logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Persiptiv obrazni tashkillashtirish

Persiptiv obrazni tashkillashtirish

Yuklangan vaqt:

19.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

602.0009765625 KB
Ko'chirib olish
Mavzu:Persiptiv obrazni tashkillashtirish Reja: 1. Idrokning sezgidan afzalligi, uni genetik bog‘liqligi. 2. Idrok turlari: ko‘rish, eshitish, sezish. 3.Obrazlarni idrok qilishning o‘ziga xosligi: predmetlilik, yaxlitlik, konstantlik, kategoriallik. 4.Perseptiv obrazlarni predmetliligi, idrokning yaxlitligi va o‘zgarmasligi.  Biz narsa va hodisalarning ayrim sifat va xossalarini sezgilar orqali ongimizda aks ettiramiz. Shuningdek, hamisha narsalarning ayrim xossalarini aks ettiruvchi birtalay sezgilarimiz bo‘ladi. Bu sezgilar asosida atrofimizdagi narsa va hodisalarni idrok qilamiz.Idrok deb, narsa va hodisalarni bizning sezgi a’zolarimizga ta’sir etishi natijasida ularni yaxlitligicha ongimizda aks etishidan iborat bilish psixik jarayoniga aytiladi. Biz bir narsani idrok qilayotganimizda uning ayrim xossalarini ham sezamiz.Biror narsaning o‘zini idrok qilmasdan hosil bo‘ladigan sezgilar yangi tug‘ilgan chaqaloq hayotining dastlabki kunlaridagina mavjud bo‘lsa kerak chaqaloq narsaning o‘zini idrok qila bilmasa ham undan hosil bo‘ladigan sezgilarni ajratadi, masalan, yorug‘ va qorong‘ini, shirin va nordonni sezadi. Odamning murakkab psixik hayotida ayrim sezgilar faqat idrok jarayonida fikrni analiz va abstraktlashtirish yo‘li bila ajratiladi. Sezgilar, odatda sodda, elementar psixik jarayonlar deb hisoblanadi, idrok esa murakkab psixik jarayondir. Biz idrok qilayotgan narsalar g‘oyatda xilma-xildir. Bular jumlasiga, avvalo turli buyumlar, chunonchi, binolar, daraxtlar, jihozlar, texnika buyumlari va hokazolar kiradi. Biz musiqa, surat, rasm va boshqa san’at asarlarini idrok qilamiz. Odamnin hayotida nutqni – og‘zaki va yozma nutqni idrok qilish eng katta va muhim o‘rin tutadi.  Atrofimizdagi narsa va hodisalar bir- biridan ajralgan holda emas, balki hamma vaqt idrok qilinib turgan narsa boshqa narsalar bilan makon va vaqt jihatdan bir-biri bilan bog‘langan holda idrok qilinayotganini har bir kishi o‘z kundalik tajribasidan yaxshi biladi. Idrokning murakkabligi Idrok murakkab psixik jarayondir. Bu murakkablik, avvalo shundan iboratki, har bir idrok tarkibiga ayni vaqtda bir necha sezgi kiradi. Masalan, qovunni idrok qilish uning shaklini (uzunchoq va hokazo), rangini (ko‘k, oq va hokazolarni) sezish – bu ko‘rish sezgilar idrok, hidini sezish (hid sezgilari), shirin, chuchukligini sezish (maza sezgilari), og‘iryengilligini, qattiq-yumshoqligini sezish (muskul sezgilari) va boshqa sezgilardan tarkib topadi. Idrok qilishda analiz yordamida ajratilgan shu ayrim sezgilar (retsepsiyalar) idrokning retseptiv tomonini tashkil qiladilar.Shu xossalarning jamini sezishdan idrok qilayotgan narsaning dastlabki  bevosita obrazi hosil bo‘ldi, bu idrokning perseptiv tomonini tashkil qiladi. Bunda shu xossalar narsaning o‘zida qanday bog‘langan bo‘lsa, ayni shu tarkibda seziladi. Shu sababli idrok qilinayotgan narsaning dastlabki obrazi ham sezgilarning mexanik jami (yig‘indisi)dan iborat bo‘lmay, balki yaxlit, bir butun bo‘ladi. Idrokning nerv-fiziologik mexanizmlari ham sezgilardagiga qaraganda ancha murakkabdir. Idrokning fiziologik asosi bosh miya po‘stining analiz-sintez faoliyatidan iborat bo‘lib, bu faoliyat sezgi organlarimizga ta’sir qilib turadigan narsa yoki hodisaning bitta xossasi bilan emas, balki bu xossalarning jami, butun bir kompleksi bilan vujudga keladi.Idrokning nerv-fiziologik mexanizmi narsalar xossalari jamining ta’siri bilan hosil bo‘ladigan muvaqqat bog‘lanishlar sistemasidan iboratdir.Har bir narsadagi xossalarning shu jamiga qarab, biz narsalarni birbiridan farq qilamiz.I. P. Pavlov qilgan tajribalardan ma’lum bo‘ldiki, agar analizatorga bironta yakka qo‘zg‘ovchi emas, balki qo‘zg‘ovchilarning jami muntazam ta’sir qilib tursa, bundan tug‘iladigan reaksiya har bir qo‘zg‘ovchining o‘z xususiyatiga qarab emas, balki bu qo‘zg‘ovchilarning o‘zaro qanday  bog‘lanishiga, o‘zaro munosabatiga qarab tug‘iladi. I. P. Pavlov bu hodisani munosabat refleksi deb atadi. Idrokning nerv-fiziologik mexanizmlari ham sezgilardagiga qaraganda ancha murakkabdir. Idrokning fiziologik asosi bosh miya po‘stining  analiz-sintez faoliyatidan iborat bo‘lib, bu faoliyat sezgi organlarimizga ta’sir qilib turadigan narsa yoki hodisaning bitta xossasi bilan emas, balki bu xossalarning jami, butun bir kompleksi bilan vujudga keladi.Idrokning nerv-fiziologik mexanizmi narsalar jamining tasiri bilan boshlanadigan muvaffaqiyat boshlanishlar sisitemasiDan iborastdir. Har bir narsadagi xossalarning shu jamiga qarab, biz narsalarni birbiridan farq qilamiz.I. P. Pavlov qilgan tajribalardan ma’lum bo‘ldiki, agar analizatorga bironta yakka qo‘zg‘ovchi emas, balki qo‘zg‘ovchilarning jami muntazam ta’sir qilib tursa, bundan tug‘iladigan reaksiya har bir qo‘zg‘ovchining o‘z xususiyatiga qarab emas, balki bu qo‘zg‘ovchilarning o‘zaro qanday bog‘lanishiga, o‘zaro munosabatiga qarab tug‘iladi. I. P. Pavlov bu hodisani munosabat refleksi deb atadi.  Bunday bog‘lanishlarning ko‘rish analizatorida hosil bo‘lishi, masalan, muayyan bir figuralarning qanday rang bilan chizilganligi va kattakichikligidan qat’I nazar, ularning konturlarini topib olishga imkon beradi. Bunday bog‘lanishlarning eshitish analizatorida hosil bo‘lishi bironta kuyning baland yoki past (ingichka yoki yo‘g‘on) tonda ijro qilinishidan qat’I nazar, uni tanib olinishiga (bir xilda idrok qilinishiga)imkon beradi. Munosabat refleksi narsaning ayrim xossalarining o‘zaro obyektiv bog‘liqligini aks ettirishdan iboratdir. Idrokning asosiy xususiyatlari Idrokning o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lib, u hissiy bilishning sifati jihatidan yangi bosqichdir. Bunga idrokning predmetliligi, yaxlitligi, tuzilishi, konstantligi va anglanganligi kiradi.Idrokning predmetliligi – bu tashqi olamdan olingan ma’lumotlarni shu olamning o‘ziga qaratishda ifodalanadi. Idrok tevarak-atrofdagi narsalarni amaliy faoliyatda qanday bo‘lsa shundayligicha aks ettirish jarayonidir, ya’ni subyektiv olamning predmetliligini ochib berishni ta’minlaydigan harakatlar tizimidir. Predmetlilik idrokning sifati tarzida  ish-harakatlarni boshqarishda muhim ahamiyat kasb etadi. Idrokning yaxlitligi – idrok jarayonida barcha psixik jarayonlar, psixik holatlar va psixik xususiyatlarning ishtirok etishidan iborat qonuniyat. Idrokning yaxlitligi insonning predmet faoliyati jarayonida shakllanadi. Idrokning yaxlitligi uning tuzilganligi bilan bog‘liqdir. Biz musiqa eshitganimizda uni yaxlitligicha idrok qilamiz, lekin bu musiqa tarkibida juda ko‘p musiqa asboblarining ovozi bor (tor, doira, nay va b.). Ular hammasi bir bo‘lib shu musiqaning tuzilishini tashkil qiladi.  Idrokning konstantligi – (konstantlik — doimiy, o‘zgarmas) idrok qilinayotgan narsaning fizik holati o‘zgarsa ham, uni ko‘z to‘r pardasidagi obrazlarning o‘zgarmasligi yoki nisbiy turg‘unligidir. Masalan, samolyotda ucha turib yerga qarasak, yerdagi uylar gugurt qutichasiga (odamlar esa umuman ko‘rinmaydi, ko‘rinsa ham juda kichkina) o‘xshab ko‘rinadi. Lekin biz ularni gugurt quticha deb emas, balki 4–5 qavatli uylar deb, odamlarni rasman kishilardek idrok qilaveramiz. Konstantlik 1) kata kichiklik konstantligi, 2) shakl konstantligi, 3) rang konstantligi bo‘lishi mumkin. Odamning idroki tafakkur bilan, narsalarning mohiyatini tushunish bilan bog‘liqdir. Foydalanilgan adabiyotlar ro yxati.ʻ  Umumiy psixologiya  Parapsixologiya  Ekspremental psixologiya

Mavzu:Persiptiv obrazni tashkillashtirish

Reja: 1. Idrokning sezgidan afzalligi, uni genetik bog‘liqligi. 2. Idrok turlari: ko‘rish, eshitish, sezish. 3.Obrazlarni idrok qilishning o‘ziga xosligi: predmetlilik, yaxlitlik, konstantlik, kategoriallik. 4.Perseptiv obrazlarni predmetliligi, idrokning yaxlitligi va o‘zgarmasligi.

 Biz narsa va hodisalarning ayrim sifat va xossalarini sezgilar orqali ongimizda aks ettiramiz. Shuningdek, hamisha narsalarning ayrim xossalarini aks ettiruvchi birtalay sezgilarimiz bo‘ladi. Bu sezgilar asosida atrofimizdagi narsa va hodisalarni idrok qilamiz.Idrok deb, narsa va hodisalarni bizning sezgi a’zolarimizga ta’sir etishi natijasida ularni yaxlitligicha ongimizda aks etishidan iborat bilish psixik jarayoniga aytiladi. Biz bir narsani idrok qilayotganimizda uning ayrim xossalarini ham sezamiz.Biror narsaning o‘zini idrok qilmasdan hosil bo‘ladigan sezgilar yangi tug‘ilgan chaqaloq hayotining dastlabki kunlaridagina mavjud bo‘lsa kerak chaqaloq narsaning o‘zini idrok qila bilmasa ham undan hosil bo‘ladigan sezgilarni ajratadi, masalan, yorug‘ va qorong‘ini, shirin va nordonni sezadi. Odamning murakkab psixik hayotida ayrim sezgilar faqat idrok jarayonida fikrni analiz va abstraktlashtirish yo‘li bila ajratiladi.

Sezgilar, odatda sodda, elementar psixik jarayonlar deb hisoblanadi, idrok esa murakkab psixik jarayondir. Biz idrok qilayotgan narsalar g‘oyatda xilma-xildir. Bular jumlasiga, avvalo turli buyumlar, chunonchi, binolar, daraxtlar, jihozlar, texnika buyumlari va hokazolar kiradi. Biz musiqa, surat, rasm va boshqa san’at asarlarini idrok qilamiz. Odamnin hayotida nutqni – og‘zaki va yozma nutqni idrok qilish eng katta va muhim o‘rin tutadi.  Atrofimizdagi narsa va hodisalar bir- biridan ajralgan holda emas, balki hamma vaqt idrok qilinib turgan narsa boshqa narsalar bilan makon va vaqt jihatdan bir-biri bilan bog‘langan holda idrok qilinayotganini har bir kishi o‘z kundalik tajribasidan yaxshi biladi.

Idrokning murakkabligi Idrok murakkab psixik jarayondir. Bu murakkablik, avvalo shundan iboratki, har bir idrok tarkibiga ayni vaqtda bir necha sezgi kiradi. Masalan, qovunni idrok qilish uning shaklini (uzunchoq va hokazo), rangini (ko‘k, oq va hokazolarni) sezish – bu ko‘rish sezgilar idrok, hidini sezish (hid sezgilari), shirin, chuchukligini sezish (maza sezgilari), og‘iryengilligini, qattiq-yumshoqligini sezish (muskul sezgilari) va boshqa sezgilardan tarkib topadi. Idrok qilishda analiz yordamida ajratilgan shu ayrim sezgilar (retsepsiyalar) idrokning retseptiv tomonini tashkil qiladilar.Shu xossalarning jamini sezishdan idrok qilayotgan narsaning dastlabki  bevosita obrazi hosil bo‘ldi, bu idrokning perseptiv tomonini tashkil qiladi. Bunda shu xossalar narsaning o‘zida qanday bog‘langan bo‘lsa, ayni shu tarkibda seziladi. Shu sababli idrok qilinayotgan narsaning dastlabki obrazi ham sezgilarning mexanik jami (yig‘indisi)dan iborat bo‘lmay, balki yaxlit, bir butun bo‘ladi.

O'xshashlar

SUG‘ARILADIGAN YERLAR RAQAMLI XARITALARINI YARATISHDA ZAMONAVIY GEOGRAFIK AXBOROT TIZIMI DASTURLARIDAN FOYDALANISH TEXNOLOGIYASINI TAKOMILLASHTIRISH (Samarqand viloyati Samarqand tumani misolida)
Mixail Bulgakov hayot faoliyati
Yuristlar jamoasi hamda jamiyatda ijobiy shaxsning Imijni shakllantirish yo’l-yo’riqlari
Visual Studio muhitida PictureBox komponentasi. Uning xossalari, hodisalari, metodlari. Unga oid misollar
Bolalarning õyin va kattalarning ijodiy faoliyatida fantaziyaning ahamiyati