Tizim tushunchasi. Tizimlarni tahlil qilish asoslari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2812.279296875 KB

Ko'chirib olish

Tizim t ushunchasi.
Tizimlarni t ahlil qilish
asoslari

Reja
1. Tizim tushunchasi. Tizimning tarkibi va tuzilishi.
2. Tizimlarning tasnifi.
Murakkab tizimlarning
xususiyatlari.
3. Tizimli yondashuv va tizimni tahlil qilish.
4. Modellashtirish murakkab tizimlarni o'rganish
usuli sifatida.
Model tushunchasi.
5. Modellarning tasnifi.
6. Matematik modellar va ularning turlari.
7. Modellashtirishning asosiy bosqichlari.
8. Tizimning matematik modeli yordamida
tashkiliy va boshqaruv qarorlarini qabul qilish

1. Tizim tushunchasi. Tizimning tarkibi va tuzilishi .
Ti
zi
m - - muayyan munosabatlar bilan bog'langan va tizimning
ancha
murakkab funksiyalarni bajarishini ta'minlaydigan
tarzda
o'zaro aloqada bo'lgan ob'ektlarning
(elementlarning)
ajralmas to'plami (aniq maqsadga
erishish).
Butunlik ,
atrof-muhitga nisbatan tizim paydo
bo'lishini
va shunga muvofiq, yagona obyekt
sifatida
qabul qilinishini anglatadiTizim
elementi qismlarga ajratib bo'lmaydigan tizim ob'ekti .

Tizim tashqi (atrof) muhitda ishlaydi, u bilan o'zaro aloqada
bo’ladi, uni o'zgartiradi va bir vaqtning o'zida o'zini
o'zgartiradi .
Atrof muhit

Tashqi (atrof-muhit) muhit – bu tizimga kiritilmagan, ammo
ularning xossalarini o'zgartirishi tizim holatini o'zgartirishi
mumkin bo'lgan ob'ektlar majmui .
Tizimning xatti-harakatlariga ta'sir qiladigan
va
tizimning o'zi ta'sir qiladigan ob'ektlar atrof
muhit ob'ektlari bo'lishi
mumkin
Boshqacha
qilib aytganda, tizim u yoki bu
ma'noda
atrof-muhitning bir qismi bilan o’zaro
ta'sirlashishi
mumkin.
Ob'ektlarning
qaysi biri tizimga, qaysi biri
atrof-muhitga
tegishli ekanligi tadqiqot
maqsadiga
bog'liq .

Har qanday tizimning muhim tarkibiy qismlari
uning tarkibiy elementlari va ular orasidagi
bog'lanishlardir .
Tizimni elementlarga (kichik tizimlarga)
ajratish jarayoni va element tushunchasining o'zi
shartli va nisbiydir, chunki har qanday element
o'z navbatida har doim boshqa elementlarning
to'plami sifatida qaralishi mumkin.
Masalan, elek t ron ham at om
kabi tuganmasdir .

Tizimning birinchi bo'linishi ( dekompozitsiya )
natijasida
birinchi darajadagi quyi tizimlar (bloklar)
shakllanadi,
ikkinchi akt jarayonida birinchi
darajadagi
quyi tizimlar ikkinchi darajali quyi
tizimlarga
ajraladi va h.k.
Natijada,
o'rganilayotgan tizimni turli
darajadagi
quyi tizimlar daraxti sifatida namoyish
etilishi
mumkin .

Tark ib – tizim elementlarining ro'yxati .
Struktura - bu tizim elementlari orasidagi
bog'lanishlar to'plamidir; uning holati
o'zgarganda, xatti-harakatlarning turli shakllari
amalga oshirilganda, operatsiyalar bajarilganda
va h.k. tizimda o'zgarishsiz qoladigan
xususiyatidir. Tizimni tashkil etuvchi barcha quyi tizimlar va
elementlar
o'zaro joylashgan va bir-birlari bilan
o'zaro
bog'liq bo'lganligi sababli, biz nafaqat
tizimning
tarkibi , balki uning tuzilishi haqida
ham
gapirish mumkin .

Odatda har qanday tizimning tuzilishini
graf yordamida ko'rsatish mumkin
Graf – bu obyektlar ( uchlar ) va ular o’rtasidagi
bog’lanishlar ( yoy yoki qirralar ) jamlanmasidir.
Uchlar doirachlar yoki kvadratchalar
ko’rinishida , yoylar esa – chiziqlar ( ba’zan
strelka ) ko’rinishida belgilanadi

2. Tizimlarning tasnifi. Murakkab tizimlarning xususiyatlari .
Tashqi muhitning tizimga ta’sirining darajasi va
amaliy ahamiyatiga, ya’ni tizimning o’zini tutishiga,
ishlash jarayoniga ko’ra tizimlar quyidagilarga bo'linadi:
ochiq – tizimdagi ichki jarayonlar ko'p
jihatdan tashqi muhit ta'sirida
tomonidan belgilanadigan va o'zlari
unga jiddiy ta'sir qiladigan sistemalar .
y opiq – ishlash jarayonida faqat tizimning
o'zida hosil bo'lgan ma'lumotlardan
foydalanadigan tizimlar .

Tizimlar makon va vaqt ichida ishlaydi. Tizimning
ishlash
jarayoni bu tizim holatining o'zgarishi , uning
bir
holatdan ikkinchi holatga o'tishidir .
Shunga ko’ra tizimlar quyidagilarga bo’linadi:
st at ik – bitta mumkin
bo'lgan holatga ega
tizimlar .
dinamik – vaqt o'tishi bilan bir
holatdan ikkinchisiga o'tish sodir
bo'lgan ko'plab holatlarga ega tizimlar .

Quy idagi t izimlar ham mav jud :
oddiy – ishlashi (ma'lum bir vazifa
doirasida), kichikroq quyi tizimlarga
bo'linmasdan, bir butun sifatida o'rganilishi
mumkin bo’lgan tizimlardir .
KATTA – oddiy quyi tizimlarga ajratmasdan
tekshirish qiyin bo’lgan tizimlar .
murak k ab – shunday tizimlarki , ularning tarkibiy
qismlari o'zaro bog'liq bo’lib, ularning ishlash
jarayonlarini alohida ko'rib chiqish mumkin emas yoki
noto'g'ri xulosalarga olib keladi .

« katta » va « murakkab » tizim farqlari
KATTA TIZIM atamasi – unda
elementlar soni va ular o’rtasida bo’gliklar
ko’pligini anglartadi xolos!
MURAKKAB TIZIM – esa tizim
elementlarining va ular o’rtasidagi
bo’gliklarning turlicha ekanligini
xarakterlaydi.

Murak k ab t izim xossalari :
•
Tashk il et ilishning iy erarxiy aligi ;
•
Maqsadga y o’nalt irilganlik ;
•
Element lar sonining k o’pligi ;
•
Element lari o’rt asida axborot almashinuv i
mav judligi ;
•
O’z-o’zini t ashk il qila olishi – tashqi muhit
haqida xabarlarga asoslanib, tizimning o’z
strukturasini va parametrlarini ketma-ket
maqsadiga muvofiq ravishda o’zgartirishi
( кибернетик систем a );
•
but unlik – sistemaning biron elementidagi
o’zgarishlar uning boshqa elementlariga
ham, butun tizim faoliyatiga ham ta’sir
qiladi.

O'z-o'zidan ishlay digan t izimlar (av t ot izim) – bu
jarayonlar, ishlar, protseduralar amalga oshiruvchi,
qo’yilgan texnologik va boshqa jarayonlar borishini
ta’minlovchi va binobarin masalani hal qiluvchi va
qo’yilgan maqsadga erishuvchi tizimlardir
TEX N I K TI ZI MLA R – inson tomonidan qo’yilgan
masalani uning ishtirokisiz bjara oladi (masalan,
avtomatik o’t o’cherish tizimi, signalizatsiya tizimi
kabilar)
TASHKILIY TIZIMLAR ( tashkily boshqaruv
tizimlari ) – bu shunday tizimlarki, ularning
tarkibida insonlar bo’ladi (inson-mashina
tizimlari ).

3. Tizimli y ondoshuv v a t izimli t ahlil
Murakkab tizimlarning yaxlitligi murakkab tizimlarni
o'rganishda t izimli y ondashuv zarurligini nazarda
tutadi, bu holda tizimning har bir qismini, umuman
tizimning maqsadlari va ishlashini hisobga olgan holda
o'rganish kerak.
Tizimli y ondashuv bu murak k ab
ob'ek t larni (t izimlarni) o'rganishning
zamonav iy umumiy ilmiy met odologiy asi; u
har qanday t izimni umuman o'rganishga
qarat ilgan bo'lib, unda element larni
int egral t izimga t ashk il et ish t amoy illari
o'rganilib, har bir quy i t izim v a alohida
element larning ishlashi t izimning asosiy
maqsadi nuqt ai nazaridan k o'rib chiqiladi.

Tizimli t ahlil – bu yirik ko’lamdagi murakkab
masalalarni yechish metodologiyasidir ; t izimlar
nazariy asi g'oyalari va uslublariga asoslangan
tizimli yondashuvni aniq amalga oshirish, uni
takomillashtirish maqsadida har xil murakkab
tizimlarning ishlash jarayonini o'rganish uchun
foydalaniladigan ma'lum usul va uslublar
to'plami.
"... tizimlarni tahlil qilish matematik fan
emas. U rasmiylashtiriladigan
modellarni tahlil qilish asosida
moslashadi, o'zlashtiradi. Ammo bu hali
tugamaydi. Har qanday sintetik intizom
singari u ham norasmiy protseduralarga
tayanadi va og'zaki, sifatli tavsifdan
foydalanadi ».
Академик Моисеев Н.Н. Математика ставит эксперимент. - М.: Наука, 1979. – С. 38.

Karl Ly udv i g fon Bert alanfi - t izim nazariy asining asoschisi
(09/19/1901, Vena - 06/12/1972, New York) - 1949 yildan
beri Kanada va AQShda doimiy yashab kelgan
avstriyalik biolog. Umumiy tizimlar nazariyasi deb
nomlangan umumlashtirilgan tizim kontseptsiyasining
asoschisi. Tizim vazifalarini belgilovchi, birinchi
navbatda tipologik jihatdan o'xshash bo'lmagan
tizimlarni tavsiflash uchun matematik apparatni ishlab
chiqishda .Umumiy t izimlar nazariy asi - bu odat da t urli xil v a sinfdagi
t izimlarni t av sifl ay digan v a ularni t ahlil qilishning o'zi ga xos
usul larini ishlab chiqadigan fanl araro nazariy a. .
A . A . Bogdanov (10.08.1873-07.04.1928) 20-asr
boshlarida u menejmentda tizimli yo'nalishni
rivojlantira boshladi. U tashkil etishning umumiy
tamoyillari - tektologiya haqidagi fanni yaratish
g'oyasini ilgari surdi, kibernetikaning ba'zi
qoidalarini taxmin qildi. 1926 yildan - dunyodagi
birinchi qon quyish institutining tashkilotchisi va
direktori; o'zida tajriba o’tkazish paytida vafot etdi.
Biroq, tarixiy sabablarga ko'ra u tomonidan taklif
qilingan umumiy tashkiliy tektologiya fani keng va
amaliy qo'llanilishini topa olmadi.

Amaliyot ehtiyojlari tizim nazariyasining shakllanishi
bilan deyarli bir vaqtda operatsiyalarni o'rganish deb
nomlangan yo'nalishning paydo bo'lishiga olib keldi.
Boshqarish muammolariga kelsak, M.A.Amper
tomonidan kiritilgan va tirik organizmlar va mashinalarda
boshqarishning yangi fanini N.Viner nomlash uchun qabul
qilingan k ibernet ik a atamasi keng tarqaldi .
N orbert Viner (26.11.194, Kolumbiya,
Missuri - 18.03.1964, Stokgolm) - amerikalik
olim, taniqli matematik va faylasuf,
kibernetika va sun'iy intellekt nazariyasining
asoschisi. .

Tizim t ushunchasi. Tizimlarni t ahlil qilish asoslari

Reja 1. Tizim tushunchasi. Tizimning tarkibi va tuzilishi. 2. Tizimlarning tasnifi. Murakkab tizimlarning xususiyatlari. 3. Tizimli yondashuv va tizimni tahlil qilish. 4. Modellashtirish murakkab tizimlarni o'rganish usuli sifatida. Model tushunchasi. 5. Modellarning tasnifi. 6. Matematik modellar va ularning turlari. 7. Modellashtirishning asosiy bosqichlari. 8. Tizimning matematik modeli yordamida tashkiliy va boshqaruv qarorlarini qabul qilish

1. Tizim tushunchasi. Tizimning tarkibi va tuzilishi . Ti zi m - - muayyan munosabatlar bilan bog'langan va tizimning ancha murakkab funksiyalarni bajarishini ta'minlaydigan tarzda o'zaro aloqada bo'lgan ob'ektlarning (elementlarning) ajralmas to'plami (aniq maqsadga erishish). Butunlik , atrof-muhitga nisbatan tizim paydo bo'lishini va shunga muvofiq, yagona obyekt sifatida qabul qilinishini anglatadiTizim elementi qismlarga ajratib bo'lmaydigan tizim ob'ekti .

Tizim tashqi (atrof) muhitda ishlaydi, u bilan o'zaro aloqada bo’ladi, uni o'zgartiradi va bir vaqtning o'zida o'zini o'zgartiradi . Atrof muhit

Tashqi (atrof-muhit) muhit – bu tizimga kiritilmagan, ammo ularning xossalarini o'zgartirishi tizim holatini o'zgartirishi mumkin bo'lgan ob'ektlar majmui . Tizimning xatti-harakatlariga ta'sir qiladigan va tizimning o'zi ta'sir qiladigan ob'ektlar atrof muhit ob'ektlari bo'lishi mumkin Boshqacha qilib aytganda, tizim u yoki bu ma'noda atrof-muhitning bir qismi bilan o’zaro ta'sirlashishi mumkin. Ob'ektlarning qaysi biri tizimga, qaysi biri atrof-muhitga tegishli ekanligi tadqiqot maqsadiga bog'liq .

O'xshashlar

Linux Operatsion tizim xavfsizlik asoslari

Tarmoq va tizim administratorlari. Tarmoq boshqaruvida xavfsizlik tushunchasi

Murakkab tizimlarni modellashtirish

Predmet sohani tizimli tahlil qilish