XETT DAVRI DIPLOMATIK HUJJATLARI XUSUSIYATLARI

Qadimgi xett davridan boshlab xett podsholari o‘z kelishuvlarini “risku”ga muvofiq keluvchi “išhiul” (bog‘lamoq) termini bilan atashgan. Ushbu termin juda qadimiy bo‘lib, davlatning mansabdor shaxslari majburiyatlarini tartibga soluvchi hujjatlarning nomi sifatida qo‘llanilgan

Qadimgi xett davridan boshlab xett podsholari o‘z kelishuvlarini “ risku”ga muvofiq keluvchi “išhiul” (bog‘lamoq) termini bilan atashgan. Ushbu termin juda qadimiy bo‘lib, davlatning mansabdor shaxslari majburiyatlarini tartibga soluvchi hujjatlarning nomi sifatida qo‘llanilgan. Ko‘plab kelishuvlarda “lšhiul” (rikiltu) termini lingai- (akkadcha. mamitu) “qasamyod” so‘zi bilan birga qo‘llanilib kelgan. Bu aftidan, ikki hukmdor o‘rtasida tuziladigan kelishuvlar ayni vaqtda qasamyod hisoblangan. Sheriklik munosabatlari xarakteriga ko‘ra shartnomalarning turli xil tiplari bo‘lgan. Ularni shartli ravishda ikki tipga ajratish mumkin: - Ko‘pincha “do‘stlik” so‘zi qo‘llaniladigan (“paritet” xarakteridagi – teng huquqlilik darajasidagi) tenglik tamoyilli shartnomalar; - Xett “syuzeren”i va “vassali” o‘rtasida tuzilgan shartnomalar

Qadimgi xett hukmdori Sidanda bilan Kizzuvatna hukmdori Pilliya o‘rtasida tuzilgan shartnoma do‘stlik, ya’ni teng darajadagilar maqomi mazmunidagi kelishuv edi: “Quyosh, buyuk hukmdori Sidanda, Xatti mamlakatining hukmdori Qadimgi xett hukmdori Sidanda bilan Kizzuvatna hukmdori Pilliya o‘rtasida tuzilgan shartnoma do‘stlik, ya’ni teng darajadagilar maqomi mazmunidagi kelishuv edi: “Quyosh, buyuk hukmdori Sidanda, Xatti mamlakatining hukmdori

Ma’lumki, xett davlati boshqaruv tizimi ikki xil shakldan tarkib topgan Birinchisi vassal maqomida xett davlati bilan bog‘langan davlatlar bo‘l ikkinchisi to‘g‘ridan-to‘g‘ri markazga bo‘ysindirilgan hududlarni o‘z ichiga oladi.