Chingizxon va Xorazimshohlar o’rtasidagi diplomatiya Reja: Kirish. 1. Asosiy qism 1.1. Xorazimshohlar va Mug ’ illar o ’ rtasidagi ilk siyosiy aloqalar . 1.2. Ikki davlat o ’ rtasidagi siyosiy aloqalardan ko ’ zlagan maqsadi . 1.3 Ikki davlat o’rtasidagi diplomatik aloqalarning uzilishi Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar .

Kirish . Chingizxon bosqini arafasida xorazmshohlar sulolasi dunyoning eng qudratli siyosiy kuchlaridan biriga aylangandi. Xuddi shu davrda sharqda mo‘g‘ullarning yirik imperiyani tashkil qilingan edi. Bu esa, XIII asr o‘ninchi yillari oxirida Sharqda ikki yirik kuch - xorazmshohlar va chingiziylarning o‘zaro to‘qnashishlari zaruriyatini shakllantirdi. 1215 yili Dashti qipchoq yurishida Xorazmshoh mo‘g‘ullarning Jo‘chi boshchiligidagi harbiy qo‘shiniga duch keladi. Mo‘g‘ullar bu yerlarda Chingizxonning buyrug‘iga ko‘ra markit qabilalariga zarba berish uchun yurish qilgan edilar. O‘zaro to‘qnashuvdan so‘ng mo‘g‘ullar Chingizxondan Xorazmshohlar davlatiga nisbatan yurish qilish xususida hech qanday ko‘rsatma olmaganliklari uchun orqaga chekindilar. Jurjoniyning yozishicha, sultonni har vaqt undan Sharqda joylashgan davlatlar qiziqtirar va uning Xitoy tomoniga harbiy yurish qilish niyati ham bo‘lganligi aniq edi. Lekin Xitoy Chingizxon tomonidan o‘sha yili olinganligini eshitgan sulton bu holni tasdiqlatish va qolaversa Chingizxon davlati xususida aniq ma‘lumot olib kelish maqsadida sayidlar avlodidan bo‘lmish taniqli zot Bahovuddin Roziyni o‘z elchisi sifatida xon huzuriga jo‘natadi. Bahovuddin Roziy boshchiligidagi elchilik guruhini Chingizxon Pekinda qabul qilib, ularga ijobiy munosabatda bo‘ladi. Xorazm davlati elchilariga Chingizxon o‘zaro ikki davlat o‘rtasida tinchlik va do‘stlik hukmdorlik qilishi lozimligini uqtirib, o‘zini - Sharq hukmdori, Xorazmshoh Muhammadni - g‘arb yerlarning egasi deb ta‘kidlaydi. Xitoy yerlariga endilikda yurish qilish nojoiz ekanligini anglagan Xorazmshoh o‘z diqqat-e‘tiborini yana janub hamda g‘arb yerlariga qaratadi. 1217-yili Bag‘dod xalifasi an-Nosir (1180-1225) sultonning Bag‘dodni unga topshirishi va uning nomini xutbaga qo‘shib o‘qishini qat‘iy rad etgach, Muhammad Xorazmshoh 100 000 kishilik qo‘shin bilan abbosiylar xalifaligiga yurishni boshlab yuboradi. Xorazmshohlar tangalari va xutbalardan xalifa nomi chiqarib tashlanadi. Sulton farmoniga ko‘ra, termizlik shayx Olamulk at-Termiziy xalifa etib tayinlanadi. Sultonning yuqoridagi hatti-harakatlari

ko‘pchilik ulamolar, din peshvolari tomonidan ma‘qullanmaydi. Ular sultonga barcha musulmonlar diniy rahnamo xalifa ustiga yurish qilish, islom dunyosida xorazmshohga nisbatan salbiy munosabat keltirib chiqarishini tushuntirmoqchi bo‘ladilar. Ulamolar noroziligini hisobga olmagan Sulton ularning ko‘pchiligini jazoga tortadi, hatto taniqli shayx Majididdin Bag‘dodiyni qatl ettiradi. Bu hol diniy ulamolar, ruhoniylar, darveshlik guruhlari oldida sulton obro‘ e‘tiborining pasayishiga va unga qarshi muxolif kuchlar safining kengayishiga olib keladi. Bag‘dod yurishi tabiiy ofatlar tufayli muvaffaqiyatsiz yakun topadi.

Asosiy qism. “Shuhratparastlik odamning ongini zaiflashtiradi va u o‘ziga yaqinlashib kelayotgan xatarni sezmaydi”. Faylasuf Ezop XIII asr boshlarida ko‘chmanchi mo‘g‘ul qabilalarini Chingizxon o‘z qo‘l ostida birlashtirib, mo‘g‘ul imperiyasiga asos soldi. Bu vaqtda, Movarounnahr zaminida XI asrda vujudga kelgan Xorazmshohlar davlati ham kundan-kunga kengayib, qudrati ortib bormoqda edi. Chingizxon 1215 yilda Xitoyni bosib olgach, mo‘g‘ul imperiyasining g‘arbiy chegarasi Xorazmshohlar saltanati bilan tutashadi. Ma’lum sabablarga ko‘ra, ikki o‘rtada chiqqan nizo qonli to‘qnashuvga, oxir-oqibat Xorazmshohlar davlatining qulashiga sabab bo‘ldi. Bugungi maqolamizda Chingizxon va sulton Aloviddin o‘rtasidagi o‘zaro nizoning paydo bo‘lishi hamda mo‘g‘ullarning bosqinchilik yurishi haqida so‘z boradi. XII

asrning oxiri XIII asr boshlarida ijtimoiy - iqtisodiy va madaniy taraqqiyotning quyi bosqichida turgan ko ‘ chmanchi mo ‘ g ‘ ul qabilalari katta va qudratli davlatni barpo etish uchun o ‘ zaro kurash olib borishayotgan edi . Chingizxonning asl ismi Temuchin bo‘lib, u 1155 yilda tug‘ilgan. Otasining ismi Yasugay Bahodir, onasining ismi esa O‘lun xotun edi. Chingizxon onadan tug‘ilgan vaqtida o‘ng qo‘lining mushtumida bir kaft qotib qolgan qon bor edi. Kohinlar, “bu bola vaqt o‘tishi bilan zamon ahlini qatl etib, ko‘plab podshohlarni oyoqosti qiladi. Xudodan boshqa hamma uning qo‘l ostida xor bo‘ladi”, deb bashorat qilishadi. Yasugay Bahodir bu o‘g‘liga Temuchin deb ism qo‘yadi. Temuchin 13 yoshida otasidan ayriladi. Shu vaqtda otasiga tobe bo‘lgan barcha mo‘g‘ul qabilalari unga itoat etmasdan tashlab ketadilar. Faqatgina, katta bobosidan qolgan qabilalar Temuchinga sodiq qolishadi. U bir necha bor qabilaviy urushlarda o‘limdan qoladi. Tarixiy kitoblarda ma’lumot berilishicha, Temuchin dastlabki yurishlarida atigi 13 000 kishilik qo‘shin to‘play olgan ekan. Birin ketin naymanlar, keroitlar, totorlar, o‘ngg‘utlar, uyg‘urlar va boshqa qabilalarni o‘ziga tobe qilgan Temuchin, 1205 yilda butun Mo‘g‘uliston hududining yagona hukmdoriga aylanadi. U o‘zining hukmronligini qonuniylashtirish maqsadida 1206 yil Onan daryosining yuqori qismida qurultoy chaqiradi. Bu qurultoyda Temuchinga Chingizxon laqabi beriladi.