SHKALA VA KORDINATALAR
![SHKALA VA KORDINATALAR](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_1.png)
![•
Shk ala (lot. vsa1a — zinapoya, narvon ) —
•
1) oʻlchash asboblarining hisoblash qurilmasidagi
belgilar yoki raqamlar majmuidan iborat qism (lineyka
yoki limb). Teng boʻlaklarga boʻlingan, kvadratik,
logarifmik; toʻgʻri chiziq yoki doira boʻylab joylashgan
boʻladi.
•
Teng boʻlaklarga boʻlingan toʻgʻri chiziqli chizma va
oʻlchov lineykalari, doira boʻyicha joylashganlariga soat
mili va boshqalar kiradi;
•
2) fi zik k at t alik lar ( issiqlik, shamol kuchi) va boshqalar
darajasini oʻlchaydigan, aniqpaydigan kattaliklar tizimi;
•
3) ish haqining tadrijiy oʻsib yoki kamayib borishini
k oʻrsat uvchi raqamlar majmui](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_2.png)
![Unga sht rixlar qo'llanilgan
chiziq o'lchov deb at aladi.
Sht rixlar chiziqni t eng
qismlarga ajrat adi. Ushbu
qismlarga bo'linmalar
dey iladi. .](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_3.png)
![IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII
IIII I0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
I I I I I I I I I I IАВ = 6 sm
А ВSht rixlar chiziqni t eng qismlarga
ajrat adi. Ushbu qismlarga bo'linmalar
dey iladi. .
Bu bo’linmalar shk ala dey iladi
Цена деления – 1
sm m
m = 60 mm](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_4.png)
![I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII
I0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
? АВ = 3 sm 8 mmKesmaning uzunligi nimaga teng ?
А В = 38 mm](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_5.png)
![IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIiIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
42
41
40
39
38
37
36
35Rasmdagi t ibbiy
t ermomet r
Uning shk alasi 70
bo’lak k a bo’lingan
. Har bir bo’linma 1 0
.](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_6.png)
![Xona termometri 55 ta
bo’linma dan iborat .Har bir
bo’linma bir gradus Selsiy
( yozilishi 1 0
С). IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
0
01
02
03
04
05
0 0
С](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_7.png)
![40
30
20
10
01020 30
+–
Moskva universiteti binosiga
strelka bilan termometr
o'rnatilgan.Ushbu termometr
qanday haroratni ko'rsatadi?](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_8.png)
![Menzurka qancha suv oladi?
Menzurka shkalasidagi raqamlar
kub santimetrni (sm 3
) ifodalaydi.
10 020 030 040 050 0](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_9.png)
![Bitta bo'lim 1 soatga to'g'ri keladi.
Shuningdek, siferblat
soatni 60 ga bo'lingan
kichik bo'linmalar.
Bittasi kichik
bo'linish
1 daqiqa
mos keladi .Ba'zi qurilmalarda tarozilar aylana yoki aylana yoylarida
joylashgan. Soat siferbalatida butun doira 12 ta katta bo'limga
bo'lingan.
1
2
3
9
6 12
11
10
8
7 4
5](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_10.png)
![O'tkazgich shkalasi yarim doira ustida joylashgan. Transportir
shkalalari yarim doira 180 qismga bo'linadi. Bunday
bo'linmalardan bittasi gradus deb ataladi.
102050607080
90100
110
120
130
140
150
160
170
180 180170160150140130120110100
80
010 20 30 40 50 60 70
040
30
Shkalada 1 0
, gardusdan tashqari. 5 0
va 10 0
shkalaga bo’lingan](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_11.png)
![0 2 0 4 0 6 0 8 0
10 0Avtomobil shaharga yaqinlashmoqda, uning ko'chalarida 60
km / s dan oshmaydigan tezlikda harakatlanish mumkin.
Avtomobil kabinasida tezlik o'lchagich - spidometr o'rnatilgan
- bu harakat tezligini ko'rsatuvchi moslama.
Spidometrga qarang. Agar
haydovchi sekinlashmasa, yo'l
harakati qoidalarini buzadimi?
Avtomobil to'xtaganda tezlik ko'rsatkichi nimani
ko’rsatadi? 14 012 0
км/ч
Tezlik 50 km / soat ga tushganda strelka qancha va qaysi
yo'nalishda harakat qiladi?](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_12.png)
![0 2 0
6 0Rasmda avtoulov bakida qancha litr benzin qolganligi
ko'rsatilgan qurilma ko'lami ko'rsatilgan. Hozir bakda necha
litr benzin bor?
л
8 0 4 0
б) Harakatlangan avtoulov 30 l benzin sarflansaQurilmaning o'qi necha bo'linma va qaysi yo'nalishda harakat
qiladi, agar:
а) benzin bakiga yana 20 l benzin quyilsa ;](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_13.png)
![I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
45 0 г Tarozida ham shkala bor.
Har bir bo'linma 50 g ga to'g'ri keladi.
Olma massasini aniqlang.](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_14.png)
![Og’zaki IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII
0
01
02
03
04
05
0 0
С](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_15.png)
![I IIII I IIII I IIII I IIII I2010Rasmda o'lchov ko'rsatilgan. Ushbu o'lchovdagi A, B,
C va D nuqtalariga qaysi raqamlar to'g'ri keladi?
30
C BA D15
25
28](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_16.png)
![Koordinata o’qi
OX nurini chapdan o'ngga o’tishini chizamiz.
О
Х
O’qni bo’linmalarga ajratamiz Е
O nurining boshidan yuqorisiga 0, so'ngra 1, 2 va hokazolarni yozing.
OE kesma birlik kesma deb ataladi.0 1
Raqamlarni qo'yib, biz cheksiz o'lchovni olamiz .2 3 4
5 6 7 8
Bu cheksiz shkala – koordinata o’qi 9
10](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_17.png)
![Koordinata o’qi
О
ХЕ
Nuqtalarga mos keladigan 0, 1, 4, 5, 8 raqamlari
O, E, A, B, C bu nuqtalarning koordinatalari deyiladi.0 1
О(0) 2
4 53 6 8
7
А В С
Е(1)
А(4) В(5) С(8) О0 9 10](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_18.png)
![Koordinata o’qidagi nuqtalarni koordinatalari
bilan belgilaymiz
0 1 4
32 5 6
7 8
9 10 11О
ХА
ВС DEА(3) В(10) С(6) D ( 9 ) E ( 1 )
Закрыть](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_19.png)
![В данной презентации использованы слайды из
презентации](/data/documents/e35b12ca-ddef-4b31-a218-f73f2832269d/page_20.png)
SHKALA VA KORDINATALAR
• Shk ala (lot. vsa1a — zinapoya, narvon ) — • 1) oʻlchash asboblarining hisoblash qurilmasidagi belgilar yoki raqamlar majmuidan iborat qism (lineyka yoki limb). Teng boʻlaklarga boʻlingan, kvadratik, logarifmik; toʻgʻri chiziq yoki doira boʻylab joylashgan boʻladi. • Teng boʻlaklarga boʻlingan toʻgʻri chiziqli chizma va oʻlchov lineykalari, doira boʻyicha joylashganlariga soat mili va boshqalar kiradi; • 2) fi zik k at t alik lar ( issiqlik, shamol kuchi) va boshqalar darajasini oʻlchaydigan, aniqpaydigan kattaliklar tizimi; • 3) ish haqining tadrijiy oʻsib yoki kamayib borishini k oʻrsat uvchi raqamlar majmui
Unga sht rixlar qo'llanilgan chiziq o'lchov deb at aladi. Sht rixlar chiziqni t eng qismlarga ajrat adi. Ushbu qismlarga bo'linmalar dey iladi. .
IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I IIII IIII I0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 I I I I I I I I I I IАВ = 6 sm А ВSht rixlar chiziqni t eng qismlarga ajrat adi. Ushbu qismlarga bo'linmalar dey iladi. . Bu bo’linmalar shk ala dey iladi Цена деления – 1 sm m m = 60 mm
I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I IIII I0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ? АВ = 3 sm 8 mmKesmaning uzunligi nimaga teng ? А В = 38 mm