logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Yuridik ahamiyatga ega bo’lgan faktlarni belgilash to’grisidagi ishlar

Yuridik ahamiyatga ega bo’lgan faktlarni belgilash to’grisidagi ishlar

Yuklangan vaqt:

19.11.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2381.41796875 KB
Ko'chirib olish
Yuridik ahamiyatga ega bo’lgan faktlarni belgilash to’grisidagi ishlar REJA:  Sud t omonidan k o‘rib chiqiladigan, y uridik ahamiy at ga ega bo‘lgan fak t larni aniqlash t o‘g‘risidagi ishlar  Ariza berish v a uning mazmuni    Fak t aniqlanganligi t o‘g‘risidagi hal qiluv qarori  Foy d a l a n i l ga n a d a b i y otl a r . Sud fuqarolarning yoki tashkilotlarning shaxsiy, mulkiy huquqlari yuzaga kelishiga, o‘zgarishiga yoki tugashiga sabab bo‘ladigan faktlarni aniqlaydi. Sud: 1) shaxslarning qarindoshlik aloqalari; 2) shaxs birovning qaramog‘ida ekanligi; 3) otalikni tan olish (belgilash), bolaning u yoki bu onadan tug‘ilganligi, shuningdek tug‘ilgan vaqti; 4) farzandlikka olishni, nikohni, nikohdan ajratishni va o‘limni qayd etilganligi ; Sud t omonidan k o‘rib chiqiladigan, y uridik ahamiy at ga ega bo‘lgan fak t larni aniqlash t o‘g‘risidagi ishlar 5) er-xotindan biri vafot etganligi oqibatida fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish organlarida nikohni ro‘yxatdan o‘tkazish mumkin bo‘lmay qolsa, qonunda belgilangan hollarda ularning haqiqatda nikoh munosabatlarida bo‘lganligi; 6) shaxsning huquqini belgilovchi hujjatlarda (bundan jamoat birlashmalariga a’zolik biletlari, harbiy hujjatlar, pasportlar yoki identifikatsiyalovchi ID-kartalar, fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish organlari beradigan guvohnomalar mustasno) ko‘rsatilgan familiyasi, ismi yoki otasining ismi uning pasportidagi yoki identifikatsiyalovchi ID-kartasidagi yoxud tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnomasidagi familiyasi, ismi yoki otasining ismi bilan mos kelmagan taqdirda, mazkur hujjatlarning unga tegishliligi yoxud tegishli emasligi; 7) baxtsiz hodisa; 8) imoratga xususiy mulk huquqi asosida egalik qilish; 9) merosni qabul qilish va merosning ochilish joyi faktlarini aniqlash to‘g‘risidagi ishlarni ko‘radi. O 'zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 2-m oddasiga ko'ra, fuqarolik sud ishlarini yuritish to'g'risidagi qonun hujjatlari d a’vo tartibidagi ishlarni, davlat organlari va m ansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qarorlari) ustidan berilgan shikoyatlar bo'yicha ishlarni, buyruq tartibidagi ishlarni ham da alohida tartibda yuritiladigan ishlarni ko'rib chiqish va hal etish tartibini belgilaydi. Sud ishlarini yuritishning m ustaqil turi sifatida alohida tartibda ko'riladigan ishlar o'zin in g xususiyatlari bilan d a ’voli tartibda, buyruq tartibida ham da davlat organlari va m ansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qarorlari) ustidan berilgan shikoyatlar bo'yicha ishlardan tubdan farq qiladi . Yuridik ahamiyatga ega bo'lgan faktlarni belgilashning sud tartibi fuqarolarning Konstitutsiyada m ustahkam langan shaxsiy va mulkiy huquq larin in g m ehnatga, nikoh va oilaga oid ham da boshqa huquqlarning him oya qilinishini, shuningdek, davlat va jam oat tashkilotlarining m ulkka bo'lgan huquqlarini qo'riqlashga ham xizm at qiladi. Yuridik ahamiyatga ega bo'lgan faktlarni belgilash haqidagi ishlar bo'yicha qonuniy, asosli va adolatli hal qiluv qarorlarini chiqarish fuqarolar ham da tashkilotlarning huquqlarini him oya qilishni ta ’m inlaydi. Yuridik aham iyatga ega bo'lgan faktlarni sud tartibida belgilashning o 'zi bir necha turlarga bo'linadi. Fuqarolik protsessual qonunchiligida fuqarolar yoki tashkilotlarning shaxsiy, mulkiy huquqlari vujudga kelishi, o ‘zgarishi yoki tugashiga sabab boladigan quyidagi faktlarni sud tartibida belgilash ko‘rsatilgan: shaxsning huquqni vujudga keltiruvchi hujjatlarda Oamoat birlashm alariga a ’zolik biletlari, harbiy hujjatlar, pasportlar, fuqarolik holati aktlarini qayd etish organlari beradigan guvohnom alardan tashqari) ko‘rsatilgan ism i, otasining ismi va familiyasi uning pasportidagi yoki tug‘ilganlik to ‘g‘risidagi guvohnom asidagi ismi, otasining ismi va familiyasi bilan m os kelm agan taqdirda, m azkur hujjatlam ing unga tegishliligi yoki tegishli emasligi faktini; Ariza berish v a uning mazmuni Yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktni belgilash to‘g‘ risidagi ishlar bo‘ yicha ariza arizachi yashab turgan joydagi sudga beriladi. Arizada muayyan faktni aniqlash arizachiga qanday maqsadlar uchun zarur ekanligi ko‘ rsatilishi, shuningdek arizachining tegishli hujjatlarni olish imkoniyatiga ega emasligini yoxud yo‘qolgan hujjatlarni tiklab bo‘lmasligini tasdiqlovchi dalillar keltirilishi kerak .  shaxslarning qarindoshlik aloqalarini;  shaxs birovning qaram og‘ida ekanligi faktini;  otalikni tan olish (belgilash) faktini, bolaning u yoki bu onadan tug‘ilganligi faktini, shuningdek, tu g ilg an vaqtini;  bolalikka olish, nikoh, ajralish va o‘limning qayd etilganlik faktini;  er-xotindan birining o ‘limi natijasida fuqarolik holati aktlarini qayd etish organlarida nikohni ro‘yxatdan o‘tkazish m um kin bo‘lm ay qolsa, qonunda belgilangan hollarda ularning haqiqatda er-xotinlik munosabatlarida b o ‘lganlik faktini; Shu o ‘rinda aytish joizki, am aldagi qonunlarda belgilashning boshqacha (sudsiz) tartibi nazarda tutilgan faktlarni belgilash to ‘gkrisidagi arizalar sud tartibida ko‘rilishi m um kin emas. Ju m ladan, m ehnat stajini (pensiya tayinlash uchun, vaqtincha m ehnatga layoqatsizlik, hom iladorlik va bola tug‘ilishi m unosabati bilan nafaqa tayinlash u chun, ish haqiga foiz q o ‘shim chalarni q o ‘shib hisoblash u chun, uzoq yillar qilgan xizm ati uchun bir yo‘la m ukofot puli to ‘lash uchun va h.k.), haqiqiy harbiy xizm atni o ‘taganlik, partizan otryadida b o ‘lganlik, janglarda yaralanganlik, oliy o ‘quv yurtini, texnikum ni, o ‘rta m aktabni va boshqa o ‘quv yurtlarini bitirganlik faktlarini belgilash to ‘g‘risidagi, partiya, kasaba uyushm alari hujjatlarini, pasport va fuqarolik holati dalolatnom alarini yozish organlari tom onidan beriladigan guvohnom alarni tegishliligi faktlarini belgilash to ‘g‘risidagi arizalar sudda ko‘rilmayd i. D arhaqiqat, m azkur turkum dagi ishlar b o ‘yicha arizalar arizachi yashab turgan joydagi fuqarolik ishlari b o ‘yicha sudga beriladi. A rizaning m azm uni va protsessual rasm iylashtirilish tartibi F uqarolik protsessual kodeksining 149-m oddasiga rioya qilingan holda tu ziladi. Arizada m uayyan faktni aniqlash arizachiga qanday m aqsadlar u ch u n zaru r ekanligi k o ‘rsatilishi, shuningdek, arizachining tegishli hujjatlarini olish imkoniyatiga ega emasligini yoxud y o ‘qolgan hujjatlarni tiklab b o ‘lm asligini tasdiqlovchi dalillar keltirilishi kerak (F P K n in g 284-m oddasi). U shbu turkum dagi arizalar uchun eng kam ish haqining 10 foizi m iqdorda davlat boji to ‘lanadi. Yuridik faktni belgilash to ‘g‘risidagi arizalar 0 ‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 280, 283-m oddalariga binoan, alohida ish yuritish tartibida ko‘rishda quyidagi shartlarga rioya qilingan taqdirdagina sud tom onidan qabul qilinishi mumkin :  agar bu faktni belgilash fuqarolar yoki tash k ilo tlarn in g shaxsiy yoki mulkiy huquqlarini bevosita keltirib chiqarsa, o‘zgartirsa yoki tugatsa;  agar manfaatdor shaxslar o ‘rtasida huquq haqida sudga taalluqli nizo bomasa, faktni belgilash shu faktdan kelib chiqadigan (fuqaroning nasabini, kelib chiqishi, m erosni qabul qilish m uddatini uzaytirish, m eros haqidagi guvohnom a berilishining asosliligi, shartnom ani haqiqiy em as deb topish haqida) huquq haqidagi nizon i kelgusida hal qilish bilan bog‘liq bo‘lmasa, qachonki manfaatdor shaxslarda tegishli da’vo bilan sudga murojaat qilish imkoniyati bo‘lsa ; d) agar ariza beruvchi shu faktni tasdiqlaydigan tegishli hujjatlarni boshqacha yo‘l bilan olish yoki tiklash imkoniyatiga ega bo‘lmasa. Yuqoridagilardan kelib chiqib shunday xulosa qilish m um kinki, yuridik aham iyatga ega b o ‘lgan faktlarni sud tartibida belgilashning o ‘ziga xos shartlariga rioya qilinganida sud tom onidan ko‘rib chiqiladi . Fak t aniqlanganligi t o‘g‘risidagi hal qiluv qarori  Sudning hal qiluv qarorida: sud tomonidan aniqlangan fakt, uning qanday maqsadda aniqlanganligi, shuningdek mazkur faktni aniqlash uchun sud qanday dalillarga asoslanganligi ko‘rsatilishi kerak.  Fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish organlarida qayd etilishi yoki boshqa organlarda rasmiylashtirilishi lozim bo‘lgan faktlarning aniqlanganligi to‘g‘risidagi sudning hal qiluv qarori ushbu organlar tomonidan beriladigan hujjatlarning o‘rniga o‘tmaganda, ana shunday qayd qilish yoki rasmiylashtirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.  Yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni belgilash haqidagi ishlar bo‘yicha qonuniy, asosli va adolatli hal qiluv qarorlarini chiqarish fuqarolarning huquqlarini himoya qilishni ta’minlaydi.  Sudlar fuqarolarni va davlatni qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlari himoyasini ta’minlab, bu ishlarni asosan to‘g‘ri hal qilmoqdalar.  Shu bilan birga, qator hollarda ishlarni ko‘rishda sudlar tomonidan qonunni qo‘llashda xatoliklarga yo‘l qo‘yilmoqda. Sudga taalluqli bo‘lmagan arizalarni ish yuritishga qabul qilish hollari bor. Faktni belgilash qanday huquqiy oqibatlar tug‘dirishi, shuningdek, yo‘qotilgan hujjatlarni sudsiz tartibda olish yoki tiklash imkoniyati yo‘qligi har doim ham aniqlanmaydi . Bayon etilgan jiddiy kamchiliklarni bartaraf etish, qonunlarni to‘g‘ri va bir xilda qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudining Plenumi qaror qiladi:    Sudlarning e’tibori yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlarni belgilash to‘g‘ risidagi ishlarni ko‘ rishda qonunchilikka qat’iy amal qilishga, fuqarolarning va tashkilotlarning huquqlarini va qonuniy manfaatlarini qo‘ riqlashni har taraflama ta’minlashga qaratilsin .  Sudlar O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining (bundan buyon matnda FPK deb yuritiladi) 295- moddasida nazarda tutilgan sud tartibida aniqlanadigan yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktlar ro‘ yxati tugal emasligini inobatga olishlari lozim .  Sud yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan boshqa faktlarni ham, agar bu qonun bilan boshqa organning vakolatiga berilmagan bo‘lsa, aniqlashga haqli. Xususan, sud:  1968-yil 1-oktabrgacha tug‘ilgan bolalarga nisbatan otalikni tan olganlik, otalik va otalikni qayd qilish;  ixtironi joriy etish, taklifni ratsionalizator sifatida tavsiflash;  binoga, payga, avtomobilga va boshqa maxsus ro‘yxatdan o‘tkaziladigan mulkka egalik qilish;  sug‘urta guvohnomasining tegishliligi;  fuqaroni yoki uning ota-onasining Ikkinchi jahon urushi davrida O‘zbekiston Respublikasiga evakuatsiya qilingan.  chet davlat fuqaroligida bo‘lmagan shaxsning O‘zbekiston Respublikasida doimiy yashash joyi bo‘yicha ro‘yxatga olinganligini tasdiqlovchi hujjatlari mavjud bo‘lmagan hollarda O‘zbekiston Respublikasida doimiy yashaganligi faktini tasdiqlashi mumkin.  Amaldagi qonunlarda belgilashning boshqacha (sudsiz) tartibi nazarda tutilgan faktlarni belgilash to‘g‘risidagi arizalar sud tartibida ko‘rilishi mumkin emas. Jumladan, quyidagi faktlar sud tartibida aniqlanmaydi: FPK 295-moddasi mazmuniga ko‘ ra, sud yuridik faktni aniqlash haqidagi arizani, agar: a) qonunga ko‘ ra bunday fakt arizachi uchun ma’lum yuridik oqibatlar keltirib chiqarsa (fuqarolar yoki tashkilotlarning shaxsiy yoki mulkiy huquqlarini vujudga keltirsa, o‘zgartirsa yoki tugatsa); b) fakt sudga taalluqli huquq to‘g‘ risidagi nizoni hal qilish bilan bog‘liq bo‘lmasa; v) arizachi yuridik ahamiyatga ega bo‘lgan faktni hujjat bilan tasdiqlashning boshqa imkoniyatiga ega bo‘lmasa; g) qonunchilikda ularni belgilashning o‘zgacha tartibi nazarda tutilgan bo‘lmasa, ko‘ rishga qabul qiladi. Sud O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi bo‘ yicha yuridik ahamiyatga ega bo‘lmagan faktni boshqa mamlakatning qonunchiligi bo‘ yicha ushbu fakt huquqiy oqibatlarni keltirib chiqarsa va bu borada o‘zaro huquqiy yordam ko‘ rsatish bo‘ yicha xalqaro bitim mavjud bo‘lsa, aniqlashga haqli. Foy d a la n ilga n a d a b iy otla r :  Fuqarolik protsessual huquqi. Darslik. Mualliflar jamoasi // Mas'ul muharrirlar yu.f.d., prof. M.M.Mamasiddiqov, yu.f.n., prof. D.YU.Xabibullaev. –Toshkent. “Lesson press” nashriyoti. 2020. – 607 b.  Mamasiddiqov M.M. Fuqarolik protsessual huquqi. Darslik. Umumiy qism. – Toshkent, TDYUI, 2020.  Xabibullayev D.Yu. Fuqarolik protsessual huquqi (savollar va javoblar). – Toshkent, TDYU, 2014.  Shoraxmetov Sh.Sh. O`zbekiston Respublikasining fuqarolik protsessual huquqi. –  Toshkent, Adolat, 2007. E’tiboringiz uchun RAHMAT

Yuridik ahamiyatga ega bo’lgan faktlarni belgilash to’grisidagi ishlar REJA:  Sud t omonidan k o‘rib chiqiladigan, y uridik ahamiy at ga ega bo‘lgan fak t larni aniqlash t o‘g‘risidagi ishlar  Ariza berish v a uning mazmuni    Fak t aniqlanganligi t o‘g‘risidagi hal qiluv qarori  Foy d a l a n i l ga n a d a b i y otl a r .

Sud fuqarolarning yoki tashkilotlarning shaxsiy, mulkiy huquqlari yuzaga kelishiga, o‘zgarishiga yoki tugashiga sabab bo‘ladigan faktlarni aniqlaydi. Sud: 1) shaxslarning qarindoshlik aloqalari; 2) shaxs birovning qaramog‘ida ekanligi; 3) otalikni tan olish (belgilash), bolaning u yoki bu onadan tug‘ilganligi, shuningdek tug‘ilgan vaqti; 4) farzandlikka olishni, nikohni, nikohdan ajratishni va o‘limni qayd etilganligi ; Sud t omonidan k o‘rib chiqiladigan, y uridik ahamiy at ga ega bo‘lgan fak t larni aniqlash t o‘g‘risidagi ishlar

5) er-xotindan biri vafot etganligi oqibatida fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish organlarida nikohni ro‘yxatdan o‘tkazish mumkin bo‘lmay qolsa, qonunda belgilangan hollarda ularning haqiqatda nikoh munosabatlarida bo‘lganligi; 6) shaxsning huquqini belgilovchi hujjatlarda (bundan jamoat birlashmalariga a’zolik biletlari, harbiy hujjatlar, pasportlar yoki identifikatsiyalovchi ID-kartalar, fuqarolik holati dalolatnomalarini qayd etish organlari beradigan guvohnomalar mustasno) ko‘rsatilgan familiyasi, ismi yoki otasining ismi uning pasportidagi yoki identifikatsiyalovchi ID-kartasidagi yoxud tug‘ilganlik to‘g‘risidagi guvohnomasidagi familiyasi, ismi yoki otasining ismi bilan mos kelmagan taqdirda, mazkur hujjatlarning unga tegishliligi yoxud tegishli emasligi; 7) baxtsiz hodisa; 8) imoratga xususiy mulk huquqi asosida egalik qilish; 9) merosni qabul qilish va merosning ochilish joyi faktlarini aniqlash to‘g‘risidagi ishlarni ko‘radi.

O 'zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 2-m oddasiga ko'ra, fuqarolik sud ishlarini yuritish to'g'risidagi qonun hujjatlari d a’vo tartibidagi ishlarni, davlat organlari va m ansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qarorlari) ustidan berilgan shikoyatlar bo'yicha ishlarni, buyruq tartibidagi ishlarni ham da alohida tartibda yuritiladigan ishlarni ko'rib chiqish va hal etish tartibini belgilaydi. Sud ishlarini yuritishning m ustaqil turi sifatida alohida tartibda ko'riladigan ishlar o'zin in g xususiyatlari bilan d a ’voli tartibda, buyruq tartibida ham da davlat organlari va m ansabdor shaxslarning xatti-harakatlari (qarorlari) ustidan berilgan shikoyatlar bo'yicha ishlardan tubdan farq qiladi .

Yuridik ahamiyatga ega bo'lgan faktlarni belgilashning sud tartibi fuqarolarning Konstitutsiyada m ustahkam langan shaxsiy va mulkiy huquq larin in g m ehnatga, nikoh va oilaga oid ham da boshqa huquqlarning him oya qilinishini, shuningdek, davlat va jam oat tashkilotlarining m ulkka bo'lgan huquqlarini qo'riqlashga ham xizm at qiladi.

O'xshashlar

EGA
Jazoni o’tash joylariga moneliksiz  kirish huquqiga ega bo’lgan organ va muasasalar
Grafik muharrirlarda sohani belgilash
Liderlikdan rahbarlikkacha bo’lgan yo’l
Biznes huquqi.Korporativ huquq fanidan