logo

O’zbekistonda 1917-1990 – yillarda tashkil etilgan muzeylar

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1651.1103515625 KB
O’ZBEKISTONDA 1917-
1990 – YILLARDA 
TASHKIL ETILGAN 
MUZEYLAR             Reja 
◦
  1 . Namangan  viloyati o’lkashunoslik muzeyi.
◦
2. Buxoro  Davlat muzey qo’riqxonasi.
◦
3.  Chirchiq o’lkashunoslik muzeyi.
◦
4. Samarqand shahar tarixi muzeyi.
◦
5.  O’zbekiston tarixi  Davlat muzeyi. NAMANGAN VILOYAT 
O LKASHUNOSLIK ʻ
MUZEYI  —	
 madaniy-
marifiy	
 
muassasa.  Namangan  
shahrida	
 joylashgan.	 1920-
yilda	
 o lkani	 o rganish	 	ʻ ʻ
maqsadida	
 tashkil	 etilgan.	 
Dastlab	
 (shahar	 tarixiga	 oid	 
ashyolar	
 namoyish	 qilingan)	 
«Xalqlar	
 muzeyi»	 
sifatida  faoliyat  	
ko rsatgan.	 	ʻ
1941-y.	
 dan	 xrzirgi	 
maqomiga	
 ega. 1922-yilga kelib muzey eksponatlari soni 2000 taga yetdi. Tarixiy 
asori-atiqalarni to‘plashda shahar aholisi qo‘ldan kelgancha o‘z 
yordamini ko‘rsatdi. 1923-yilga kelib muzeyda Zoologiya, 
Minerologiya, Anatomiya, Numizmatika, O‘quv qurollari bo‘limlari 
faoliyat yuritgan. Muzeyning yangi eksponatlar bilan boyitishda 
raxbarlardan 1920-1927-yillarda V.I.Ivanov, 1927-1937 yillarda 
Inomjon Nizambaev xizmatlari katta. Ilk tashkil etilgan davrda 
Namangan shahar o‘lkashunoslik muzeyi, 1934-yildan keyin 
tumanlararo, 1938-yildan boshlab esa M.I.Ben-Gerariy  
 nomidagi 
Namangan viloyat o‘lkashunoslik muzeyi deb atala boshlandi.  Muzeyning tabiat,	 tarix,	 san at, 	ʼ ma naviyat	ʼ  va	 
uslubiyat,  adabiyot  va	
 qo lyozmalar	 hamda 	ʻ xazina  
bo limlari 	
ʻ bor .	 Muzeyda  o lka	ʻ  	 tabiati,	 moddiy	 ma naviy	 	ʼ
madaniyati	
 tarixini	 o zida	 aks	 ettirgan	 60	 mingdan	 ziyod	 	ʻ
eksponatlar	
 (jumladan,	 arxeologik	 topilmalar,	 amaliy  
san at	
ʼ  	namunalari,  san at	 	ʼ  asarlari	 va	 b.)	 mavjud.	 Muzey	 
tarkibiga	
 « Xotira  	va	 qadrlash	 uyi»,	 
Boborahim  Mashrab  uy-muzeyi,	
 viloyatning  shahar  va	 
tumanlaridagi	
 boshqa	 jamoatchilik	 muzeylari	 kirgan.	 
Muzeyning	
 asosiy	 binosi	 1986-yilda	 zamonaviy  loyiha  
asosida	
 qurilgan.  Buxoro dav lat  meʼmori y -badi iy  
muzey  qoʻri qxonasi  — Buxoro 
shahridagi muzey qoʻriqxona; 
Buxoroning qadimgi tarixini, uning 
moddiy va maʼnaviy boyliklarini, 
avloddan avlodga oʻtib kelayotgan 
oʻziga xos anʼanalarini saqlash, 
oʻrganish va targʻib qilish bilan 
shugʻullanuvchi muassasa. 1922-
yilda Buxoro davlat muzeyi sifatida 
tashkil topgan. Muzeyqoʻriqxonaning 94 zalida 28 
ta mustaqil ekspozitsiya 
Buxoroning rivojlanish 
bosqichlarini, jahon sivilizatsiyasi, 
maʼnaviy madaniyati va diniy 
qadriyatlariga qoʻshgan hissasi va 
hozirgi kunda erishilgan 
muvaffaqiyatlaridan hikoya qiladi. 
Arxeologik toʻplamlari orasida 
miloddan avvalgi 4—3-asrlar neolit 
davriga oid pichoqsimon tosh 
boʻlaklari (Darvozai Qir 
manzilgohi), jez davri madaniyatiga 
doir materiallar (Zamonbobo 
madaniyati), sak qabilalarining 
qabrlaridan topilgan buyumlar Chirchiq o'lkashunoslik muzeyi birinchi tashrif 
buyuruvchilarni 1959-yil 1-may kuni qabul qildi va 
bu shahar madaniy hayotida muhim voqea bo'ldi.  Hozirda muzeyda 34 873 ta 
eksponat saqlanadi, shundan 
34 302 tasi asosiy fond, 571 tasi 
ilmiy xodimlar, 236 tasi 
arxeologiya, 1199 tasi 
numizmatika, sanʼat, 537 tasi 
etnografiya va maishiy 
buyumlar, 743 tasi fotosuratlar, 
9853 tasi hujjatlar. Samarqand shahar tarixi muzeyi 1970 yilda tashkil 
etilgan.  Muzeyning 1- zalida Afrosiyob vayronalarini arxeologik oʻrganish tarixi 
boʻyicha XIX-asrning oʻrtalarigacha boʻlgan materiallar, shaharning 
arxeologik ob’ektlari va ma’muriy obidalari koʻrsatilgan relefli xarita 
joylashgan. Ikkinchi zalda shahar hayotining ilk asrlari tarixi bilan 
bogʻliq buyumlar: kulolchilik xumdoni oʻchogʻining maketi, mil. avv. VI-
IV asrlar sopol idishlari, tosh va metallardan yasalgan buyumlar 
joylashtirilgan.
Uchinchi zalda, ellinizm davri bilan bogʻliq buyumlar oʻz oʻrnini topgan 
boʻlib, ular Samarqandning mil. avv. III-II asrlarda qurilgan mudofaa 
devorlarining maketlari, qurol-yarogʻ, tangalar, sopol idishlari, 
terrakota, tosh va yogʻoch buyumlari, shuningdek qal’a devoridan 
olingan yogʻoch sinchkorlik boʻlaklari joylashgan. Muzeyda Samarqandning moddiy madaniyatini yorituvchi sopol, 
shisha, tosh, metal, suyak, korapilastika va me’moriy naqshlardan 
iborat boy to’plamlar saqlanadi. Bular qariyb 20 mingdan ortiq osori-
atiqalarni tashkil qiladi. Oʻzbek ist on t arix i dav lat  muzey i  —  Oʻzbekiston 
Fanlar Akademiyasining yirik ilmiy tekshirish va 
madaniy-maʼrifiy muassasalaridan biri. 1876-yilda 
Toshkent muzeyi nomida tashkil etilgan.  Hozirgi kunda uning 
zaxirasida 250 
mingga yaqin tarixiy, 
sanʼat va madaniyat 
yodgorliklaridan 
iborat osori atiqalar 
saqlanadi. Buning 60 
mingdan ortigʻini 
arxeologiya, 80 
mingdan ziyodi 
numizmatika va 16 
mingdan ortigʻini 
etn. yodgorliklari 
tashkil etadi.  O’zbekiston Tarixi Davlat muzeyi 
eksponantlari. Samarqand v iloy at  
oʻlk ashunoslik  muzey i Samarqanddagi tarixiy  
muzey boʻlib, mahalliy 
oʻlkaning qadim 
zamonlardan 20-asr 
boshlarigacha boʻlgan 
tarixiga bagʻishlangan. 
1982-yildan Samarqand 
davlat birlashgan tarixiy 
meʼmorlik va badiiy muzey 
- qoʻriqxonasi (hozirda 
Samarqand davlat muzey-
qoʻriqxonasi) tarkibiga 
kiritilgan. Foydalanilgan adabiyotlar.
◦
1. Ochildiyev F.B. TARIXIY  0 ‘LKASHUN0SLIK  TOSHKENT  
«DONISHMAND ZIYOSI»  2020
◦
2.  Nabiyev  A   Tarixiy o’lkashunoslik.  Toshkent ,, 
O’qituvchi” 1996

O’ZBEKISTONDA 1917- 1990 – YILLARDA TASHKIL ETILGAN MUZEYLAR

Reja ◦ 1 . Namangan viloyati o’lkashunoslik muzeyi. ◦ 2. Buxoro Davlat muzey qo’riqxonasi. ◦ 3. Chirchiq o’lkashunoslik muzeyi. ◦ 4. Samarqand shahar tarixi muzeyi. ◦ 5. O’zbekiston tarixi Davlat muzeyi.

NAMANGAN VILOYAT O LKASHUNOSLIK ʻ MUZEYI  —  madaniy- marifiy   muassasa.  Namangan   shahrida  joylashgan.  1920- yilda  o lkani  o rganish   ʻ ʻ maqsadida  tashkil  etilgan.   Dastlab  (shahar  tarixiga  oid   ashyolar  namoyish  qilingan)   «Xalqlar  muzeyi»   sifatida  faoliyat   ko rsatgan.   ʻ 1941-y.  dan  xrzirgi   maqomiga  ega.

1922-yilga kelib muzey eksponatlari soni 2000 taga yetdi. Tarixiy asori-atiqalarni to‘plashda shahar aholisi qo‘ldan kelgancha o‘z yordamini ko‘rsatdi. 1923-yilga kelib muzeyda Zoologiya, Minerologiya, Anatomiya, Numizmatika, O‘quv qurollari bo‘limlari faoliyat yuritgan. Muzeyning yangi eksponatlar bilan boyitishda raxbarlardan 1920-1927-yillarda V.I.Ivanov, 1927-1937 yillarda Inomjon Nizambaev xizmatlari katta. Ilk tashkil etilgan davrda Namangan shahar o‘lkashunoslik muzeyi, 1934-yildan keyin tumanlararo, 1938-yildan boshlab esa M.I.Ben-Gerariy  nomidagi Namangan viloyat o‘lkashunoslik muzeyi deb atala boshlandi. 

Muzeyning tabiat,  tarix,  san at,  ʼ ma naviyat ʼ  va   uslubiyat,  adabiyot  va  qo lyozmalar  hamda  ʻ xazina   bo limlari  ʻ bor .  Muzeyda  o lka ʻ    tabiati,  moddiy  ma naviy   ʼ madaniyati  tarixini  o zida  aks  ettirgan  60  mingdan  ziyod   ʻ eksponatlar  (jumladan,  arxeologik  topilmalar,  amaliy   san at ʼ   namunalari,  san at   ʼ  asarlari  va  b.)  mavjud.  Muzey   tarkibiga  « Xotira   va  qadrlash  uyi»,   Boborahim  Mashrab  uy-muzeyi,  viloyatning  shahar  va   tumanlaridagi  boshqa  jamoatchilik  muzeylari  kirgan.   Muzeyning  asosiy  binosi  1986-yilda  zamonaviy  loyiha   asosida  qurilgan.