Ost indiya kompaniyasining angilya tashqi siyosatida tutgan o'rni

Yuklangan vaqt:

02.11.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

405.2255859375 KB

Ko'chirib olish

OST INDIYA
KOMPANIYASINING
ANGILYA TASHQI
SIYOSATIDA TUTGAN
O'RNI

■ 1858 -yil 2 -avgustda Britaniya parlamenti “Hindistonni yaxshiroq boshqarish
to‘g‘risida”gi qonunni qabul qildi. Natijada, Hindistonni haqiqatda bosib olgan
Britaniyaning Ost -Hind kompaniyasi barcha ma'muriy vakolatlarini yo'qotdi. Bu
janubiy Osiyoda ingliz savdogarlarining qariyb asrlik bo'linmas hukmronligiga
chek qo'ydi.
■ Mutaxassislar Sharqiy Hindiston kompaniyasini yarim orol tarixidagi bahsli rolini
ta'kidlab, "imperiya ichidagi imperiya" deb atashadi. Uning faoliyati natijalaridan
biri Bengalda 10 millionga yaqin odamning o'limiga olib kelgan katta ocharchilik
edi. Tarixchilar Sharqiy Hindiston kompaniyasining siyosati "talonchilik" va
"ekspluatatsiya" kabi tushunchalar bilan tavsiflanadi, deb ishonishadi.

Britaniya imperiyasi xizmatidagi
savdogarlar
■ 1600 -yil 31 -dekabrda Buyuk Britaniyada "Ost -Hindistondagi
London savdogarlari kompaniyasi" tashkil topdi va u oxir -oqibat
oddiygina Sharqiy Hindiston kompaniyasi deb
nomlandi. Faoliyatining dastlabki oʻn yilida Janubiy Osiyoga uchta
savdo safari uyushtirdi va 1612 -yilda Padishoh Jahongirdan
Suratda savdo shoxobchasi tashkil etish huquqini oladi. 1640
yilda inglizlar Madrasda savdo punkti tashkil etishga ruxsat
oldilar. Va keyin yetti yil ichida Britaniya hukumati tomonidan
keng kolonizatsiya vakolatlariga ega bo'lib, ular savdo
nuqtalarining umumiy sonini 23 taga yetkazdilar.

■ Evropa mamlakatlarida bu vaqtda hind matolari,
shuningdek, ziravorlar va donlar katta talabga ega
edi . 1668 yilda kompaniya Bombey orolini ijaraga oldi
va 19 yildan so'ng u erda o'z shtab -kvartirasini tashkil
qildi .
■ 17 — 18 -asrlarda ingliz savdogarlari boshqa
yevropaliklarni Hindistondan muvaffaqiyatli quvib
chiqarishdi, biroq mahalliy hukmdorlarga kuchli
bosim oʻtkazishga urinishlar dastlab
muvaffaqiyatsizlikka uchradi . Shuning uchun
kompaniyaning ko'tarilishi Buyuk Mo'g'ul nomiga
yozilgan arizalar orqali amalga oshirildi . Shunday
qilib, 1690 yilda padisha Kalkuttada Sharqiy Hindiston
kompaniyasining qal'asini yaratishni xushmuomalalik
bilan ma'qulladi . Ammo 18 -asrning o'rtalarida
Hindiston yarim orolida korxonaning pozitsiyasi tez
o'zgara boshladi .

■ 1757 yilda inglizlar Plassey jangida Fransiyaning
Sharqiy Hindiston kompaniyasi yordamiga tayangan
Bengal Navab Siraj ud -Daula armiyasini mag'lub
etdi . Inglizlar navabning ba'zi harbiy qo'mondonlariga
pora berishdi, shuningdek, raqiblaridan farqli o'laroq,
jang paytida boshlangan yomg'irdan o'z vaqtida
porox zahiralarini yashirishga muvaffaq bo'lishdi va
natijada kuchli olov ustunligiga ega bo'lishdi . Bu
g'alaba Hindistonning sharqiy qismida Britaniya
hukmronligini oldindan belgilab berdi, shuning uchun
bu voqea Janubiy Osiyodagi Britaniya
hukmronligining boshlang'ich nuqtasi hisoblanadi .

Monopoliya va ocharchilik
■ 1764 yilda inglizlar Baksarda Mug'al imperiyasi,
Bengaliya va Avadning birlashgan qo'shinini mag'lub
etishdi. Ollohobod shartnomasining imzolanishi
natijasida Sharqiy Hindiston kompaniyasi o'z nazorati
ostida 400 ming kvadrat kilometr yer, tovon pullari va bir
qator eksklyuziv iqtisodiy huquqlarni oldi. Inglizlar,
shuningdek, Bengal xazinasidan 5,26 million funt
sterlinglik qimmatbaho narsalarni musodara qilishdi - bu
o'sha paytda Buyuk Britaniyaning oylik yalpi ichki
mahsuloti bilan taqqoslanadigan miqdor.
■ Sharqiy Hindiston kompaniyasi Bengaliya tashqi
savdosida to'liq monopoliya o'rnatdi, soliqlarni keskin
oshirdi va bengal hunarmandlarini virtual serflarga
aylantirdi, ularni savdo nuqtalariga biriktirdi, ular o'z
mahsulotlarini minimal narxlarda etkazib berishga
majbur edilar.

■ Ushbu harakatlar natijasida 1760 -1790 yillarda
Bengaliya bo'ylab bir nechta ocharchilik
to'lqinlari tarqaldi. 1769 -1770 yillarda 10
millionga yaqin bengalliklar ularni
■
Amerikalik olim Bruks Adamsning hisob -kitoblariga
ko'ra, Bengaliyadagi hukmronligining birinchi o'n
yarim yilligida Sharqiy Hindiston
kompaniyasi taxminan 1 milliard funt sterlinglik
yoki yiliga taxminan 67 million funt sterlinglik
moddiy resurslarni eksport qilgan . Taqqoslash
uchun, 1760 -yillarda Britaniyaning YaIM yiliga
taxminan 78 million funt sterlingni tashkil
qilgan. Shunday qilib, Bengaliyaning talon -taroj
qilinishi uni deyarli ikki baravar oshirishga imkon
berdi. ng birinchi qurboni bo'ldi.

Qon va afyun
■ 1760 -yillarda Sharqiy Hindiston
kompaniyasi tomonidan boshlangan
kengayish 18 -asr oxiri va 19 -asr
boshlarida kuchaydi .Inglizlar oʻz
navbatida Kochin , Jaypur , Travankor ,
Haydarobod , Maysor va Shimoliy va
Markaziy Hindistondagi bir qator
knyazliklarni qoʻlga kiritdilar . Dehli va
Sind ularning nazoratiga o'tdi .Ular
ichki qarama -qarshiliklardan oqilona
foydalanib , hatto sikx davlati kabi
kuchli raqiblarni ham mag'lub eta
oldilar .
Sharqiy Hindiston imperiyasining amaldorlari
Rossiya imperiyasini o'z kuchlariga tahdid deb
bilishgan. O‘sha davrda mamlakatimiz mahalliy
aholining salmoqli qismining manfaatidan
foydalanib, Yevrosiyo materigi va Kavkazning
markaziy qismida o‘z mulklarini muvaffaqiyatli
kengaytirdi . Ko'pincha kompaniyaning taklifi bilan
Sankt -Peterburg va London o'rtasidagi "Buyuk
o'yin" deb nomlanuvchi geosiyosiy qarama -
qarshilik boshlandi. Bu faqat yigirmanchi asrning
boshlarida tugadi.

Sepoy qo'zg'oloni
■ 7 -asrda Sharqiy Hindiston kompaniyasi o'z
flotini , 18 -asrda esa to'laqonli armiyani
yaratdi .Biroq , qurolli kuchlarni faqat
evropaliklar bilan ta'minlash juda qiyin va
qimmatga tushdi .Shuning uchun , Buyuk
Mug'allar singari , inglizlar ham Hindistonning
yuqori tabaqalari vakillarini armiyaga jalb qila
boshladilar .Kompaniya mahalliy sepoylarga
(jangchilarga ) hind knyazlariga qaraganda
ko'proq pul to'lagan .Biroq , u uchun bu
Angliyadan askarlarni tashishdan ko'ra
foydaliroq edi .Natijada , Sharqiy Hindiston
kompaniyasi qurolli kuchlarining qariyb 80%
Hindistondan kelgan muhojirlar edi .18 -asr
oxirida armiyaning umumiy soni 70 mingga , 19 -
asr boshlarida - 158 mingga , 1850 -yillarda esa
300 ming kishidan oshdi .

"Londonning harbiy - siyosiy agenti"
■ 1858 -yil 2 -avgustda Britaniya parlamenti
Britaniya Ost -Hind kompaniyasini barcha
maʼmuriy vakolatlardan mahrum qilgan
“Hindistonni yaxshiroq boshqarish
toʻgʻrisida”gi qonunni qabul qildi . Hujjatga
ko‘ra , Hindistondagi mustamlakalarda rasmiy
London ustidan bevosita nazorat
o‘rnatilgan .Sharqiy Hindiston
kompaniyasining maqomi oddiy savdo
korxonasi holatiga tushirildi .
■ Mutaxassisning fikricha , Britaniya Ost -Indiya
kompaniyasining Hindiston tarixidagi o‘rni
juda noaniq .

OST INDIYA KOMPANIYASINING ANGILYA TASHQI SIYOSATIDA TUTGAN O'RNI

■ 1858 -yil 2 -avgustda Britaniya parlamenti “Hindistonni yaxshiroq boshqarish to‘g‘risida”gi qonunni qabul qildi. Natijada, Hindistonni haqiqatda bosib olgan Britaniyaning Ost -Hind kompaniyasi barcha ma'muriy vakolatlarini yo'qotdi. Bu janubiy Osiyoda ingliz savdogarlarining qariyb asrlik bo'linmas hukmronligiga chek qo'ydi. ■ Mutaxassislar Sharqiy Hindiston kompaniyasini yarim orol tarixidagi bahsli rolini ta'kidlab, "imperiya ichidagi imperiya" deb atashadi. Uning faoliyati natijalaridan biri Bengalda 10 millionga yaqin odamning o'limiga olib kelgan katta ocharchilik edi. Tarixchilar Sharqiy Hindiston kompaniyasining siyosati "talonchilik" va "ekspluatatsiya" kabi tushunchalar bilan tavsiflanadi, deb ishonishadi.

Britaniya imperiyasi xizmatidagi savdogarlar ■ 1600 -yil 31 -dekabrda Buyuk Britaniyada "Ost -Hindistondagi London savdogarlari kompaniyasi" tashkil topdi va u oxir -oqibat oddiygina Sharqiy Hindiston kompaniyasi deb nomlandi. Faoliyatining dastlabki oʻn yilida Janubiy Osiyoga uchta savdo safari uyushtirdi va 1612 -yilda Padishoh Jahongirdan Suratda savdo shoxobchasi tashkil etish huquqini oladi. 1640 yilda inglizlar Madrasda savdo punkti tashkil etishga ruxsat oldilar. Va keyin yetti yil ichida Britaniya hukumati tomonidan keng kolonizatsiya vakolatlariga ega bo'lib, ular savdo nuqtalarining umumiy sonini 23 taga yetkazdilar.

■ Evropa mamlakatlarida bu vaqtda hind matolari, shuningdek, ziravorlar va donlar katta talabga ega edi . 1668 yilda kompaniya Bombey orolini ijaraga oldi va 19 yildan so'ng u erda o'z shtab -kvartirasini tashkil qildi . ■ 17 — 18 -asrlarda ingliz savdogarlari boshqa yevropaliklarni Hindistondan muvaffaqiyatli quvib chiqarishdi, biroq mahalliy hukmdorlarga kuchli bosim oʻtkazishga urinishlar dastlab muvaffaqiyatsizlikka uchradi . Shuning uchun kompaniyaning ko'tarilishi Buyuk Mo'g'ul nomiga yozilgan arizalar orqali amalga oshirildi . Shunday qilib, 1690 yilda padisha Kalkuttada Sharqiy Hindiston kompaniyasining qal'asini yaratishni xushmuomalalik bilan ma'qulladi . Ammo 18 -asrning o'rtalarida Hindiston yarim orolida korxonaning pozitsiyasi tez o'zgara boshladi .

■ 1757 yilda inglizlar Plassey jangida Fransiyaning Sharqiy Hindiston kompaniyasi yordamiga tayangan Bengal Navab Siraj ud -Daula armiyasini mag'lub etdi . Inglizlar navabning ba'zi harbiy qo'mondonlariga pora berishdi, shuningdek, raqiblaridan farqli o'laroq, jang paytida boshlangan yomg'irdan o'z vaqtida porox zahiralarini yashirishga muvaffaq bo'lishdi va natijada kuchli olov ustunligiga ega bo'lishdi . Bu g'alaba Hindistonning sharqiy qismida Britaniya hukmronligini oldindan belgilab berdi, shuning uchun bu voqea Janubiy Osiyodagi Britaniya hukmronligining boshlang'ich nuqtasi hisoblanadi .

O'xshashlar

OST INDIA KOMPANIYASINING ANGLIYA TASHQI SIYOSATIDA TUTGAN O’RNI.

Ost indiya

Arxeologik va memoriy yodgorliklarning o'lkashunoslikda tutgan o'rni

Axloqiy idealning falsafiy bilimlar tizimida tutgan o'rni

O’rta asrlarda Angilya shaharlari