logo

“Said Ahmad-serqirra ijodkor ”

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2150.107421875 KB
“ Said Ahmad-serqirra 
ijodkor ”    Said  Ahmad 
tavalludining 100 
yilligiga     
           O‘zbek adabiyotining zabardast 
vakillaridan biri Said Ahmad (to‘liq 
ism-sharifi Saidahmad Husanxo‘jayev) 
1920-yilda Toshkentning Samarqand
darboza mahallasida dunyoga keldi.                     U	n	in	g	 b	o	la	lig	i A	b	d	u	lla	 	
Q	o	d	iriy,E	lb	e	k	,O	y	b	e	k	 v	a	 G	’a	fu	r G	’u	lo	m	 	
 sin	g	a	ri a	d	ib	la	r d	a	vra	sid	a	 o	ʻtd	i. Ta	b	ia	ta	n	 	
q	iziq	u	vch	a	n	, tin	ib	-tin	ch	im	a	s S	a	id	 A	h	m	a	d	 	
a	d	a	b	iy	o	tg	a	 k	irib	 k	e	lg	u	n	ch	a	 ju	d	a	 k	o	ʻp	 	
so	h	a	la	rd	a	 o	ʻzin	i sin	a	b	 k	o	ʻrd	i: a	g	itp	la	k	a	tla	r 	
y	o	zd	i, a	rtist b	o	ʻlish	g	a	 u	rin	ib	 k	o	ʻrd	i, 	
d	o	k	to	rlik	 m	a	k	ta	b	id	a	 o	ʻq	id	i, q	u	rilish	 	
te	x	n	ik	u	m	id	a	 ta	h	sil o	ld	i, ra	sso	m	lik	 	
m	a	k	ta	b	ig	a	 q	a	tn	a	d	i, m	a	sh	h	u	r fo	to	ch	i 	
R	e	n	so	n	g	a	 sh	o	g	ird	 tu	sh	d	i, g	a	ze	ta	la	rg	a	 	
x	a	b	a	rla	r yo	zd	i. •
U o‘rta maktabni tugatgach, avval 
Toshkent Rassomlik bilim yurtida, 
so‘ng Toshkent Pedagogika
•
institutida o‘qidi va uni 1943-yilda
•
tugatdi. Yoshligidan adabiyotga 
havasmand  bo‘lgan adib adabiyot 
darslarida, maktabdagi to‘garaklarda 
faol qatnashardi. Adib dastlab 
“Mushtum” jurnaliga  adabiy xodim 
bo‘lib ishga kirdi.  Said Ahmad va Saida Zunnunova           Said Ahmad juda sermahsul ijodkor. Adib ko‘p yozsa-da,
xo‘b yozadi. Uning “Tortiq” nomli dastlabki hikoyalar to‘plami 
1940-yilda chop etilgan. Shundan so‘ng adibning “Er yurak”, 
“Farg‘ona hikoyalari”, “Cho‘l burguti”, “Muhabbat”   kabi 
ellikka
yaqin katta-kichik kitoblari alohida to‘plam va ko‘p jildliklar
shaklida nashr etilgan. Bu asarlarning barchasi zo‘r qiziqish
va hayajon bilan o‘qiladi.             Adibning  e’tiroflari:
        Biz birdaniga osongina yozuvchi bo‘lib 
qolganimiz yo‘q. G‘afur G‘ulomning, 
Abdulla Qahhorning, Mirtemirning 
“shapalog‘i” bizni yozuvchi qilgan. Hech 
qachon xotirasi unutilmas bu ustozlar 
haligacha bizni “ta qib” qilib keladi.ʻ            Kitoblari:      Said Ahmad Oybekning 
psixologik    tasvir   
mahoratini, G‘afur G‘ulom 
yumori, Abdulla Qahhorning 
ixcham va teran  fikrlash 
fazilatlarini o‘zida 
mujassamlashtirgan adib.
      Darhaqiqat, bu uch 
bobokalon qalam ustasining 
ijodiy tajribasi sevimli 
yozuvchimiz uchun ulkan    
mahorat maktabi bo‘ldi.           Said Ahmad yirik nasriy asarlari 
bilan ham kitobxonlarga  yaxshi tanish. 
Uning 1988-yilda yaratilgan “Jimjitlik” 
romani xalqimizning sho‘ro hukumati 
davridagi zohiran tinch, turg‘unlik, 
aniqrog‘i, “jimjitlik” yillarida kechirgan 
kunlaridan hikoya qiladi.
        Asarda “qizil imperiya”ning rang-
barang nayranglari tufayli hayoti fojiali 
kechgan kishilar taqdiri bo‘yab-
bejalmasdan, haqqoniy ko‘rsatilgan.      “ Ufq” romani nafaqat Said 
Ahmad ijodida, balki adabiyotimizda
ulkan voqea bo‘lgan uch qismli asar 
bo‘lib, romantrilogiya hisoblanadi. 
    Asarda xalqimizning Ikkinchi 
jahon urushigacha,  urush davri, 
urushdan so‘nggi yillardagi qismati 
qalamga olingan.          Romanning  birinchi kitobi “Qirq besh kun” deb 
atalib, unda xalqimizning   urushgacha bo‘lgan 
hayoti, uning mehnat jasorati (Katta  Farg‘ona kanali 
qurilishini eslang) qalamga olingan. 
      “ Hijron  kunlarida” deb ataladigan ikkinchi 
kitob esa, birinchi kitob qahramonlarining urushda 
va front ortidagi qahramonliklari haqida hikoya 
qiladi. 
       Asarning uchinchi kitobi – “Ufq bo‘sag‘asida”
            esa, ularning urushdan so‘nggi taqdiri 
tasvirlangan.  Romanning asosiy qahramonlari:
Akbarali
Inoyat 
oqsaqolAzizaxon
Lutfinisa
Ummatali           “ Qirq besh kun”  romani         “ Hijron kunlari” romani 
Romanning asosiy qahramonlari
Tursunboy
Inoyat oqsaqol
A’zamjon
Dildor
RisolatIkromjon
Jannat xola
Zebixon
Nizomjon          A	b	du	lla Q	ah	ho	r “U	fq	” ro	m	an	i 	
haq	id	a sh	un	day	 yo	zgan	 ed	i:	
…	B	u	 k	ito	b	n	i k	ito	b	x	o	n	 b	o	sh	d	an	-o	y	o	q 	
sh	av	q	 bilan	, h	ech q	ay	erd	a tu	rtin	m	asd	an	, 	
d	iq	q	ati su	saym	asd	an	, ishtahasi 	
bo	‘g	‘ilm	asd	an o	‘q	ib	 ch	iq	adi.	
…	u	 ish	o	nch	 b	arq u	rib	 tu	rgan	 h	aq	iq	iy	 	
hay	o	t m	an	zarasid	ir.           Abdulla Qahhorning “Ufq”qa bergan bahosi men 
uchun katta adabiyot yo‘liga bergan oq fotihasi edi.
          Ustod Abdulla Qahhor nihoyat meni shogirdim, deb 
atadi. Bu men uchun hech bir boylik bilan o‘lchab 
bo‘lmaydigan bebaho sharafdir. Har gal yozuv stolim 
yonida o‘tirarkanman, qo‘limga qalam olib birinchi satrlarni 
bitarkanman, hamon Abdulla Qahhor yelkamdan qarab 
turganga o‘xshayveradi. Uning sinchkov nigohi umr bo‘yi 
meni ta qib qilib keladi. Men ham yozganlarimning ʻ
hammasini xayolan uning nazaridan o‘tkazib turaman. “ Qoplon” hikoyasi satirik 
asarning yaxshi namunasi 
bo’lib, kishilardagi 
xushomadgo’ylik, 
laganbordorlik, o’z 
manfaati yo’lida andisha 
mulohazaga bormay 
surbetlarcha ish tutish, 
odamlarning amal 
kursisiga qarab 
munosabat ko’rsatish kabi 
yaramas illatlar tanqidiga 
bag’ishlanadi.“ Qoplon
” 
hikoyasi        Said Ahmadning yana bir achchiq, 
alamli kulgudan yiroq hajviy, sof 
yumoristik hikoyasi “Sobiq” deb 
nomlanadi.Bunda yozuvchi voqeani 
hikoya qahramonining o’z tilidan 
hikoya qilarkan, jamiyatimizda, halol 
kishilarning hatti harakatlarida paydo 
bo’layotgan dabdababozlik, nozarur 
yumushlarga chalg’ib, kulguli 
vaziyatlarga tushub qolish kabi 
nuqsonlar ustidan yengil kuladi. “ Sobiq” 
hikoyasi      Said Ahmadgagina xos nozik 
kuzatishlar, erkin, asov bir ruh, ham hazin, 
ham nurli, pokiza tuyg ular, beg ubor ʻ ʻ
hazilmutoibalar bilan yo g rilgan 	
ʻ ʻ
xotiraesselar bu janrning zamonaviy 
o zbek adabiyotidagi eng yaxshi 	
ʻ
namunalari qatorida turadi.	
  Felyeton
 	
janrida ham samarali ijod qilgan.          Mustaqillik yillarida adib yana-
da katta        g‘ayrat bilan qalam 
tebratdi. U shu yillarda ko‘plab 
publitsistik maqolalar, badialar 
yozdi, shuningdek, quvnoq 
yumoristik, jo‘shqin lirik hikoyalar, 
ta’sirchan xotiralar yaratdi. 
       Yozuvchining “Xandon pista”, 
“Bir o‘pichning bahosi” kabi hajviy 
to‘plamlari, “Yo‘qotganlarim va
topganlarim”, “Qorako‘z majnun”, 
“Kiprikdagi tong” kitoblari, 3
jilddan iborat “Tanlangan asarlar”i 
xuddi shu istiqlol yillarida
yaratildi. •	«Q	orako‘z m	ajnun» Said        	
A	hm	adning m	ustaqillik yillarida yozgan 	
eng yaxshi hikoyalaridan biri. 	
H	ikoyada juda katta m	a’no-	
m	azm	un jam	langan. O	‘zbekona 	
urf-odatlar qadri noloyiq bir farzandning 	
qilm	ishlarini ko‘rsatish orqali 	
ta’kidlanadi. To‘g‘risi, itning vafosi bir 	
o‘g‘ilning ona  ko‘nglini vayron 	
qilishiga nisbatan yuksak m	a’naviy 	
m	artabalarda turishi  ham	m	a vaqt 	
ulug‘vorlik kasb etadigan hikoyalari 	
sirasiga kiradi. O’zbekistonim! 
Jonim,jahonim! Men 
sening 
o’g’lingman.Buyur,ona 
bo’lib buyur,ota bo’lib 
buyur! Jabhalarga 
yo’lla! 
Tog’lardan 
oshay,daryolardan 
kechay,sahrolarni 
kezay,  Buyur,buyur!                Said Ahmad – o‘tkir kulgi ustasi. Bu xususiyat uning 
barcha   janrlardagi asarlariga ko‘chgan deyish mumkin. 
Jumladan, adibning “Kelinlar qo‘zg‘oloni” (1976) komediyasi 
dovrug‘i olamga ketgan sahna asari hisoblanadi. Asar o‘zining 
samimiy tili, sharqona lutf va kulgiga boyligi, tarbiyaviy ruhi 
bilan ko‘plab xorijiy mamlakatlar tomoshabinlarining ham 
ko‘nglini rom etdi. Adib ssenariysi asosida yaratilgan qator 
kinofilmlar   haqida ham shu gapni aytish mumkin.             Said Ahmad  dramalari:
        "Kelinlar qo zg oloni", "Kuyov" komediyalari hozirgi 	ʻ ʻ
O zbek	
ʻ   milliy   akademik   teatrida , "Kelinlar qo zg oloni" 	ʻ ʻ
dunyoning ko plab mamlakatlarida sahnalashtirilgan. "Ufq" 	
ʻ
asari asosida dramalar, "O zbekfilm" kinostudiyasida	
 	ʻ "
Muhabbat   mojarosi "  
filmi (1970) va boshqa yaratilgan.	
       “ Kuyov”   komediyasi             Said Ahmadning shaxsiy hayoti ancha murakkab 
bo‘lgan.
U 1947-yilda “xalq dushmani” sifatida ayblanib, nohaq 
qamoqqa olingan, bir necha yil qatag‘on jabrini tortgan. 
Qozog’istonning Qarag’anda viloyati Jezqazg’on
lagerida bo’ladi. 1953-yildan so‘nggina oqlangan. Biroq 
bu azoblar sevimli yozuvchimiz  ruhini, qaddini buka 
olmadi.          Unvon  va mukofotlari:
    1968-yili – “O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan 
madaniyat xodimi”
    1980-yili – “O’zbekiston xalq yozuvchisi”
    1996-yili – “Do’stlik” ordeni
    1997-yili – “Buyuk xizmatlari uchun” ordeni
    1999-yili – “O’zbekiston Qahramoni” unvoni            1999 yil. Oqsaroy qarorgohida 
o‘tgan navbatdagi yig‘ilishda 
O‘zbekiston xalq yozuvchisi, 
O‘zbekiston qahramoni yozuvchi Said 
Ahmad so‘zga chiqdi. Shundan so‘ng 
O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti 
Islom Karimov yozuvchini o‘zi o‘tirgan 
stulga taklif qildi. Said Ahmad odob 
yuzasidan bosh tortdi.  Ammo Islom 
Karimov qo‘yarda qo‘ymay yozuvchini 
o‘z stuliga o‘tqizdi va tarixda qolgan 
ajoyib bir gap aytdi: “Said Ahmad aka 
prezident bo‘lsa qanday bo‘larkan?..”
Butun zal ularni olqishlagan edi 
o‘shanda...   Said Ahmad va O’tkir Hoshimov Atoqli adibimiz  
Said Ahmad  
2007- yili 5-dekabr 
kuni vafot qildilar.   Toshkentnin
g Alisher 
Navoiy 
nomidagi 
Milliy 
bog‘idagi 
Adiblar 
xiyoboni Tabiatning donoligiga tan bermay 
ilojing yo’q.Hamma narsaning o’lchovi 
bor.Daqiqa-daqiqasi-yu soniya-soniyasi 
o’lchab qo’yilgan. Yozda kun uzun,tun 
qisqa.Qishda kun qisqa,tun uzun. 
Nega? Do’ppingni tizzangga 
qo’yib,chakkangni qashlab,bir o’ylab 
qarasang-buyuk bir hikmatga duch 
kelasan.Ya’ni,hamma narsa inson 
uchun,hamma narsa yer yuzida 
qimirlagan jon uchun ekaniga iqror 
bo’lasan.Umrim  bayoni  E’tiboringgiz 
uchun rahmat!

“ Said Ahmad-serqirra ijodkor ”

Said Ahmad tavalludining 100 yilligiga

O‘zbek adabiyotining zabardast vakillaridan biri Said Ahmad (to‘liq ism-sharifi Saidahmad Husanxo‘jayev) 1920-yilda Toshkentning Samarqand darboza mahallasida dunyoga keldi.

U n in g b o la lig i A b d u lla Q o d iriy,E lb e k ,O y b e k v a G ’a fu r G ’u lo m  sin g a ri a d ib la r d a vra sid a o ʻtd i. Ta b ia ta n q iziq u vch a n , tin ib -tin ch im a s S a id A h m a d a d a b iy o tg a k irib k e lg u n ch a ju d a k o ʻp so h a la rd a o ʻzin i sin a b k o ʻrd i: a g itp la k a tla r y o zd i, a rtist b o ʻlish g a u rin ib k o ʻrd i, d o k to rlik m a k ta b id a o ʻq id i, q u rilish te x n ik u m id a ta h sil o ld i, ra sso m lik m a k ta b ig a q a tn a d i, m a sh h u r fo to ch i  R e n so n g a  sh o g ird tu sh d i, g a ze ta la rg a x a b a rla r yo zd i.

• U o‘rta maktabni tugatgach, avval Toshkent Rassomlik bilim yurtida, so‘ng Toshkent Pedagogika • institutida o‘qidi va uni 1943-yilda • tugatdi. Yoshligidan adabiyotga havasmand bo‘lgan adib adabiyot darslarida, maktabdagi to‘garaklarda faol qatnashardi. Adib dastlab “Mushtum” jurnaliga adabiy xodim bo‘lib ishga kirdi.