Surxondaryoning diqqatga sazovor goʻzal joylari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2389.4248046875 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: Surxondaryoning
diqqatga sazovor goʻzal joylari.

“ Sulton Saodat” yodgorlik-maʼrifat majmuasi
Sulton Saodat (“baxt shohi”) maqbaralar majmuasi Seyidlar
sulolasining oilaviy qabridir. Ajablanarli darajada go'zal gumbazlari va
yorug'ligi, go'yo baland devorlar ortida ko'tarilgan masjidlar, asrlar
davomida qurilgan bu ansambl o'rta asrlar me'morchiligining ajoyib
muzeyidir.
Maqbaralar asta-sekin bir-biriga bog'lanib, oxir-oqibat go'zal
cho'zinchoq hovlini tashkil qilgan. Gʻarbdan uni eng qadimiy maqbara,
sharqdan esa darvozaxona yopadi, undan yoʻlning qarshisida saqlanib
qolgan xonaqoh joylashgan.
Termiz Seyidlar sulolasining asoschisi Hasan al-Amirning kuli shimoliy
binoda yotibdi. Maqbara devorlari uchta kemerli bo'shliqqa bo'lingan
va sirlangan koshinlarning boy bezaklari bilan qoplangan, qo'sh
g'ishtdan yasalgan figurali tosh va ulkan gumbaz toji binoning
ko'rinishiga hajm va ulug'vorlik baxsh etadi.
Sirli va g'ayrioddiy ko'p rangli bo'yoqli mayolika dekorativ plitkalari
alohida badiiy qiziqish uyg'otadi.

Kampir-tepa qal’asi (miloddan avvalgi
IV – II asrlar)
"Kampir-tepa" - atrofi xandaq bilan o'ralgan qo'rg'on va dasht tomondan
minoralari bo'lgan qal'a devori bilan o'ralgan "pastki shahar". Ellin
davriga oid koʻp metrli madaniy qatlamlarga ega boʻlgan qoʻrgʻon
miloddan avvalgi 4-asr oxiridan saf torta boshlagan.
Bu yerda topilgan bir martalik Kushonlar turar-joy binolari massivi
podshohlar hukmronligi Soter Megasdan Kanishka Igacha boʻlgan
davrlarga (eramizning 1-asrining 2-yarmi — milodiy 2-asrning birinchi
yarmi) tegishli. Bu kvartallarning moddiy madaniyati majmuasi Kushon
imperiyasining tashkil topishi va gullab-yashnashi davriga oid
ma’lumotnoma hisoblanadi.
Shaharning uzunligi g'arbdan sharqqa deyarli bir kilometr, shimoldan
janubga 200-250 metrga cho'zilgan. Shaharning maydoni 4 gektardan
ortiq bo'lib, u erda qal'a va turar-joy binolari joylashgan.

Fayoz-tepa
majmuasi.
Fayoz-tepa majmuasi 1963 yilda arxeolog
L.I. Albaum eski Termiz markazidagi Qoratepa
tepaligidagi Buddistlar ibodatxonasi yaqinidagi
qazishmalar paytida.
Bu ibodatxona majmuasi boy rasmlar va yaxshi
saqlangan haykallar bilan ajralib turardi. Rejada
majmua U shaklidagi koridorlar, kameralar va
ziyoratgohlarni ifodalaydi.
Alohida-alohida, buddist stupa bor, bu ham
katta qiziqish uyg'otadi.

Termiz arxeologiya muzeyi.
Termiz arxeologiya muzeyi 2002 yilda Termiz
shahrining 2500 yilligini nishonlash maqsadida qurilib,
foydalanishga topshirilgan. Bugungi kunda bu
Markaziy Osiyodagi birinchi va yagona arxeologiya
muzeyi boʻlib, uning koʻplab noyob eksponatlari
tadqiqotchilar tomonidan miloddan avvalgi 100 ming
yillik tarixga tegishli.
Ular orasida jahon ahamiyatiga molik 624 ta noyob
muzey yodgorliklari bor. Muzey zallarida ular
zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan foydalangan holda namoyish
etilmoqda.

Qoratepa – qadimgi buddistlarning sajdagohi.
Qoratepa — Ko‘hna Termizning shimoli-g‘arbiy
qismidagi uchta tepalik ustida qurilgan buddaviylar
ziyoratgohi. Qoratepa eramizning II asr boshlarida
qurilgan bir qancha ibodatxonalar va monastirlarni o‘z
ichiga oladi. Qoratep me'morchiligi qumtoshli g'orlar va
paxsa va taxtadan qurilgan tashqi binolar uyg'unligi
bilan ajralib turadi.
Ibodatxonalarning ichki qismi tematik chizmalar,
gipsdagi bezaklar, lyoss va loydan yasalgan haykallar
bilan bezatilgan. Ibodatxonalarni me'moriy bezashda
marmarga o'xshash ohaktosh va o'yilgan gips keng
qo'llanilgan.

Stupa Zurmala - Kushonlar
davridagi diniy bino.
Zurmala — Qadimgi Termiz shaharchasi xarobalari
shimoli-sharqida joylashgan 12 metrli buddist
stupa. Kushonlar davrida, taxminan 1—2-asrlarda
qurilgan. O'rta Osiyo mintaqasida buddizm tarqalganda
miloddan avvalgi.
Qadimgi Termiz shaharchasi 10 km. zamonaviy
shaharning g'arbiy qismida. Uning shahar atrofidagi
hududda o'rta asrlarda qishloq xo'jaligi maydonlarini
to'sib qo'ygan qadimgi buddist binolarning butun
majmuasi izlari topilgan. Va buddist stupa oxir-oqibat
deyarli shaklsiz loy tepalikka aylandi, unda
buddistlarning marosim tuzilishini tanib bo'lmaydi.

Al-Hakim at-Termiziy maqbarasi.
Termizning asosiy muqaddas maskani Al-Hakim at-Termiziy
maqbarasi hisoblanadi. Bu meʼmoriy yodgorlik eski Termizning
shimoli-gʻarbida qurilgan.
Abu Abdulloh Ibn Hasan ibn Bashir al-Hakim at-Termiziy bir
qator diniy-falsafiy asarlar muallifi, diniy rahnamo, islom
tasavvufining atoqli nazariyotchisi, mashhur olim, darveshlar
tariqati asoschisi edi.
“ Hakimiy” tasavvufning 12 ta tariqatidan biri sanaladi. U o'rta
asr Termiz qal'asi yaqinida, ehtimol, xonaqodan uncha uzoq
bo'lmagan joyda dafn etilgan. Keyinchalik uning qabri ustiga
pishiq g‘ishtdan maqbara qurilgan. U bir xona, portal va toʻrtta
mustahkam ark ustida joylashgan gumbazdan iborat
boʻlgan. Maqbaraga kirish janub tomondan edi. XI asr
oxirida. maqbaraning ichki qismi oʻyilgan ganch bilan koʻp
bezatilgan.

Qirq-qiz dala mulki (IX-X asrlar).
"Qirq qiz" degan ma'noni anglatuvchi Qir-Qiz binosi O'rta
Osiyoda mustahkam qal'ada yashagan Amazonka qizlari
haqidagi afsona bilan mashhur mish-mishlar bilan
bog'liq. Qirq-qiz erta oʻrta asr Termiz istehkomlaridan
tashqarida, qishloq yerlarida, oʻtgan asrda Shahri-Saman
deb atalgan hududda joylashgan boʻlib, uning nomi bejiz
Somoniylar sulolasi bilan bogʻliqligini bildiradi.
Barcha ma'lumotlarga ko'ra, ular Qirk-qiz degan ulkan
saroy mulkiga egalik qilishgan. Ko'rinishidan, u hukmron
oilaning yozgi qarorgohi bo'lgan (Somoniylar poytaxti
Buxoroda bo'lgan), monumental me'moriy shakllarda
qurilgan.

Movarounnahr arxitekturasi –
Jarqo‘rg‘on minorasi.
Jarqoʻrgʻon minorasi Termiz shahridan 60 km uzoqlikda Jarqoʻrgʻon
tumani, Minor qishlogʻi.
Oʻzining shakli boʻyicha noyob Jarqoʻrgʻon minorasi 1109-yilda
meʼmor Ali ibn Muhammad Seraxsiy tomonidan oʻrta asrlardagi
Charmangan qishlogʻida qurilgan. Dastlabki ikki qavatli minoradan
faqat pastki qavat qolgan.
Minora 16 ta yopiq yarim ustunlar bilan bezatilgan, ularning
g'ishtlari "Rojdestvo daraxti ostida" qilingan. Minora asosida
Qur'ondan so'zlar yozilgan, ammo ular tugallanmagan. Shuningdek,
poydevor bugungi kungacha saqlanib qolmagan naqshlar bilan
bezatilgan. Minoraning balandligi 21,6 m, poydevoridagi diametri
5,4 m, tepasidagi diametri 4,1 m.
Jarqo‘rg‘on minorasi Moveronnahrning boshqa minoralaridan farq
qiladi. Jarqoʻrgʻon minorasini qurishda Xuroson qurilishi
anʼanalaridan foydalanilgan.

Sangardak sharsharasi.
Sangardak sharsharasi Termiz shahridan 205 kilometr uzoqlikda, Surxondaryo
viloyatining Sari-Ossi tumani hududida, Xondiza dam olish uyidan 30 kilometr
uzoqlikda joylashgan. Ushbu go'zal sharsharani haqli ravishda O'zbekistonning
eng go'zal diqqatga sazovor joylaridan biri deb hisoblash mumkin. Sangardak
bu maskanlarning uzoq tarixi davomida sodir bo‘lgan ko‘plab voqealarga
guvohdir.
Yunonlar, arablar, oddiy cho'ponlar va hukmdorlar uning buyukligiga qoyil
qolish imkoniga ega edilar. Allaqachon Sangardak darasidan o‘tib ketayotib,
tobora kuchayib borayotgan sharsharaning ovozi eshitiladi. Unga
erishganingizdan so'ng, odamlar nega asrlar davomida bu erga intilishlarini
tushunasiz. 150 metr balandlikdan tushib, suv tumanga o'xshash modda
shaklida havoga ko'tarilgan son-sanoqsiz mikroskopik chayqalishlarga
aylanadi. Bu bulut esa senga yetib borgach, go‘yo tepayu past yo‘qolgandek,
atrofda tog‘lar ham, kuydiruvchi quyosh ham yo‘qdek tuyuladi.
Boshqa tabiat mo‘jizalaridan farqli o‘laroq, Sangardak sharsharasini nafaqat
ko‘rish, balki uning kuylashini eshitish, nafasiga sho‘ng‘ish, nafas olish ham
mumkin. Shuningdek, qalb torlarida mehr va hikmatli mangulik ohangini
chalsin.

Mavzu: Surxondaryoning diqqatga sazovor goʻzal joylari.

“ Sulton Saodat” yodgorlik-maʼrifat majmuasi Sulton Saodat (“baxt shohi”) maqbaralar majmuasi Seyidlar sulolasining oilaviy qabridir. Ajablanarli darajada go'zal gumbazlari va yorug'ligi, go'yo baland devorlar ortida ko'tarilgan masjidlar, asrlar davomida qurilgan bu ansambl o'rta asrlar me'morchiligining ajoyib muzeyidir. Maqbaralar asta-sekin bir-biriga bog'lanib, oxir-oqibat go'zal cho'zinchoq hovlini tashkil qilgan. Gʻarbdan uni eng qadimiy maqbara, sharqdan esa darvozaxona yopadi, undan yoʻlning qarshisida saqlanib qolgan xonaqoh joylashgan. Termiz Seyidlar sulolasining asoschisi Hasan al-Amirning kuli shimoliy binoda yotibdi. Maqbara devorlari uchta kemerli bo'shliqqa bo'lingan va sirlangan koshinlarning boy bezaklari bilan qoplangan, qo'sh g'ishtdan yasalgan figurali tosh va ulkan gumbaz toji binoning ko'rinishiga hajm va ulug'vorlik baxsh etadi. Sirli va g'ayrioddiy ko'p rangli bo'yoqli mayolika dekorativ plitkalari alohida badiiy qiziqish uyg'otadi.

Kampir-tepa qal’asi (miloddan avvalgi IV – II asrlar) "Kampir-tepa" - atrofi xandaq bilan o'ralgan qo'rg'on va dasht tomondan minoralari bo'lgan qal'a devori bilan o'ralgan "pastki shahar". Ellin davriga oid koʻp metrli madaniy qatlamlarga ega boʻlgan qoʻrgʻon miloddan avvalgi 4-asr oxiridan saf torta boshlagan. Bu yerda topilgan bir martalik Kushonlar turar-joy binolari massivi podshohlar hukmronligi Soter Megasdan Kanishka Igacha boʻlgan davrlarga (eramizning 1-asrining 2-yarmi — milodiy 2-asrning birinchi yarmi) tegishli. Bu kvartallarning moddiy madaniyati majmuasi Kushon imperiyasining tashkil topishi va gullab-yashnashi davriga oid ma’lumotnoma hisoblanadi. Shaharning uzunligi g'arbdan sharqqa deyarli bir kilometr, shimoldan janubga 200-250 metrga cho'zilgan. Shaharning maydoni 4 gektardan ortiq bo'lib, u erda qal'a va turar-joy binolari joylashgan.

O'xshashlar

AVTOMATLASHTIRILGAN ISH JOYLARI

Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar

O’zbek xalqining to’ylari, marosimlari, uy-joylari bilan bog’liq urf-odatlarii

Topkapi Saroyi Muzeyi

Pergamon muzeyi