Sezgi organlar

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1284.8974609375 KB

Ko'chirib olish

Sezgi organlar

Hid billish

Kòrish

Tam bilish

Eshitish

Teri retseptorlari

Hid bilish organlari

Hid bilish — odam va hayvonlar burun bo shlig ining yuqori qismida joylashgan ʻ ʻ
maxsus sezgi a zolari (hid bilish retseptorlari) orqali hidlarni sezish.
ʼ

Hidlarni burunning shilliq pardasida joylashgan maxsus retseptorlar sezadi
(qarang Burun), u yerda bor-yo g i 5— 10 sm2joyda taxminan 50 mln alohida
ʻ ʻ
hid sezuvchi retseptorlar bo ladi. Bunda har bir retseptor yuzasi nihoyatda
ʻ
mayda o simtalar hisobiga ko p marta ortadi.
ʻ ʻ


Hidli moddalar havo bilan burun boʻshligʻiga tushadi, shilliqda eriydi va retseptorlarni
taʼsirlaydi, u yerdan hid haqidagi ax-borot hid bilish nervi orqali bosh miyaga oʻtkaziladi, bosh
miyada esa bizning hid haqidagi Tasurotimiz shaklanadi

Kòrish organi

Koʻz — koʻrish aʼzosi; umurtqasiz baʼzi hayvonlar (jumladan, hasharotlar,
boshoyoqli mollyuskalar), umurtqali barcha hayvonlar va odam yorugʻlik
taʼsirlarini K. bilan sezadi

Umurtqali hayvonlar va odamning juft K.lari kallaning ko z kosalarida ʻ
(orbitalarda) joylashgan bo lib, K. soqqasi (ko rish analizatorining periferik
ʻ ʻ
qismi — asli ko z) va yordamchi qismlar (K. qovoklari, K. yoshi apparatlari va
ʻ
ko zni harakatlantiruvchi muskullar)dan iborat. K. soqqasi (diametri 22–24 mm
ʻ
cha) ko rish yo li orqali bosh miya bilan bog langan.
ʻ ʻ ʻ


K. soqqasining oldingi qismida mugoʻz parda — dioptrik (yorugʻlikni singdiradigan) apparat,
koʻz gavhari, suvsimon suyuqlik va shishasimon tana, shuningdek, akkomodatsiya uchun
xizmat qiladigan kipriksimon tana va rangdor parda bor (bu parda tasvirni yorugʻ sezgir toʻr
parda — retinaga oʻtkazadi). K. soqqasining devori bir-biriga zich takalib turgan 3 ta
pardadan iborat.

Ko z yoshi ko z soqqasi va qovoqlarning shilliq pardasini namlab turadi. Qovoqlar 2 ta teri ʻ ʻ
burmasidan iborat bo lib, ichida zich biriktiruvchi to qima va K. ni yumuvchi doira muskullar bor.
ʻ ʻ
Qovoqlarning chetida kipriklar (yuqori qovokda 100—150 va pastki qovoqda 50—70) o sadi va yog
ʻ ʻ
bezchalarining yo llari ochiladi,
ʻ


Maza bilish , taʼm bilish — turli eriydigan moddalarning
taʼm bilish retseptorlariga, asosan, tilga (umurtqalilarda)
taʼsir etishi natijasida paydo boʻladigan sezgi.

Maza bilish retseptorlari tilda, halqumning orqa devorida,
yumshoq tanglayda, murtaklarda joylashgan. Til uchi,
chetlari va orqa qismida retseptorlar ayniqsa koʻp; til
oʻrtasida va uning ostki yuzasida Maza bilish retseptorlari
yoʻq

Shirin, nordon, achchiq, chuchuk va sho r sezadigan Maza ʻ
bilish sezgilari farq qilinadi. Bu sezgi ma lum moddalarning
ʼ
o ziga mos keluvchi Maza bilish retseptorlarini qo zg atishi
ʻ ʻ ʻ
natijasida namoyon bo ladi
ʻ


Maza bilish retseptorlari ta sirlanib, Ko zg alganda bu ʼ ʻ ʻ
qo zg alish markazlarga intiluvchi nerv tolalari orqali
ʻ ʻ
uzunchok miyaga boradi, u yerdan boshqa markazga
o tadi, natijada bir qancha reflektor hodisalar
ʻ
kuzatiladi (so lak oqishi, me dadan shira chiqishi va h.
ʻ ʼ
k.), ayni vaqtda qo zg alish bosh miya po stlog iga yetib
ʻ ʻ ʻ ʻ
boradi, uning muayyan qismi qo zg alib, maza sezgisi
ʻ ʻ
kelib chikadi.

Eshitish organi

Eshit i sh — odam va hayvonlar organizmining tovush tebranishlarini qabul
qilish xususiyati; mexanik, retseptor va nerv tuzilmalaridan tashkil topgan
eshitish analizatorlari faoliyati tufayli roʻy beradi.

Tovush ta sirida odamda tovush signallari parametrini aks ettiruvchi E. sezgisi ʼ
paydo bo ladi; buning natijasida tovush tebranishlari chastotasi tovush
ʻ
balandligi tarzida qabul qilinadi. Organizmlarning E. xususiyati ular
evolyutsion rivojlanishi, yashash muhiti va tovush signallarining biologik
ahamiyati bilan bog liq
ʻ

Tovush tebranishlari tashqi E. yo li (tashqi quloq) orqali o tib, nog ora pardani
ʻ ʻ ʻ
tebratadi. Tebranishlar o rta quloqdagi suyakchalar orqali ichki quloq suyuqligi
ʻ
(perilimfa va endolimfa)ga o tadi.
ʻ


Paydo boʻlgan gidromexanik tebranishlar chigʻanoq toʻsigʻi (asosiy, yaʼni bazilyar membrana)ni va
unda joylashgan retseptor apparat (Korti organi)ni tebratadi

Odamda tovushni farqlash differensial chegarasi (o rtacha diapazonda) intensivlik bo yicha 0,3—0,7 ʻ ʻ
db, chastota bo yicha 2— 8 gs ga teng. Tovush signallari kuchayishi bilan tovushni farqlash ham
ʻ
kuchayadi, uning differensial chegarasi esa kamayib boradi.

Teri Retseptorlari

Teri — odam va hayvonlar tanasining tashqi qoplami. Organizmni tashqi
ta sirdan himoya qiladi, sezish, moddalar almashinuvi, organizmdan keraksiz ʼ
moddalarni chiqarish, termoregulyatsiya va boshqalarda qatnashadi

Sezgi organlar  Hid billish  Kòrish  Tam bilish  Eshitish  Teri retseptorlari

Hid bilish organlari  Hid bilish — odam va hayvonlar burun bo shlig ining yuqori qismida joylashgan ʻ ʻ maxsus sezgi a zolari (hid bilish retseptorlari) orqali hidlarni sezish. ʼ  Hidlarni burunning shilliq pardasida joylashgan maxsus retseptorlar sezadi (qarang Burun), u yerda bor-yo g i 5— 10 sm2joyda taxminan 50 mln alohida ʻ ʻ hid sezuvchi retseptorlar bo ladi. Bunda har bir retseptor yuzasi nihoyatda ʻ mayda o simtalar hisobiga ko p marta ortadi. ʻ ʻ

 Hidli moddalar havo bilan burun boʻshligʻiga tushadi, shilliqda eriydi va retseptorlarni taʼsirlaydi, u yerdan hid haqidagi ax-borot hid bilish nervi orqali bosh miyaga oʻtkaziladi, bosh miyada esa bizning hid haqidagi Tasurotimiz shaklanadi

O'xshashlar

Sezgi

SEZGI PSIXOLOGIYASI

sezgi va idrok

O’zbekiston Respublikasida karrupsiyaga qarshi kurashuvchi organlar

Davlat Organlar Va Tashkilotlarida Rahbarlik Lavozimlariga Kadrlar Zaxirasini Shakllantirishning O’ziga Xos Jihatlari