baholanishi uchun ham juda muhimdir .
Baholash nitijasida tushuncha va qonun-qoidalarning qaysi birlari qiyin, qaysi birlari esa oson
o’zlashtirilishi aniq va ravshan bo’ladi. Bu ta’lim oluvchining ijodiy tarzda darsga tayyorgarlik ko’rishi va
o’quv mashg’ulotini o’tkazishi uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Xuddi shuningdek, ta’lim oluvchi ham
ta’lim jarayonida qaysi o’quv materialini yaxshi, qaysisini qoniqarli va nimani yomon o’zlashtirgani
ma’lum bo’ladi. Bilimlarni tekshirmasdan ta’lim oluvchi o’z bilimlarini chuqur, har tomonlama va to’g’ri
baholashga qodir emas.](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_3.png)
![N ima uchun baholash k erak ?
o’quv
maqsadlariga
erishilganlikni
aniqlash uchun; k ey ingi
bosqi chga
o’t ishdan oldin,
av v algi
o’zlasht iri sh
darajasini
aniqlash uchun;
nat i jaga
erishganli gini
t asdiql ash
uchun ;
t alabalarning
qiziqishlarini
aniql ash uchun;y ut uq v a
k amchilik larni
aniqlash uchun ;o’qit uv chi o’z
faol iy at i ga
t uzat ishlar
k irit ishi uchun ;y alpi
o’zl asht irish
darajasini
aniqlash uchun;](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_4.png)
![N imani baholash k erak ?
nazariy bilimlarni;
amaliy ko’nikma va malakalarni;
xulq-atvor va shaxsiy fazilatlarni;](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_5.png)
![Baholashning aso s iy xususiy at lari
t a’lim maqsadiga y o’nalt irilganlik ;
munt azam o’t k azib borish;
a soslanganl ik ; p edagogik , psixologik v a huquqiy t amoy ill arga
umumiy qabul qi lingan nat ija st andart lariga asoslanganlik .
Yuqorida t a’k idlanganidek , nazariy bili mlar baholani y ot ganida k ognit iv o’quv m aqsadl arga erishganlik
darajalari aniqlanadi. A maliy k o’nik ma v a malak al ar bahol anay ot ganida psixomot orik , hulq-at v or v a
shax siy fazilat lar bahol anay ot ganida esa – aff ek t iv o’quv maqsadlariga erishganlik darajalari aniqlanadi.](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_6.png)
![Baholash mezonlari
Har qanday baholash natijalari o’zaro taqqoslanishi, ya’ni o’lchanishi lozim
bo’ladi. Ularni taqqoslash baholashdan oldin yoki keyin ishlab chiqilgan
mezonlar asosida amalga oshirilishi mumkin. Baholash mezonlari o’quv
maqsadlariga qay darajada erishilganlikni anglatuvchi ko’rsatkichdir. Bu
ko’rsatkichlar sonlar («besh», «to’rt», «uch» va hokazo) so’zlar («a’lo»,
«yaxshi», «qoniqarli» va hokazo) yordamida tavsiflanishi mumkin.
Boshqacha qilib aytadigan bo’lsak, baholash mezonlari ta’lim oluvchining
qaysi o’zlashtirish darajasini namoyish qilishiga qarab mos qo’yiladigan
baho ko’rsatkichining tavsifidan iborat.](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_7.png)
![Baholash t amoy illari.
Bilimlarni tekshirish
va baholash
muayyan didaktik
talablarga javob
berishi kerak.
Tekshirish va
nazorat qilish
tizimli, doimiy
tarzda bo’lishi shart.
Bu talabga rioya
etilmasa, ta’lim
oluvchilarning
o’qishga nisbatan
munosabati
yomonlashadi,
bilimlarning sifatiga
salbiy ta’sir qiladi. Bilimlarni baholash
individual xarakterga
egadir. Har bir ta’lim
oluvchi uning qaysi
bilimlari, ko’nikma va
malakalari
baholanayotganini
bilishi kerak. Ta’lim
beruvchining
savollariga va
vazifalariga javob
berishga tayyorlik
holati bilimlarni
tekshirish va
baholash o’quv
jarayonining muhim
bir bo’lagiga, uning
tarkibiy qismiga
aylangan
taqdirdagina ro’y
beradi. Ta’lim
oluvchining
bilimlari,
ko’nikma va
malakalari
davlat o’quv
rejalarining
bajarilishi
nuqtai
nazaridan
tekshiriladi va
baholanadi. Ta’lim oluvchilarning
bilimlari, ko’nikma va
malakalarini tekshirish
shakllari turlichadir.
Ba’zan ta’lim beruvchi
bilimlarni tekshirishning
uzoq vaqt mobaynida
bir xildagi usullarini
qo’llaydi. Unda so’rash,
savol berish, izohlash
kabi muayyan odat
paydo bo’ladi. Ta’lim
oluvchilar bugunday
tekshirishga
moslashib ketadilar,
o’qituvchining qay
tarzda so’rashi ularga
oldindan ma’lum
bo’ladi. Ular faqat
ta’lim beruvchi
uchun, uni
qanoatlantirish
uchun javob bera
boshlaydilar.](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_8.png)
![O’quv maqsadlariga asoslanganlik
Haqiqiylik
Haqqoniylik
Ishonchlilik
QulaylikQuy idagi 5t a asosiy t amoy illar baholash t izimini
samaradorligining poy dev ori hisoblanadi](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_9.png)
![Nazorat
qilish
Xulqni
baholash Bahola
shning
reyting
tizimi
Nazariy
va amaliy
bilimlarni
baholash](/data/documents/1e45d7cf-c84b-45fa-9653-61df5d18a7f5/page_10.png)
Maxsus fanlarni o’qitish jarayonida talabalarning bilim, ko’nikma va malakalarini baholash.
Reja: Baholash va uning ahamyati Baholash tamoyillari Baholashning reyting tizimi.
Baholash va uning ahamiy at i. Baholash – ta’lim jarayonining ma’lum bosqichida o’quv maqsadlariga erishilganlik darajasini oldindan belgilangan mezonlar asosida o’lchash, natijalarni aniqlash va tahlil qilishdan iborat jarayondir. Bilimlarni tekshirish va baholashning ta’limiy ahamiyati shundan iboratki, bunda o’quv materialining o’zlashtirilganligi haqida ta’lim beruvchi ham, ta’lim oluvchi ham muayyan ma’lumotga ega bo’ladi. Baholash natijasida, ta’lim beruvchi uchun ta’lim oluvchilarning nimani bilishi va nimani tushunmasligi, qaysi o’quv materiali yaxshi o’zlashtirilganu, qaysi biri hali yetarli darajada yoki umuman o’zlashtirilmaganligi ma’lum bo’ladi. Bu ta’lim oluvchining bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish uchun asos bo’lib hisoblanadi. Ta’lim beruvchi o’z ishining afzalliklariga va kamchiliklariga tanqidiy baho beradi. O’z ishi metodlariga tuzatishlar kiritadi. Shuningdek, baholash natijalari ta’lim beruvchining o’quv dasturidagi materiallarni ta’lim oluvchining bilish imkoniyatlari nuqtai nazaridan qayta ko’rib chiqilishi va baholanishi uchun ham juda muhimdir . Baholash nitijasida tushuncha va qonun-qoidalarning qaysi birlari qiyin, qaysi birlari esa oson o’zlashtirilishi aniq va ravshan bo’ladi. Bu ta’lim oluvchining ijodiy tarzda darsga tayyorgarlik ko’rishi va o’quv mashg’ulotini o’tkazishi uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Xuddi shuningdek, ta’lim oluvchi ham ta’lim jarayonida qaysi o’quv materialini yaxshi, qaysisini qoniqarli va nimani yomon o’zlashtirgani ma’lum bo’ladi. Bilimlarni tekshirmasdan ta’lim oluvchi o’z bilimlarini chuqur, har tomonlama va to’g’ri baholashga qodir emas.
N ima uchun baholash k erak ? o’quv maqsadlariga erishilganlikni aniqlash uchun; k ey ingi bosqi chga o’t ishdan oldin, av v algi o’zlasht iri sh darajasini aniqlash uchun; nat i jaga erishganli gini t asdiql ash uchun ; t alabalarning qiziqishlarini aniql ash uchun;y ut uq v a k amchilik larni aniqlash uchun ;o’qit uv chi o’z faol iy at i ga t uzat ishlar k irit ishi uchun ;y alpi o’zl asht irish darajasini aniqlash uchun;
N imani baholash k erak ? nazariy bilimlarni; amaliy ko’nikma va malakalarni; xulq-atvor va shaxsiy fazilatlarni;