logo

Suv-hayot manbayi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2054.5 KB
   •
Fuqarolar atrof tabiat muhitga Fuqarolar atrof tabiat muhitga 
ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga 
majburdirlarmajburdirlar
•
O’zbekiston Respublikasi KonstitutsiyasiO’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
•
50-modda50-modda •
Yer , yer osti boyliklari, o’simlik va Yer , yer osti boyliklari, o’simlik va 
hayvonot  dunyosi hamda tabiiy zaxiralar hayvonot  dunyosi hamda tabiiy zaxiralar 
umummilliy boylikdirumummilliy boylikdir
•
O’zbekiston Respublikasi KonstitutsiyasiO’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi
•
55-modda55-modda Suv tabiatning bebaho in’omidir, suvsiz yer 
yuzida hayot bo’lmas edi.  
Suvdan omilkorlik bilan foydalanib 
dehqonchilik bilan shug’ullanishgan. 
Va tanimiz hududida bundan III ming yil oldin 
yaratilgan zardo’shtiylikning muqaddas kitobi 
"Avesto”da ham, suvning naqadar muqaddas 
ne’matligi, borliqning tirikligi u bilan bo’g’liq 
ekanligi ta’kidlanadi.
Qadim zamonlardanoq, insonlar  suvni 
muqaddas bilib suvni e’zozlashgan, 
suvga sig’inishgan, suv manbalari bor 
joylarga, buloq, soy–daryo, ko’llar 
bo’ylarida va ularga yaqin joylarda, 
insonlar o’zlarining yashash joylarini 
barpo etishgan. Olimlarning ko’pchiligi ham  ilk 
sodda organizmlar  suvda paydo 
bo’lganini tan olishadi. Suv bor ekan 
o’simliklar dunyosi, hayvonot olami 
va biz insonlar tirikmiz. 
O’sha paytda kimki suvga tupursa, 
ahlat tashlasa, suvni bulg’asa, u hoh 
hokim–to’ra bo’lsin, xoh oddiy inson 
uni qattiq jazolashgan va o’z 
saflaridan uni badarg’a qilishgan. Suv haqida 
faktlarYe r yuzida suv 3 xil holatda 
uchraydi, bular: suyuq, gaz (bug’)  
va muz holatidir.
Suvning ta’sirida organizmdagi 
barcha hujayralarda modda 
almashinish jarayoni amalga 
oshadi. Organizmga qabul qilingan 
ozuqa moddalaridan hosil 
bo’ladigan turli birikmalar suv 
vositasida tegishli to’qima 
hujayralariga yetkaziladi   Tirik tanadagi qon va go’shtning 
80%ga yaqini suvdan iborat. 
Tibbiy ma’lumotlarga ko’ra, inson 
tanasida 6-8% suv yo’qotilganda, 
inson tanasining harorati ko’tarilib, 
teri qismi qizib, yurak urishi va 
nafas olishi tezlashadiSuv hayotning asosiy omili bo’lib, 
o’simlik tanasining 80-90%, 
hayvon organizmining 75%, inson 
tanasining 2/3 qismini, yoki 70% 
dan ko’prog’ini suv tashkil qiladi.  Sayyoramiz hududining 3/4 qismini suvli muhit ishg’ol 
etgan bo’lib, uning jami zaxirasi 1,5 mlrd km.kubga 
tengdir. Shu miqdorning 94%ni o’ta sho’r dengiz va 
okeanlar suvi tashkil etadi. Ye r qutblari va baland 
tog’lardagi muzliklar tarkibida esa, yerdagi umumiy 
suvning faqat 2,2 % gina mavjud. Daryo, ko’l, buloq va 
turli xil yer osti chuchuk suvlarining ulushi atigi 0,6 % ni 
tashkil  qiladi. Ye r yuzidagi quruqlikdan har yili 41500 
km.kub suv oqib chiqib okeanga tushadi. Bu suv miqdori 
Baykal ko’li suvidan 1,5 baravar ko’p demakdir.   Suv taqchilligi  
Arabiston yarim oroli suv 
bilan juda kam 
ta’minlangan. 
Yer yuzi aholisining faqat 
1/3 qismigina sifatli suv 
ichmoqda, 
  1/3 qismi sifatsiz suv 
ichmoqda qolgan qismi esa suvga 
bo’lgan ehtiyojini kam 
qondirmoqda Yer sharida 2,5 mlrd aholi 
toza suvga muhtojdir.  Har  yili  3 mln kishi suv 
yetishmasligidan vafot etadi. 
Yer shari aholisining 25% 
suv taqchil hududda 
yashaydi.   XXI asrga kelib, har xil sabablar tufayli ko’p ifloslanib 
bormoqda.  Suvning ifloslanishi – uning fizikaviy xossalari 
yani tiniqligi, rangi, hidi, ta’mi kabilarning o’zgarishida, 
tarkibida sulfadlar, xloridlar, nitratlar, zaharli og’ir metallar 
miqdorining ko’payishida, kislorod miqdorining 
kamayishida, radioaktiv elemtlarning paydo bo’lishida, 
kasallik tug’diruvchi bakteriyalar mavjudligida namoyon 
bo’ladi. Hozirda 400 dan ortiq turdagi moddalar suvni 
ifloslantirishi mumkinligi aniqlangan.  Suvni ifloslantiruvchi moddalarni 3 guruhga 
ajratish mumkin
Kimyoviy ifloslantiruvchilar ichida – 
neft va neft mahsulotlari, sintetik 
yengil-faol moddalar, pestitsidlar, og’ir 
metallar, dioksin kabilar keng 
tarqalgan. Biologik ifloslantiruvchilar  ichida – 
viruslar, bakteriyalar va boshqa 
kasallik tug’diruvchi mikroblar alohida 
ajralib turadi.
   Fizikaviy ifloslantiruvchilar  ichida – 
radioktiv moddalar va issiqlik, har xil 
kukunlar alohida ajralib turadi.   Suv -t abiat  in` omi ! Bugungi kunda turli xil  global  muammolar mavjud bo’lib, bu 
muammolar qatoriga dunyo bo’yicha chuchuk suvning tanqisligi ham 
dadil qadam tashlab bormoqda. Bu muammoni bir yoqlamalik bilan 
hal etib bo’lmaydi, bunga qarshi butun dunyo xalqlari birgalashib 
kurashmog’i lozim. Shundagina bu muammoni oldini olish mumkin 
bo’ladi. Biz esa yurtimizdagi har bir tomchi suvni ko’z-
qorachig’imizday asrashimiz lozim, chunki bu bizning – kelajak 
avlodlarimiz oldidagi burchimizdir   Uni tejash lozimUni tejash lozim
!!

• Fuqarolar atrof tabiat muhitga Fuqarolar atrof tabiat muhitga ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga ehtiyotkorona munosabatda bo’lishga majburdirlarmajburdirlar • O’zbekiston Respublikasi KonstitutsiyasiO’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi • 50-modda50-modda

• Yer , yer osti boyliklari, o’simlik va Yer , yer osti boyliklari, o’simlik va hayvonot dunyosi hamda tabiiy zaxiralar hayvonot dunyosi hamda tabiiy zaxiralar umummilliy boylikdirumummilliy boylikdir • O’zbekiston Respublikasi KonstitutsiyasiO’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi • 55-modda55-modda

Suv tabiatning bebaho in’omidir, suvsiz yer yuzida hayot bo’lmas edi. Suvdan omilkorlik bilan foydalanib dehqonchilik bilan shug’ullanishgan. Va tanimiz hududida bundan III ming yil oldin yaratilgan zardo’shtiylikning muqaddas kitobi "Avesto”da ham, suvning naqadar muqaddas ne’matligi, borliqning tirikligi u bilan bo’g’liq ekanligi ta’kidlanadi. Qadim zamonlardanoq, insonlar suvni muqaddas bilib suvni e’zozlashgan, suvga sig’inishgan, suv manbalari bor joylarga, buloq, soy–daryo, ko’llar bo’ylarida va ularga yaqin joylarda, insonlar o’zlarining yashash joylarini barpo etishgan. Olimlarning ko’pchiligi ham ilk sodda organizmlar suvda paydo bo’lganini tan olishadi. Suv bor ekan o’simliklar dunyosi, hayvonot olami va biz insonlar tirikmiz. O’sha paytda kimki suvga tupursa, ahlat tashlasa, suvni bulg’asa, u hoh hokim–to’ra bo’lsin, xoh oddiy inson uni qattiq jazolashgan va o’z saflaridan uni badarg’a qilishgan.

Suv haqida faktlarYe r yuzida suv 3 xil holatda uchraydi, bular: suyuq, gaz (bug’) va muz holatidir. Suvning ta’sirida organizmdagi barcha hujayralarda modda almashinish jarayoni amalga oshadi. Organizmga qabul qilingan ozuqa moddalaridan hosil bo’ladigan turli birikmalar suv vositasida tegishli to’qima hujayralariga yetkaziladi Tirik tanadagi qon va go’shtning 80%ga yaqini suvdan iborat. Tibbiy ma’lumotlarga ko’ra, inson tanasida 6-8% suv yo’qotilganda, inson tanasining harorati ko’tarilib, teri qismi qizib, yurak urishi va nafas olishi tezlashadiSuv hayotning asosiy omili bo’lib, o’simlik tanasining 80-90%, hayvon organizmining 75%, inson tanasining 2/3 qismini, yoki 70% dan ko’prog’ini suv tashkil qiladi.