logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. “Said Ahmad-serqirra ijodkor ”

“Said Ahmad-serqirra ijodkor ”

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2150.107421875 KB
Ko'chirib olish
“ Said Ahmad-serqirra ijodkor ” Said Ahmad tavalludining 100 yilligiga O‘zbek adabiyotining zabardast vakillaridan biri Said Ahmad (to‘liq ism-sharifi Saidahmad Husanxo‘jayev) 1920-yilda Toshkentning Samarqand darboza mahallasida dunyoga keldi. U n in g b o la lig i A b d u lla Q o d iriy,E lb e k ,O y b e k v a G ’a fu r G ’u lo m  sin g a ri a d ib la r d a vra sid a o ʻtd i. Ta b ia ta n q iziq u vch a n , tin ib -tin ch im a s S a id A h m a d a d a b iy o tg a k irib k e lg u n ch a ju d a k o ʻp so h a la rd a o ʻzin i sin a b k o ʻrd i: a g itp la k a tla r y o zd i, a rtist b o ʻlish g a u rin ib k o ʻrd i, d o k to rlik m a k ta b id a o ʻq id i, q u rilish te x n ik u m id a ta h sil o ld i, ra sso m lik m a k ta b ig a q a tn a d i, m a sh h u r fo to ch i  R e n so n g a  sh o g ird tu sh d i, g a ze ta la rg a x a b a rla r yo zd i. • U o‘rta maktabni tugatgach, avval Toshkent Rassomlik bilim yurtida, so‘ng Toshkent Pedagogika • institutida o‘qidi va uni 1943-yilda • tugatdi. Yoshligidan adabiyotga havasmand bo‘lgan adib adabiyot darslarida, maktabdagi to‘garaklarda faol qatnashardi. Adib dastlab “Mushtum” jurnaliga adabiy xodim bo‘lib ishga kirdi. Said Ahmad va Saida Zunnunova Said Ahmad juda sermahsul ijodkor. Adib ko‘p yozsa-da, xo‘b yozadi. Uning “Tortiq” nomli dastlabki hikoyalar to‘plami 1940-yilda chop etilgan. Shundan so‘ng adibning “Er yurak”, “Farg‘ona hikoyalari”, “Cho‘l burguti”, “Muhabbat” kabi ellikka yaqin katta-kichik kitoblari alohida to‘plam va ko‘p jildliklar shaklida nashr etilgan. Bu asarlarning barchasi zo‘r qiziqish va hayajon bilan o‘qiladi. Adibning e’tiroflari: Biz birdaniga osongina yozuvchi bo‘lib qolganimiz yo‘q. G‘afur G‘ulomning, Abdulla Qahhorning, Mirtemirning “shapalog‘i” bizni yozuvchi qilgan. Hech qachon xotirasi unutilmas bu ustozlar haligacha bizni “ta qib” qilib keladi.ʻ Kitoblari: Said Ahmad Oybekning psixologik tasvir mahoratini, G‘afur G‘ulom yumori, Abdulla Qahhorning ixcham va teran fikrlash fazilatlarini o‘zida mujassamlashtirgan adib. Darhaqiqat, bu uch bobokalon qalam ustasining ijodiy tajribasi sevimli yozuvchimiz uchun ulkan mahorat maktabi bo‘ldi. Said Ahmad yirik nasriy asarlari bilan ham kitobxonlarga yaxshi tanish. Uning 1988-yilda yaratilgan “Jimjitlik” romani xalqimizning sho‘ro hukumati davridagi zohiran tinch, turg‘unlik, aniqrog‘i, “jimjitlik” yillarida kechirgan kunlaridan hikoya qiladi. Asarda “qizil imperiya”ning rang- barang nayranglari tufayli hayoti fojiali kechgan kishilar taqdiri bo‘yab- bejalmasdan, haqqoniy ko‘rsatilgan. “ Ufq” romani nafaqat Said Ahmad ijodida, balki adabiyotimizda ulkan voqea bo‘lgan uch qismli asar bo‘lib, romantrilogiya hisoblanadi. Asarda xalqimizning Ikkinchi jahon urushigacha, urush davri, urushdan so‘nggi yillardagi qismati qalamga olingan. Romanning birinchi kitobi “Qirq besh kun” deb atalib, unda xalqimizning urushgacha bo‘lgan hayoti, uning mehnat jasorati (Katta Farg‘ona kanali qurilishini eslang) qalamga olingan. “ Hijron kunlarida” deb ataladigan ikkinchi kitob esa, birinchi kitob qahramonlarining urushda va front ortidagi qahramonliklari haqida hikoya qiladi. Asarning uchinchi kitobi – “Ufq bo‘sag‘asida” esa, ularning urushdan so‘nggi taqdiri tasvirlangan. Romanning asosiy qahramonlari: Akbarali Inoyat oqsaqolAzizaxon Lutfinisa Ummatali “ Qirq besh kun” romani “ Hijron kunlari” romani Romanning asosiy qahramonlari Tursunboy Inoyat oqsaqol A’zamjon Dildor RisolatIkromjon Jannat xola Zebixon Nizomjon A b du lla Q ah ho r “U fq ” ro m an i haq id a sh un day yo zgan ed i: … B u k ito b n i k ito b x o n b o sh d an -o y o q sh av q bilan , h ech q ay erd a tu rtin m asd an , d iq q ati su saym asd an , ishtahasi bo ‘g ‘ilm asd an o ‘q ib ch iq adi. … u ish o nch b arq u rib tu rgan h aq iq iy hay o t m an zarasid ir. Abdulla Qahhorning “Ufq”qa bergan bahosi men uchun katta adabiyot yo‘liga bergan oq fotihasi edi. Ustod Abdulla Qahhor nihoyat meni shogirdim, deb atadi. Bu men uchun hech bir boylik bilan o‘lchab bo‘lmaydigan bebaho sharafdir. Har gal yozuv stolim yonida o‘tirarkanman, qo‘limga qalam olib birinchi satrlarni bitarkanman, hamon Abdulla Qahhor yelkamdan qarab turganga o‘xshayveradi. Uning sinchkov nigohi umr bo‘yi meni ta qib qilib keladi. Men ham yozganlarimning ʻ hammasini xayolan uning nazaridan o‘tkazib turaman. “ Qoplon” hikoyasi satirik asarning yaxshi namunasi bo’lib, kishilardagi xushomadgo’ylik, laganbordorlik, o’z manfaati yo’lida andisha mulohazaga bormay surbetlarcha ish tutish, odamlarning amal kursisiga qarab munosabat ko’rsatish kabi yaramas illatlar tanqidiga bag’ishlanadi.“ Qoplon ” hikoyasi Said Ahmadning yana bir achchiq, alamli kulgudan yiroq hajviy, sof yumoristik hikoyasi “Sobiq” deb nomlanadi.Bunda yozuvchi voqeani hikoya qahramonining o’z tilidan hikoya qilarkan, jamiyatimizda, halol kishilarning hatti harakatlarida paydo bo’layotgan dabdababozlik, nozarur yumushlarga chalg’ib, kulguli vaziyatlarga tushub qolish kabi nuqsonlar ustidan yengil kuladi. “ Sobiq” hikoyasi Said Ahmadgagina xos nozik kuzatishlar, erkin, asov bir ruh, ham hazin, ham nurli, pokiza tuyg ular, beg ubor ʻ ʻ hazilmutoibalar bilan yo g rilgan ʻ ʻ xotiraesselar bu janrning zamonaviy o zbek adabiyotidagi eng yaxshi ʻ namunalari qatorida turadi. Felyeton janrida ham samarali ijod qilgan. Mustaqillik yillarida adib yana- da katta g‘ayrat bilan qalam tebratdi. U shu yillarda ko‘plab publitsistik maqolalar, badialar yozdi, shuningdek, quvnoq yumoristik, jo‘shqin lirik hikoyalar, ta’sirchan xotiralar yaratdi. Yozuvchining “Xandon pista”, “Bir o‘pichning bahosi” kabi hajviy to‘plamlari, “Yo‘qotganlarim va topganlarim”, “Qorako‘z majnun”, “Kiprikdagi tong” kitoblari, 3 jilddan iborat “Tanlangan asarlar”i xuddi shu istiqlol yillarida yaratildi. • «Q orako‘z m ajnun» Said A hm adning m ustaqillik yillarida yozgan eng yaxshi hikoyalaridan biri. H ikoyada juda katta m a’no- m azm un jam langan. O ‘zbekona urf-odatlar qadri noloyiq bir farzandning qilm ishlarini ko‘rsatish orqali ta’kidlanadi. To‘g‘risi, itning vafosi bir o‘g‘ilning ona ko‘nglini vayron qilishiga nisbatan yuksak m a’naviy m artabalarda turishi ham m a vaqt ulug‘vorlik kasb etadigan hikoyalari sirasiga kiradi. O’zbekistonim! Jonim,jahonim! Men sening o’g’lingman.Buyur,ona bo’lib buyur,ota bo’lib buyur! Jabhalarga yo’lla! Tog’lardan oshay,daryolardan kechay,sahrolarni kezay, Buyur,buyur! Said Ahmad – o‘tkir kulgi ustasi. Bu xususiyat uning barcha janrlardagi asarlariga ko‘chgan deyish mumkin. Jumladan, adibning “Kelinlar qo‘zg‘oloni” (1976) komediyasi dovrug‘i olamga ketgan sahna asari hisoblanadi. Asar o‘zining samimiy tili, sharqona lutf va kulgiga boyligi, tarbiyaviy ruhi bilan ko‘plab xorijiy mamlakatlar tomoshabinlarining ham ko‘nglini rom etdi. Adib ssenariysi asosida yaratilgan qator kinofilmlar haqida ham shu gapni aytish mumkin. Said Ahmad dramalari: "Kelinlar qo zg oloni", "Kuyov" komediyalari hozirgi ʻ ʻ O zbek ʻ milliy akademik teatrida , "Kelinlar qo zg oloni" ʻ ʻ dunyoning ko plab mamlakatlarida sahnalashtirilgan. "Ufq" ʻ asari asosida dramalar, "O zbekfilm" kinostudiyasida ʻ " Muhabbat mojarosi " filmi (1970) va boshqa yaratilgan. “ Kuyov” komediyasi Said Ahmadning shaxsiy hayoti ancha murakkab bo‘lgan. U 1947-yilda “xalq dushmani” sifatida ayblanib, nohaq qamoqqa olingan, bir necha yil qatag‘on jabrini tortgan. Qozog’istonning Qarag’anda viloyati Jezqazg’on lagerida bo’ladi. 1953-yildan so‘nggina oqlangan. Biroq bu azoblar sevimli yozuvchimiz ruhini, qaddini buka olmadi. Unvon va mukofotlari: 1968-yili – “O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan madaniyat xodimi” 1980-yili – “O’zbekiston xalq yozuvchisi” 1996-yili – “Do’stlik” ordeni 1997-yili – “Buyuk xizmatlari uchun” ordeni 1999-yili – “O’zbekiston Qahramoni” unvoni 1999 yil. Oqsaroy qarorgohida o‘tgan navbatdagi yig‘ilishda O‘zbekiston xalq yozuvchisi, O‘zbekiston qahramoni yozuvchi Said Ahmad so‘zga chiqdi. Shundan so‘ng O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov yozuvchini o‘zi o‘tirgan stulga taklif qildi. Said Ahmad odob yuzasidan bosh tortdi. Ammo Islom Karimov qo‘yarda qo‘ymay yozuvchini o‘z stuliga o‘tqizdi va tarixda qolgan ajoyib bir gap aytdi: “Said Ahmad aka prezident bo‘lsa qanday bo‘larkan?..” Butun zal ularni olqishlagan edi o‘shanda... Said Ahmad va O’tkir Hoshimov Atoqli adibimiz Said Ahmad 2007- yili 5-dekabr kuni vafot qildilar. Toshkentnin g Alisher Navoiy nomidagi Milliy bog‘idagi Adiblar xiyoboni Tabiatning donoligiga tan bermay ilojing yo’q.Hamma narsaning o’lchovi bor.Daqiqa-daqiqasi-yu soniya-soniyasi o’lchab qo’yilgan. Yozda kun uzun,tun qisqa.Qishda kun qisqa,tun uzun. Nega? Do’ppingni tizzangga qo’yib,chakkangni qashlab,bir o’ylab qarasang-buyuk bir hikmatga duch kelasan.Ya’ni,hamma narsa inson uchun,hamma narsa yer yuzida qimirlagan jon uchun ekaniga iqror bo’lasan.Umrim bayoni E’tiboringgiz uchun rahmat!

“ Said Ahmad-serqirra ijodkor ”

Said Ahmad tavalludining 100 yilligiga

O‘zbek adabiyotining zabardast vakillaridan biri Said Ahmad (to‘liq ism-sharifi Saidahmad Husanxo‘jayev) 1920-yilda Toshkentning Samarqand darboza mahallasida dunyoga keldi.

U n in g b o la lig i A b d u lla Q o d iriy,E lb e k ,O y b e k v a G ’a fu r G ’u lo m  sin g a ri a d ib la r d a vra sid a o ʻtd i. Ta b ia ta n q iziq u vch a n , tin ib -tin ch im a s S a id A h m a d a d a b iy o tg a k irib k e lg u n ch a ju d a k o ʻp so h a la rd a o ʻzin i sin a b k o ʻrd i: a g itp la k a tla r y o zd i, a rtist b o ʻlish g a u rin ib k o ʻrd i, d o k to rlik m a k ta b id a o ʻq id i, q u rilish te x n ik u m id a ta h sil o ld i, ra sso m lik m a k ta b ig a q a tn a d i, m a sh h u r fo to ch i  R e n so n g a  sh o g ird tu sh d i, g a ze ta la rg a x a b a rla r yo zd i.

• U o‘rta maktabni tugatgach, avval Toshkent Rassomlik bilim yurtida, so‘ng Toshkent Pedagogika • institutida o‘qidi va uni 1943-yilda • tugatdi. Yoshligidan adabiyotga havasmand bo‘lgan adib adabiyot darslarida, maktabdagi to‘garaklarda faol qatnashardi. Adib dastlab “Mushtum” jurnaliga adabiy xodim bo‘lib ishga kirdi.

O'xshashlar

Said Ahmad
Said Ahmad. “Qorako’z majnun”hikoyasi
Said Ahmad hayoti va ijodi
BUYUK BUXORO AMIRI SAID MUZAFFARXON O’G’LI SAID ABDULAHATXON
Ahmad al-Fargʻoniyar