Tilshunoslik va psixologiya.Etnopsixo-logiya

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

349.767578125 KB

Ko'chirib olish

Mavzu :Tilshunoslik va
psixologiya.Etnopsixo-
logiya

Reja:
1.Psixologiya nima?
2.Tilshunoslikning psixologiya
bilan munosabati
3 .Etnopsixologiya

Psixologiya — inson faoliyati va
hayvonlar xatti-harakati jarayonida
voqelikning psixik aks etishi, ruhiy
jarayonlar, holatlar, hodisalar, hislatlar
to g ri-sidagi fan. Psixologiyaning ʻ ʻ
tadqiqot predmetiga sezgilar va idrok
obrazlari, tafakkur va hissiyot, faoliyat
va muomala kabi psixologik
jarayonlar, kategoriyalar kiradi.

Psixologiy
a
Fiziol
ogiya
Man-
tiq Sotsi
a-
logiy
aBialo-
giya Peda-
g ogi -
kaMada-
niyat
tarixi

■ Falsafiy tilshunoslikning asoschisi bo`lgan Vilgelm fon
Gumboldt tomonidan tilning alohida shaxslarning
ruhiy hayoti va tafakkuriga munosabati jihatidan
o`rganilishi Geyman Shteyntal, Potebnya, Boduen de
Kurtene kabi tilshunoslarning ta`limotlarida – umuman
tilshunoslikdagi psixologik yo`nalishda davom
ettiriladi. Tilshunoslikdagi psixologik oqimning –
psixologizmning eng yirik vakili, asoschisi nemis
nazariyotchi tilshunos olimi Berlin universiteti
professori G.Shteyntaldir (1823 – 1899). U umumiy
tilshunoslik sohasida o`zini Gumboldtning shogirdi,
uning g`oyalarini davom ettiruvchi deb hisoblaydi.

Tilshunoslikdagi psixologik oqim vakillari tilni individual psixika
faoliyatining maxsus mexanizmi, alohida inson ongidagi
tasavvurlarning mexanizmi sifatida yoki xalq psixologiyasining
namoyon bo`lishi sifatida talqin qilishlarini talab qiladilar.
■ Ushbu g`oyaning dastlabkisi individual psixologizm bilan
bog`lanib, bunda alohida individ va uning psixikasi asos bo`lib
hisoblanadi. Ushbu g`oyaning keyingisi esa ijtimoiy
psixologizm bilan bog`lanadi. Ijtimoiy psixologizmning diqqat
markazida xalq, jamiyat, millat turadi

Xullas, tilshunoslikdagi psixologik yo`nalish натуралистик yo`nalish
ta`limotiga qarshilik ko`rsatuvchi oqim sifatida, qiyosiy – tarixiy
tilshunoslikning psixologik yo`nalishi sifatida yuzaga keldi va
tilshunoslikdagi lisoniy biologizmni chetlashtirdi.
G.Shteyntal individual psixologizm vakili sifatida maydonga keldi.
■ G.Shteyntal lingvistik ta`limotining psixologik asosi bo`lib, I.Gerbertning
ассоциатив psixologiyasi hisoblanadi. Associativ psixologiya inson
ongining barcha faoliyatini tasavvurlar munosabatiga, psixik
associaciyalar, aloqalar mexanizmiga bog`laydi, so`zni esa tasavvurlar
kompleksi bilan, associaciyalar bilan bog`liq deb hisoblaydi.

Lisoniy faoliyat bir tomondan tilshunoslikning o’rganish obyekti bo’lsa,
ikkinchi tomondan, psixologiyaning ham tekshirish predmeti sanaladi.
Demak, tilshunoslik bilan psixologiyaning ham kesishish nuqtasi mavjud.
Ikki fan oraligidagi kesishish nuqtasi psixolingvistikaning organish obyekti
sanaladi.Psixolingvistika atamasi AQSh olimlari tomonidan ilmiy hayotga
olib kirildi. Ilk marta bu atama 1946 yili Amerika psixologi N.Pronko
tomonidan «Til va psixolingvistika» nomli maqolada qollanildi. Lekin
mazkur maqolada psixolingvistikaning maqomi keng ilmiy jamoatchilik
etirof etadigan darajada belgilanmagandi.
■ 1953 yili Indiana shtatining Blyumington shahrida mashhur Amerika
psixologlari Dj.Keroll va Ch.Osgud bilan taniqli tilshunos va etnograf
T.Siboyek tomonidan otkazilgan universitetlararo seminarda tilshunoslik
bilan psixologiya munosabatlari muhokama etildi va bu ikki fan oraligida
psixolingvistika nomi bilan yuritiluvchi alohida fan yonalishi bolishi
lozimligi takidlandi.

Tilshunoslikning lingvopoetika sohasi davrning dolzarb ilmiy-nazariy masalalari,
muammolari, tadqiqiy vazifalari bilan xarakterlanadi.Xususan, adabiy ijodlar, yetuk
badiiyat namunalarini lingvopoetik xususiyatlar nuqtai nazaridan kuzatib, o’rganib borish,
bu yo’nalishdagi tahlil, talqin, baholashni izchil yo’lga qo’yish bugungi o’zbek
tilshunosligining muhim vazifalaridan biridir.
■ Bu sohada ayniqsa o’zbek nasri namunalari tadqiqining faollashgani keyingi yillarda
yaratilgan tilshunoslik natijalaridan ma’lum. Mustaqillik yillaridagi adabiyotimiz, uning
barcha turlardagi namunalari, ayni choqda, adabiyotshunoslik va adabiy tanqid ilmlari
o’z nuqtai nazari, dunyoga qarashi, mazmun-mohiyati, metod, uslub va usullariga ko’ra
yangichadir. Bu jarayonda yangilanish tamoyili qizg’in kechmoqda.Adabiyotning nasri
ham, she’riyati ham qator yangi, teran ijodlar, badiiy asarlar bilan boyimoqda.
Binobarin, ularning eng manzur va e’tiborga sazovorlari asosida lingvopoetik
tadqiqotchilikni faol yuritish maqsadga muvofiqdir.

Foydalanilgan adabiyotlar:
A.Nurmonov,B.Yo’ldoshev
“Tilshunoslik va tabiiy
fanlar”Toshkent 2002.

Mavzu :Tilshunoslik va psixologiya.Etnopsixo- logiya

Reja: 1.Psixologiya nima? 2.Tilshunoslikning psixologiya bilan munosabati 3 .Etnopsixologiya

Psixologiya — inson faoliyati va hayvonlar xatti-harakati jarayonida voqelikning psixik aks etishi, ruhiy jarayonlar, holatlar, hodisalar, hislatlar to g ri-sidagi fan. Psixologiyaning ʻ ʻ tadqiqot predmetiga sezgilar va idrok obrazlari, tafakkur va hissiyot, faoliyat va muomala kabi psixologik jarayonlar, kategoriyalar kiradi.

Psixologiy a Fiziol ogiya Man- tiq Sotsi a- logiy aBialo- giya Peda- g ogi - kaMada- niyat tarixi

■ Falsafiy tilshunoslikning asoschisi bo`lgan Vilgelm fon Gumboldt tomonidan tilning alohida shaxslarning ruhiy hayoti va tafakkuriga munosabati jihatidan o`rganilishi Geyman Shteyntal, Potebnya, Boduen de Kurtene kabi tilshunoslarning ta`limotlarida – umuman tilshunoslikdagi psixologik yo`nalishda davom ettiriladi. Tilshunoslikdagi psixologik oqimning – psixologizmning eng yirik vakili, asoschisi nemis nazariyotchi tilshunos olimi Berlin universiteti professori G.Shteyntaldir (1823 – 1899). U umumiy tilshunoslik sohasida o`zini Gumboldtning shogirdi, uning g`oyalarini davom ettiruvchi deb hisoblaydi.

O'xshashlar

TILSHUNOSLIK VA PSIXOLOGIYA. ETNOPSIXOLINGVISTIKA

Fomal, substansial va antroposentrik tilshunoslikda morfonologiya, unga oid tadqiqotlar va shu sohada amalga oshirilgan ishlar ko’lami haqida

Mikologiya. XitridIomitsetlar

Konfliktlar funksiyalari

Mateorologik o’lchav ishlari va asboblari.