AQSHning sharqdagi arab davlatlari va Isroil o’rtasidagi munosabat

Загружено в:

27.11.2024

Скачано:

0

Размер:

40.2763671875 KB

Скачать

MUNDARIJA
KIRISH.................................................................................................................3
1.1 AQSHning sharqdagi arab davlatlari va Isroil o’rtasidagi munosabat ...........6
1.2 Munosabatlarga aloqador mamlakatlar.........................................................14
ASOSIY QISM
2.1 AQSH va yaqin sharqdagi davlatlar bilan iqtisodiy hamkorlik
munosabatlari..18
2.2 Arab davlatlari va Isroil davlatlari o’rtasidagi xavfsizlik choralari...................23
XULOSA.............................................................................................................29
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR...........................................................31

KIRISH
Arab-Isroil ziddiyati ( arabcha : يليئار///سلإا يبر ///علا عار ///صلا A s7-S7irā al- Arabī ʿ ʿ
al-'Isrā'īlī , ivritcha יע ילארשיה ךוסכסה ) tushunchasi o z ichiga qariyb bir asrlik
ʻ
siyosiy va harbiy qarama-qarshiliklarni oladi. Ziddiyat zamirida sionist harakatlar
paydo bo lishi hamda
ʻ panarabchi va panislomchilar nuqtai-nazaridan arab-
musulmon yerlari, yahudiylar tomonidan esa vatan hisoblanmish hududda Isroil
davlati tuzilishi bilan bog liq muammolar yotadi.
ʻ
Usmonlilar imperiyasi yemirilishidan so ng hudud talashish maqsadidagi
ʻ
siyosiy qarama-qarshilik sifatida boshlangan bu ziddiyat yillar o tishi bilan keng
ʻ
miqyosli Arab-Isroil ziddiyatidan kichikroq, mintaqaviy miqyosdagi Isroil–
Falastin mojarosiga aylandi; biroq hamon arab va qisman musulmon mamlakatlari
Isroil davlatiga nisbatan dushman kayfiyatdadirlar.
Arab isroil munosabatlari AQSh va Isroil o'rtasidagi siyosiy, iqtisodiy, va savdo aloqalari
haqida. Bu munosabatlar tarihi ko'prigacha qayd etilgan va bir qancha soha bo'yicha
aloqalar o'z ichiga oladi, masalan, harbiy savdo, energiya, diplomatik munosabatlar va
h.k.
2000-yillarda, AQSh va Isroil munosabatlari atrofida muhim o'zgarishlar sodir bo'ldi.
Masalan, 2000 yilning boshlarida, AQSh Prezidenti Bill Clinton va Isroil rahbari Ehud
Barak orasida Barak Obama plani deb nomlangan muzokaralar o'tkazdilar, ammo ular
muvaffaqiyatsizlik bilan tugadi. Keyinchalik, AQSh prezidentlari George W. Bush va
Barack Obama dastlabki iqtisodiy va siyosiy reformalarni davom ettirdilar.
Donald Trump hukumatining 2017 yilidagi keldirganlikidan so'ng, AQSh va Isroil
munosabatlari ko'proq media va diqqatga sazovor bo'ldi. Trump hukumatining qarorlari
bilan AQSh Isroilni ta'qib qilganligi, Jerusalemni Isroilning paytida poytaxt qilish qarorini
qabul qilganligi kabi masalalar ko'p muhimo edi. Bundan tashqari, 2020 yilida AQSh va
Isroil qudratli diplomatik aloqalar to'g'risida aniq qaror qilgan Abraham accord
imzolandi.
Ushbu aloqalar AQSh va Isroil o'rtasidagi savdo aloqalarini yanada rivojlantirishga yo'l
ochdi va o'zaro diplomatik munosabatlarni kuchaytirdi. Bu munosabatlar, energetika
sohasida ishtirokni kengaytirish, harbiy savdo va h.k. kabi muammolarga qarshi ishonch
hosil qilish uchun muhim bo'ldi.
Arab isroil munosabatlari ayni vaqtda o'zgaruvchan va kompleksdir. Bu
munosabatlarni tashkil etadigan muammolar o'zgaruvchanliklar, soha yetukliklari,

dini va etnik kichikliklar, va geografiyaviy omillar, masalan, Sina yarim oroli,
Yo'rdan oqimlarida o'zgarishlar kabi omillar o'rtasidagi munosabatlar
o'zgaruvchilikka olib keladi.
Arab mamlakatlari bilan Isroil o'rtasidagi munosabatlar ko'pincha falajlar (su
manbalari) masalasi bilan bog'liqdir. Falajlar tugun va su manbalari, hususan
Yo'rdan oqimlarida, siyosiy hamda iqtisodiy masalalarga oid holda muhimdir.
AQSh va Isroilning bu falajlar va su manbalari muddatli va mustahkam aloqalar
o'rniga kiritilgan davlatlarga keng tarqalgan ta'minotni ta'minlashda katta
ahamiyatga ega.
AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlarda iqtisodiy aloqa ham muhim o'rin
egallaydi. AQSh, Isroilning eng katta savdo hamkori va sotish bozorida birinchi
o'rin egallagan davlatlaridan biri hisoblanadi. Bu ikki mamlakat o'rtasidagi savdo
ularning ikkala mamlakat uchun foydali bo'lishi mumkinligini ko'rsatib turadi.
Diplomatik munosabatlarning yanada rivojlanishi, sirtqi aloqalar o'rniga
kiritilgan davlatlarga Isroil va AQSh o'rtasidagi munosabatlarni yanada
murakkablashtiradi. Bu mamlakatlar o'rtasidagi mazkur munosabatlar, boshqa
mamlakatlar, masalan, Bahrain, Birlashgan Arab Amirliklari (BAE), va Uaruning
Yerushalimga elchixonasi ochildi.
Bir nechta yillik davom etayotgan diplomatiya yoki savdo aloqalari ham
AQSh va Isroil munosabatlarini yanada yanada kuchaytiradi. Misol uchun,
Isroilning tekisligi bilan ta'minlangan ta'sirchan innovatsiyalar va texnologiyalar
AQSh kompaniyalari bilan hamkorlik qilish imkoniyatlarini ochadi. Bu,
texnologiyalar, sibernetika, tibbiyot, agro-sanoat, va aviasozlovchi sohalar kabi
muammolar yechimlari va innovatsiyalarga ko'rsatilgan ilg'or ko'rsatishlar orqali
ifodalangan.
Diplomatik o'rinbosariyalar va mahalliy tarixiy qarorlar ham munosabatlarni
o'zgarishi mumkin bo'lgan muhim omillar sifatida ko'rinadi. Bu, masalan, AQSh
prezidentining yer elchixonasini Yerushalimda ochish qarorlari, Qudsiyoq

misyonining ochildi deb hisoblanadi. Bunday qarorlar o'z navbatida o'zaro
munosabatlarda o'zgarishlarga olib kelishi mumkin.
AQSh va Isroil munosabatlari tuzumlarini o'z ichiga olgan dastlabki qadam
bo'lgan Abraham Accord (Ibrohim Shartnomasi), bu munosabatlarni siyosiy,
iqtisodiy va diplomatiya sohalarida yanada kuchaytirishni maqsad qiladi. Bu
shartnoma Isroil va bir nechta Arab mamlakatlari o'rtasida diplomatik aloqalarni
o'z ichiga oladi va savdo, sayohat, madaniy munosabatlar va boshqa sohalarda
ishtirokni oshiradi.
Xususan, AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, boshqa mamlakatlarga
tegishli strategik savdolar, iqtisodiy hamkorlik va harbiy tashqi siyosiy
muammolarda katta o'rin egallaydi. AQSh va Isroilning birlashgan ta'siri xususiy
tarixiy, iqtisodiy va iqtisodiy sohalarda sezilarli bo'lishi sababli, ularning
o'rtasidagi munosabatlar ko'p yonalishda ta'sirchan.
Bundan tashqari, AQSh va Isroilning xavfsizlik va mudofaa sohalarida
hamkorlik qilishi katta ahamiyatga ega. Ular terrorizmga qarshi kurash,
fuqaroliklar, soxta va miyofa sanoati, va kiberxavfsizlik kabi jihatlar bo'yicha
hamkorlik qilishadi.
AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar o'zaro samarali xavfsizlik
hamkorlik va kontrterrorizm operatsiyalari orqali ham ko'p o'zgaruvchiliklarga olib
kelmoqda. Bu munosabatlar AQSh va Isroilning xavfsizlik va mudofaa sohalarida
taqatlanib, faollik ko'rsatishiga yordam beradi.
1.3 AQSHning sharqdagi arab davlatlari va Isroil o’rtasidagi munosabat

Arab isroil munosabatlari global xavfni boshqarishda ham muhim bir qismni
tashkil etadi. AQSh va Isroil munosabatlari dunyo miqyosidagi xavfni
boshqarishda katta o'rin egallaydi, masalan, atom energiyasining doimiy
to'xtatilishi, regional destabilizatsiya va terrorizmga qarshi kurashni o'z ichiga
oladi.
AQSh va Isroilning qo'shimcha ko'p yillik davom etayotgan harbiy
hamkorliklar, masalan, ishonchli raketlar va boshqa harbiy texnologiyalarni o'z
ichiga oladi. Bu hamkorliklar o'zaro xavfni qisqartiradi va o'zgaruvchanliklarga
qarshi kurashishda yordam beradi.
Bunday muhim masalalar uchun AQSh va Isroil o'rtasidagi
munosabatlarning yanada yirikroq, kengroq va mustahkamroq bo'lishi muhimdir.
Bu munosabatlar global xavfni boshqarish, mamlakatlarning xavfni oldini olish va
xavfsizlikni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi.
Bir qancha mamlakatlar va xorijiy siyosatchilar AQSh va Isroil
munosabatlarining o'zgarishlariga aloqador bo'lib kelganlar. Bu munosabatlar,
o'zaro xavfni boshqarishda ko'proq tajribali va ko'p tomondan qo'llaniladigan
usullar, strategiyalar va tashqi qarorlar asosida ko'proq muvaffaqiyatga erishishga
yo'l ochadi. Masalan, ABSh va Isroil munosabatlari dastlabki o'rtasida ishonchli
hamkorlikni rivojlantirishga yordam beradi va shuningdek, o'zaro xavflarga qarshi
qo'shimcha qadam atishga yordam beradi.
Bundan tashqari, AQSh va Isroil munosabatlari mamlakatlarning
diplomatiya va xavfsizlik sohalaridagi ko'rsatkichlarini oshiradi. Ular birgalikda
qo'rg'oshinlik, xavfsizlik va inson huquqlarini himoya qilish bo'yicha hamkorlikni
rivojlantirishadi.
AQSh va Isroil munosabatlari mamlakatlararo savdo, iqtisodiy aloqa va
texnologik almashishlarni ham ta'sirlantiradi. Ular bir-birining iqtisodiy
rivojlanishi uchun zarur bo'lgan sanoatlar va sohalar orasidagi ishbilarmonlikni
oshiradi va bir-birlariga eng so'nggi innovatsiyalarni taqdim etadi.

AQSh va Isroil munosabatlari, regional masalalar va tarixiy aloqalarni ham
ta'sir etadi. Arab isroil munosabatlari, Orta Sharq va Sharqiy Osiyo bo'ylab keng
tarqalgan turli mamlakatlar, masalan, Saudiya Arabistoni, Misr, Yordaniya, va
Qotar kabi, o'rtasidagi munosabatlar va shaffoflashishlar orqali ham ta'sir
ko'rayotgan.
AQSh va Isroil munosabatlari, o'zaro ta'sir hamda AQSh va arab
mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlarga ko'p tomondan tesir ko'rsatadi. Masalan,
arab mamlakatlari AQSh va Isroil munosabatlari bo'yicha kutilmagan qadamlar
bilan ta'sirga uchraydi va bunday qadamalarga qarshi chiqishadi. Bunday aloqalar
global xavfni boshqarishda muhim bir rolni o'ynaydi va regional barqarorlik va
mustaqillikka ko'rsatilgan hisoblanadi.
AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar maqbul va qonuniy platformalar
orqali ham olib boriladi. Bu, diplomatik, iqtisodiy, harbiy va boshqa sohalar ustida
muvofiqlashgan qo'llanmalarni o'z ichiga oladi. Misol uchun, diplomatik
xususiyatlar bilan bir nechta savdo shartnomalari va tashqi iqtisodiy aloqalar o'zaro
bog'liqlilik o'rniga kiritilgan. Buning natijasida, AQSh va Isroil o'rtasidagi
munosabatlar o'zaro foydali va mustahkam bo'lgan. Bundan tashqari,
ixtisoslashtirilgan harbiy tajribalar almashish va texnikaviy o'zgarishlarni ham o'z
ichiga oladi, bu esa ularning xavfsizlik va mudofaa sohalaridagi hamkorliklarini
kuchaytiradi.
AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, o'zaro qaram-qarshi kutilmaganda,
shuningdek, arab dunyosining ko'rsatgichi bo'lib qolishi ham mumkin. Arab
mamlakatlar va umumiy arab jamiyati AQSh va Isroil munosabatlariga qarshi
chiqishini ko'rsatishlari mumkin, uning natijasida boshqa diplomatik yechimlarni
qo'llash, yoki mamlakatlararo aloqalar va sohalar uchun alternativ variantlar izlashi
mumkin.
AQSh va Isroil munosabatlari o'zaro xavfni boshqarish, diplomatiya,
iqtisodiy aloqalar, harbiy hamkorlik va ko'p yonalishda ta'sirchan bo'lishi sababli,
ularning dunyodagi ko'pgina mamlakatlar tomonidan kuzatishiga sabab bo'lishi

mumkin. Bu munosabatlar, global siyosatning keng doirasini va mamlakatlarning
o'zaro munosabatlarining boshqa xususiyatlarini o'z ichiga oladi.
AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlarning mohiyati, ikkala mamlakatning
siyosiy ko'rsatkichlari, iqtisodiy o'lchamlari, harbiy qobiliyatlarining o'lchamini o'z
ichiga oladi. Bu munosabatlar o'zaro qo'rg'oshinlik, kengashiya diplomatiya,
iqtisodiy hamkorlik va xavfsizlik sohasidagi ko'rsatkichlarni oshirishda katta rol
o'ynaydi. AQSh va Isroil munosabatlari, umumiy tarixda yuzaga kelayotgan
muammolarga qarshi kurashishda ham kritik muhimlikka ega.
AQSh va Isroil munosabatlari o'rtasidagi diplomatik muzokaralar va
hamkorliklar odatda regional va global masalalarda ham ta'sir qiladi. Ular
qo'shimcha mamlakatlar, shuningdek, Yevropa Ittifoqi, Rusiya Federatsiyasi,
Xitoy, Yaponiya va boshqa mamlakatlar bilan ham ko'p o'rtasida keladilar. Bu
munosabatlar dunyo siyosatining katta qismidir va dunyodagi boshqa
mamlakatlarga ham ta'sir ko'rsatishiga olib keladi. Misol uchun, AQSh va Isroil
munosabatlari o'rtasidagi muzokaralar Iran, Koreaning Shimoliy Qirg'izistoni va
boshqa mamlakatlarning atom energetikasi, regional stabilnost va dunyo xavfi
bo'yicha ham ta'sir qiladi.
AQSh va Isroil munosabatlari ayni vaqtning o'zida regional va global
amaliyotlarga ham ta'sir qiladi. Ular o'rtasidagi diplomatik va iqtisodiy
munosabatlar, sarmoyaviy hamkorliklar, siyosiy ta'sir va boshqa sohalar o'rtasidagi
muzokaralar shaffoflashishlarga asosiy ta'sir qiladi. Bunday munosabatlar,
ko'pgina yilda dunyo siyosati va xavfsizlikni shakllantirishda katta o'rin egallaydi
va regional ko'rsatkichlarni o'zgarishi mumkin. Bundan tashqari, AQSh va Isroil
munosabatlari umumiy global qoniqishni ham ta'sir qiladi va dunyo siyosatining
so'nggi o'zgarishlarida katta rol o'ynaydi.
AQSh va Isroil munosabatlari ko'p tomondan ham muammolarni hal qilishga
intiladigan jarayonlarni ham o'z ichiga oladi. Masalan, Palestin bo'ylab davom
etayotgan muzokaralar, Sina yarim oroli, Suriya konflikti va boshqa regional xavfli
jarayonlar AQSh va Isroil munosabatlariga shakllangan ta'sirni o'z ichiga oladi.

Ular o'rtasidagi muzokaralar va kelishuvlar odatda dunyo jamoatlari, xalqaro
tashkilotlar va boshqa mamlakatlar tomonidan kuzatiladi va ko'rib chiqiladi. AQSh
va Isroil munosabatlari dunyo siyosati va xavfsizlik muammolari bilan bog'liq
ko'pgina muzokaralar uchun ham muhim bo'lgan platforma sifatida xizmat qiladi.
AQSh va Isroil munosabatlari, global rivojlanish va inovatsiyalar sohasidagi
hamkorlikni yanada kuchaytiradi. Bu mamlakatlar o'rtasidagi yirik texnologik
almashishlar, bilim va yodgorlik sohasidagi hamkorliklar, tibbiyot,
nanotexnologiyalar, energiya sohasidagi innovatsiyalar va boshqa sohalar o'rtasida
birgalikda ishlashni o'z ichiga oladi. AQSh va Isroil hamkorlik qilish orqali yangi
texnologiyalar va innovatsiyalarni rivojlantirish, o'rta va uzluksiz muddatli
mafkuralar o'tkazish, va xalqaro inovatsiyalar sohasidagi boshqa amaliyotlarda
ishtirok etish imkoniyatlarini oshiradi. Bu hamkorliklar dunyodagi sifatli
inovatsiyalarni taqdim etish va global rivojlanishga muhim ta'sir ko'rsatish
imkoniyatlarini ta'minlaydi.
AQSh va Isroil munosabatlari mamlakatlararo savdo aloqalarining yanada
rivojlanishiga ham olib keldi. Bu munosabatlar, savdo-almashtirishni oshirish,
bozorlarga kirishni osonlash, sanoatni rivojlantirish, ish o'rinlarini yaratish va
boshqa iqtisodiy sohalar bo'yicha hamkorlikni o'z ichiga oladi. AQSh va Isroil, bir-
birining import va eksportni osonlashtirish uchun qo'shimcha tartibotlar olib keldi
va bu, o'zaro savdo aloqalarini kengaytirishga yordam berdi. Bu munosabatlar,
xususiy sektorlarda ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatish sohasida iqtisodiy
rivojlanishni ta'minlash uchun o'zaro iqtisodiy hamkorlikni yanada kuchaytiradi.
AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, boshqa mamlakatlarga ta'sir qilgan
davlatlararo munosabatlar uchun ham muhimdir. Ular, Boshqaruv bo'yicha xizmat
ko'rsatish, moliyaviy ko'rsatkichlarni oshirish, sanoat rivojlanishini yaxshilash va
boshqa sohalarda ishtirokni kuchaytirish orqali global rivojlanish va xalqaro
inovatsiyalarni ta'sir qilishda ham o'zlarini qo'llaydilar. AQSh va Isroil
munosabatlari o'zaro diplomatiya, siyosat va iqtisodiy hamkorlik orqali, dunyodagi

eng muhim muammolarga jiddiy yondashishni davom ettirishda katta muhim rol
o'ynaydi.
AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, dini, madaniy, va ijtimoiy
bog'liqlarning yanada rivojlanishiga ham ta'sir ko'rsatadi. Bu munosabatlar yaxshi,
yengil va kuchli aloqalarni qo'llab-quvvatlash va o'zaro o'zaro qarorlashish, ta'lim,
madaniy bilim va turizm sohalarida hamkorlikni rivojlantirishni o'z ichiga oladi.
Bundan tashqari, AQSh va Isroil munosabatlari diniy va madaniy moliyaviy
masalalar, tarixiy meroslar, san'at va madaniyat sohasidagi almashtirishlar orqali
o'zaro o'zaro ko'rsatkichlarni yanada yaqinroq qilishga ham yordam beradi.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlar tarixan murakkab bo'lgan.
Ular o'rtasidagi munosabatlar odatda Palestina-Israel munosabatlari, Yerushalim
masalasi, va arab mamlakatlarining Isroil bilan normalizatsiya qilishiga oid chet
elchixonalar orqali olib borilgan muzokaralar kabi mohiyatda davom etib kelgan.
Keyinchalik, AQSh prezidenti Donald Trumpning 2020 yilning avugust
oyida e'lon qilgan Abraham Shartnomasi orqali Isroil bilan Birlashgan Arab
Amirliklari (BAE) va Bahrain kabi arab mamlakatlari orasida diplomatik
normalizatsiyaga olib kelgan. Bu qadam, regional davolarning o'zgarishi va AQSh
bilan Isroil o'rtasidagi munosabatlarining yangi bosqichga o'tishiga yo'l ochdi.
Boshqacha Arab mamlakatlari ham Isroil bilan normalizatsiyaga qarshi
chiqishmoqda, shuningdek, bir qancha arab mamlakatlari Isroil bilan diplomatik
munosabatlar o'rniga kiritilgan BAE va Bahrainga ta'sir ko'rsatmoqda. Bunda
AQSh tomonidan qo'llanilgan diplomatik va iqtisodiy boshqarma, shuningdek, irk
bilan ta'sirli joriy qurilish, mamlakatlarning ekonomik, texnologik va savdo
aloqalarini oshirish imkoniyatlarini ta'minlash uchun qo'llanilmoqda.
Ushbu normalizatsiya doirasida bir nechta mamlakatlar, masalan, Umman,
Sudan va Marokash, Isroil bilan diplomatik aloqalarni o'z ichiga olgan yoki ularni
o'rtacha diplomatiya aloqalari bilan mustahkamlashga oid aniq ko'rsatkichlar
berishadi. Bu normalizatsiya, regional stabilnost va hamkorlikning o'sishiga
ko'rsatilgan qat'i ishonchdir.

Arab mamlakatlari bilan Isroil o'rtasidagi normalizatsiya umumiy tarixiy
jarayonni o'z ichiga oladi, chunki ko'pgina arab mamlakatlari avvalgi yillarda Isroil
bilan rasmiy munosabatlarni rad etganlar edi. Bu normalizatsiya, regional
islohotlarning rivojlanishiga, diplomatiya yordamida o'zaro qarashlar bo'yicha
muzokaralar olib borishga imkon beradi va umumiy ravishda Barak Obama va
George W. Bush dastlabki dasturlaridan farq qiladi.
Bu normalizatsiyalar, boshqacha Arab mamlakatlarning o'zaro
munosabatlari, region va dunyo siyosatida ham o'zgarishlarga olib kelishi mumkin.
Arab-Israel munosabatlari, ko'pgina yillardir regional bozorlarda, sarmoyaviy
hamkorlikda va xavfsizlik sohasidagi ko'rsatkichlarda o'zgarishlarga olib kelgan.
Shuningdek, bu normalizatsiyalar, palestinaliklar bilan maslahatlarni o'z ichiga
olgan to'g'ri yo'l ochish uchun ham imkoniyat yaratadi. Bunday aloqalar, barcha
tomonlama foyda olishi mumkin va regional tashqi yo'nalishlar uchun qo'llanilishi
mumkin bo'lgan qo'llanmalar va tadbirlar qo'llanish imkoniyatini yaratishi
mumkin.
Bu normalizatsiyalar, regional ekonomik integratsiyani yanada kuchaytirish
va ortiqcha savdo, investitsiyalar va ish o'rinlari yaratish imkoniyatlarini ochildi.
Bundan tashqari, bu normalizatsiyalar boshqa mamlakatlarga, masalan, AQSh va
evropa davlatlariga, regional xavflar va muammolarga qarshi kurashishda keng
qo'llanilishi mumkin bo'lgan hamkorlik imkoniyatlarini ochildi. Barcha bu
ko'rsatgichlar AQSh, Isroil va arab mamlakatlarining o'zaro munosabatlari uchun
yangi tartibotlar, imkoniyatlar va o'zaro aloqalarni rivojlantirishga yo'l ochadi.
Bunday normalizatsiyalar, mamlakatlararo munosabatlarni yanada ko'proq
integratsiyalash uchun ham imkoniyatlar yaratadi. Bu integratsiya, ta'lim,
madaniyat, sarmoya va boshqa sohalarda hamkorlikni oshirish orqali regional va
global jamoatning rivojlanishiga yordam berishi mumkin. AQSh, Isroil va arab
mamlakatlari o'rtasidagi bu tur taalluqli normalizatsiyalar regional xavf va
muammolarga qarshi hamkorlikni kuchaytirish, inson huquqlarini himoya qilish,
dini va madaniy tinchlikni oshirish va yaxshi-axloq to'g'risidagi o'zaro

tushunchalarini rivojlantirish uchun birinchi qadamni bildirishi mumkin. Bunday
integratsiya faoliyati o'zaro aloqalarni rivojlantirish, insoniy va madaniy
hamkorlikni oshirish va mustaqil va barqarorlikda rivojlantirilgan mamlakatlarga
yo'l ochishga olib keladi.
Bu normalizatsiyalar, o'z navbatida, regional munosabatlarni o'z ichiga olgan
mamlakatlarning dunyodagi ahamiyatini yanada oshirdi. Bu mamlakatlar, dunyo
siyosati va iqtisodiyoti bilan bog'liq ko'pgina mohiyatlarda ishtirok etadilar va
ularning o'zaro munosabatlari global xavfsizlik, energiya istiqbollari, ishlab
chiqarish va savdo, inson huquqlari va demokratiya, dini va madaniy huquqlar va
boshqa muhim sohalar bo'yicha global ko'rsatkichlarda ham muhim rol o'ynaydi.
Bunday normalizatsiyalar o'z navbatida mamlakatlararo tinchlik, barqarorlik va
iqtisodiy rivojlanishni kuchaytirishga xizmat qilishi mumkin.
Bundan tashqari, AQSh, Isroil va arab mamlakatlari o'rtasidagi
normalizatsiyalar, regional va global savdo va investitsiyalar, innovatsiyalar va
texnologiyalar almashishlari, turizm, ta'lim, tibbiyot, energiya va infratuzilma
sohalarida hamkorlikni kengaytirish imkoniyatlarini ochadi. Ular bir-birlari uchun
bozorlar, investitsiya va ish o'rinlarini yanada rivojlantirish, boshqa sohalar
bo'yicha hamkorlikni o'z ichiga olgan, va global rivojlanishga yo'l ochadigan
imkoniyatlar yaratishga intiladilar.
Bu normalizatsiyalar, o'z navbatida, diplomatik va siyosiy ravishda ko'p
tomondan qo'llaniladi. Ular, mamlakatlararo muzokaralar va dunyo siyosati
bo'yicha ishonchli va mustaqil muammolarni hal qilishda muhim vazifalarga duch
keldi. AQSh, Isroil va arab mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, global
muammolarga qarshi birgalikda ishlash, amaliy yordam, va birgalikda yechish
uchun ko'proq muhimdir. Bu normalizatsiyalar, o'z navbatida, tinchlik, barqarorlik
va mustaqillikda mustaqil, sodda va ishonchli mamlakatlarning o'zaro
munosabatlarini kuchaytirish imkonini ochadi.
Bu normalizatsiyalar, regional hamkorlikning yanada rivojlanishiga ham
ko'rsatilgan ta'sirga ega. Ular, Arab mamlakatlari, Isroil va AQSh o'rtasidagi

ekonomik, iqtisodiy va harbiy hamkorlikni yanada kuchaytirishga yordam beradi.
Bunday hamkorliklar, regional xavflarga qarshi kurashish, ekologik muammolarga,
inson huquqlari va demokratiya ko'rsatkichlarini oshirish, shuningdek, ta'lim,
tibbiyot va sanoat sohasida yangiliklar olib kelish imkoniyatlarini yanada oshiradi.
Ular o'zaro mafkura, ta'sir va maslahatlarda to'g'riyo'lcham ishlaydilar, shuningdek,
o'zaro munosabatlarini kengaytirish va ko'proq amaliy hamkorlikni rivojlantirishga
qaratilgan.
Bu normalizatsiyalar, o'z navbatida, xalqaro tashkilotlar va mamlakatlararo
forumlar orqali ham ko'proq boshqa mamlakatlarga namoyish etilgan. Ular, dunyo
jamoasining diqqatini jalb etdi va qo'llanilayotgan muammolarga qarshi samarali
jarayonlar bo'lib chiqdi. Shu bilan birga, bu normalizatsiyalar boshqa
mamlakatlarga, masalan, Orta Osiyo, Afrika, Yevropa va boshqa hududlarda o'zaro
hamkorlikni yanada rivojlantirishda ham imkoniyatlar yaratmoqda. Bunday
normalizatsiyalar, regional va global xavf, iqtisodiy islohotlar, inson huquqlari va
demokratiya, ekologik muammolar va boshqa muhim masalalarni hal qilishda o'z
xisobiga o'rin oladi.
Bu normalizatsiyalar o'zaro aloqalarni kengaytirish va ularning natijalarini
o'rganish, o'zaro munosabatlar va o'sishi xalqaro tashkilotlar, shuningdek,
Birleshgan Millatlar Tashkiloti (BMT), Arab Ittifoqi va boshqa tashkilotlar
tomonidan qo'llanilgan yangi ko'rsatkichlarga yordam beradi. Bunday
munosabatlar, mamlakatlararo isbirliği va tushuncha o'zgarishi orqali global
rivojlanish va tinchlikning yanada mustahkamlanishiga ko'maklashadi.
Bularning natijasida, AQSh, Isroil va arab mamlakatlari o'rtasidagi
munosabatlar o'zaro tinchlik, barqarorlik va mustaqillikni ta'minlash uchun ko'plab
strategiyalarni amalga oshirish imkonini oladi. Bu normalizatsiyalar, region va
dunyo bo'ylab sog'liqni saqlash, ekologik himoya, iqtisodiy rivojlanish, inson
huquqlari va demokratiya, madaniyat va diniy barqarorlik, hamkorlik va tushuncha
o'zgarishi, va boshqa muhim muammolar uchun ham sifatli yondashishni o'z ichiga
oladi.

1.2 Munosabatlarga aloqador mamlakatlar
AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar global xavfni boshqarish, regional
barqarorlik, ekonomik iqtisodiy aloqalar, harbiy hamkorlik, madaniy almashtirish
va boshqa sohalarda hamkorlikni rivojlantirishda muhimdir. Ular o'zaro yomon
rivojlanish, xavf va muammolarga qarshi kurashish, ko'proq barqarorlik va tinchlik
uchun birgalikda ishlashda qat'i qo'llaniladi. Bu munosabatlar, umumiy ravishda
dunyo bo'ylab regional va global muammolarga yechim topishda ham muhim o'rin
egallaydi.
Boshqa mamlakatlar ham AQSh va Isroil munosabatlariga o'rtacha
yondashishga e'tibor qaratadilar, chunki ularning o'zaro munosabatlari dunyo
siyosati va xavfsizligi uchun muhimdir. Masalan, Yevropa Ittifoqi, Rusiya
Federatsiyasi, Xitoy, Hindiston, Yaponiya, Turkiya, Qo'shko'lma mamlakatlari,
janubiy koreya kabi mamlakatlar ham bu munosabatlarga e'tibor berishadi. Ular
AQSh va Isroil munosabatlarining regional va global xavfsizlik, barqarorlik va
inson huquqlarini ta'minlashdagi muhim rolidan qat'i nazar ko'radilar. Bunday
mamlakatlar o'z munosabatlari orqali ham AQSh va Isroil munosabatlari bilan
o'zaro ishbilarmonlik va hamkorlikni rivojlantirishga intiladilar.
AQSh va Isroil munosabatlari, dunyo bo'ylab ko'p tomondan e'tibor qozonishgan,
chunki ularning o'zaro munosabatlari global xavf, stabilnost, va inson huquqlari
uchun katta ahamiyatga ega. Buning natijasida, AQSh va Isroil munosabatlari
boshqa mamlakatlarning ham qo'llanishini kutadi, chunki ular o'zaro munosabatlari
orqali global muammolarni hal qilishda muhim rol o'ynaydilar. Bu munosabatlar,
dunyo jamoasi uchun amalda muhim qarorlar va tavsiyalar berishda ham
ahamiyatga ega.
AQSh va Isroil munosabatlari dunyo bo ylab ham qo llaniladigan, chunkiʻ ʻ
ularning o zaro munosabatlari regional va global xavfsizlik, barqarorlik, inson
ʻ
huquqlari va demokratiya, iqtisodiy rivojlanish va madaniy almashtirish sohasidagi

muhim rolidan qat'i nazar ko'zdan o'tkaziladi. Shuningdek, ular o'zaro
munosabatlarini oshirish va yangi ko'rsatkichlarga yetkazish orqali dunyo bo'ylab
tinchlik va barqarorlikni ta'minlash uchun strategik partnyorlikni takviyalashda
muhimdir. AQSh va Isroil munosabatlari boshqa mamlakatlarning ham o'z
munosabatlari orqali o'zaro hamkorlikni rivojlantirishda o'rtacha platforma sifatida
ham qo'llaniladi.
Bu munosabatlar, dunyodagi ko'pgina mamlakatlar tomonidan diqqat bilan
kuzatiladi, chunki ularning o'zaro munosabatlari global xavf, stabilnost, va inson
huquqlari uchun katta ahamiyatga ega. Buning natijasida, AQSh va Isroil
munosabatlari boshqa mamlakatlarning ham qo'llanishini kutadi, chunki ular o'zaro
munosabatlari orqali global muammolarni hal qilishda muhim rol o'ynaydilar. Bu
munosabatlar, dunyo jamoasi uchun amalda muhim qarorlar va tavsiyalar berishda
ham ahamiyatga ega.
Bu munosabatlar ayni paytda boshqa mintaqa va mamlakatlar uchun ham bir
misol bo'lib xizmat qiladi, chunki ular AQSh va Isroil o'rtasidagi o'zaro
ishbilarmonlik va ko'proq muhim masalalarni hal qilishga doimo intiladilar. Misol
uchun, AQSh va Isroil munosabatlari, Orta Sharq, Afrika, Yevropa va boshqa
hududlardagi mamlakatlarga global xavf, iqtisodiy va ijtimoii rivojlanish, inson
huquqlari va demokratiya, ekologik muammolar va boshqa muhim masalalarni hal
qilishda o'z xisobiga o'rin oladi. Bunday munosabatlar, dunyodagi ko'plab
mamlakatlar uchun ham bir misol bo'lib, ularga xavfni boshqarishda, ko'p
tomondan yordam berishda muhim rol o'ynaydi.
Bu munosabatlar, AQSh, Isroil va boshqa mamlakatlar o'rtasidagi
diplomatik, iqtisodiy, va harbiy hamkorlikni ham o'z ichiga oladi. Ular dunyodagi
ko'p tomondan o'zgarishlarga, xususiy siyosat va tashqi siyosat muammolariga, va
regional xavflarga olib keladi. Bunday munosabatlar, global xavf va muammolar
bilan kurashishda birlikda ishlashning muhim masalalari ham hisoblanadi. Bu
munosabatlar, dunyodagi ko'p tomondan mamlakatlar uchun ham yaxshi, tinch va
barqaror munosabatlar o'rnatish imkoniyatini oshiradi.

AQSh, Isroil va boshqa mamlakatlar o'rtasidagi munosabatlar dunyo
siyosatidagi asosiy taraqqiyot birlashmalardan biridir. Bu munosabatlar, regional
va global masalalarni hal qilish, inson huquqlarini himoya qilish, demokratiya va
barqarorlikni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Ular o'zaro diplomatiya, siyosat,
iqtisod, sarmoya, madaniyat va boshqa sohalarda birgalikda ishlash orqali tinchlik
va barqarorlikni oshirish uchun kuchli imkoniyatlar yaratadi. Bu munosabatlar,
boshqa mamlakatlar uchun ham namoyish etishga duch kelaydi va umumiy
ravishda xalqaro jamiyatga yaxshi yo'l ko'rsatish imkonini beradi.
AQSh, Isroil va boshqa mamlakatlar o'rtasidagi munosabatlar, global
rivojlanish, iqtisodiyot, va inson huquqlari uchun muhim bo'lgan omillarga qarshi
kurashishda yordam beradi. Ularning o'zaro ishbilarmonliklari, dunyo siyosatidagi
boshqa mamlakatlarga ham imkoniyatlar yaratadi, ularning o'zaro
munosabatlarining o'sishiga olib keladi. AQSh va Isroil munosabatlari bu
mamlakatlararo aloqalar taraqqiyotida muhim o'rin egallaydi va ulardagi
yangiliklar dunyodagi boshqa mamlakatlarning ham munosabatlarini o'zgartirishi
mumkin.
AQSh, Isroil va boshqa mamlakatlar o'rtasidagi munosabatlar, o'zaro
ishbilarmonlik va birgalikda ishlashga bo'lgan intiladlar bilan birga, regional va
global ko'rsatkichlarni oshirish, dunyodagi o'zaro barqarorlik va xavfsizlikni
ta'minlashda ham katta rol o'ynaydi. Bu munosabatlar, dunyo siyosatidagi ko'pgina
muammolarga, masalan, terorizm, kiber xavfsizlik, ekologik muammolar,
migratsiya, vaqtincha vaqtincha pandemiyalar kabi muammolarga yechim topishda
ham muhimdir. AQSh, Isroil va boshqa mamlakatlar o'rtasidagi munosabatlar
dunyodagi tinchlik va barqarorlikni ta'minlashning yaxshi yo'lida kerakli bo'lgan
mamlakatlararo hamkorlikni ta'minlaydi.
AQSh, Isroil va boshqa mamlakatlar o'rtasidagi munosabatlar dunyo
siyosatining bir ko'p tomondan e'tkazgan ko'rsatkichlardan biridir. Ularning o'zaro
ishbilarmonlik va hamkorliklari global muammolarga o'zlarining qo'llanilishi va
dunyodagi mustaqil va barqarorlikni ta'minlashda ahamiyatli o'rin o'ynaydi. Bu

munosabatlar boshqa mamlakatlarga ham yaxshi namoyish etish uchun moddiy va
diplomatiya yordam beradi.
AQSh, Isroil va boshqa mamlakatlar o'rtasidagi munosabatlar, regional va
global rivojlanishni ta'minlashga yordam beradi. Ularning o'zaro ishbilarmonlik va
ko'proq tomondan ishlashlari, dunyodagi ko'plab muammolarga qarshi kurashishda
muhim rivojlanishlar ko'rsatadi. Bu munosabatlar o'zaro munosabatlarni yanada
kuchaytirib borish, qo'llanilayotgan muammolarga yechim topish, va dunyodagi
umumiy tinchlik va barqarorlikni ta'minlashda o'zlarining rolini oshirish orqali,
dunyo siyosatida o'zlarining o'rnini ta'minlashda ham muhimdir.
ASOSIY QISM
2.1 AQSH va yaqin sharqdagi davlatlar bilan iqtisodiy hamkorlik munosabatlari

AQSh va yaqin sharq mamlakatlari, ekonomik hamkorlik munosabatlari
orqali o'zaro aloqalarni oshirishadi. Bu mamlakatlar, savdo-almashtirish,
investitsiyalar, sarmoya va boshqa sohalarda hamkorlik qilish orqali ekonomik
rivojlanish va mustaqillikni ta'minlash uchun ko'p imkoniyatlarga ega. Bu
munosabatlar, AQSh bilan bir qancha yaqin sharq mamlakatlari, masalan, Saudiya
Arabistoni, Birlashgan Arab Amirliklari (BAE), Kuvayt, Qotar, va boshqalar
orasida rivojlanish uchun keng doirasiga ega.
Bu mamlakatlar o'rtasidagi iqtisodiy hamkorlik munosabatlari, energiya
sohasida, sanoat va infrastrukturani rivojlantirish, transport va logistika, sarmoya
va boshqa sohalarda ishbirliklarni o'z ichiga oladi. Hamda, o'zaro savdo-
almashtirishni oshirish uchun tartibotlar tuzish, investitsiyalar, sanoatni
rivojlantirish, ish o'rinlarini yaratish, va boshqa iqtisodiy sohalar bo'yicha
hamkorlikni ta'minlash uchun yordam beradi. Bu munosabatlar, iqtisodiy
taraqqiyotni mustahkamlash va xalqaro bozorlarga kirishni yanada
osonlashtirishga yordam beradi.
Bu mamlakatlar o'rtasidagi iqtisodiy hamkorlik munosabatlari savdo, sanoat,
energiya, moliyaviy tizimlar, tekhnologiyalar va innovatsiyalar, ta'lim, turizm va
boshqa sohalarda o'zaro aloqalarni o'z ichiga oladi. Ular o'zaro savdo-
almashtirishning yanada oshirilishi, texnologik almashish, innovatsiyalar, ishlab
chiqarish, sanoat va infrastrukturani rivojlantirish, transport va logistikani
takomillashtirish, moliyaviy va bank sohasidagi aloqalarni rivojlantirish,
investitsiyalar va sarmoya olish uchun tartibotlar tuzish, ta'lim va yuqori
texnologiyalar sohasida ko'p tomondan hamkorlikni ta'minlash uchun keng
imkoniyatlarga ega. Bu munosabatlar, mamlakatlarning iqtisodiy taraqqiyoti, ish
o'rinlari yaratish, ishlab chiqarish va xizmat ko'rsatishning rivojlanishi, uning
ustuvor moliyaviy institutlarini o'zlashtirish va boshqarish uchun yordam beradi.
Bu mamlakatlar o'rtasidagi iqtisodiy hamkorlik munosabatlari, energiya
sohasida ham keng qamrovli hamkorliklarni o'z ichiga oladi. Misol uchun, AQSh
va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi energiya savdo-almashtirish munosabatlari

kengayadi. AQSh, neft va gazni iste'mol qiladigan mamlakatlarga, masalan,
Suudiya Arabistoni, BAE, Qotar, Kuvayt va boshqalar, energiya manbalarini
iste'mol qiladigan va ularga investitsiyalar kiritish orqali, energiya tizimlarini
rivojlantirish, energetik resurslarni olish, iste'mol qilish va energiya tizimlarini
rivojlantirish uchun ko'rsatkichlarni ta'minlashda hamkorlik qiladi. Bu
hamkorliklar o'zaro mamlakatlar uchun energiya ta'minoti, energiya xavfsizligi va
muvozanatini ta'minlashga imkon beradi.
Boshqa hamkorlik sohalariga misol sifatida AQSh va yaqin sharq
mamlakatlari o'rtasidagi iqtisodiy munosabatlar, tekhnologiyalar va innovatsiyalar,
turizm, infrastrukturani rivojlantirish, ta'lim, madaniyat almashtirish va boshqa
sohalarda ham keng qamrovli. Ularning o'rtasidagi ko'p tomondan munosabatlar,
mamlakatlarning rivojlanishi, ish o'rinlari yaratish, insonlarning sifatli hayoti,
demokratiya va inson huquqlari, ekologik himoya va boshqalar kabi muhim
sohalarda ko'p tomondan rivojlanishi uchun katta imkoniyatlar yaratadi.
Boshqa ko'rsatgichlar AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi
munosabatlarda taqdim etilayotgan energetik sohada turli xil mahsulotlar, xususan,
neft va gaz, katta ahamiyatga ega bo'lgan ko'rsatgichlar hisoblanadi. Bu
mamlakatlar o'rtasidagi hamkorlik, neft va gazning iste'molini rivojlantirish,
investitsiyalarni jalb qilish va energiya tizimlarini takomillashtirishda qo'shimcha
imkoniyatlar yaratadi. Shuningdek, AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi
munosabatlar, madaniyat almashtirish, turizm, ta'lim va sanoat sohasida ham
ko'plab imkoniyatlar ta'minlaydi. Bular orqali, bu mamlakatlar o'rtasidagi
hamkorlik munosabatlari o'zaro iqtisodiy taraqqiyot va rivojlanishga ko'proq
imkoniyatlar yaratishda katta rola ega.
AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar ayni paytda
boshqa ko'rsatgichlar uchun ham namoyish etiladi, masalan, mamlakatlararo
tashkilotlar va xalqaro forumlar. Ularda, bu munosabatlar to'g'risida ma'lumotlar
taqdim etilishi, mamlakatlarning ishtirok etishi, maslahatlar olib borish, va dunyo
siyosatining boshqa sohalarida o'zgarishlar keltirilishi mumkin. AQSh va yaqin

sharq mamlakatlari munosabatlari, umumiy ravishda dunyo jamoasining
qiziqishini jalb etadi va global muammolarni hal qilish uchun xilma-xil taraqqiyot
yo'nalishlarini talab qiladi.
AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, boshqa
mintaqalarga ham ko'proq qo'llaniladigan ko'rsatkichlar bo'lib chiqadi. Misol
uchun, AQSh va yaqin sharq mamlakatlari munosabatlarining ko'p tomondan
o'zgarishlarga olib kelishi umumiy ravishda Yevropada ham hisoblanadi.
Shuningdek, shu munosabatlarning iqtisodiy rivojlanish, inson huquqlari va
demokratiya, energiya istiqbollari, ta'lim, madaniyat almashtirish, va boshqa
ko'rsatkichlarga ham ko'proq e'tibor qaratiladi. Bunday munosabatlar, dunyo
siyosatida keng qamrovli ahamiyatga ega.
AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, yaxshi yo'l
ko'rsatish uchun regional tashkilotlar, masalan, GVATR (AQSh va Yevropa
Ittifoqi Qo'mitasi), va uning dastlabki nomzodi bo'lgan NATO kabi, hamkorlikni
o'rganish va mustaqil mamlakatlarning hukmiyatini kuchaytirishning bir qismini
muvaffaqiyatli amalga oshirganlar. Bu munosabatlar, dunyo siyosatidagi stabilnost
va barqarorlikni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Shu bilan birga, AQSh va yaqin
sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, umumiy ravishda region va dunyo
bo'ylab o'zgarishlarga yo'l ochishda katta o'rin egallaydi.
AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, energiya
sohasidagi hamkorlikning yanada o'sishini ko'rsatadi. Bu mamlakatlar o'rtasidagi
bir qancha aniq shartlar, shu jumladan, neft va gazning eksporti, energiya
loyixalashtirish tizimlarini rivojlantirish, va boshqa sohalarda ishbirlik qilishni o'z
ichiga oladi. Ularning munosabatlari, energiya istiqbollari, turli xil energiya
manbalarini olish va ulardan foydalanish, energiya tizimlarini modernizatsiya
qilish va energiya xavfsizligini ta'minlashda ishbilarmonlikni o'z ichiga oladi.
Shuningdek, bu munosabatlar dunyo bo'ylab energiya istiqbollari bilan bog'liq
global muammolarga ham yechim topishda muhim rol o'ynaydi.

Qo shma Shtatlar dunyodagi ikkinchi yirik savdo davlatidir. Butun sayyoraʻ
bo ylab muomalada katta miqdorda
ʻ AQSh dollari mavjud; xalqaro savdoda
foydalaniladigan mablag larning qariyb 60% qismi AQSh dollarini tashkil etadi.
ʻ
Dollar xalqaro bozorlarda oltin va neft kabi tovarlar uchun standart valyuta birligi
sifatida ham qo llaniladi.
ʻ Shimoliy Amerika erkin savdo bitimi yoki NAFTA
1994- yilda dunyodagi eng yirik savdo bloklaridan birini yaratdi . 1976-yildan beri
AQSh boshqa davlatlar bilan tovar savdosi defitsitini, 1982-yildan esa joriy hisob
taqchilligini saqlab qoldi. Shunga qaramay, mamlakatning xizmatlar savdosidagi
uzoq yillik profitsiti saqlanib qoldi va 2013-yilda rekord darajadagi 231 mlrd
AQSh dollariga yetdi.
AQSh savdo kamomadi 2016-yildagi 502 milliard dollardan 2017-yilda 552
milliard dollarga, ya ni 50 milliard dollarga yoki 10%ga oshgan. 2017-yil
ʼ
davomida umumiy import 2,90 trillion dollarni, eksport esa 2,35 dollarni tashkil
etgan. Tovarlarning sof taqchilligi 807 mlrd dollarni tashkil etib, xizmatlar
bo yicha sof profitsit esa 255 mlrd dollarni tashkil etgan.
ʻ
Amerikaning o nta yirik savdo hamkorlari
ʻ — Xitoy, Kanada, Meksika,
Yaponiya, Germaniya, Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya, Fransiya, Hindiston va
Tayvan. Xitoy bilan tovar savdosi kamomadi 2016-yildagi 347 mlrd dollardan
oshdi va 2017-yilda 376 milliard dollarni tashkil etib, 30 milliard dollarga yoki 8%
ga oshgan. 2017-yilda AQShda Meksika bilan 71 mlrd dollarlik va Kanada bilan
17 mlrd dollarlik tovarlar savdosi kamomadi bor edi
AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, boshqa
mintaqalarga ham ko'p tomondan yordam berish imkonini o'z ichiga oladi.
Ularning diplomatiya, iqtisodiyot, sarmoya va inson huquqlari sohasidagi
hamkorliklari regional va global miqyosda rivojlantiriladi. Bu munosabatlar,
regional barqarorlik, iqtisodiy taraqqiyot va umumiy tinchlikka ko'maklashda katta
o'rin egallaydi. AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi hamkorlik,
dunyodagi muammolarga qarshi birlikda kurashishga, xususan, terorizm, kiber

xavfsizlik, ekologik muammolar, migratsiya kabi ko'plab global muammolarga
yechim topishda katta ahamiyatga ega.
AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, regional va
global xavfni boshqarishda katta muhim ahamiyatga ega. Ularning hamkorliklari
orqali terrorizm, ekologik muammolar, kiber xavfsizlik va boshqa global xavflarga
qarshi kurashish, shuningdek, inson huquqlari, demokratiya va ekonomik
taraqqiyotga qo'llaniladigan tushunchalarni o'z ichiga oladi. Bu munosabatlar,
dunyodagi boshqa mamlakatlarga ham model bo'lib xizmat qiladi va ularga ham
ko'p tomondan foydalanish imkoniyatini yaratadi.
AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, global
muammolarga yechim topishda muhim bir qadam sifatida qaralgan. Ularning
ishbilarmonliklari, diplomatiyaviy aloqalar, iqtisodiy hamkorlik va boshqa
sohalardagi ko'rsatkichlari, dunyodagi barqarorlik va tinchlikni ta'minlashga
yordam beradi. Shuningdek, bu munosabatlar, boshqa mamlakatlar uchun ham
misol bo'lib, ularga xavfni boshqarishda, global muammolarga qarshi kurashishda
yordam beradi. AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar dunyo
bo'ylab barqaror va tinch munosabatlarning rivojlanishiga katta ko'rsatkichdir.
AQSh va yaqin sharq mamlakatlari o'rtasidagi munosabatlar, turizm
sohasida ham ko'p tomondan foydalanish imkonini yaratadi. Turizm, bu
mamlakatlar uchun ekonomik rivojlanish va ish o'rinlarining yaratilishida muhim
bir manba sifatida hisoblanadi. AQSh-da ko'plab turistlar, yaqin sharq
mamlakatlaridan keladilar va o'sha mamlakatlarning turizm sohasidagi
potentsialini boshqarishga yordam beradi. Shuningdek, yaqin sharq mamlakatlari
ham AQShning ko'plab shaharlariga turistlar jalb qilish orqali iqtisodiy
rivojlanishni mustahkamlash uchun katta imkoniyatlarga ega. Bu munosabatlar,
turizm sohasidagi ko'p tomondan hamkorliklarni rivojlantirish va dunyodagi o'zaro
aloqalarni kuchaytirishda muhim rol o'ynaydi.
2.2 Arab davlatlari va Isroil davlatlari o’rtasidagi xavfsizlik choralari

Arab mamlakatlari va Isroil o'rtasidagi xavfsizlik choralari tarixga,
siyosatga, diniy, etnik va hududiylarning barqarorligiga asoslangan o'zgarishlar va
muzokaralar orqali ko'p tomondan shakllanadi. Bu choralarni etkazishga olib
kelgan muhim omillar quyidagilar bo'lishi mumkin:
1. **Arab-Israel urushi va inson huquqlari muddati:** Arab-Israel urushi 1948
yilda boshlanib, u bugungi kunga qadar davom etmoqda. Bu urush o'rtasida ko'plab
muzokaralar olib borilgan, ammo inson huquqlari, hududiy, iqtisodiy va siyosiy
xavfsizlik choralari hali hal qilinmagan.
2. **Yerushalayim masalasi:** Yerushalayimning statusi va mamlakatlarning
paypiqqa qarshi kurashishi Arab-Israel munosabatlarining muhim bir qismi
hisoblanadi.
3. **Filistin mamlakatining tan erkakligi:** Filistin mamlakati tan erkakligiga ega
bo'lishi muhim masalalar orasida hisoblanadi. Bu, Filistin va Isroil o'rtasidagi
muzokaralarning asosiy qismi hisoblanadi.
4. **Sudan, BAA va Qotarning Isroil bilan munosabatlari:** O'rtacha menfurotlar
tushunchalariga binoan, Sudan, BAA va Qotarning so'nggi yillarda Isroil bilan
normalizatsiya qilish haqidagi muzokaralari va tuzatilgan mulohazalar ham
xavfsizlik choralari sifatida ko'rinadi.
5. **Palestina turmush aloqalari va hududiy choralari:** Filistin va Isroil
o'rtasidagi hududiy choralari, Filistin tomonidan saqlangan hududlarning bo'linishi,
ishlab chiqarish, import va eksport qilishga oid masalalar, yig'ilishi, uchrashuvlar,
va o'tkir ilmiy tadqiqotlar o'rtasida katta muzokaralar mavjud.
Bu choralarda hal qilingan muzokaralar va qabul qilingan qarorlar o'rtasidagi
yechimlarni topish uchun davlatlar o'rtasidagi muzokaralarning davom etishi va
ishonchli, qarorlar, va diplomatik hal qilishlar o'rtasidagi sog'lom
munosabatlarning muhim asoslari sifatida ko'rib chiqilishi kerak.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi xavfsizlik choralari, hududiy va siyosiy
masalalarni muhokama qilish, siyosiy bo'ylab tartibotlarni isloh qilish, diplomatik

muzokaralarda o'rnatilgan odatlar, aniq va adolatli xalqaro tuzumlar va diplomatik
hal qilishlar orqali yechim topish va amalga oshirish o'rniga kiritilgan. Xavfsizlik
choralari, ularning o'zgarishi, regional va global xavf va barqarorlikni ta'minlash
uchun zaruriy bo'lgan faktorlar hisoblanadi. Bu choralarning amalga oshirilishi,
barqaror munosabatlar va ko'p tomondan foydalanadigan diplomatik munosabatlar
jarayonida to'g'ri boshqarilishi lozim.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi xavfsizlik choralari ko'p qancha
muammolarga ega, shu jumladan:
1. **Hududiy choralari:** Arab mamlakatlarining bir qismi va Isroil o'rtasida
hududiy choralarni hisobga olgan holda o'tkazilgan so'nggi soatlar davomida
intensivlashgan urush va yengilgani bo'yicha ko'p muzokaralar olib borilmoqda.
2. **Diniy va etnik toqquvchilik:** Yerushalayim shahrida judaizm, islom va
xristianlik dalillari ko'p go'zaldir va boshqa religiyalar uchun muhimdir. Bu
muqaddas shahar bilan bog'liq tartibotlarning kelishuvchi muammolari tashkil
etadi.
3. **Filistin muddati:** Filistin va Isroil o'rtasidagi tartibotlar ko'p yillik urush
jarayonida o'tkazilgan muzokaralarga qo'shilgan. Bu muzokaralar, Filistinlik
shaxslar uchun davlat ko'rilishi va ularning hududiy hukmdoriyatini aniqlashga
bag'ishlangan.
4. **Regionning o'ziga xos xavfsizlik choralari:** AQSh, Qotar, BAA, Omman,
Bakhreyn, Suudiya Arabistoni va boshqa arab mamlakatlari Isroil bilan
normalizatsiya choralari bo'yicha kelishilayotgan muzokaralar hamda
kelishilayotgan muzokaralarni tuzatmoqda. Bu, ko'plab regional xavflarni
kamaytirish va mamlakatlarning birligini kuchaytirishga yordam berishi
kutilmoqda.
Har bir muzokarada, to'g'ridan-to'g'ri bog'lanilgan muammolar, sabablarni
aniqlash, rivojlanishga olib kelish va xavfsizlikni ta'minlashda imkoniyatlarni
qayta ko'rib chiqish keng ko'mak ko'rsatishi muhim

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashining 1991-yil aprel
oyida qabul qilingan 687-sonli rezolyutsiyasi bilan sulh shartlari e lon qilindi. 687-ʼ
sonli qarorni amalga oshirish amaliyotlari va bu qarordan keyingi qarorlar 12
yildan keyin boshlangan yana bir urushga sabab bo ldi.
ʻ Ko rfaz urushi; Butun ʻ
dunyoda televideniyeda jonli ko rilgan ikkinchi urush bo lib, ommaviy axborot
ʻ ʻ
vositalarida deyarli yangi davr boshlab berdi. Sovuq urush davrida Iroq 1950-
yillardan boshlab Sovet Ittifoqining ittifoqchisi bo ʻ lgan , shuning uchun u AQSh
bilan munosabatlari yaxshi emasdi . Bu davrda AQSH ayniqsa Iroqning arab-isroil
urushlarida Isroilga qarshi tutgan pozitsiyasidan va mamlakatning turli arab va
falastin jangari guruhlarini qo llab-quvvatlayotganidan norozi edi. 1980-yilda
ʻ
Iroqning Eronga bostirib kirishi bilan boshlangan Eron-Iroq urushining dastlabki
bosqichlarida AQSh rasman betaraf qolgan bo lsa-da, Iroqqa resurslar, siyosiy
ʻ
yordam va harbiy bo lmagan samolyotlar berdi. 1982-yil mart oyida Eronning
ʻ
muvaffaqiyatli qarshi hujumi ortidan AQSh ma muriyati Iroqqa yordamni
ʼ
oshirishga qaror qildi. 1979-yilda terrorizmni qo llab-quvvatlovchi davlatlar
ʻ
ro yxatiga kiritilgan Iroq 1982-yilda ro yxatdan chiqarildi va bu davlat bilan to liq
ʻ ʻ ʻ
diplomatik aloqalar o rnatildi. AQSh Mudofaa vaziri o rinbosari Noel Koch
ʻ ʻ
keyinchalik „Iroqliklar terrorizmni qo llab-quvvatlashda davom etganiga shubha
ʻ
yo q edi, asl sabab Iroqning Eronga qarshi muvaffaqiyat qozonishiga yordam
ʻ
berish edi“, deb ta kidladi.
ʼ [4]
1982-yilda Iroqqa qurol sotish rekord darajaga yetdi,
Iroq urushda yutuqlarga erishdi va Eron sulh takliflarini rad etdi. 1983-yil noyabr
oyida Iroq yetakchisi Saddam Husayn AQSh talabiga binoan Abu Nidalni Iroqdan
chiqarib yuborgach, Ronald Reygan ma muriyati Iroq bilan munosabatlarni
ʼ
yaxshilash maqsadida Donald Ramsfeldni maxsus delegatsiya bilan Bag dodga
ʻ
jo natgan. AQSH Savdo qo mitasi ruxsati bilan Amerika kompaniyalari Iroqqa
ʻ ʻ
kuydirgi va pestitsidlar jo natgan. Iroq hukumati keyinchalik biologik qurol
ʻ
dasturida kuydirgidan va kimyoviy qurol yaratish uchun pestitsidlardan
foydalangan.
1988-yil avgust oyida Eron-Iroq urushini tugatgan sulh imzolanganda Iroq
qarzga botgan va uning aholisi ijtimoiy norozilik yoqasida edi. Iroq qarzlarining

katta qismi Saudiya Arabistoni va Quvaytga tegishli edi. Iroq har ikki davlatdan
qarzlarini kechishni so radi, ammo ikkala davlat ham rad javobini berdi.ʻ
Quvayt Usmonlilar imperiyasining Basra viloyatining bir qismi edi. Shuning uchun
Iroq Quvaytni o zining bir qismi deb hisoblay boshladi. Quvayt birinchi marta XIX
ʻ
asrning oxirida nemislar Berlin-Bag dod temir yo lini
ʻ ʻ Quvayt portigacha
yetkazishni ko zlaganida Yevropa davlatlarining e tiborini tortdi. Germaniya
ʻ ʼ
imperiyasi rejalarini barbod qilishga urinayotgan Angliya va Quvaytni boshqargan
Al-Sabah sulolasi Usmonlilarga qarshi kafolat izlab, 1899-yilda shartnoma
imzoladi va bu davlatning tashqi ishlarini inglizlarga topshirdi. 1914-yilda
Usmonlilar bilan urushga kirgan Angliya urush boshlanganidan so ng Quvaytda
ʻ
protektorat o rnatdi. Urushdan keyin 1922-yilda imzolangan Ukayr shartnomasi
ʻ
bilan Najd (keyinchalik Saudiya Arabistoni) bilan Quvayt shayxligi o rtasidagi
ʻ
munosabatlar tartibga solindi va neytral hudud tashkil etildi. 1923-yilda
Quvaytning Iroq bilan shimoliy chegarasi belgilab olingan. Ushbu shartnoma bilan
Iroq Fors ko rfaziga
ʻ , ya ni dengizga chiqish imkoniyatidan mahrum bo ldi. ʼ ʻ
1988-yilda, Eron-Iroq urushi tugagach, Iroq armiyasi 955,000 faol xizmatchi
va 650,000 militsiyaga ega bo lgan dunyodagi to rtinchi yirik armiya edi. Jon
ʻ ʻ
Childs va Andre Korvisyening so zlariga ko ra, eng past hisob-kitoblarda ham
ʻ ʻ
Iroqda 4500 ta tank, 484 ta jangovar samolyot va 232 ta jangovar vertolyot bor edi.
Iroq hujumi ikki yo nalishda amalga oshirildi; Birinchi hujum kuchlari Quvayt
ʻ
shahriga etib borish uchun janubga yo l oldi va asosiy magistralni egallab oldi,
ʻ
yordamchi hujum kuchlari esa Quvaytga g arbdan kirdi, ammo keyin Quvayt
ʻ
shahrini mamlakatning janubiy qismidan uzib qo yish uchun sharqqa yo naltirildi.
ʻ ʻ
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi xavfsizlik choralari, hududiy, diniy,
iqtisodiy va siyosiy muammolarni muhokama qilish uchun dunyodagi bir nechta
xalqaro tashkilotlar, o'zaro ishbilarmonlik va diplomatik muzokaralar keng
qo'llaniladi. Bu choralarning hal qilinishi uchun keyingi bosqichlarda qarorlilik,
o'zaro sog'lom munosabatlar, va regional xavfni olib borishda birlikda ishlovchi
strategiyalar va ko'rsatkichlar zarur. Iqtisodiy, siyosiy va inson huquqlari ovozlari
tomonidan tartibga solingan qarorlar, mavjud xavf va muammolarni hal qilish

uchun kritik bo'lib, tinchlik, barqarorlik va inson huquqlarini ta'minlashda o'rtacha
birlik va ishonch ko'rsatish talab etadi.
Bu choralarda qaror qabul qilish uchun mamlakatlar, o'zaro ishbilarmonlik,
diplomatik qaror qabul qilish va dastlabki kelishuvlar qo'llanadi. Bu muzokaralar,
barqaror munosabatlarni ta'minlash, tinchlikni saqlash va regional xavfni
kamaytirishga qaratilgan samarador usullardan ba'zi xilmani ta'minlashga intiladi.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi xavfsizlik choralari o'zgaruvchan va
ko'plab muammolar va muzokaralarning o'rtasidagi natijalariga olib kelmoqda.
Keyinchalikda, Arab mamlakatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, inson
huquqlari, hududiy bo'linmalar, turmush aloqalari va siyosiy intiqomlar boyicha bir
qadam ileri surishga intiladi. Muzokaralar, tinchlik, barqarorlik va doimo uzviy
munosabatlarni ta'minlash uchun o'zaro ishbilarmonlikni kuchaytirishga intiladi.
Mana shu, o'rtacha ravishda, xavfsizlik choralari o'rtasidagi kelishuvlar va
qarorlilik jihatlari, tinchlik va barqarorlikni ta'minlashda katta ahamiyatga ega.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi xavfsizlik choralari, global xavflarni
kamaytirish va barqarorlikni ta'minlashga intiladi. Bu choralarning hal qilinishi
uchun diplomatik yondashuv, muzokaralar va hamkorlikning o'rnatilishi, qonunlar
va qarorlarni o'rnatish, inson huquqlarini muhofaza qilish, hududiy masalalar va
turmush aloqalar boyicha kelishuvlar ko'p tomondan muhimdir. Shuningdek,
hududiy bo'linmalar, diniy masalalar va turmush aloqalarni ta'minlash uchun
qarorlilik va ishonchli kelishuvlar zarur. Bu xavfsizlik choralari, regionda barqaror
va o'zaro ishbilarmon munosabatlarni rivojlantirish, urush va konfliktlarni yo'q
qilish, va umumiy tinchlikni saqlashga ko'mak ko'rsatadi.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi xavfsizlik choralari, regional va global
barqarorlik va tinchlikning ta'minlanishida aham ahamiyatga ega. Bu choralarni hal
qilish uchun o'zaro ishbilarmonlik, diplomatik muzokaralar, va o'zaro rivojlanishni
ta'minlash uchun ko'p tomondan qo'llaniladi. Odatda, hududiy masalalar, inson
huquqlari, turmush aloqalari, diniy bo'linmalar va siyosiy intiqomlar o'rtasidagi

muzokaralar uchun katta e'tibor beriladi. Yaratilgan kelishuvlar va qarorlar,
regionning umumiy xavf va xavfsizlik holatiga muhim ta'sir ko'rsatishi kutiladi.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi xavfsizlik choralari odatda xalqaro
tashkilotlar va muntazam ko'rgazmalar orqali olib boriladi. Bu muntazam
ko'rgazmalar, mamlakatlar o'rtasidagi muzokaralarni yengilgani, kelishuv va
muzokaralarning davom etishi uchun katta imkoniyat yaratadi. Shuningdek, AQSh,
Birlashgan Milatlar Tashkiloti (BMT), Osiyo Ittifoqi (OIT) va boshqa xalqaro
tashkilotlar, Arab va Isroil o'rtasidagi munosabatlarga oid muzokaralar va
muntazam ko'rgazmalarni o'rganish va o'rnatishda muhim rol o'ynaydi. Bunday
muntazam ko'rgazmalar va muzokaralar, tinchlik, barqarorlik va mamlakatlarning
iqtisodiy rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega.
XOLOSA

Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, regional va global siyosiy
muzokaralarda ko'p muhim o'rin egallaydi. Bu munosabatlar, hududiy, diniy, etnik
va siyosiy masalalarga oid va urushsiz hal qilinishi kerak bo'lgan muammolar
o'rtasidagi diplomatiyaviy va diplomatik aloqalarni o'z ichiga oladi.
Arab mamlakatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlar o'rtasidagi muzokaralar
odatda Palestina muddati, Yerushalayim masalasi, diniy va etnik toqquvchilik,
hududiy bo'linmalar va normalizatsiya bo'yicha jarayonlar bilan bog'liq. Bu
munosabatlar, Arab va Isroil tarafidagi mamlakatlar o'rtasidagi kelishuvlarning,
rivojlanishning va tinchlikning qurilishida katta ahamiyatga ega.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, o'z ichiga regional va
global miqyosda bir nechta muammolarni o'z ichiga oladi. Bu muammolar,
hududiy choralarni hal qilish, Filistin muddatining aniqlanishi, Yerushalayim
masalasi, normalizatsiya bo'yicha muzokaralar, diniy va etnik toqquvchilik, va
diplomatik aloqalar o'rtasidagi muammolarni o'z ichiga oladi. Bu munosabatlar,
qisqa muddat ichida o'zgarishlarga olib kelishi mumkinligi bilan xarakterizasiya
qilinadi, shuningdek, global xavfni kamaytirish va barqarorlikni ta'minlashning
o'rtasidagi katta muhimlikka ega.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, turli ko'rsatkichlarga
o'xshash bo'lsa-da, ularning hal qilinishi va ularning o'rtasidagi chog'lar va
chegaralar har xil bo'lishi mumkin. Har bir muzokara, kelishuv yoki kelishuvdagi
qo'llaniladigan diplomatik vositalar va strategiyalar to'g'risida o'zini o'zgartirishi
mumkin. Bunday o'zgarishlar, urushsiz kelishilayotgan mamlakatlar o'rtasidagi
munosabatlarni qo'llab-quvvatlash, tinchlikni ta'minlash va barqarorlikni
oshirishga yordam beradi. Bu munosabatlar, regional va global xavf va
barqarorlikning ta'minlanishida asosiy amal qiladi va dunyoning ko'plab sohalarini
ta'sir qiladi.
Arab davlatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, hududiy, siyosiy,
iqtisodiy, va diniy muammolar bilan bog'liq bo'lib, o'zaro kelishuvlar yoki
muzokaralar o'rtasidagi muddatlar hisoblanadi. Bu munosabatlar, har bir

tomonning o'z manfaatlarini himoya qilish va o'zining maqsadlari uchun qadamlar
qilishini o'z ichiga oladi. Bunday munosabatlar, global ommaviy fikr-
mulohazalarning qo'llanilishi, diplomatik muzokaralar, va xalqaro tashkilotlar
bilan muntazam ko'rgazmalar orqali hal qilinadi. Iqtisodiy munosabatlar,
diplomatik qarorlar va inson huquqlarining muhofazasi shu munosabatlarning
muhim jarayonlaridan ba'zilarini tashkil etadi. Barcha bu masalalar, tinchlik,
barqarorlik, va o'zaro ishbilarmonlikni ta'minlashga intiladi.
AQShning Arab Isroil mojarasiga munosabati tarixiy, siyosiy, iqtisodiy va
diplomatik muammolardan iborat. Bu munosabatlar, Arab mamlakatlari va Isroil
o'rtasidagi turli muammolar bilan bog'liq bo'lgan, jiddiy kelishuvlar va
muzokaralar orqali hal qilingan. Keyingi yillarda, bir nechta arab mamlakatlari va
Isroil o'rtasida normalizatsiya qadamiga olib kelishni qo'llab-quvvatlash maqsadida
diplomatik muzokaralar olib borilmoqda. Bu normalizatsiya davrida Arab
mamlakatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlar o'zgaruvchanlik ko'rsatmoqda,
ammo muhim yondoshuvlar va barqarorlikning oshirilishi uchun jiddiy vaqt talab
etadi. Bu munosabatlarda Filistin muddati, Yerushalayim masalasi, normalizatsiya
va diplomatik munosabatlar katta ahamiyatga ega.
AQShning Arab Isroil mojarasiga munosabati dunyo miqyosida katta
e'tiborga ega. Bu munosabatlar o'rtasidagi muzokaralar, normalizatsiya jarayonlari,
diplomatik muzokaralar va o'zaro aloqalar ko'p tomondan qo'llaniladi. AQSh, Arab
mamlakatlari va Isroil o'rtasidagi munosabatlarni o'z ichiga olgan dastlabki
diplomatiya strategiyasi hisoblanadi. AQShning bu masalaga oid siyosati, umumiy
tinchlik va barqarorlikni ta'minlashga qaratilgan strategiyalarga katta ta'sir
ko'rsatadi. Bu munosabatlar o'zaro xavfni kamaytirish, mintaqadagi tinchlik va
barqarorlikni ta'minlashga intiladi. AQShning arab isroil munosabati, umumiy
tinchlik va barqarorlikning oshirilishi yoki barqaror munosabatlarni
rivojlantirishda muhim bir qadam hisoblanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Akademik jurnallar: Xalqaro munosabatlar, Yaqin Sharq siyosati yoki AQSh
tashqi siyosatiga bag‘ishlangan ilmiy jurnallardagi maqolalarni qidiring.
"Foreign Affairs", "Middle East Journal" va "International Security" kabi
jurnallarda tegishli maqolalar bo'lishi mumkin.
2. Kitoblar: Qo'shma Shtatlar va Isroil o'rtasidagi munosabatlar va ularning
Yaqin Sharqdagi ishtiroki haqida ko'plab kitoblar yozilgan. Bu sohadagi
taniqli mualliflar orasida Jon Mirsxaymer, Stiven Uolt, Rashid Xolidi va
Dore Gold kabi olimlar bor.
3. Hukumat nashrlari: AQSh Davlat departamenti yoki Isroil Tashqi ishlar
vazirligi kabi davlat idoralari tomonidan chop etilgan hujjatlar va hisobotlar
rasmiy siyosat va istiqbollar haqida qimmatli tushuncha berishi mumkin.
4. Tahlil markazi hisobotlari: Brukings instituti, Tashqi aloqalar kengashi va
Yaqin Sharq instituti kabi tashkilotlar ko'pincha AQSh-Isroil munosabatlari
va kengroq Yaqin Sharq muammolari bo'yicha hisobot va tahlillarni nashr
etadilar.
5. Yangilik maqolalari: Akademik adabiyot bo'lmasa-da, nufuzli manbalardan
olingan yangiliklar maqolalari mintaqadagi dolzarb voqealar va o'zgarishlar
haqida so'nggi ma'lumot va tahlillarni taqdim etishi mumkin.
6. Onlayn ma'lumotlar bazalari: JSTOR, Google Scholar yoki ProQuest kabi
akademik ma'lumotlar bazalaridan ushbu mavzu bo'yicha ilmiy maqola va
maqolalarni qidirish uchun foydalaning.
7. Tarixiy hisoblar: AQSh-Isroil munosabatlari, jumladan, asosiy voqealar,
kelishuvlar va diplomatik tashabbuslar haqida tarixiy ma'lumot beruvchi
kitoblar.
8. Biografiyalar va xotiralar: diplomatlar, siyosatchilar yoki AQSh-Isroil
munosabatlarini shakllantirishda bevosita ishtirok etgan boshqa shaxslar
tomonidan yozilgan asarlar qimmatli tushunchalar va shaxsiy istiqbollarni
taqdim etishi mumkin.

9. Siyosat tahlili: AQShning Isroilga nisbatan tashqi siyosatining o'ziga xos
jihatlari va uning Yaqin Sharq mintaqasiga ta'sirini tahlil qiluvchi ilmiy
maqolalar, tahliliy markaz hisobotlari va siyosiy qisqacha ma'lumotlar.
10. Qiyosiy tadqiqotlar: AQSh-Isroil munosabatlarini Yaqin Sharqdagi yoki
butun dunyodagi boshqa ittifoqlar yoki hamkorliklar bilan taqqoslaydigan
adabiyot ularning dinamikasini tushunish uchun kengroq kontekstni taqdim
etishi mumkin.
11. Zamonaviy istiqbollar: Olimlar, jurnalistlar va sharhlovchilarning AQSh-
Isroil munosabatlaridagi dolzarb o'zgarishlar va muammolarni muhokama
qiluvchi so'nggi maqolalari, insholari yoki fikrlari.
12. Xalqaro huquq va mojarolarni hal qilish: Huquqiy asoslarni, xalqaro
shartnomalarni va Yaqin Sharqdagi mojarolarni, shu jumladan, Isroil-
Falastin mojarosini AQSh ishtiroki doirasida hal qilishga qaratilgan sa'y-
harakatlarni o'rganadigan ishlar.
13. Ko'p tarmoqli yondashuvlar: munosabatlarni har tomonlama tushunish
uchun siyosatshunoslik, xalqaro munosabatlar, tarix, sotsiologiya va boshqa
sohalardagi tushunchalarni birlashtirgan adabiyot.

MUNDARIJA KIRISH.................................................................................................................3 1.1 AQSHning sharqdagi arab davlatlari va Isroil o’rtasidagi munosabat ...........6 1.2 Munosabatlarga aloqador mamlakatlar.........................................................14 ASOSIY QISM 2.1 AQSH va yaqin sharqdagi davlatlar bilan iqtisodiy hamkorlik munosabatlari..18 2.2 Arab davlatlari va Isroil davlatlari o’rtasidagi xavfsizlik choralari...................23 XULOSA.............................................................................................................29 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR...........................................................31

KIRISH Arab-Isroil ziddiyati ( arabcha : يليئار///سلإا يبر ///علا عار ///صلا A s7-S7irā al- Arabī ʿ ʿ al-'Isrā'īlī , ivritcha יע ילארשיה ךוסכסה ) tushunchasi o z ichiga qariyb bir asrlik ʻ siyosiy va harbiy qarama-qarshiliklarni oladi. Ziddiyat zamirida sionist harakatlar paydo bo lishi hamda ʻ panarabchi va panislomchilar nuqtai-nazaridan arab- musulmon yerlari, yahudiylar tomonidan esa vatan hisoblanmish hududda Isroil davlati tuzilishi bilan bog liq muammolar yotadi. ʻ Usmonlilar imperiyasi yemirilishidan so ng hudud talashish maqsadidagi ʻ siyosiy qarama-qarshilik sifatida boshlangan bu ziddiyat yillar o tishi bilan keng ʻ miqyosli Arab-Isroil ziddiyatidan kichikroq, mintaqaviy miqyosdagi Isroil– Falastin mojarosiga aylandi; biroq hamon arab va qisman musulmon mamlakatlari Isroil davlatiga nisbatan dushman kayfiyatdadirlar. Arab isroil munosabatlari AQSh va Isroil o'rtasidagi siyosiy, iqtisodiy, va savdo aloqalari haqida. Bu munosabatlar tarihi ko'prigacha qayd etilgan va bir qancha soha bo'yicha aloqalar o'z ichiga oladi, masalan, harbiy savdo, energiya, diplomatik munosabatlar va h.k. 2000-yillarda, AQSh va Isroil munosabatlari atrofida muhim o'zgarishlar sodir bo'ldi. Masalan, 2000 yilning boshlarida, AQSh Prezidenti Bill Clinton va Isroil rahbari Ehud Barak orasida Barak Obama plani deb nomlangan muzokaralar o'tkazdilar, ammo ular muvaffaqiyatsizlik bilan tugadi. Keyinchalik, AQSh prezidentlari George W. Bush va Barack Obama dastlabki iqtisodiy va siyosiy reformalarni davom ettirdilar. Donald Trump hukumatining 2017 yilidagi keldirganlikidan so'ng, AQSh va Isroil munosabatlari ko'proq media va diqqatga sazovor bo'ldi. Trump hukumatining qarorlari bilan AQSh Isroilni ta'qib qilganligi, Jerusalemni Isroilning paytida poytaxt qilish qarorini qabul qilganligi kabi masalalar ko'p muhimo edi. Bundan tashqari, 2020 yilida AQSh va Isroil qudratli diplomatik aloqalar to'g'risida aniq qaror qilgan Abraham accord imzolandi. Ushbu aloqalar AQSh va Isroil o'rtasidagi savdo aloqalarini yanada rivojlantirishga yo'l ochdi va o'zaro diplomatik munosabatlarni kuchaytirdi. Bu munosabatlar, energetika sohasida ishtirokni kengaytirish, harbiy savdo va h.k. kabi muammolarga qarshi ishonch hosil qilish uchun muhim bo'ldi. Arab isroil munosabatlari ayni vaqtda o'zgaruvchan va kompleksdir. Bu munosabatlarni tashkil etadigan muammolar o'zgaruvchanliklar, soha yetukliklari,

dini va etnik kichikliklar, va geografiyaviy omillar, masalan, Sina yarim oroli, Yo'rdan oqimlarida o'zgarishlar kabi omillar o'rtasidagi munosabatlar o'zgaruvchilikka olib keladi. Arab mamlakatlari bilan Isroil o'rtasidagi munosabatlar ko'pincha falajlar (su manbalari) masalasi bilan bog'liqdir. Falajlar tugun va su manbalari, hususan Yo'rdan oqimlarida, siyosiy hamda iqtisodiy masalalarga oid holda muhimdir. AQSh va Isroilning bu falajlar va su manbalari muddatli va mustahkam aloqalar o'rniga kiritilgan davlatlarga keng tarqalgan ta'minotni ta'minlashda katta ahamiyatga ega. AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlarda iqtisodiy aloqa ham muhim o'rin egallaydi. AQSh, Isroilning eng katta savdo hamkori va sotish bozorida birinchi o'rin egallagan davlatlaridan biri hisoblanadi. Bu ikki mamlakat o'rtasidagi savdo ularning ikkala mamlakat uchun foydali bo'lishi mumkinligini ko'rsatib turadi. Diplomatik munosabatlarning yanada rivojlanishi, sirtqi aloqalar o'rniga kiritilgan davlatlarga Isroil va AQSh o'rtasidagi munosabatlarni yanada murakkablashtiradi. Bu mamlakatlar o'rtasidagi mazkur munosabatlar, boshqa mamlakatlar, masalan, Bahrain, Birlashgan Arab Amirliklari (BAE), va Uaruning Yerushalimga elchixonasi ochildi. Bir nechta yillik davom etayotgan diplomatiya yoki savdo aloqalari ham AQSh va Isroil munosabatlarini yanada yanada kuchaytiradi. Misol uchun, Isroilning tekisligi bilan ta'minlangan ta'sirchan innovatsiyalar va texnologiyalar AQSh kompaniyalari bilan hamkorlik qilish imkoniyatlarini ochadi. Bu, texnologiyalar, sibernetika, tibbiyot, agro-sanoat, va aviasozlovchi sohalar kabi muammolar yechimlari va innovatsiyalarga ko'rsatilgan ilg'or ko'rsatishlar orqali ifodalangan. Diplomatik o'rinbosariyalar va mahalliy tarixiy qarorlar ham munosabatlarni o'zgarishi mumkin bo'lgan muhim omillar sifatida ko'rinadi. Bu, masalan, AQSh prezidentining yer elchixonasini Yerushalimda ochish qarorlari, Qudsiyoq

misyonining ochildi deb hisoblanadi. Bunday qarorlar o'z navbatida o'zaro munosabatlarda o'zgarishlarga olib kelishi mumkin. AQSh va Isroil munosabatlari tuzumlarini o'z ichiga olgan dastlabki qadam bo'lgan Abraham Accord (Ibrohim Shartnomasi), bu munosabatlarni siyosiy, iqtisodiy va diplomatiya sohalarida yanada kuchaytirishni maqsad qiladi. Bu shartnoma Isroil va bir nechta Arab mamlakatlari o'rtasida diplomatik aloqalarni o'z ichiga oladi va savdo, sayohat, madaniy munosabatlar va boshqa sohalarda ishtirokni oshiradi. Xususan, AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar, boshqa mamlakatlarga tegishli strategik savdolar, iqtisodiy hamkorlik va harbiy tashqi siyosiy muammolarda katta o'rin egallaydi. AQSh va Isroilning birlashgan ta'siri xususiy tarixiy, iqtisodiy va iqtisodiy sohalarda sezilarli bo'lishi sababli, ularning o'rtasidagi munosabatlar ko'p yonalishda ta'sirchan. Bundan tashqari, AQSh va Isroilning xavfsizlik va mudofaa sohalarida hamkorlik qilishi katta ahamiyatga ega. Ular terrorizmga qarshi kurash, fuqaroliklar, soxta va miyofa sanoati, va kiberxavfsizlik kabi jihatlar bo'yicha hamkorlik qilishadi. AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlar o'zaro samarali xavfsizlik hamkorlik va kontrterrorizm operatsiyalari orqali ham ko'p o'zgaruvchiliklarga olib kelmoqda. Bu munosabatlar AQSh va Isroilning xavfsizlik va mudofaa sohalarida taqatlanib, faollik ko'rsatishiga yordam beradi. 1.3 AQSHning sharqdagi arab davlatlari va Isroil o’rtasidagi munosabat

Arab isroil munosabatlari global xavfni boshqarishda ham muhim bir qismni tashkil etadi. AQSh va Isroil munosabatlari dunyo miqyosidagi xavfni boshqarishda katta o'rin egallaydi, masalan, atom energiyasining doimiy to'xtatilishi, regional destabilizatsiya va terrorizmga qarshi kurashni o'z ichiga oladi. AQSh va Isroilning qo'shimcha ko'p yillik davom etayotgan harbiy hamkorliklar, masalan, ishonchli raketlar va boshqa harbiy texnologiyalarni o'z ichiga oladi. Bu hamkorliklar o'zaro xavfni qisqartiradi va o'zgaruvchanliklarga qarshi kurashishda yordam beradi. Bunday muhim masalalar uchun AQSh va Isroil o'rtasidagi munosabatlarning yanada yirikroq, kengroq va mustahkamroq bo'lishi muhimdir. Bu munosabatlar global xavfni boshqarish, mamlakatlarning xavfni oldini olish va xavfsizlikni ta'minlashda muhim rol o'ynaydi. Bir qancha mamlakatlar va xorijiy siyosatchilar AQSh va Isroil munosabatlarining o'zgarishlariga aloqador bo'lib kelganlar. Bu munosabatlar, o'zaro xavfni boshqarishda ko'proq tajribali va ko'p tomondan qo'llaniladigan usullar, strategiyalar va tashqi qarorlar asosida ko'proq muvaffaqiyatga erishishga yo'l ochadi. Masalan, ABSh va Isroil munosabatlari dastlabki o'rtasida ishonchli hamkorlikni rivojlantirishga yordam beradi va shuningdek, o'zaro xavflarga qarshi qo'shimcha qadam atishga yordam beradi. Bundan tashqari, AQSh va Isroil munosabatlari mamlakatlarning diplomatiya va xavfsizlik sohalaridagi ko'rsatkichlarini oshiradi. Ular birgalikda qo'rg'oshinlik, xavfsizlik va inson huquqlarini himoya qilish bo'yicha hamkorlikni rivojlantirishadi. AQSh va Isroil munosabatlari mamlakatlararo savdo, iqtisodiy aloqa va texnologik almashishlarni ham ta'sirlantiradi. Ular bir-birining iqtisodiy rivojlanishi uchun zarur bo'lgan sanoatlar va sohalar orasidagi ishbilarmonlikni oshiradi va bir-birlariga eng so'nggi innovatsiyalarni taqdim etadi.

AQSHning sharqdagi arab davlatlari va Isroil o’rtasidagi munosabat

27.11.2024

0

40.2763671875 KB

Похожие