logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Sintaksis.Sintaksis aloqa.So’z birikmasi

Sintaksis.Sintaksis aloqa.So’z birikmasi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

63.814453125 KB
Ko'chirib olish
MAVZU:Sintaksis.Sintaksis aloqa.So’z birikmasi.   1.Sintaksis.So’z birikmasi va gap sintaksisining obyekti.  2.Sintaktik aloqa va sintaktik munosabat.  3.Sintaktik aloqa turlari.  4.So’z birikmasi.Otli va fe’lli birikma.  5.Boshqaruv.Moslashuv.Bitishuv. Reja : .Sintaksis.So’z birikmasi va gap sintaksisining obyekti Nutqimizda gaplardan foydalanamiz.Gap tarkibidagi so’zlar o’zaro bog’langan bo’ladi.So’zlar bog’lanishi uchun: 1) Ular mustaqil so’z turkumiga mansub bo’ladi.Masalan:kitob o’qimoq ,maktabga bormoq.Lekin, ukam uchun ,telefon orqali birikuvlari ikkinchi so’zi mustaqil so’z bo’lmaganligi uchun so’zlarninig bog’lanishiga misol bo’la olmaydi. 2)so’zlarning ma’nolari o’zaro mos bo’lishi lozim.Masalan oyna so’zining ma’nosi sinmoq so’ziga mos.Ammo, randalamoq so’ziga mos emas. 3)So’zlarni bog’lovchi qo’shimchalar ham o’z o’rnida kelishi kerak.Masalan Toshkentda yashayman brikmasida qo’shimchalar to’g’ri qo’llangan . Sintaktik aloqa va sintaktik munosabat . So’zlarning gapdagi bog’lanishi sintaktik aloqa , sintaktik aloqani o’rganuvchi bo’lim sintaksis deyiladi. Tovushlardan so’z va qo’shimchalar, so’z va qo’shimchalardan GAP hosil bo’ladi. Gap bitta so’zdan ham iborat bo’lishi ham mumkin . Sintaktik aloqa turlari. So’zlar bog’lanishida oldin kelgan so’z tobe so’z , keyin kelgan so’z hokim so’z deyiladi. Tobe so’z hokim so’z ma’nosini izohlaydi,to’ldiradi. Nutqda biri ikkinchisini izohlamaydigan bog’lanishlar ham mavjud:olma va anor, o’qidi va yozdi,Salim,Halim kabi. Bir mustaqil so’z boshqa mustaqil so’zni izohlaydigan bog’lanish tobe bog’lanish , deyiladi. Bir mustaqil so’z boshqasiga ergashmay, izohlamay bog’lansa , teng bog’lanish deyiladi So’zlarning teng bog’lanishi so’z qo’shilmalarini hosil qiladi:yoshlar va kelajak,otam bilan onam ,oy hamda quyosh. Teng bog’lanishda tobe va hokim so’z bo’lmaydi,ikkala so’z ham teng huquqli bo’ladi. So’z birikmasi.Otli va fe’lli brikma. So’z birikmasi hokim so’zning qaysi turkumga oid so’z bilan ifodalanishiga qarab, ikki guruhga bo’linadi: otli so’z birikmasi, fe’lli so’z birikmasi. Otli so’z birikmasida hokim so’z ot, sifat , son, ravish va otlashgan so’zlar bilan ifodalanadi: shaharning ko’chalari, hammasidan katta, chumchuqning chug’ur- chug’uri, o’quvchilarning beshtasi kabi. Fe’lli so’ birikmasida hokim so’z fe’l bilan ifodalanadi:kitobni o’qidi,daftarga yozmoq,tez yugurgan,ohista gapirish ,tasirli so’zlab , zavq bilan o’qimoq . So’z brikmasi so’z qo’shilmasi(teng bog’lanish) va qo’shma so’zga o’xshaydi.So’z brikmasi va so’z qo’shilmasi nutqda hosil qilinadi.Qo’shma so’z nutq jarayonigacha mavjud bo’ladi.Shu boisdan u lug’atlarda aks etadi. Boshqaruv, moslashuv, bitishuvli birikmalar. Sintaktik jihatdan biri ikkinchisiga bo’ysunadigan , biri ikkinchisiga tobe bo’lgan birliklar orasida tobe aloqa mavjud bo’ladi.Tobe bo;lak hokim bolakka uch xil: boshqaruv , bitishuv, moslashuv usulida bog’lanadi. Tobe so’zning hokim so’zga tushum jo’nalish , o’rin payt, chiqish kelishiklari va ko’makchilar yordamida bog’lanishiga boshqaruvli brikma deyiladi.Masalan:bozorga bormoq, Qalam bilan yozmoq kabi. Tobe so’z hokim so’zga qaratqich kelishigi orqali bog’lanishga moslashuvli birikma aytiladi.Bunda hokim so’z egalik qo’shimchalarini oladi.Masalan:kitobning varog’I,o’quvchining daftari.Ba’zida qaratqich kelishigi tushib qolishi mumkin, lekin bu btikma moslashuvli brikma bo’laveradi. Masalan: maktab bog’i-maktabning bog’I kabi . Tobe so’z hokim so’zga hech qanday qo’shimchalarsiz tartib va ohang yordamida bog’lanishga bitishuvli bog’lanish deyiladi. Masalan: Oyim , dadam, ukam ,opam- hammamiz birgalashib aylanishga chiqdik.

MAVZU:Sintaksis.Sintaksis aloqa.So’z birikmasi.

  1.Sintaksis.So’z birikmasi va gap sintaksisining obyekti.  2.Sintaktik aloqa va sintaktik munosabat.  3.Sintaktik aloqa turlari.  4.So’z birikmasi.Otli va fe’lli birikma.  5.Boshqaruv.Moslashuv.Bitishuv. Reja :

.Sintaksis.So’z birikmasi va gap sintaksisining obyekti Nutqimizda gaplardan foydalanamiz.Gap tarkibidagi so’zlar o’zaro bog’langan bo’ladi.So’zlar bog’lanishi uchun: 1) Ular mustaqil so’z turkumiga mansub bo’ladi.Masalan:kitob o’qimoq ,maktabga bormoq.Lekin, ukam uchun ,telefon orqali birikuvlari ikkinchi so’zi mustaqil so’z bo’lmaganligi uchun so’zlarninig bog’lanishiga misol bo’la olmaydi. 2)so’zlarning ma’nolari o’zaro mos bo’lishi lozim.Masalan oyna so’zining ma’nosi sinmoq so’ziga mos.Ammo, randalamoq so’ziga mos emas. 3)So’zlarni bog’lovchi qo’shimchalar ham o’z o’rnida kelishi kerak.Masalan Toshkentda yashayman brikmasida qo’shimchalar to’g’ri qo’llangan

. Sintaktik aloqa va sintaktik munosabat . So’zlarning gapdagi bog’lanishi sintaktik aloqa , sintaktik aloqani o’rganuvchi bo’lim sintaksis deyiladi. Tovushlardan so’z va qo’shimchalar, so’z va qo’shimchalardan GAP hosil bo’ladi. Gap bitta so’zdan ham iborat bo’lishi ham mumkin .

Sintaktik aloqa turlari. So’zlar bog’lanishida oldin kelgan so’z tobe so’z , keyin kelgan so’z hokim so’z deyiladi. Tobe so’z hokim so’z ma’nosini izohlaydi,to’ldiradi. Nutqda biri ikkinchisini izohlamaydigan bog’lanishlar ham mavjud:olma va anor, o’qidi va yozdi,Salim,Halim kabi.

O'xshashlar

Gender tushunchasining nutqda voqealanishi. So’z, qo’shimcha, so’z birikmasi orqali ifodalanishi
LISONIY SINTAKTIK QOLIPLAR
Olmosh
Olmosh sōz turkumi
Dunyoning tabiiy resurslari