C++ va Java dasturlash tillari. Eclipse platformasi va uning xususiyatlari.

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

59.5234375 KB

Скачать

Mavzu: C++ va Java dasturlash tillari. Eclipse platformasi va uning
xususiyatlari.
Reja:
I. Kirish
II. Asosiy qism
1. C++ dasturlash tili va uning imkoniyatlari
1.1 C++ dasturlash tilining alfaviti
1.2 C++ dasturlash tili asosiy tushunchalari
2. Java dasturlash tili haqida
2.1 Java dasturlash tilining asosiy strukturasi
2.2 Java texnologiyalari
3. Eclipse platformasi va uning xususiyatlari
III. Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
Inson kabi kompyuter ham óziga xos tilda muloqot qiladi. Bu til faqat kompyuter
tushunadigan til bólib, u cheklangan lug'at va qat'iy yozish qoidalaridan iboratdir.
Kompyuter tushunadigan va muloqot olib boradigan "til" DASTURLASH TILI deb
ataladi. Istalgan dasturlash tilini bilgan shaxs óz dasturini bemalol tuza oladi.
Protsessor dasturlash tilida yozilgan dasturni tóg'ridan - tóg'ri tushunmaydi.
Buning uchun dasturni protsessor tiliga tarjima qiladigan (raqamli ótkazib beruvchi)
tarjimon tili - translyatordan foydalaniladi.
Tarjimon tilining ikkita turi mavjud: kompilyator va interpretator .
KOMPLIYATOR dasturlash tilida yozilgan dastur kodini tólaligicha óqib ,
mashina kodiga tarjima qiladi va tarjima natijalarini bajariladigan yaxlit bitta faylga
yig'adi.
INTERPRETATOR dasturlash tilida yozilgan kodni bosqichma -bosqich mashina
kodiga aylantirib , tahlil qiladi va berilgan buyruqlarni ketma- ketlikda bajaradi. Agar
xatolik sodir bólsa, ósha zahoti xabar beradi.
Dasturlash tillari juda kól bólib, ularning har biridan óziga xos masalalarni
yechishda foydalanish mumkin. Quyida ularning eng mashhurlari haqida ma'lumotlar
bilan tanishamiz.
C++ kompyuter operatsion tizimlarini yozish uchun móljallangan til.
JAVASCRIPT interfaol web- saytlarni yozish uchun móljallangan til.
SCRATCH dasturlarni órganish uchun eng Mo's vizuallashgan dasturlash tili.
JAVA kompyuter, mobil telefon va planshetlar uchun móljallangan dastur
yozuvchi til.
PHP dinamik web-saytlar yaratish uchun móljallangan til.
PYTHON turli masalalarni yechish , sun'iy intellekt tizimlari uchun
móljallangan dasturlash tili.
Aksariyat dasturlash tillari, xususan, C++, Pascal , Java, Python va boshqalar
integrallashgan dasturlash muhiti (IDE)ga ega.
IDE ( Integrated Development Environment- integrallashgan dasturlash muhiti)-
dasturiy ta'minot yaratish uchun dasturiy vositalar majmui.
Tizimli va amaliy dasturlarni yaratish uchun dasturlash tillaridan foydalaniladi.
Dastur yaratish jarayoni katta hajmga ega bólib, dasturlash tillarida Tizimli va amaliy
dasturlarni yaratish uchun dasturlash tillaridan foydalaniladi. Dastur yaratish jarayoni
katta hajmga ega bólib, dasturlash tillarida dastur yozishshu jarayonning bir qismi
sanaladi. Kompyuter dasturlarini yaratish jarayoni ham kompyuterda masalani
yechish jarayoniga óxshash bólib, bir necha bosqichni óz ichiga oladidastur

yozishshu jarayonning bir qismi sanaladi. Kompyuter dasturlarini yaratis jarayoni
ham kompyuterda masalani yechish jarayoniga óxshash bólib, bir necha bosqichni óz
ichiga oladi.
Birinchi bosqichda dastur uchun talab aniqlanadi. Ushbu jarayonda dasturning
qanday maqsadda qóllanilishi, kirish va chiqish ma'lumotlari aniqlanadi. Dastur va
resurslarni ishlab chiqish , uni joriy etishning narxi baholanadi.
Ikkinchi bosqichda dastur loyihasi ishlab chiqiladi. Dasturchilar uchun texnik
topshiriq va vazifalar shakllantiriladi. Ishchi hujjatlar hamda ish rejasining grafigi
tuziladi
Uchinchi bosqichda dastur kodi yoziladi. Bu kodlash (dasturlash) jarayoni
bólib, tuzilgan algoritm dasturlash tilida yoziladi.
To'rtinchi bosqichda kodlash jarayoni tugab, dasturdagi xatoliklarni aniqlash va
testlash boshlanadi. Bu jarayonda dasturning tóg'ri tuzilganligi , ishlash samaradorligi
va boshqa parametrlariga aniqlik kiritiladi.
Beshinchi bosqichda dastur amaliyotga joriy etiladi. Agar dastur aniq
buyurtmachi talabiga muvofiq yaratilgan bólsa, u holds bu bosqich eng muhim
bosqich sanaladi. Bunda avvalgi dasturda foydalanilgan qurilma va ma'lumotlar yangi
dasturga moslanadi. Ushbu dastur bilan ishlovchi mutaxassislar óqitiladi.
Oltinchi sónggi bosqichda qóllab- quvvatlash amalga oshiriladi. Bu bosqichda
foydalanuvchilarga tavsiyalar beriladi. Shuningdek , foydalanuvchi xohishini
inobatga olgan holda, ish jarayonida yuzaga kelgan kamchilik va takliflar asosida
dasturga

1. C++ dasturlash tili va uning imkoniyatlari
C++ dasturlash tili nomi C dasturlash tilidan kelib chiqqan bo`lib, ++ belgisi
inkrement amali, ya`ni o'zgaruvchining qiymatini bittaga oshish amalidan olingan. C
++ dasturlash tili turli xil amaliy dasturlarni yaratish, operatsion tizimlarni, qurilma
drayverlarini, shuningdek video o'yinlarni va boshqalarni yaratish uchun keng
qo'llaniladi. C ++ dasturlash tili 1980-yillarning boshlarida Bell Laboratories firmasi
xodimi Byorn Stroustrup tomonidan yaratilgan. Byorn Stroustrup o'zining ehtiyojlari
uchun C dasturlash tiliga bir qator yangiliklar kiritmoqchi bo`ldi, ya'ni dastlab C ++
dasturlash tilini yaratish rejalashtirilmagan edi. U dastlab o`zi yaratgan dasturlash
tilini “C with classes”(“C bilan sinflar”) deb nomladi. Dasturlash tilining dastlabki
versiyasi 1980 yilda paydo bo'lgan. Straustrup dasturlash tiliga sinflar va ob'ektlar
bilan ishlash imkoniyatini qo'shdi va shu bilan C sintaksisi asosida yangi dasturlash
tili uchun zarur shart-sharoitlarni yaratdi. C++ sintaksisi C sintaksisiga asoslangan
bo`lib, Byorn Stroustrup C tili bilan moslikni saqlashga intildi. 1983 yilda dasturlash
tili "C ++ dasturlash tili" deb o'zgartirildi. C++ Cga ob'ektga yo'naltirilganlik
xususiyatlarni qo'shdi. Oby’ektga yo`naltirilgan dasturlashning uchta xususiyatini
mavjud:, meros (nasledovaniye), polimorfizm va inkapsulyatsiya. Usul(Metod) - bu
sinf ichida e'lon qilingan va uning ob'ektlari bilan ishlashga mo'ljallangan
funktsiyadir. Usullar sinf tanasida e'lon qilinadi.
C dasturlash tilidan farqli tomonlari:
• ob'ektga yo'naltirilgan dasturlashni qo'llab-quvvatlash;
• andozalar orqali umumlashtirilgan dasturlashni qo'llab-quvvatlash;
• qo'shimcha ma'lumotlar turlari;
• istisnolar;
• nom maydonlari;
• ichki funktsiyalar;
• operatorning yuklanishi(peregruzka);

• funktsiyalarning yuklanishi;
• xotirani erkin boshqarish operatorlari;
• standart kutubxonaga qo'shimchalar.
Afzalliklari:
• C tili bilan yuqori muvofiqlik
• Hisoblash samaradorligi
• Turli dasturlash uslublarini qo'llab-quvvatlash: tarkibiy, obyektga yo'naltirilgan,
umumlashtirilgan dasturlash, funktsional dasturlash.
• Ob’yekt destruktorlarni avtomatik ravishda chaqirish xotira va boshqa manbalarni
boshqarish ishonchliligini soddalashtiradi va oshiradi.
• Ortiqcha yuklangan operatorlar
• shablonlar
• To'g'ridan-to'g'ri kompilyatorlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmaydigan
paradigmalarni qo'llab-quvvatlash uchun tilni kengaytirish imkoniyati mavjudligi.
• C ++ uchun turli tillarga tarjima qilingan juda ko'p o'quv adabiyotlari mavjud
Kamchiliklari:
Noto'g'ri ishlab chiqilgan sintaksisning mavjudligi tilning qo'llanilishini pasaytiradi
• Til ko'p muhim xususiyatlarga ega emas.
• Dasturchilar uchun unumdorligi ancha past
• Noqulay sintaksis
• Og'ir meros
• Xotirani kuzatib borish zarurati

$1.1 C++ dasturlash tilining alfaviti C ++ dasturlash tili alifbosi quyidagilarni o'z ichiga oladi: • Katta va kichik lotin harflari va pastki chiziqcha; • 0 dan 9 gacha bo'lgan arab raqamlari; • maxsus belgilar: "{}, | [] () + - /% *. \? <=>! & # -; '' • bo'sh joy, tabulyatsiya, yangi qatorga o`tish belgilari. Alifbo belgilaridan tilning leksemalari shakllanadi (mustaqil ma'noga ega bo'lgan tilning minimal birligi):Leksemalar turlari: • identifikatorlar; • kalit so'zlar; • operatsiyalar belgilari; • o`zgarmas; • ajratuvchi (qavs, vergul, bo'sh joy belgilari). 1.2 C++ dasturlash tili asosiy tushunchalari Identifikator Identifikator - bu dastur ob'ektining nomi. Identifikatordagi birinchi belgi harf yoki pastki chiziq bo'lishi mumkin. Identifikator ichida bo'shliq bo`lmasligi kerak. Masalan: v1, _sum Identifikatorni tanlashda quyidagilarni yodda tuting: • identifikator kalit so'zlar va ishlatiladigan standart til ob'ektlarining nomlari bilan bir xil bo'lmasligi kerak; • identifikatorlarni pastki chiziq bilan boshlash tavsiya etilmaydi, chunki bu holda ular tizim funktsiyalari yoki o'zgaruvchilar nomlari bilan mos kelishi mumkin.$

Amal belgilari
Amal belgisi - operandlardagi harakatni belgilaydigan bir yoki bir nechta
belgilar. Amallar ishtirok etadigan operandalar soniga ko'ra unar, binar va ternar
turlarga bo'linadi.
O`zgarmaslar
O`zgarmaslarga qiymati o`zgarmaydigan kattaliklar kiradi. Butun, haqiqiy, belgili va
satr turidagi o`zgarmaslar mavjud.
Sharhlar
Sharhlar alohida qismlarni yoki butun dasturni tushuntirish uchun ishlatiladi.
Kompilyator sharhlarni e'tiborsiz qoldiradi. C ++ dasturi sharhlarning ikkita
shaklidan foydalanadi:
• sharh ikkita // belgi bilan boshlanadi;
• sharh quyidagi belgilar orasida yoziladi / * ... * /.
Ma'lumotlarning asosiy turlari:
Asosiy ma'lumotlar turlari quyidagilardan iborat:
• int (butun son);
• char (belgi);
• wchar_t (kengaytirilgan belgi);
• bool (mantiqiy);
• float (haqiqiy);
• double(ikkilangan aniqlikdagi haqiqiy).
Standart turlarning qiymatlar diapazonini aniqlash uchun to'rt turdagi spetsifikatorlar
ishlatiladi:
• short(qisqa);

• long(uzun);
• signed (imzolangan);
• unsigned(imzo qo'yilmagan).
O'zgaruvchilar
O'zgaruvchi -ma'lum bir turdagi ma'lumotlar saqlanadigan xotiraning nomlangan
maydoni. O'zgaruvchiga berilgan ma'lumot qiymat deb ataladi. Dastur davomida
o'zgaruvchining qiymati o'zgarishi mumkin. Ishlatishdan oldin har qanday
o'zgaruvchini e'lon qilish kerak, ya'ni, nomi, turi va (ixtiyoriy) boshlang'ich qiymati
e`lon qilinadi. O'zgaruvchini e`lon qilishning umumiy shakli quyidagicha:
• tur o'zgaruvchilar ro`yxati Bu yerda tur - bu ma'lumotlar turi; o'zgaruvchilar
ro`yxati - ko'rsatilgan turdagi o'zgaruvchan nomlar ro'yxati. O'zgaruvchilarni e’lon
qilishga misollar:
• int i, k, x;
• double d, dBalans; E’lon qilish jarayonida o'zgaruvchini inisializatsiya qilish
mumkin:
• teng belgi bilan: int a = 10, b = 20;

2.Java dasturlash tili haqida
Java juda ko'p qirrali dasturlash tili bo'lib, u ko'pincha veb va Androidni ishlab
chiqish uchun ishlatiladi.
Java dasturlash tili — eng yaxshi dasturlash tillaridan biri bo'lib unda korporativ
darajadagi mahsulotlarni(dasturlarni) yaratish mumkin. Bu dasturlash tili Oak
dasturlash tili asosida paydo bo'ldi.Oak (ma'nosi eman daraxti) dasturlash tili
90-yillrningboshida Sun Microsystems (hozirda Oracle nomidan ish yuritadi)
tomonidan platformaga(operatsion tizimga) bog'liq bo'lmagan holda ishlovchi yangi
avlod aqlli qurilmalarini yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga
erishish uchun Sun hodimlari C++ ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin ba'zi
sabablarga ko'ra bu fikridan voz kechishdi. Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda
Sun uning nomini Java ga almashtirdi, va uni WWW rivojlanishiga hizmat qilishi
uchun ma'lum o'zgarishlar qilishdi.
Java 1990 yillarda ishlab chiqarila boshlangan bo'lsa ham, uning birinchi
versiyasi( Java 1.0 ) 1996 yil ommaga taqdim etilgan. Undan so'ng keyingi versiyalar
sekin-astalik bilan chiqa boshladi: 1998 yil — Java 2, 2004 yil — Java 5.0, 2006 yil
— Java 6, 2011 yil — Java 7, 2014 yil — Java 8.
Java - bu Sun Microsystems tomonidan ishlab chiqilgan ob'ektga yo'naltirilgan
dasturlash tili (keyinchalik Oracle tomonidan sotib olingan). Rasmiy chiqish sanasi -
1995 yil 23 may. Java dasturlari bayt-kodga tarjima qilinadi, keyinchalik u Java
Virtual Machine (JVM) tomonidan bajariladi. JVM bayt kodini qayta ishlovchi va
tarjimon sifatida ko'rsatmalarni apparatga uzatuvchi dasturdir. Bunday amalga
oshirishning afzalligi baytekodning operatsion tizim va apparat ta'minotidan
mustaqilligi bo'lib, JVM mavjud bo'lgan har qanday qurilmada Java ilovalarini ishga
tushirish imkonini beradi.
Java texnologiyasi o'ta sodda, xavfsizlikni yuqori darajada ta'minlab bera oladigan,
kuchli, to'la obyektga yo'naltirilgan dasturlash tili bo'lib, muhit (platforma)ga bo'liq
bo'lmagan holda ishlaydi. U bilan xatto eng kichik qurilmalarga ham dasturlar yozish
mumkin. Java texnologiyasi to'laligicha Java Virtual Machine(JVM) ga asoslangan.

JVM ning vazifasi tarjimonlik ya'ni, dastlab biz yozgan *.java fayl kompilyator
yordamida bayt kod ga o'giriladi va JVM yordamida esa mashina tiliga aylantiriladi.
Bu degani JVM qaysi platformaga tegishli bo'lsa, kodlarni ham o'sha platformaga
moslab beradi.
JAVA imkoniyatlari;
— WORA — Write Once, Run Anywhere (portable). Platforma tanlamaydi;
— havfsizlik (ishonch yuq kodni havfsiz ishga tushirish);
— hotirani havfsiz boshqarish (avtomat ravishda musorlarni yig'adi);
— tarmoq uchun dasturlar yozish ;
— ko'p oqimli (Multi-thread) dasturlash;
class lar alohida fayllarda saqlanadi. Kerak bo'lsa ishlatiladi.
Javadan qayerda foydalaniladi? “Sun” firmasi ma`lumotiga ko`ra, 3 mlrd
atrofidagi qurilmalar Javani ishlatadi(eskima`lumot,hozirundanko`p).
Manaulardanba`zilari:
-Shaxsiy kompyuter dasturlari (Desktop Applications) – acrobat reader, media
pleyer,antiviruslar.
-Web-dasturlar
-Korxona-tashkilotlar dasturlari (Enterprise Applications)
-Bank yoki ishlab chiqarishga oid dasturlar:
-Mobil dasturlar
-Smar tkartalar
-Robotlar
-O`yinlar
-…..

2.1 Java dasturlash tilining asosiy strukturasi
Java birlamchi kod strukturasi va main() metodi
Java dasturlash tilida birlamchi kod birlamchi kod fayliga kiritilib bitta klassni
ifodalaydi. Klass dasturning bir qismini namoyon etadi, ba’zi xollarda kichik dastur
bitta klassdan iborat bo’lishi mumkin. Klass figurali qavslar ichida yozilishi kerak.
public class Program1
{
//dastur kodi
}
Klass odatda bir necha metodlarni o’z ichiga olishi mumkin. Metodlar ushbu
klassga doir amallarni bajarish ko’rsatmalaridan tashkil topadi. Metodlar klass ichida,
ya’ni figurali qavslar orasida, e’lon qilinishi kerak.
public class Program1
{
void go()
{
//metod kodi
}
}
Metodning figurali qavslari ichiga ushbu metod bajarilishi kerak bo’lgan
ko’rsatmalar kiritiladi. Metod odatda bir-necha ifodalar to’plamidan tashkil topadi.
Umumlashtirib aytganda, klass birlamchi kod fayliga kiritiladi. Metodlar klass
ichiga kiritiladi. Ifodalar metodlar ichiga kiritiladi.
Java virtual mashinasi ishga tushganda u bajarayotgan klassda joylashgan
quyidagi metodni izlaydi:
public static void main(String[] args)
{
//metod kodi
}

Keyin esa ushbu metodning figurali qavslari ichida joylashgan barcha
instruktsiyalarni bajaradi. Xar-bir Java dasturi kamida bitta klassni va bitta main()
metodini o’z ichiga olishi kerak .
Izohlar
Dastur yozish mobaynida ushbu dasturda ishlatilayotgan elementlar va
qo’llanilayotgan usullarga izoh yozish ehtiyoji paydo bo’ladi. Ayniqsa dastur yozish
uchun uzoq vaqt talab etilsa yoki bir dasturni bir necha dasturchi yozayotgan bo’lsa
ushbu izohlar axamiyati yanada yoqori bo’ladi. Java dasturlash tilida boshqa
dasturlash tillari singari izohlar dastur bajarilishiga hech qanday ta’sir qilmaydi va
ular dasturchi uchun ma’lumot sifatida qo’llaniladi.
Java dasturlash tilida izoh qo’yishni uch xilusuli mavjud. Eng keng tarqalgan
usuli bu izoh boshiga // simvollarini qo’yishdir. Ushbu simvollardan keyin joylashgan
elementlar qatorning oxirigacha izoh xisoblanadi. Masalan:
System.out.println(“Salom!”); //ushbu qator konsolga matn chiqarib beradi
yoki
//quyidagi operator x qiymatini bir qiymatga oshiradi
x++;
Agar uzunroq izoh berish kerak bo’lsa, bir necha qatorni // elemenlari bilan
belgilash mumkin, yoki ikkinchi usuldan foydalanish mumkin. Bu usulda /* va */
belgili cheklovchilaridan foydalaniladi. Birinchi belgi izoh boshiga ikkinchisi izoh
oxiriga qo’yiladi. Masalan:
/*
Quyidagi dastur Java dasturlash tilida yozilgan bo’lib
U konsolga Salom so’zimi chiqarib beradi
*/
public class SalomDasturi
{
public static void main(String[] args)
{
System.out.println(“Salom”);

}
}
Izoh berishning uchunchi usuli dasturning izohlariga asosan xujjatlarni avtomatik
xosil qilish uchun ishlatiladi. Ushbu izohlar /** va */ belgilari bilan chegaralanadi.
Identifikatorlar
Dasturda ishlatiladigan o’zgaruvchi, klass, metod yoki ob’yekt nomlari
identifikatorlar deb ataladi. Java identifikatorlari xarflar, sonlar, “$” simvoli va “_”
simvolidan tashkil topishi mumkin. Masalan,
test, test1, _test, TEST, $tes
Identifikatorlarni tanlashda quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak:
• Identifikatorlar harf, “$” simvoli yoki “_” simvoli bilan boshlanishi kerak;
• Birinchi xarfdan keyin identifikator xarflar, “$” simvoli, “_” simvoli yoki
sonlarning istalgan kombinatsiyasini o’z ichiga olishi mumkin;
• Identifikator istalgan miqdordagi simvollardan tashkil topishi mimkin;
• Java kalit so’zlarini identifikator sifatida ishlatish mumkin emas;
• Identifikatorlar xarf kattaligini farqlaydi. Masalan, test va Test ikkita xar-xil
identifikatorlar.
To’g’ri tuzilgan identifikatorga misollar:
test
$test
test_2
$
juda_batafsil_berilgan_identifikator
Quyidagilar esa noto’g’ri tuzilgan identifikatorlar:
:test
-test
test#

.test
4test
O’zgaruvchilar
Java dasturlash tilida o’zgaruvchini qo’llashdan oldin uni e’lon qilish kerak
bo’ladi. E’lon qilish jarayoinida kompyuterga ushbu o’zgaruvchida qanday turdagi
ma’lumot saqlanilishi aytilib o’tiladi. Masalan,
int elementlarSoni;
double elementYuzasi, elementHajmi;
Birinchi misol elementlarSoni o’zgaruvchisi int turdagi qiymatlarni olishini e’lon
qiladi. int butun sonlarni anglatadi. Ikkinchi misol elementYuzasi va elementHajmi
o’zgaruvchilarni double turdagi qiymatlarni qabul qilishini e’lon qiladi. double
ratsional sonlarni anglatadi. Ushbu misoldan ko’rinadiki, bir turdagi o’zgaruvchilarni
vergul bilan ajratib bir qatorda e’lon qilish mumkin.
Java dasturlash tili xarflar ( char ), xar-xil turdagi butun ( byte, short, int, long ) va
ratsional sonlar ( float, double ), mantiqiy qiymatlarni ( boolean ) asosiy qiymat
turlariga kiritadi. Bu asosiy qiymatlar turi sodda qiymatlar deb ataladi.
Qiymat berish operatori
O’zgaruvchini qiymatini o’zgartirishning to’g’ridan to’g’ri usuli bu qiymat berish
operatorini qo’llashdir. Java dasturlash tilida “=” (teng) belgisi qiymat berish
operatori hisoblanadi. Qiymat berish operatori ifodaning chap qismida joylashgan
o’zgaruvchi, teng belgisi va ifodaning o’ng qismida joylashgan qiymat berish
ifodasidan iborat. Bu yerda qiymat berish operatori boshqa o’zgaruvchilar, sonlar
yoki o’zgaruvchi, sonlar, operatorlar va metodlardat tashkil topgan murakkab ifodalar
bo’lishi mumkin. Quyida Java dasturlash tilining qiymat berish operatoriga misollar
ko’rsatilgan:
xarorat = 36.6;
joriyHisob = joriyHisob + 10;
jamiOgirlik = asosiyOgirlik * qushimchaOgirlik;

Birinchi ifodada xarorat o’zgaruvchisiga 36.6 qiymati belgilanmoqda. Ikkinchi
ifodada joriyHisob o’zgaruvchisining joriy qiymatiga 10 soni qo’shilmoqda.
Uchinchi misolda jamiOgirlik o’zgaruvchisiga asosiyOgirlik va qushimchaOgirlik
o’zgaruvchilarining qiymatlarini ko’paytmasidan xosil bo’lgan qiymat belgilanadi.
E’lon qilingan lekin qiymat belgilanmagan o’zgaruvchilar initsializatsiya
qilinmagan deyiladi. Birlamchi kodda joyni saqlash va xatoliklarni oldini olish
maqsadida o’zgaruvchini birdaniga e’lon qilish va qiymat belgilash amallarini
birdaniga bajarish mumkin. Masalan,
int olinganSon = 0;
double tezlik = 120.5;
Java dasturlash tilida berilgan o’zgaruvchining qiymatini o’zgartirish uchun
belgilash operatori va arifmetik operatorlarini birgalikda ishlatish ham mumkin.
Masalan,
x += 2;
ifodasi
x = x + 2;
ifodasi bilan bir-xil qiymatga ega.
Mukammal ifoda Ekvivalent ifoda
x += 2; x = x + 2;
x -= 2; x = x – 2;
x *= 2; x = x * 2;
x /= 2; x = x / 2;
x %= 2; x = x % 2;
x * 2 = y + z; x = x * (y + z);
Arifmetik operatorlar
Java dasturlash tili qiymatlar ustida amallarni bajarish uchun quyidagi arifmetik
amallarni o’z tarkibiga oladi:
+ Qo’shish
- Ayirish
* Ko’paytirish

/ Bo’lish
% Modul
Yuqoridagi barcha arifmetik operatorlar butun va ratsional sonlar bilan
ishlatilishi mumkin. Natijadagi qiymatning turi amalda ishlatilgan qiymatlarning
turiga bog’liq. Agar amaldagi ikki operandalarning qiymatlari butun son bo’lsa natija
ham butun son bo’ladi. Agar operandalarning biri yoki ikkisi ratsional son bo’lsa
natija ratsional qiymat bo’ladi. Masalan,
count = count1 + count2
Agar count1 va count2 o’zgaruvchilar butun son bo’lsa count o’zgaruvchining
qiymati ham butun son (int) bo’ladi. Agar count1 yoki count2 o’zgaruvchilarining
biri ratsional bo’lsa count o’zgaruvchisining qiymati ratsional qiymat bo’ladi.
2.2 Java texnologiyalari
Java SE (Java Standart Edition) — serverda, shaxsiy kompyuterda
desktoplarda ishlovchi dasturlar, appletlar yaratish uchun ishlatiladi. Bu texnologiya
yordamida yaratilgan dasturlar deyarli barcha operatsion tizimlarda ishlay
oladi(Windows NT, Macintosh,Linux va Solaris). Shu bilan birga JavaSE boshqa
Java turlarining asosi hisoblanadi.
Java EE (Java Enterprise Edition) — Java texnologiyalari orasida eng keng
tarqalgan turi xisoblanib unda asosan serverda ishlovchi dasturlar yaratiladi, masalan
ko'p foydalanuvchili web-saytlar yaratishda keng qo'llaniladi va asosan internetda
ishlovchi dasturlarda qo'llaniladi. Java SE ni Java EE dan eng asosiy farqi Java EE
o'z tarkibiga Java SE ni olibgina qolmay shu bilan birga ko'pgina boshqa qo'shimcha
kutubxonalarni(odatda *.jar) ham o'z ichiga oladi ya'ni: Servlet, JavaMail,
JSF(Java Server Face) va boshqa ko'pgina internetga asoslangan qoshimcha
kutubxonalar.
Java ME (Java Micro Edition) — Java SE ning ba'zi qismlarini o'z ichiga oladi,
JavaME yordamida kichik qurilmalar uchun dastrular yozish mumkin, masalan,
mobil telefon uchun o'yinlar, dasturlar yaratish mumkin.

Javada kompilyator aytib o'tganimizdek biz yozgan kodni bayt-kodga o'giradi, odatda
kompilatsiyadan o'tgan klasslar *.class qisqartirmasi bilan tugaydi va
kompilatsiyadan o'tgan klassni Java Virtual Machine(JVM) ga yuklanadi va bayt-
kodli fayllarni interpretatsiya qiladi, ya'ni mashina tiliga o'giradi va shu bilan birga
undagi kodni imkoni boricha optimallashtiradi.
3. Eclipse platformasi va uning xususiyatlari
Eclipse loyihasining tashabbuskorlari ta ' kidlaganidek ," Rivojlanish vositalari
uchun Apache " ni yaratish edi - bu maksimal darajada ta ' minlanadigan ochiq
platforma asosiy imkoniyatlar i rivojlanish muhiti va turli vositalarni birlashtirish
mexanizmlarini ta ' minlash . Ushbu platformaning birinchi versiyasi IBM tomonidan
ishlab chiqilgan va 2001-yil oxirida ochiq kodlarda chiqarilgan. Tez orada o'z ichiga
olgan tijorat dasturlari, studiya dasturi 4.0 ga aylandi. Endi Eclipse dasturiy
ta'minotchi va vositalarni, ilmiy-tadqiqot tashkilotlari va individual ishlab
chiqaruvchilarni birlashtirgan to'liq manba rivojlanish ekotizimini ishlab chiqdi.
Eclipse platformasi -turli vazifalarni birlashtirishni ko'zda tutadigan turli xil
vositalar va dasturiy tillarni birlashtirishni ko'zlovchi arxitektura. Bunday integratsiya
mexanizmlari sizga murakkab yozuvdan ozod qilingan, ishlab chiqilgan kattaroq
ommaviy axborot vositalaridan foydalanish uchun murakkab, ixtisoslashtirilgan
funktsiyalarni yaratish foydasiga muvofiq. Shunday qilib, nafaqat ko'p funktsiyali va
ko'p tilli rivojlanish muhitini qo'llab-quvvatlash muammosi hal qilinadi, balki
ularning evolyutsiyasi jarayonida bir tur o'rtaidagi vositadan boshqasiga o'tishni
soddalashtirish uchun asos yaratilgan. Ishlab chiquvchilar hamjamiyati tomonidan
ishlab chiqilgan eclipse platformasi so'nggi yutuqlarni to'playdi.
Eclipse platformasi arxitekturasining asosi ulangan modullardan (plagin)
foydalanish printsipi. Platformada bunday modullarni aniqlash, integratsiyalash va
bajarish mexanizmlarini amalga oshiradi. Eclipse platformasining xususiyatlaridan
foydalanishni istagan ishlab chiquvchi o'zining Java vositasini alohida ulangan modul
sifatida yozadi. Ushbu modul ish joyidagi fayllar bilan ishlaydi, bu ish maydoni
tarkibiy qismidan foydalangan holda amalga oshiriladi. Va uning foydalanuvchi

interfeysi ishbilarmon komponentiga asoslangan umumiy tuzilma interfeysi va uning
kengayishi ehtimoli.
Qoida tariqasida, bitta plaginli moduldan foydalangan holda, Eclipse platformasiga
asoslangan eng oddiy ishlaydigan funktsional imkoniyatlar amalga oshiriladi, shunda
murakkab vositalar bir nechta modullardan birlashtiriladi. Shu bilan birga, deyarli
barcha o'rnatilgan eclipse platformasining funktsional imkoniyatlari, shuningdek,
bunday modullardan foydalangan holda amalga oshiriladi - kichik platformali ish
vaqti istiqbolidan tashqari har bir ulangan modul uchun ushbu modulning
havolalarini boshqalar bilan tavsiflovchi o'ziga xos fayl (aniq) mavjud. Platformada
ishlaydigan platforma asosida ishlab chiqarish muhitini boshlaganingizda, mavjud
plaginlar to'plamini belgilab qo'yadi, ularning adabiy fayllarini o'qib chiqadi va
modullarning registrini quradi. Tizimni ishga tushirgandan so'ng, qo'shimcha
modullar endi qo'shilmaydi. Eclipse loyihasi doirasida plagin ishlab chiqarish
muhitini (PDE) yaratish uchun maxsus muhit amalga oshiriladi.
Maxsus modullar yordamida ish maydoni (ish maydoni) va Eclipse
platformasining foydalanuvchi interfeysi tarkibiy qismlari amalga oshiriladi. Ish
maydoni tarkibida ulangan modullar tomonidan amalga oshiriladigan vositalar
foydalanuvchilari yaratadigan fayllar mavjud. Ishbilarmon komponentlari Eclipse
platformasining rivojlanish muhitining foydalanuvchi interfeysining imkoniyatlarini
kengaytirishga imkon beradigan umumiy tarkib va vositalarni taqdim etadi, bu
foydalanuvchiga ma'lumotni taqdim etish uchun ikkita komponentni o'z ichiga oladi.
 Standart vidjet Asboblar (SWT) - bu ma'lum bir operatsion platformaning oyna
tizimiga ega bo'lgan interfeys elementlari va grafik kutubxona, ammo OS-dan
mustaqil ravishda APSni amalga oshiradigan grafika dasturlari to'plamidir. Bu
iste'molchi uchun odatiy deraza muhitiga mos keladigan rivojlanish muhitining
foydalanuvchi interfeysilarini yaratish uchun yagona printsiplarga imkon beradi,
ammo bu ishlayotgan tizimlarning maksimal spektr uchun mo'ljallangan;

 JFACE - SWT vositalaridan foydalanib dasturlash interfeyslari bilan bog'liq bir
qator umumiy vazifalarni amalga oshirish uchun qo'llanma.
SWT va JFACE tarkibiy qismlari tomonidan taqdim etilgan apis bazasida
shaxsiylashtirilgan foydalanuvchi interfeysi qurilmoqda, bu esa rivojlanish vositasi
bilan iste'molchilarning o'zaro ta'sirini aniqlaydi. Eclipse platformasi interfeysi
muharrir turlari, turlari (ko'rinishi) va istiqbollaridan foydalangan holda tashkil
etiladi.
Tahririyatni tayinlash - Ochiq, tahrir va ish joyidagi ob'ektlarni saqlash. Platformada
matn resurslari uchun o'rnatilgan muharrir, boshqa funktsiyalar esa ulangan modullar
sifatida amalga oshirilishi kerak. Turlar foydalanuvchi ishlaydigan ob'ekt haqida
ma'lumot beradi,istiqbol mexanizmi ekranda ko'rsatiladigan istalgan tahririyat va
turlarni tanlash va tartibga solish imkonini beradi.
Eclips loyihalari umumiy davlat litsenziyalari tomonidan boshqariladigan holda,
ochiq manbali tashabbus tomonidan tasdiqlangan umumiy davlat litsenziyalari (CPL)
tomonidan boshqariladi. Cpl-ga muvofiq har biri bepul va tutilishini tijorat va
notijorat maqsadlarda tarqatishi mumkin. Eclipse.org saytiga bepul kirish mumkin:
 to'g'ridan-to'g'ri foydalanish uchun platformaning hozirgi versiyalari (ikkilik
shaklda);
 har qanday manbali faylning tarkibi va versiyalari tarixini ko'rib chiqadigan
manba kodi ombori, shuningdek eclipse platformasini manba kodidan qayta
to'ldirish va yig'ish uchun skriptlarni;
 muhokama uchun ochiq munozara forumlari Eclipse platformasi;
 kuzatish va muammolar uchun xato ma'lumotlar bazasi. Ushbu ma'lumotlar
bazasidan foydalanib, foydalanuvchilar o'zlarining nuqsonlarini eclipse asosida
aniqlashlari va ommaviy yangi muammolarni topishlari mumkin;
 eclipse loyihalarida ishtirok etadigan rivojlanish rejalari va aloqa dasturchilari.

Kamchiliklari:
1.Tizim resurslarining yuqori iste'moli;
2. O'rnatish uchun ko'plab qo'shimcha fayllarni talab qiladi.
Eclipse - bu moslashuvchanlik va qulaylik bilan tavsiflanadigan juda kuchli
rivojlanish muhitidir. Dastlab dasturlash sohasida ham boshlang'ich ishlab
chiqaruvchilar uchun ham mos keladi. Ushbu yo'nalishda siz har qanday o'lchamdagi
loyihalarni va murakkabliklarni yaratishingiz mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. https://obanracer.ru/uz/eclipse---sreda-razrabotki-modulnyh-krossplatformennyh-
prilozhenii.html
2. "Dasturchi bo'lishni xohlaysizmi?" Qudrat Abdurahimov.
3. Ivor Horton – Beginning Java.
4. Object oriented programming Java.
5. http// google.com
6. http// dastur.uz
7. stackoverflow.com
8. http// tutorialspoint.com
9. http// oracle.com

Mavzu: C++ va Java dasturlash tillari. Eclipse platformasi va uning xususiyatlari. Reja: I. Kirish II. Asosiy qism 1. C++ dasturlash tili va uning imkoniyatlari 1.1 C++ dasturlash tilining alfaviti 1.2 C++ dasturlash tili asosiy tushunchalari 2. Java dasturlash tili haqida 2.1 Java dasturlash tilining asosiy strukturasi 2.2 Java texnologiyalari 3. Eclipse platformasi va uning xususiyatlari III. Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish Inson kabi kompyuter ham óziga xos tilda muloqot qiladi. Bu til faqat kompyuter tushunadigan til bólib, u cheklangan lug'at va qat'iy yozish qoidalaridan iboratdir. Kompyuter tushunadigan va muloqot olib boradigan "til" DASTURLASH TILI deb ataladi. Istalgan dasturlash tilini bilgan shaxs óz dasturini bemalol tuza oladi. Protsessor dasturlash tilida yozilgan dasturni tóg'ridan - tóg'ri tushunmaydi. Buning uchun dasturni protsessor tiliga tarjima qiladigan (raqamli ótkazib beruvchi) tarjimon tili - translyatordan foydalaniladi. Tarjimon tilining ikkita turi mavjud: kompilyator va interpretator . KOMPLIYATOR dasturlash tilida yozilgan dastur kodini tólaligicha óqib , mashina kodiga tarjima qiladi va tarjima natijalarini bajariladigan yaxlit bitta faylga yig'adi. INTERPRETATOR dasturlash tilida yozilgan kodni bosqichma -bosqich mashina kodiga aylantirib , tahlil qiladi va berilgan buyruqlarni ketma- ketlikda bajaradi. Agar xatolik sodir bólsa, ósha zahoti xabar beradi. Dasturlash tillari juda kól bólib, ularning har biridan óziga xos masalalarni yechishda foydalanish mumkin. Quyida ularning eng mashhurlari haqida ma'lumotlar bilan tanishamiz. C++ kompyuter operatsion tizimlarini yozish uchun móljallangan til. JAVASCRIPT interfaol web- saytlarni yozish uchun móljallangan til. SCRATCH dasturlarni órganish uchun eng Mo's vizuallashgan dasturlash tili. JAVA kompyuter, mobil telefon va planshetlar uchun móljallangan dastur yozuvchi til. PHP dinamik web-saytlar yaratish uchun móljallangan til. PYTHON turli masalalarni yechish , sun'iy intellekt tizimlari uchun móljallangan dasturlash tili. Aksariyat dasturlash tillari, xususan, C++, Pascal , Java, Python va boshqalar integrallashgan dasturlash muhiti (IDE)ga ega. IDE ( Integrated Development Environment- integrallashgan dasturlash muhiti)- dasturiy ta'minot yaratish uchun dasturiy vositalar majmui. Tizimli va amaliy dasturlarni yaratish uchun dasturlash tillaridan foydalaniladi. Dastur yaratish jarayoni katta hajmga ega bólib, dasturlash tillarida Tizimli va amaliy dasturlarni yaratish uchun dasturlash tillaridan foydalaniladi. Dastur yaratish jarayoni katta hajmga ega bólib, dasturlash tillarida dastur yozishshu jarayonning bir qismi sanaladi. Kompyuter dasturlarini yaratish jarayoni ham kompyuterda masalani yechish jarayoniga óxshash bólib, bir necha bosqichni óz ichiga oladidastur

yozishshu jarayonning bir qismi sanaladi. Kompyuter dasturlarini yaratis jarayoni ham kompyuterda masalani yechish jarayoniga óxshash bólib, bir necha bosqichni óz ichiga oladi. Birinchi bosqichda dastur uchun talab aniqlanadi. Ushbu jarayonda dasturning qanday maqsadda qóllanilishi, kirish va chiqish ma'lumotlari aniqlanadi. Dastur va resurslarni ishlab chiqish , uni joriy etishning narxi baholanadi. Ikkinchi bosqichda dastur loyihasi ishlab chiqiladi. Dasturchilar uchun texnik topshiriq va vazifalar shakllantiriladi. Ishchi hujjatlar hamda ish rejasining grafigi tuziladi Uchinchi bosqichda dastur kodi yoziladi. Bu kodlash (dasturlash) jarayoni bólib, tuzilgan algoritm dasturlash tilida yoziladi. To'rtinchi bosqichda kodlash jarayoni tugab, dasturdagi xatoliklarni aniqlash va testlash boshlanadi. Bu jarayonda dasturning tóg'ri tuzilganligi , ishlash samaradorligi va boshqa parametrlariga aniqlik kiritiladi. Beshinchi bosqichda dastur amaliyotga joriy etiladi. Agar dastur aniq buyurtmachi talabiga muvofiq yaratilgan bólsa, u holds bu bosqich eng muhim bosqich sanaladi. Bunda avvalgi dasturda foydalanilgan qurilma va ma'lumotlar yangi dasturga moslanadi. Ushbu dastur bilan ishlovchi mutaxassislar óqitiladi. Oltinchi sónggi bosqichda qóllab- quvvatlash amalga oshiriladi. Bu bosqichda foydalanuvchilarga tavsiyalar beriladi. Shuningdek , foydalanuvchi xohishini inobatga olgan holda, ish jarayonida yuzaga kelgan kamchilik va takliflar asosida dasturga

1. C++ dasturlash tili va uning imkoniyatlari C++ dasturlash tili nomi C dasturlash tilidan kelib chiqqan bo`lib, ++ belgisi inkrement amali, ya`ni o'zgaruvchining qiymatini bittaga oshish amalidan olingan. C ++ dasturlash tili turli xil amaliy dasturlarni yaratish, operatsion tizimlarni, qurilma drayverlarini, shuningdek video o'yinlarni va boshqalarni yaratish uchun keng qo'llaniladi. C ++ dasturlash tili 1980-yillarning boshlarida Bell Laboratories firmasi xodimi Byorn Stroustrup tomonidan yaratilgan. Byorn Stroustrup o'zining ehtiyojlari uchun C dasturlash tiliga bir qator yangiliklar kiritmoqchi bo`ldi, ya'ni dastlab C ++ dasturlash tilini yaratish rejalashtirilmagan edi. U dastlab o`zi yaratgan dasturlash tilini “C with classes”(“C bilan sinflar”) deb nomladi. Dasturlash tilining dastlabki versiyasi 1980 yilda paydo bo'lgan. Straustrup dasturlash tiliga sinflar va ob'ektlar bilan ishlash imkoniyatini qo'shdi va shu bilan C sintaksisi asosida yangi dasturlash tili uchun zarur shart-sharoitlarni yaratdi. C++ sintaksisi C sintaksisiga asoslangan bo`lib, Byorn Stroustrup C tili bilan moslikni saqlashga intildi. 1983 yilda dasturlash tili "C ++ dasturlash tili" deb o'zgartirildi. C++ Cga ob'ektga yo'naltirilganlik xususiyatlarni qo'shdi. Oby’ektga yo`naltirilgan dasturlashning uchta xususiyatini mavjud:, meros (nasledovaniye), polimorfizm va inkapsulyatsiya. Usul(Metod) - bu sinf ichida e'lon qilingan va uning ob'ektlari bilan ishlashga mo'ljallangan funktsiyadir. Usullar sinf tanasida e'lon qilinadi. C dasturlash tilidan farqli tomonlari: • ob'ektga yo'naltirilgan dasturlashni qo'llab-quvvatlash; • andozalar orqali umumlashtirilgan dasturlashni qo'llab-quvvatlash; • qo'shimcha ma'lumotlar turlari; • istisnolar; • nom maydonlari; • ichki funktsiyalar; • operatorning yuklanishi(peregruzka);

• funktsiyalarning yuklanishi; • xotirani erkin boshqarish operatorlari; • standart kutubxonaga qo'shimchalar. Afzalliklari: • C tili bilan yuqori muvofiqlik • Hisoblash samaradorligi • Turli dasturlash uslublarini qo'llab-quvvatlash: tarkibiy, obyektga yo'naltirilgan, umumlashtirilgan dasturlash, funktsional dasturlash. • Ob’yekt destruktorlarni avtomatik ravishda chaqirish xotira va boshqa manbalarni boshqarish ishonchliligini soddalashtiradi va oshiradi. • Ortiqcha yuklangan operatorlar • shablonlar • To'g'ridan-to'g'ri kompilyatorlar tomonidan qo'llab-quvvatlanmaydigan paradigmalarni qo'llab-quvvatlash uchun tilni kengaytirish imkoniyati mavjudligi. • C ++ uchun turli tillarga tarjima qilingan juda ko'p o'quv adabiyotlari mavjud Kamchiliklari: Noto'g'ri ishlab chiqilgan sintaksisning mavjudligi tilning qo'llanilishini pasaytiradi • Til ko'p muhim xususiyatlarga ega emas. • Dasturchilar uchun unumdorligi ancha past • Noqulay sintaksis • Og'ir meros • Xotirani kuzatib borish zarurati

C++ va Java dasturlash tillari. Eclipse platformasi va uning xususiyatlari.

12.08.2023

0

59.5234375 KB

Похожие