Sovuq va mo‘tadil iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari

Sovuq va mo‘tadil iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

27532.091796875 KB

Ko'chirib olish

Sovuq va mo‘tadil iqlim
mintaqalaridagi tabiat zonalari

Yevrosiyoning tabiat zonalari

Arktika mintaqasining tabiat zonalari.
Arktika
mintaqasida
bitta tabiat zonasi
— Arktika
sahrolari mavjud.1
Arktika
tuproqlari

Arktika sahrolarida havo juda sovuq va past haroratli davr uzoq
davom etadi. Yog‘in qor holatida yog‘adi. Ko‘p yillik muzlar
zonaning deyarli hamma qismini egallagan. Orollarning toshloq
joylarida faqat mox va lishayniklar o‘sadi.
mox lishaynik

Hayvonlardan oq ayiq, morj, tulen, oq kakliklar ko‘p
tarqalgan.
morj
tulenoq ayiq
oq kaklik

Subarktika mintaqasining tabiat zonalari.
Subarktika
mintaqasi ikkita
tabiat zonasidan:
tundra va o‘rmon-
tundradan tarkib
topgan. 2
3

Tundra zonasida yil davomida harorat ancha past
bo‘ladi, yog‘in kam yog‘adi. Zonaning janubida eng
issiq oyning o‘rtacha harorati +10 °C bo‘ladi.

Zonaning asosiy tuproq tipi tundra-gleyli, torfli-gleyli
tuproqlardir.
tundra-gleyli torfli-gleyli

Ular mox-lishaynik va butalar bilan qoplangan. Pakana
qayin, butalar, qutb lolaqizg‘aldog‘i ko‘p uchraydi.
Tundrada shimol bug‘usi, lemminglar yashaydi.
Pakana qayin
shimol bug‘usi qutb lolaqizg‘aldog‘i
lemming

O‘rmon-tundra zonasi iqlimi tundraga nisbatan iliqroq.
Iyulning o‘rtacha harorati +11 +13 °C ga teng. Yog‘in
ko‘p (300 — 400 mm) yog‘adi.

Zonada podzolli-gleyli, torfli-podzolli va botqoq
tuproqlar keng tarqalgan.
podzolli-gleyli
torfli-podzolli
botqoq tuproq

Zonaning siyrak o‘rmonlarida pakana qarag‘ay, qayin,
tilog‘och, tol o‘sadi. Bu yerlarda qutb tulkisi, qutb
kakligi, rosomaxa kabi hayvonlar ko‘p tarqalgan.
pakana qarag‘ay
tol pakana qarag‘aypakana qarag‘ay
qutb tulkisi
rosomaxa

Mo‘tadil mintaqaning tabiat zonalari.
Bu mintaqada
shimoldan
janubga tomon
quyidagi tabiat
zonalari almashib
keladi. 4
5
6 3

Tayga zonasida , asosan, podzol tuproqlar uchraydi.

Tayga o‘rmonlarida ignabargli daraxtlardan — Yevropa
qarag‘ayi, qora va oq qarag‘ay, kedr, tilog‘ochlar
o‘sadi.
Yevropa qarag‘ayi
qora qarag‘ay
oq qarag‘ay
tilog‘ochqora va oq qarag‘ay
kedr

Bu zonada hayvonlardan bug‘ular, qo‘ng‘ir ayiq,
silovsin, olmaxon, karqur va boshqalar ko‘p uchraydi.

Aralash o‘rmonlar zonasi materikning g‘arbiy va sharqiy
qismlarida joylashgan. Zonaning iqlimi ancha iliq, yog‘in ko‘p
yog‘adi. Zonaning asosiy qismi chimli-podzol tuproq bilan
qoplangan.
chimli-
podzol4 4

O‘rmonlar tarkibida ignabargli va keng bargli daraxtlar
uchraydi. Aralash o‘rmonlarda buta va o‘t o‘simliklar
ko‘payadi.

Keng barglilardan eman, qora qayin, lipa, zarang, grab
(qayinlar oilasiga mansub daraxt), jo‘ka va boshqa
daraxtlar o‘sadi.
grab jo‘ka qora qayineman lipa
zarang

Keng bargli o‘rmonlar zonasi ham materikning faqat
g‘arbiy va sharqiy qismlarida mavjud.
4 4

Keng bargli o‘rmonlarning (buk bilan eman) tagida, asosan,
qo‘ng‘ir o‘rmon tuproqlari tarqalgan. O‘simliklarning ko‘p
yarusligi keng bargli o‘rmonlar uchun xosdir.
qo‘ng‘ir o‘rmon tuproqlari emanbuk

O‘rmon-dasht va dasht zonalarida o‘rmon va dasht
tabiat komplekslari birga uchraydi.
5
O‘rmon-dasht
dasht

O‘rmonlarda sur-qo‘ng‘ir tuproqlar, dashtlarda qora
tuproqlar tarqalgan. O‘t o‘simliklardan iloq, betaga,
shuvoq o‘sadi.
sur-qo‘ng‘ir tuproq qora tuproq
iloq betaga shuvoq

Hayvonlari sayg‘oq, sug‘ur, bo‘ri, sassiqko‘zan,

yumronqoziq, qo‘shoyoq, burgut, olaxurjun va
sichqonlardan iborat.
yumronqoziq
burgut
qo‘shoyoq olaxurjun sichqon

Chalacho‘l zonasida harorat yuqori, yozda +24 +27 °C,
yog‘in kam (150 — 250 mm).
6

Zonaning shimolida qoramtir kashtan va tipik kashtan
tuproqlari, janubda och kashtan tuproqlari tarkib topgan.
qoramtir
kashtan tipik
kashtan och
kashtan

Cho‘l zonasi mo‘tadil mintaqaning janubida joylashgan. Uning
iqlimi keskin kontinental. Yozi quruq va issiq (+25 +32 °C)
bo‘ladi. Yog‘ingarchilik, asosan, bahorda va kech kuzda bo‘ladi.
6

Qishda qattiq sovuqlar tez-tez takrorlanib turadi.
Cho‘llar faqat erta bahorda yashil rang oladi.

Qoraqum va Qizilqum, Taklamakon, Gobi cho‘llarida
qumoq, sho‘rxok sur-qo‘ng‘ir, tog‘ etaklarida och bo‘z
tuproqlar hosil bo‘lgan.
och bo‘z tuproqsur-
qo‘ng‘irqumoq tuproq 1
2 3 4

Chalacho‘llar va cho‘llarda kemiruvchi hamda tuyoqli
hayvon turlari ko‘pchilikni tashkil etadi. Osiyoda ikki
o‘rkachli tuya, Prjevalskiy oti, jayron, sayg‘oq,

echkemar, toshbaqa, ilonlar va yovvoyi eshaklar
uchraydi. Cho‘llardan yaylov sifatida foydalaniladi.

© Foydalanilgan adabiyotlar:
•
A. Soatov, A. Abulqosimov, M. Mirakmalov. –
Geografiya (Materiklar va okeanlar tabiiy
geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6-
sinfi uchun darslik – Toshkent: „O‘qituvchi“, 2017/
www.eduportal.uz

Sovuq va mo‘tadil iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari

Yevrosiyoning tabiat zonalari

Arktika mintaqasining tabiat zonalari. Arktika mintaqasida bitta tabiat zonasi — Arktika sahrolari mavjud.1 Arktika tuproqlari

Arktika sahrolarida havo juda sovuq va past haroratli davr uzoq davom etadi. Yog‘in qor holatida yog‘adi. Ko‘p yillik muzlar zonaning deyarli hamma qismini egallagan. Orollarning toshloq joylarida faqat mox va lishayniklar o‘sadi. mox lishaynik

Hayvonlardan oq ayiq, morj, tulen, oq kakliklar ko‘p tarqalgan. morj tulenoq ayiq oq kaklik

O'xshashlar

Sovuq va mo’tadil iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari

Issiq iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari

Yevrosiyoning tabiat zonalari. Sovuq va mo’ta~

Janubiy Amerika tabiat zonalari

Shimoliy Amerikaning tabiiy, iqlim, tabiat zonalari, tuproq kartalarini kompleks ta'rif berish