logo

Qozog'istonning SSSR tarkibidagi tarixi

Yuklangan vaqt:

23.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2032.375 KB
QOZOG'ISTONNING SSSR 
TARKIBIDAGI TARIXI RE JA:
1 Qozog'istonning ASSR tarkibida
2 Qozog'istonning SSSR tarkibida
3 Qozog'istonning mamuriy 
tuzilishi BIRINCHI   JAHON   URUSHI
 YILLARI
(1914—1918)DA QISHLOQ XOʻJALIGI MAHSULOTLARI VA CHORVA 
MOLLARINI OMMAVIY RAVISHDA TORTIB OLISH, SOLIQLARNING 
KOʻPAYISHI, QIMMATCHILIK, QOZOQ AHOLISINING 
MARDIKORLIKKA SAFARBAR QILINISHI (1916) AHOLI ORASIDA 
GʻALAYONLARNING AVJ OLISHIGA SABAB BOʻLDI. 1916-YILGA 
KELIB GʻALAYONLAR QOZOGʻISTONNING BUTUN HUDUDINI 
QAMRAB OLGAN MILLIY OZODLIK HARAKATIGA AYLANDI. 
AYNIQSA, BU HARAKAT TOʻRGʻAY VILOYATIDA UZOQ DAVOM ETIB, 
UNGA XALQ QAHRAMONI OMONGELDI IMONOV RAHBARLIK 
QILDI. 1917-YIL NOYABR – 1918-YIL FEVRALDA QOZOGʻISTONDA 
SOVET HOKIMIYATI OʻRNATILDI. QOZOGʻISTONING SIRDARYO VA 
YETTISUV VILOYATLARI 1918-YIL APRELDA TASHKIL ETILGAN 
TURKISTON ASSR TARKIBIGA KIRITILDI.    1920-Y IL  26-AVGUSTDA  RSFSR  TARKIBIDA  QI RGʻIZISTON  
(QOZOGʻISTON )  ASSR  TUZILDI.  1920-Y IL  4–12-OKTABRDA 
OREN BURGDA  BOʻLIB  OʻTGAN   QOZOGʻISTON   SOV ETLARIN IN G 
TAʼSIS  SʼY EZDI  RSFSR  TARKIBIDA  QOZOGʻISTON   A SSR 
TUZILGAN LIGIN I  EʼLON   QILDI.  1936-Y IL  QOZOGʻISTON   ASSR 
SSSR  TARKIBIDAGI  ITTIFOQDOSH  RESPUBLIKAGA 
AY LAN TIRILDI.  1990-Y IL  25-OKTABRDA  DAV LAT  SUV EREN ITETI 
TOʻGʻRISIDA  DEKLARATSIYA  QABUL  QI LIN DI.  1990-Y IL  10-
DEKABRDA  RESPUBLIKASI  DEB  N OMLAN DI.  1991-Y IL  16-
DEKABRDA  RESPUBLIKA  OLIY   KEN GASHI  DAV LAT 
MUSTAQILLIGI TOʻGʻRISIDA QON UN  QABUL QILDI. 1991-Y IL 21-
OKTABRDA  MDH  TARKIBIGA  KIRDI.  QOZOGʻISTON  –  1992-
Y ILDA N   BMT  AʼZOSI.  1992-Y IL  23-OKTABRDA  OʻZBEKISTON  
RESPUBLIKASI  SUV EREN ITETIN I  TAN   OLGAN   VA  DIPLOMATIYA 
MUN OSABATLARI  OʻRN ATGAN .  MILLIY   BAY RAMI –  16-
DEKABR – MUSTAQILLIK KUN I (1991). DAVLAT TUZUMI
QOZOGʻISTON –  BOSHQARUVNING  PREZIDENTLIK 
SHAKLIDAGI  UNITAR  DAVLAT.  
 AMALDAGI  KONSTITUTSIYASI 
1995-YIL  30-AVGUSTDAGI  REFERENDUMDA  QABUL 
QILINGAN;  1998-YIL  7-OKTABRDA  OʻZGARTIRISH  VA 
QOʻSHIMCHALAR KIRITILGAN.  
DAVLAT BOSHLIGʻI – PREZIDENT 
(2019-YIL  APRELDAN  QOSIM-JOʻMART   TOQAYEV ),  U  UMUMIY, 
TENG  VA  TOʻGʻRIDAN-TOʻGʻRI  SAYLOV  HUQUQI  ASOSIDA 
YASHIRIN  OVOZ  BERISH  YOʻLI  BILAN  5  YIL  MUDDATGA 
SAYLANADI,  QONUN  CHIQARUVCHI  HOKIMIYATNI  2  PALATALI 
PARLAMENT  (SENAT  VA  MAJLIS),  IJROIYA  HOKIMIYATNI  BOSH 
VAZIR BOSHCHILIGIDAGI HUKUMAT AMALGA OSHIRADI.  Sanoatida  yonilg i-energetika,  qora  va  rangli 	ʻ metallurgiya ,  oziqovqat,	  mashinasozlik  	va	  metallsozlik ,	 
kimyo  	
va  neft  kimyosi,  yengil,  qurilish  materiallari  sanoati  yetakchi  tarmoqlardir.  Qora  metallurgiya 
sanoati  markazlari	
  Temirtov ,	  Aqto be	ʻ ,	  Qarag andi	ʻ ,  Oqsuv  shaharlari.  Rangli  metallurgiya  sanoati  mis 
(Balxash  va  Jezqazg an  kon-metallurgiya  kombinatlari),  qo rg oshin-rux  (	
ʻ ʻ ʻ O stkemen	ʻ ,	  Chimkent ),	 
alyuminiy  	
( Pavlodar )  sanoatini  o z  ichiga  oladi;  titan-magniy  ishlab  chiqariladi.  Mashinasozlik 	ʻ
(temirpress  uskunalari,  stanok,  ekskavator,  traktor,  qishloq  xo jaligi  mashinalari  ishlab  chiqarish) 	
ʻ
korxonalari  Qarag anda,	
 	ʻ Olmota ,	  Nursulton ,	  Pavlodar ,  O stkemen  shaharlarida  joylashgan.  Kimyo 	ʻ
sanoati  korxonalari  mineral  o g it,	
 	ʻ ʻ fosfor ,	  plastmassa ,  sintetik  kauchuk,  kimyoviy  tola  va  boshqalar 
ishlab  chiqaradi  ( Qoratov ,  Chimkent,	
  Taraz ,	  Atirau ).  Atirau,  Pavlodar  shahalarida  neftni  qayta  ishlash 
zavodlari  bor.  Qurilish  materiallari  sanoatida  sement,  ohak,  g isht,  temir-beton  konstruksiyalari  ishlab 	
ʻ
chiqarish,  yengil  sanoatning  ko n-poyabzal,  terimo yna,  jun,  trikotaj,  ip-gazlama  ishlab  chiqarish 	
ʻ ʻ
tarmoqlari  rivojlangan.  Oziq-ovqat  sanoatida  go sht,  yog ,  qand-shakar  va  konserva  ishlab  chiqariladi. 	
ʻ ʻ
Toshko mir  (	
ʻ Ekibastuz ,  Qarag anda  havzalari),	 	ʻ neft  	va	  tabiiy   gaz  	(Mang ishloq  yarim  oroli),  temir  rudasi 	ʻ
(Sokolov-Sarbay  koni),  polimetall,	
  mis ,	  uran ,	  xrom ,	  qo rg oshin	ʻ ʻ ,	  nikel  	rudalari,	  rux ,	  vismut ,	  kadmiy ,	 
molibden ,	
  boksit  	qazib  olinadi.  yiliga  o rtacha  58,6  mlrd.  kVt-soat  elektr  energiyasi  hosil  qilinadi	 –  I 	ʻ
(85,7	
 %  issiqlik  elektr  stansiyalarida).  Irtish  (O stkemen,  Buxtarma),  Sirdaryo  (Chordara),  Ili 	ʻ
(Qopchig ay) daryolarida yirik GESlar bor.	
ʻ Sanoati Qozog iston  hududida  yashagan  qabilalarning  jez  davridagi  turar  joy  qoldiqlari  (qarang 	ʻ Andronovo   madaniyati ), 
mozorqo rg onlar  va  hokazo  saqlangan.  Miloddan  avvalgi  1-ming  yillik  va  mil.  dastlabki  asrlarda  Qozog iston 	
ʻ ʻ ʻ
hududida  yashagan  qabilalar  ko chma  kigiz  o tov  uylar  bilan  birga  paxsa,  xom  g ishtdan  ham  uylar  qurgan.  O rta 	
ʻ ʻ ʻ ʻ
asrlarda  shaharlar  [Isfijob  (11-asrdan	
  Sayram ),	  Taraz  	va  boshqalar]  barpo  etildi,  qal a  va  qo rgonlar  qurildi.  8-asrdan 	ʼ ʻ
hozirgi  Qozog istonning  janubiy  qismida	
 	ʻ islom   dini  	tarqalishi  munosabati  bilan	  masjid ,	  madrasa  	kabi  yangi  tipdagi 
binolar,	
  sardoba ,	  hammom ,	  karvonsaroy ,  konussimon  maqbaralar  qurildi.  10-asrdan  memorial  inshootlar  (Taroz 
shahri  yaqinidagi  Babaji  xotin  maqbarasi,  Oyshabibi  maqbarasi)  barpo  etildi.  13-asr  2-yarmidan  shaharlar  (Sig noq. 	
ʻ
Taroz, Sayram va boshqalar) qayta tiklandi. 14–16-asrlarda shaharlar qurish avj oldi, monumental binolar ( Qarag andi
ʻ
  viloyatidagi  	
Alasha xon maqbarasi, 13-asr 2-yarmi;	  Turkiston   shahridagi   Hoja  Ahmad  Yassaviy   maqbarasi  	– Yassaviy 
majmuasi,  14-asr  oxiri	
 –  15-asr  boshi)  bunyod  etildi.  17–18-asrlarla  Qozog iston  hududi  chegarasi  bo ylab  harbiy 	ʻ ʻ
istehkomlar	
 –  Yoyiq  shaharchasi  (Uralsk),  Guryev,  Orsk.	  Semipalatinsk ,	  Orenburg  	qal alari  qurildi.  19-asrda  eklektika 	ʼ
ruhida qal a, ma muriy va savdo inshootlari, maqbaralar qurildi.	
 	ʼ ʼ 1920-yillarda  	turar joy va jamoat binolari me morligida 	ʼ
milliy  an anaviy  me morlik  unsurlaridan  foydalanildi.  Balxash,	
 	ʼ ʼ Qarag andi	ʻ ,	  Jezqazg an	ʻ  	kabi  yangi  shaharlar  barpo 
etildi.  1920—1930-yillardagi  me morlikda  konstruktivizm  g oyalari  o z  aksini  topdi.	
 	ʼ ʻ ʻ 1950-yillarning  	2-yarmidan  qurilish 
ishlari keng ko lamda davom ettirildi (Olmaotada Hukumat uyi). 1960—1970-yillarda ko p qavatli turar joy binolarining 	
ʻ ʻ
qavati  soni  oshirildi,  yangi  me moriy  shakllar  {"Medeo"  sport  majmui,  1951,  1971—1972-yillarda  rekonstruksiya 	
ʼ
qilingan,  me morlar  V.Katsev,  A.Qaynarboyev  va  boshqalar;  Shevchenko  (hozirzi	
 	ʼ Aqtau )  shahrining  me moriy 	ʼ
majmuasi;  Olmaotadagi  „Qozog iston“  mehmonxonasi,  1978,  me morlar  Yu.Ratushniy,  L.Uxobotov]  yaratildi.	
 	ʻ ʼ 1935-yil
 	
Qozog iston Me morlar uyushmasi tuzilgan.	ʻ ʼ Me‘mor chi ligi E	’T	I	B	O	
R	I	N	
G	I	Z	 U	C	H	
U	N	
 R	A	X	M	
A	T	!

QOZOG'ISTONNING SSSR TARKIBIDAGI TARIXI

RE JA: 1 Qozog'istonning ASSR tarkibida 2 Qozog'istonning SSSR tarkibida 3 Qozog'istonning mamuriy tuzilishi

BIRINCHI JAHON URUSHI  YILLARI (1914—1918)DA QISHLOQ XOʻJALIGI MAHSULOTLARI VA CHORVA MOLLARINI OMMAVIY RAVISHDA TORTIB OLISH, SOLIQLARNING KOʻPAYISHI, QIMMATCHILIK, QOZOQ AHOLISINING MARDIKORLIKKA SAFARBAR QILINISHI (1916) AHOLI ORASIDA GʻALAYONLARNING AVJ OLISHIGA SABAB BOʻLDI. 1916-YILGA KELIB GʻALAYONLAR QOZOGʻISTONNING BUTUN HUDUDINI QAMRAB OLGAN MILLIY OZODLIK HARAKATIGA AYLANDI. AYNIQSA, BU HARAKAT TOʻRGʻAY VILOYATIDA UZOQ DAVOM ETIB, UNGA XALQ QAHRAMONI OMONGELDI IMONOV RAHBARLIK QILDI. 1917-YIL NOYABR – 1918-YIL FEVRALDA QOZOGʻISTONDA SOVET HOKIMIYATI OʻRNATILDI. QOZOGʻISTONING SIRDARYO VA YETTISUV VILOYATLARI 1918-YIL APRELDA TASHKIL ETILGAN TURKISTON ASSR TARKIBIGA KIRITILDI. 

  1920-Y IL 26-AVGUSTDA RSFSR TARKIBIDA QI RGʻIZISTON (QOZOGʻISTON ) ASSR TUZILDI. 1920-Y IL 4–12-OKTABRDA  OREN BURGDA  BOʻLIB OʻTGAN QOZOGʻISTON SOV ETLARIN IN G TAʼSIS SʼY EZDI RSFSR TARKIBIDA QOZOGʻISTON A SSR TUZILGAN LIGIN I EʼLON QILDI. 1936-Y IL QOZOGʻISTON ASSR  SSSR  TARKIBIDAGI ITTIFOQDOSH RESPUBLIKAGA AY LAN TIRILDI. 1990-Y IL 25-OKTABRDA DAV LAT SUV EREN ITETI TOʻGʻRISIDA DEKLARATSIYA QABUL QI LIN DI. 1990-Y IL 10- DEKABRDA RESPUBLIKASI DEB N OMLAN DI. 1991-Y IL 16- DEKABRDA RESPUBLIKA OLIY KEN GASHI DAV LAT MUSTAQILLIGI TOʻGʻRISIDA QON UN QABUL QILDI. 1991-Y IL 21- OKTABRDA  MDH  TARKIBIGA KIRDI. QOZOGʻISTON  – 1992- Y ILDA N   BMT  AʼZOSI. 1992-Y IL 23-OKTABRDA  OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI  SUV EREN ITETIN I TAN OLGAN VA DIPLOMATIYA MUN OSABATLARI OʻRN ATGAN . MILLIY BAY RAMI – 16- DEKABR – MUSTAQILLIK KUN I (1991).

DAVLAT TUZUMI QOZOGʻISTON – BOSHQARUVNING PREZIDENTLIK SHAKLIDAGI UNITAR DAVLAT.  AMALDAGI KONSTITUTSIYASI  1995-YIL  30-AVGUSTDAGI REFERENDUMDA QABUL QILINGAN;  1998-YIL  7-OKTABRDA OʻZGARTIRISH VA QOʻSHIMCHALAR KIRITILGAN. DAVLAT BOSHLIGʻI – PREZIDENT (2019-YIL APRELDAN  QOSIM-JOʻMART TOQAYEV ), U UMUMIY, TENG VA TOʻGʻRIDAN-TOʻGʻRI SAYLOV HUQUQI ASOSIDA YASHIRIN OVOZ BERISH YOʻLI BILAN 5 YIL MUDDATGA SAYLANADI, QONUN CHIQARUVCHI HOKIMIYATNI 2 PALATALI PARLAMENT (SENAT VA MAJLIS), IJROIYA HOKIMIYATNI BOSH VAZIR BOSHCHILIGIDAGI HUKUMAT AMALGA OSHIRADI.