Turkiy tillarda olmosh so`z tukumi
![MAVZU:Turkiy tillarda
olmosh so`z tukumi](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_1.png)
![Darsning rejasi:
1. Turkiy tillarda olmosh so`z tukumi
2.Olmoshlar va ularning ma’no turlari.
3. Kishilik, ko`rsatish va o`zlik
olmoshlari.
4. So`roq, belgilash, bo`lishsizlik va
gumon olmoshlari.](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_2.png)
![Ot, sifat, son, ravish o`rnida qo`llanilib, ularga
ishora qiluvchi va ularning vazifasini
bajaruvchi so`z turkumi olmoshlardir.
Olmoshlarning quyidagi xususiyatlari mavjud:
1. Olmoshlarda yasalish yo`q, ya’ni
yasalmaydi. Ammo olmoshlardan sanoqli
affikslar orqali ot, ravish va fe’l yasalishi
mumkin. Kamlik, manmanlik, sensiramoq,
shunday.
2. Olmoshlar otlarga xos so`z o`zgaruvchilar
bilan o`zgaradi, ya’ni turlanadi. Olmoshlar
kelishik affikslarini oladi va belgili
qo`llanadi.](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_3.png)
![3. Kishilik olmoshlari egalik affiksini olmaydi.
Unisi, shunisi olmoshlari tarkibida ikkitadan
egalik affiksi mavjud. Bu hodisa affiksal
pleonazm deyiladi.
4. Olmoshlar gapda bajargan vazifaisga ko`ra 4
guruhga bo`linadi:
a) ot xarakteridagi olmoshlar: men, sen, biz,siz,
ular, kim, nima, hech kim, hech nima;
b) sifat xarakteridagi olmoshlar: qanday, qaysi,
bu, shu, shunday, qancha, hech qancha;
c) son xarakteridagi olmoshlar: necha, nechanchi,
qancha, shuncha, o’shancha.
d) ravish xarakteridagi olmoshlar:nega, qani,
hech qachon.](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_4.png)
![Ayrim turkiy tillardagi olmoshlar oltoy
tillaridagi olmoshlarga mos keladi. Qadimgi
turkiy tilda olmosh turlari deyarli
farqlanmagan. Ularning vazifasini ayrim fe’l
shakllari, ko`makchilar, yuklamalar bajargan.
Olmoshlar kelib chiqishi, tarixiylik darajasi va
ma’nosiga ko`ra turkiy tillarda 2 katta guruhga
ajratilgan.
1. Olmoshlar(kishilik, ko`rsatish va so`roq).
2. Olmosh so`zlar(belgilash, bo`lishsizlik,
gumon va jamlash).
Bunday guruhlanish kelishik qo`shimchalari
bilan turlanishdagi o`ziga xoslikka asoslanadi.](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_5.png)
![olmoshlar Kishilik
Ko`rsa
tish
O`zlik
So`roqBelgilashBo`lish
sizlik Gumon](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_6.png)
![Turkiy tillarda olmoshlarning ma’no turlari](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_7.png)
![Turkiy tillarda olmoshlarning ma’no turlari](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_8.png)
![](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_9.png)
![](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_10.png)
![](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_11.png)
![](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_12.png)
![](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_13.png)
![Belgilash olmoshlar i:](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_14.png)
![](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_15.png)
![E’t iboringiz uchun
rahmat](/data/documents/9317b427-7d97-47bc-a7a9-bddabda991bd/page_16.png)
MAVZU:Turkiy tillarda olmosh so`z tukumi
Darsning rejasi: 1. Turkiy tillarda olmosh so`z tukumi 2.Olmoshlar va ularning ma’no turlari. 3. Kishilik, ko`rsatish va o`zlik olmoshlari. 4. So`roq, belgilash, bo`lishsizlik va gumon olmoshlari.
Ot, sifat, son, ravish o`rnida qo`llanilib, ularga ishora qiluvchi va ularning vazifasini bajaruvchi so`z turkumi olmoshlardir. Olmoshlarning quyidagi xususiyatlari mavjud: 1. Olmoshlarda yasalish yo`q, ya’ni yasalmaydi. Ammo olmoshlardan sanoqli affikslar orqali ot, ravish va fe’l yasalishi mumkin. Kamlik, manmanlik, sensiramoq, shunday. 2. Olmoshlar otlarga xos so`z o`zgaruvchilar bilan o`zgaradi, ya’ni turlanadi. Olmoshlar kelishik affikslarini oladi va belgili qo`llanadi.
3. Kishilik olmoshlari egalik affiksini olmaydi. Unisi, shunisi olmoshlari tarkibida ikkitadan egalik affiksi mavjud. Bu hodisa affiksal pleonazm deyiladi. 4. Olmoshlar gapda bajargan vazifaisga ko`ra 4 guruhga bo`linadi: a) ot xarakteridagi olmoshlar: men, sen, biz,siz, ular, kim, nima, hech kim, hech nima; b) sifat xarakteridagi olmoshlar: qanday, qaysi, bu, shu, shunday, qancha, hech qancha; c) son xarakteridagi olmoshlar: necha, nechanchi, qancha, shuncha, o’shancha. d) ravish xarakteridagi olmoshlar:nega, qani, hech qachon.
Ayrim turkiy tillardagi olmoshlar oltoy tillaridagi olmoshlarga mos keladi. Qadimgi turkiy tilda olmosh turlari deyarli farqlanmagan. Ularning vazifasini ayrim fe’l shakllari, ko`makchilar, yuklamalar bajargan. Olmoshlar kelib chiqishi, tarixiylik darajasi va ma’nosiga ko`ra turkiy tillarda 2 katta guruhga ajratilgan. 1. Olmoshlar(kishilik, ko`rsatish va so`roq). 2. Olmosh so`zlar(belgilash, bo`lishsizlik, gumon va jamlash). Bunday guruhlanish kelishik qo`shimchalari bilan turlanishdagi o`ziga xoslikka asoslanadi.