logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. EGA

EGA

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1250.7333984375 KB
Ko'chirib olish
EGA Bilib oling . Gap t ark ibida ma’lum so‘roqqa javob bo‘luvchi must aqil so‘z yok i so‘zlar birik masi gap bo‘lak lari hisoblanadi. Ik k in c h i d a ra ja li b o ’la k la r T o ’ld iru v c h i A n iq lo v c h i H o l Gap bo’lak lari Bosh bo’lak lar Ega Kesim Ega gap strukturasida o’ziga xos grammatik shakllanishi va ma’no funksiyasi bilan xarakterlanadi. Eganing asosiy ifoda materiali predmet( keng ma’noda) anglatuvchi bosh kelishikdagi so’zdir. Shuningdek, u so’zlar birikmasi orqali ham ko’rinadi. Ega o’zining shu xususiyatlari bilan gapdagi boshqa bo’laklardan ajralib turadi. Ega ikki sostavli gapning bosh bo’laklaridan biridir. Ega gap kesimini shakllantiruvchi [Pm] – kesimlik kategoriyasida mujassamlashgan shaxs-son (Sh) ma’nosini muayyanlashtiruvchi gap kengaytiruvchisi hisoblanadi. Ega bevosita kesimlik shakli – [Pm]ga bog‘lanayotganligi tufayli, hol va kesim bilan birgalikda, gapning konstruktiv bo‘laklari qatoriga kiradi Gapning lisoniy qurilishida eganing ifodalangan yoki ifodalanmaganligiga ko‘ra Egasiz gaplar Egali gaplar Egali va egasiz gap gapning lisoniy sintaktik qolipi bilan emas, balki gap kesimining lug‘aviy va kesimlik qo‘shimchalari qismlarining ba’zi bir ifodalanish xususiyatlari bilan bog‘liq. Egasiz gaplar. Bunday gaplarda kesim tarkibidagi [Pm] ning shaxs-son ma’nosi o‘ta kuchsizlanib, gap tarkibidagi eganing mutlaqo bo‘lmasligini keltirib chiqaradi. E g a s iz g a p la r n in g m a v j u d lig ig a o lib k e lu v c h i o m illa r К esimi fe ’ lning III shaxs shart mayli + bo ‘ ladi qurilmasi asosida ifodalangan gaplar kesimlik shakliga bog‘liq ravishda egasiz gapning vujudga kelishi kesimga bog‘liq ravishda egasiz gapning vujudga kelishi. 1.O‘timsiz fe’llar (masalan, bormoq, yurmoq, yugurmoq, qolmoq, erishmoq ) vositasiz to‘ldiruvchiga ega bo‘lganligi tufayli majhul nisbat shaklini olganda, gap egasiz qo‘llanadi: Bugun stadionga boriladi . К esimi fe ’ lning III shaxs shart mayli + bo ‘ ladi qurilmasi asosida ifodalangan gaplar ham o ‘ zbek tilida egasiz gaplarni hosil qiladi : 1. Hosilni o‘n-o‘n besh kunda yig‘ib olsa bo‘ladi. 3. Bu ig‘voning sabablarini tahlil qilsa bo‘ladi. Bunda kesimlarning yig‘ib ol, tahlil qil qismlari [W] (lug‘aviy birlik) va -sa bo‘ladi qismlari esa [Pm] voqelanishi. К esim ravishdoshning -(i)b shakli va bo‘lmoq fe’lining turli ko‘rinishlari bilan ifodalanganda ham egasiz gap vujudga keladi: 1. Bu xatning mazmunini birovga aytib bo‘lmaydi.(A.Qa h. ) 2. Falakka qo‘l uzatib, shamsu anvorni olib bo‘lmas. (Mashr.) Bu kesimlarda aytib bo‘l, olib bo‘l qismlari [W] va -maydi, -mas qismlari P m voqelanishi. Egasiz gapning o‘ziga xos turlari Atov gap Semantik-funksional shakllangan (so’z) gap O‘zbek tilidagi atov gap – egasiz gapning o‘ziga xos turi: 1. К eng sahro. Quruq cho‘l. Suv manbalaridan darak yo‘q. 2. Yoqimli ohang. Zavqli qo‘shiqlar. Anorxon yo‘llaridan to‘xtab tinglaydi. (I.R ah. ). Bu gaplar bir qarashda kesimsiz, faqat egadan iborat gaplardek tasavvur uyg‘otadi . Biroq gaplarni zamonlar bo‘yicha paradigmaga solsak, quyidagi ko‘rinish hosil bo‘ladi: Keng sahro – Keng sahro edi. Tun – Tun edi. Demak, atov gap – hozirgi zamon ko‘rinishidagi kesimdan iborat egasiz gap. So’z-gap ham egasiz gapning alohida ko‘rinishi: 1. – Bugun bormoqchimisan? – Ha. 2. – U ham bormoqchimi? – Yo ‘ q. 3. – Kitobni olasanmi? – Bo ‘ lmasam-chi! 4. Nasriddin xaltani uloqtirib yubordi: Ma! Sen to‘y! (« Afandi latifalari»dan ). 5. Salom, – dedi ko‘rishi bilan hamma birdan. Qo‘llar o‘tdi biqinlarning orasidan. Egasiz gap tilimizda chegaralangan bo‘lib, ular egali gapga nisbatan kam. Egali gap esa tilimizning me’yoriy xususiyatidan biri. Chunki gap markazini tashkil etuvchi kesimning tarkibidagi (kesimlik kategoriyasi) ning qismlaridan biri shaxs-son ma’nosi bo‘lib, u hamisha o‘zining to‘ldirilishini, muayyanlashtirilishini talab qiladi. Bu esa gaplarning egali bo‘lishini taqozo qiladi. Egali gap. Egali gap Egasi ifodalangan (nutqda namoyon bo‘lgan) gap Egasi ifodalanmagan (nutqda namoyon bo‘lmagan) gap Egasi ifodalangan gap. Kesimdagi kesimlik shakli, qo’shimchasi xususiyati va ularning o‘zaro munosabati tufayli nutqda egani tushirib qoldirish mumkin bo‘lmaydi. E’ TIBORIN GIZ UCHUN RA HMAT!

EGA

Bilib oling . Gap t ark ibida ma’lum so‘roqqa javob bo‘luvchi must aqil so‘z yok i so‘zlar birik masi gap bo‘lak lari hisoblanadi.

Ik k in c h i d a ra ja li b o ’la k la r T o ’ld iru v c h i A n iq lo v c h i H o l Gap bo’lak lari Bosh bo’lak lar Ega Kesim

Ega gap strukturasida o’ziga xos grammatik shakllanishi va ma’no funksiyasi bilan xarakterlanadi. Eganing asosiy ifoda materiali predmet( keng ma’noda) anglatuvchi bosh kelishikdagi so’zdir. Shuningdek, u so’zlar birikmasi orqali ham ko’rinadi. Ega o’zining shu xususiyatlari bilan gapdagi boshqa bo’laklardan ajralib turadi. Ega ikki sostavli gapning bosh bo’laklaridan biridir.

Ega gap kesimini shakllantiruvchi [Pm] – kesimlik kategoriyasida mujassamlashgan shaxs-son (Sh) ma’nosini muayyanlashtiruvchi gap kengaytiruvchisi hisoblanadi. Ega bevosita kesimlik shakli – [Pm]ga bog‘lanayotganligi tufayli, hol va kesim bilan birgalikda, gapning konstruktiv bo‘laklari qatoriga kiradi

O'xshashlar

Umumiy va taqsimlangan xotiraga ega tizimlar
Nutq nuqsoniga ega bolalarning idrok xususiyatlari
Yuridik ahamiyatga ega bo’lgan faktlarni belgilash to’grisidagi ishlar
Jazoni o’tash joylariga moneliksiz  kirish huquqiga ega bo’lgan organ va muasasalar
Parametrli tenglama va tengsizliklarni yechish usullari