logo

QISHLOQ XO`JALIGIDA “ELEKTRON TIJORAT TIZIMI”DAN FOYDALANISH

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

583.560546875 KB
MAVZU:QISHLOQ XO`JALIGIDA 
“ELEKTRON TIJORAT TIZIMI”DAN 
FOYDALANISH
                                                                                                                             
REJA:

1:QISHLOQ XO`JALIGIDA “ELEKTRON TIJORAT TIZIMI”DAN 
FOYDALANISH

2:ELEKTRON TIJORAT TIZIMI AHAMIYATI

3:QISHLOQ XO`JALIGIDAN FOYDALANISH                 
Mamlakatimiz qishloq xo‘jaligida o‘tgan asming 80-yillari oxiri va

90-yillari boshida 887 ta jamoa xo‘jaligi faoliyat ko‘rsatib, respublikada

yetishtirilayotgan yalpi qishloq xo'jalik mahsulotining 35 foizini berar edi.

Ularning iqtisodiy negizini jamoa mulki tashkil etgan. Lekin mulkchilikning bu

shakli uning haqiqiy mazmuni, mohiyatiga mos emas edi, chunki amalda ular

davlat tasarrufida edi. Bunday hoi bozor iqtisodiyoti talablariga to‘g‘ri

kelmaydi. Shu bois bozor iqtisodiyotiga o‘tish munosabati bilan tarmoqdagi

davlat xo'jaliklari negizida jamoa xo‘jaliklari bosqichma-bosqich yangicha

ko‘rinishda tashkil etila boshlandi.

Bu o'rinda eslatib o‘tish kerakki, jamoa xo'jaliklari 1990-yillargacha

qishloq xo‘jaligini rivojlantirishga ma’lum darajada o‘z hissalarini qo'shganlar.

Ular o‘sha yillarda tarmoqda yetishtirilayotgan paxtaning 41 foizini, g'allaning

37 foizini, sutning 36 foizini berar edi.                 
1:Mamlakatimiz iqtisodiyotida qishloq xo'jaligi tarmogining ahamiyati juda katta. Chunki 
respublikamiz abolisining yarmi qishloq joy larda istiqomat qiladi va ulaming turmush 
farovonligi mazkur tarmoq rivoji bilan uzviy bogiiqdir. Bundan tashqari mamlakatimiz 
yalpi ichki mahsuloti va v a lu ta tushumi tarkibida ham qishloq xo‘ja!igi tarmogi sezilarli 
salmoqqa ega.

Qishloq xo‘jaligi tarmogi aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan hamda sanoatning ayrim 
sohalarini xomashyo bilan ta’minlashda muhim ahamiyatga  ega. Endilikda aholi soni va 
ehtiyojlarining o‘sishi hamda qayta ishlash sanoati  quvvatlarining yuksalishi qishloq 
xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish hajmmi yanada ko‘paytirishni obyektiv ravishda taqozo 
etmoqda. Shuning uchun ham mazkur tarmoqni rivojlantirish va samaradorligini oshirish 
zarur.

Prezidentimiz Islom Karimov mamlakatimizni iqtisodiy jihatdan yuksaltirishda agrar 
sohadagi yutuqlar nihoyatda muhimligini qayd etib,
 “  Bugun jamiyatimiz shuni anglab oldiki, hayotimizni yaxshilash, aholi turmush
  darajasini ko‘tarish, iqtisodiyotimizning samaradorligini oshirish, xalqimizni
  boqish, istiqbolimizni rejalash, xullas qanday muammo, qanday masalani
  koimaylik, ulaming aksariyati birinchi navbatda qishloq xo‘jaligiga borib
  laqaladi. Hammamizni boqadigan, ozuqa beradigan soha qishloq xo‘jaligi
  tarmogidir”, - deb ta’kidlagan edi.                 
Qishloq xo‘jaligini bozor iqtisodiyoti qonunlari talablari darajasida
rivojlantirish uchun tarmoqda erkin faoliyat ko‘rsatish imkoniyatiga ega
boigan turli xildagi mulkchilik shakllarining, ularga asoslangan tadbirkorlik
turlari hamda ular oitasidagi erkin bozor munosabatlarining nazariy, uslubiy
asoslarini teranlashtirish, takomillashtirish, investitsiyalarni ko‘proq jalb etib,
fan-texnika yutuqlarini, yangi texnikalarni, ilg‘or texnologiyalarni ishlab
chiqarishga joriy etish, cheklangan yer va suv resurslaridan, kapital hamda
mehnat resurslaridan qisqa va uzoq muddatlarda to iiq va samarali foydalanish
yoilarini aniq belgilash, barcha xarajatlami tejash, mehnat unumdorligini
yuksaltirish, ishchi-xizmatchilami rag'batlantirish tizimini takomillashtirish
negizida foyda summasini ko‘paytirish yoilarini asoslangan holda belgilab
olish maqsadga muvofiqdir. Bu masalalarning ilmiy hamda amaliy asoslarini
yaratishda, rivojlantirishda, ularni ishlab chiqarishga joriy etishda qishloq
xo‘jaligining o‘ziga xos xususiyatlarini e ’tiborga olish zarur.
Yuqoridagi masalalarning erkin bozor iqtisodiyoti sharoitidagi qonunqoidalarini,
barcha munosabatlaming mohiyatini, sabab va oqibatlarini,
tushunchalarini, ulaming qishloq xo‘jaligida qay darajada, qanday shaklda amal
qilayotganligini, kelajakda takomillashtirish yoilarini  Qishloq xo‘jaligi≪
iqtisodiyoti  fani o‘rganadi.	
≫                 
Qishloq xo'jaligi tarmog‘ida turli xildagi mahsulotlar yetishtiriladi,
ishlar, xizmatlar bajariladi va ular ehtiyojlami qondirish maqsadida
taqsimlanadi, sotiladi. Mamlakatimiz miqyosida kechayotgan bu jarayonlar
erkin bozor munosabatlari asosida amalga oshirilmoqda. Ularni nazariy va
amaliy jihatdan talab darajasida hal etish uchun respublikamizda tub islohotlar amalga oshirilmoqda.
Tovar-pul munosabatlariga asoslangan erkin bozor iqtisodiyotiga
bosqichma-bosqich o'tish sharoitida davlatning ko'magida qishloq xo‘jaligida
talabga javob beradigan, samarali huquqiy, tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy
munosabatlar tizimi yaratilmoqda, ya’ni mulkchilikning turli shakllari barpo
etilmoqda. Natijada erkin mulkiy munosabat vujudga kelmoqda,
tadbirkorlikning turli shakllariga keng y o i ochib berish va ularni rivojlantirish
yoiidan borilmoqda. Bundan tashqari yer-suv islohotlari amalga oshirilmoqda,
tarmoqning cheklangan ishlab chiqarish resurslari (moddiy, kapital va
mehnat)dan samarali foydalanish, ishlab chiqarilgan mahsulotlami sotish
jarayonini takomillashtirish, foyda hajmini oshirish, investitsiyalarni keng jalb
etish, ulardan samarali foydalanish, tarmoq ishlab chiqarishini maqsadga
muvofiq joylashtirish, ixtisoslashtirish hamda agrosanoat integratsiyasini
rivojlantirish bilan bogiiq boigan iqtisodiy munosabatlar tizimi yaratilib, ular
takomillashtirilmoqda va rivojlantirilmoqda..                                                   
2:Mustaqillik sharofati bilan 0 ‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining
asosiy tarmoqlaridan biri boigan agrar sohani rivojlantirishda qator iqtisodiy
islohotlar amalga oshirildi. Qishloq xo‘jaligida turli mulkchilikka asoslangan
erkin tovar ishlab chiqamvchi subyektlar shakllandi. Dehqonlarning mulkka
egalik hissining ortishini, erkin iqtisodiy faoliyat yuritishini, daromadlarini o‘z
xohishiga ko'ra mustaqil taqsimlash hamda tasarruf etish imkoniyatini
beradigan xo‘jalik yuritish shakllarini mazkur tarmoqqa joriy etishga alohida
e‘tibor qaratildi.
0 ‘zbekiston Respublikasining Prezidenti LA.Karimov  Agrar≪
sektorni tubdan isloh qilish va jadal rivojlantirish muammolari islohotlarning
dastlabki bosqichida hamda 0 ‘zbekistonning bozorga o‘tish strategiyasida hal
qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Biz qishloqning ustun darajada rivojlanishini
ta’minlashni, qishloq xo‘jaligini sifat jihatidan yangi asoslarda qayta tiklashni
o‘z oldimizga vazifa qilib qo‘ydik 2 , - deb ta’kidlagan edi. Davlatning bosh	
≫
islohotchiligida qishloq xo‘jaligida bozor iqtisodiyoti munosabatlarini barpo
etish maqsadida islohotlarning huquqiy asoslari yaratildi va amalga
oshiriladigan tadbirlar majmuasi ishlab chiqildi.                 
Shu bilan birgalikda   0 ‘zpaxtasanoatsotish  uyushmasi,≪ ≫
 	
≪ 0 ‘zdonmahsulot  davlat-aksiyadorlik korporatsiyasi, Yer resurslari,	≫
geodeziya, kartografiya va davlat kadastri qo'mitasi,
 	
≪ 0 ‘zqishloqxo‘jalikta’minottuzatish  davlat kooperativ kompaniyasi,	≫
 	
≪ 0 ‘zqishloqxo‘jalikkimyo  davlat aksiyadorlik jamiyati,   0 ‘zagromashservis	≫ ≪ ≫
uyushmasi,   0 ‘zagrosug‘urta  davlat aksiyadorlik kompaniyasi,	
≪ ≫
 	
≪ 0 ‘zqishloqxo‘jalikmashlizing  aksiyadorlik kompaniyasi, 0 ‘zbekiston	≫
fermer xo‘jaliklari uyushmasi va boshqalar tashkil etildi. Islohotlar faqat
tarmoqlarda yangi vazirliklar, konsemlar, kompaniyalar tashkil etishgagina
emas, balki qishloq xo'jaligi va u bilan bogiiq boigan xo'jaliklar va
tarmoqlaming boshqaruv tizimini bozor iqtisodi talablariga moslashtirishga
qaratilmoqda. Davlat rahbarligida amalga Oshirilayotgan islohotlar tarmoqqa
ichki hamda chet el investitsiyalarini jalb etish uchun qulay sharoitlar
yaratmoqda. Bular pirovard natijada qishloq xo'jaligining yanada rivojlanishini,
samaradorligi oshishini taininlaydi.                 
Qishloq xo‘jaligida erkin bozor munosabatlarini shakllantirish
maqsadida moliya, soliq, kredit hamda baholar tizimini isloh etishga ham
e tibor berildi. Chunki davlat mulkchiligiga asoslangan korxonalaming
faoliyati davlat tomomnidan moliyalashtirilar, yetishtirilayotgan qishloq
xo‘jalik mahsulotlarining xarid baholari davlat tomonidan rejali tarzda
belgilanar edi. Erkin bozor iqtisodiyoti sharoitida esa korxonalar ishlab
chiqaiishi uchun zamr bo lgan mablagiarni o‘zlari ishlab topishlari kerak.
Mablag‘ yetishmagan hollarda uni chetdan o'zaro manfaatli tarzda qarzga
olishi, ishlab chiqargan mahsulotlarini esa bozor talablari asosida sotishga
hai'akat qilishlari lozim.
Bu o rinda ta kidlash kerakki, qishloq xo £ jalik yerlariga, yirik
irrigatsiya-melioratsiya inshootlariga nisbatan davlat mulkchiligi saqlanib
qolishi maqsadga muvofiq.                                     
3: Qishloq xo‘jalik mahsulotlari ishlab chiqarishda boshqa tarmoq
korxonalariga tegishli yordamchi xo‘jaliklar ham ishtirok etadi. Masalan,
transport korxonasi o‘z xodimlarining qishloq xo'jalik mahsulotlariga boigan
talabmi qondirish maqsadida maium yer uchastkasini ijaraga olib, yordamchi
xo jalikni tashkil etishi va unda turli qishloq xo‘jalik mahsulotlarini ishlab
chiqarishi mumkin.
Respublikamizda mustaqillikkacha boigan davrda qishloq xo‘jalik
qo‘shma korxonalar mavjud boimagan. Mustaqillikka
erishilgandan so‘ng erkin bozor munosabatlari barpo etilishi mulkchilikning
shu turini va unga asoslangan tadbirkorlik shaklini tashkil etish hamda faoliyat
yuritishi uchun huquqiy, iqtisodiy asoslar yaratib berildi. Ularda qo‘shma
tadbirkorlik mulkdorlaming moddiy va pul mablagiarini birlashtirish y o `li
bilan tashkil etilishi ta’kidlangan. Hozirgi vaqtda mamlakatimiz qishloq
Xo`jaligida qo shma korxonalaming tashkil etilishi va ulaming faoliyat yuritishi
talab darajasida emas. Vaholanlci hukumatimiz tomonidan xorijiy investorlar
uchun barcha huquqiy va iqtisodiy shart-sharoitlar yaratib berilgan. Jumladan,
chet ellik tadbirkorlaming qonun doirasida erkin faoliyat yuritish va mulkiga
egalik qilish kafolati ta’minlangan                 
Bu jarayon mamlakat qishloq
xo‘jaligiga yangi texnikalar, ilg‘or, samarali texnologiyalar kirib kelishini
ta’minlaydigan chet el valyutalari oqimini ko‘paytiradi. Natijada tarmoqning
moddiy-texnika bazasi mustahkamlanib, ishlab chiqarish kuchlarining
rivojlanishi va maqsadga muvofiq joylashishi ta’minlanadi. Qishloq xo jaligida
qo‘shma korxonalarning tashkil etilishi xalqaro miqyosda mehnat taqsirnctini
rivojlantirishga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ular tufayli qo'shimcha ish joylan
tashkil etilib, aholini ish bilan ta’minlash muammosi hal qilinishiga ma’lum
darajada ulush qo‘shiladi. Bu korxonalarda faoliyat ko‘rsatayotganlammg
moddiy sharoiti yaxshilanishini ta’minlaydi. Pirovard natijada aholini sifatli
mahsulotlar bilan ta’minlanish darajasi yuksalib, tunnush darajasi oshadi.                 
Respublikamizda ishlab chiqarish faoliyati
bilan shug‘ullanuvchi chet ellik tadbirkorlarga soliq hamda bojxona
toiovlariga oid lto‘plab imtiyozlar ham joriy etilgan. Xorijiy investorlami
mazlcur imkoniyat va shart-sharoitlar bilan tanishtirish orqali ulami
mamlakatimiz qishloq xo‘jaligiga kengroq jalb etishga erishish lozim.
Kelajakda mamlakatimizda chet ellik tadbirkorlarga yanada qulay
investitsion muhitni yaratib, ulami qishloq xo‘jaligi tarmogiga kengroq jalb
etish va ulaming sarmoyalari evaziga mazkur tamioqqa zamonaviy
texnologiyalarni jalb etish, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini qayta ishlash hajmini
kesrdn oshiiish muhim vazifalardan biridir. Qishloq xo‘jaligik mahsulotlarini
ishlab chiqarish va yetishtirilayotgan mahsulotlami qayta ishlash, ulami
iste’mol uchun tayyor boigan mahsulotlarga aylantirish uchun turli xildagi
qo‘shma korxonalami tashkil etish mumkin.                 
Qisqacha xulosalar

Qishloq xo'jaligida amalga oshirilgan agrar-iqtisodiy islohotlar
natijasida jamoa, xususiy va aralash mulkchilik shakllari bosqichma-bosqich
barpo etilib, muttasil rivojlantirilmoqda. Xususiy mulkchilik asosida fermer va
dehqon xo‘jaliklari va tadbirkorlikning boshqa shakllari tashkil qilimb, taraqqiy
ettirilmoqda. . .
Qishloq xo‘jaligida dehqonlarning moddiy manfaatdorligim
ta’minlovchi, ularda haqiqiy mulkdorlik hissini uyg‘otuvchi xo‘jalik yuritish
shakllarini joriy etishga ham alohida e ’tibor berib kelinmoqda.
Qishloq xo‘jaligida davlat ahamiyatiga molik boigan ayrim
masalalami hal etish uchun tarmoqda davlat mulki va unga asoslangan xo‘jalik
yuritish shakli ham saqlab qolingan. Kelajakda xususiy hamda qo‘shma
mulkchililcka asoslangan korxonalami rivojlantirishga e ’tibomi kuchaytirish
maqsadga muvofiqdir.                 Foydalanilgan Adabiyotlar:

≪ TAFAKKUR  nashriyoti ≫ Toshkent - 2011

Nurmatov N.J., Ro'ziyev O.A., Gulmatov J.Q., Berdiyev S.R. Qishloq xo‘jaligi.

iqtisodiyoti - (Q‘quv qoilanma), Toshkent, 2011.

Internet tarmoqlari:

uz.wikipedia.org ›wiki / Qishloq_xo jaligi	
ʻ

e-library.namdu.uz ›40  Кишлок … Qishloq  xo'jaligida …

staff.tiiame.uz ›storage /users/41/books/….pdf

MAVZU:QISHLOQ XO`JALIGIDA “ELEKTRON TIJORAT TIZIMI”DAN FOYDALANISH

 REJA:  1:QISHLOQ XO`JALIGIDA “ELEKTRON TIJORAT TIZIMI”DAN FOYDALANISH  2:ELEKTRON TIJORAT TIZIMI AHAMIYATI  3:QISHLOQ XO`JALIGIDAN FOYDALANISH

 Mamlakatimiz qishloq xo‘jaligida o‘tgan asming 80-yillari oxiri va  90-yillari boshida 887 ta jamoa xo‘jaligi faoliyat ko‘rsatib, respublikada  yetishtirilayotgan yalpi qishloq xo'jalik mahsulotining 35 foizini berar edi.  Ularning iqtisodiy negizini jamoa mulki tashkil etgan. Lekin mulkchilikning bu  shakli uning haqiqiy mazmuni, mohiyatiga mos emas edi, chunki amalda ular  davlat tasarrufida edi. Bunday hoi bozor iqtisodiyoti talablariga to‘g‘ri  kelmaydi. Shu bois bozor iqtisodiyotiga o‘tish munosabati bilan tarmoqdagi  davlat xo'jaliklari negizida jamoa xo‘jaliklari bosqichma-bosqich yangicha  ko‘rinishda tashkil etila boshlandi.  Bu o'rinda eslatib o‘tish kerakki, jamoa xo'jaliklari 1990-yillargacha  qishloq xo‘jaligini rivojlantirishga ma’lum darajada o‘z hissalarini qo'shganlar.  Ular o‘sha yillarda tarmoqda yetishtirilayotgan paxtaning 41 foizini, g'allaning  37 foizini, sutning 36 foizini berar edi.

 1:Mamlakatimiz iqtisodiyotida qishloq xo'jaligi tarmogining ahamiyati juda katta. Chunki respublikamiz abolisining yarmi qishloq joy larda istiqomat qiladi va ulaming turmush farovonligi mazkur tarmoq rivoji bilan uzviy bogiiqdir. Bundan tashqari mamlakatimiz yalpi ichki mahsuloti va v a lu ta tushumi tarkibida ham qishloq xo‘ja!igi tarmogi sezilarli salmoqqa ega.  Qishloq xo‘jaligi tarmogi aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan hamda sanoatning ayrim sohalarini xomashyo bilan ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. Endilikda aholi soni va ehtiyojlarining o‘sishi hamda qayta ishlash sanoati quvvatlarining yuksalishi qishloq xo‘jalik mahsulotlari yetishtirish hajmmi yanada ko‘paytirishni obyektiv ravishda taqozo etmoqda. Shuning uchun ham mazkur tarmoqni rivojlantirish va samaradorligini oshirish zarur.  Prezidentimiz Islom Karimov mamlakatimizni iqtisodiy jihatdan yuksaltirishda agrar sohadagi yutuqlar nihoyatda muhimligini qayd etib, “ Bugun jamiyatimiz shuni anglab oldiki, hayotimizni yaxshilash, aholi turmush darajasini ko‘tarish, iqtisodiyotimizning samaradorligini oshirish, xalqimizni boqish, istiqbolimizni rejalash, xullas qanday muammo, qanday masalani koimaylik, ulaming aksariyati birinchi navbatda qishloq xo‘jaligiga borib laqaladi. Hammamizni boqadigan, ozuqa beradigan soha qishloq xo‘jaligi tarmogidir”, - deb ta’kidlagan edi.

 Qishloq xo‘jaligini bozor iqtisodiyoti qonunlari talablari darajasida rivojlantirish uchun tarmoqda erkin faoliyat ko‘rsatish imkoniyatiga ega boigan turli xildagi mulkchilik shakllarining, ularga asoslangan tadbirkorlik turlari hamda ular oitasidagi erkin bozor munosabatlarining nazariy, uslubiy asoslarini teranlashtirish, takomillashtirish, investitsiyalarni ko‘proq jalb etib, fan-texnika yutuqlarini, yangi texnikalarni, ilg‘or texnologiyalarni ishlab chiqarishga joriy etish, cheklangan yer va suv resurslaridan, kapital hamda mehnat resurslaridan qisqa va uzoq muddatlarda to iiq va samarali foydalanish yoilarini aniq belgilash, barcha xarajatlami tejash, mehnat unumdorligini yuksaltirish, ishchi-xizmatchilami rag'batlantirish tizimini takomillashtirish negizida foyda summasini ko‘paytirish yoilarini asoslangan holda belgilab olish maqsadga muvofiqdir. Bu masalalarning ilmiy hamda amaliy asoslarini yaratishda, rivojlantirishda, ularni ishlab chiqarishga joriy etishda qishloq xo‘jaligining o‘ziga xos xususiyatlarini e ’tiborga olish zarur. Yuqoridagi masalalarning erkin bozor iqtisodiyoti sharoitidagi qonunqoidalarini, barcha munosabatlaming mohiyatini, sabab va oqibatlarini, tushunchalarini, ulaming qishloq xo‘jaligida qay darajada, qanday shaklda amal qilayotganligini, kelajakda takomillashtirish yoilarini Qishloq xo‘jaligi≪ iqtisodiyoti fani o‘rganadi. ≫