logo

INNAVATSION FAOLIYATNING INJENERLIGI

Загружено в:

06.03.2024

Скачано:

0

Размер:

49.8037109375 KB
“INNAVATSION FAOLIYATNING
INJENERLIGI”
MUNDARIJA
T|r                      Nazorat ishining qismlari nomi       bet  
1 KIRISH…………………………………………     3
2 Asosiy qism:
2.1  I  BOB. INNOVATSION FAOLIYATI
1.1. Innovatsion faoliyati haqida tushuncha....…        5
1.2. Innovatsion faoliyatni tuzilishi …………….       9
2.2. II BOB INNOVATSION FAOLIYAT INJENERLIGI 
2.1. Innovatsion injener haqida tushuncha….……..  14
2.2. Innovatsion faoliyatni injenerligi…………….   17
3.    XULOSA……………………………………  .   21
4.    FOYDALANGAN ADABIYOTLAR………..  . 22 Mavzu:  INNAVATSION FAOLIYATNING INJENERLIGI
                                                KIRISH
          Joriy   printsiplari,   innovatsiya   turlari,   subyektlari   hamda   ularning   huquq   va
majburiyatlari, shuningdek,innovatsion faoliyatning amalga oshmaslik xavflari, uni
baholash   va   kamaytirish   usullari,   innovatsion   faoliyat   sohasida   kadrlarni
tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishga ko'maklashish   ham
ko'rsatilgan.Ma’lumki,   ilmiy   ishlanmalarni   amaliyotga   tadbiq   etish,   yangi
ishlanmalar   rivojlantirish   hamda   ularni   iqtisodiyot   tarmoqlariga   joriy   qilish,
innovatsiya   va   innovatsion   faoliyat   sohasidagi   tushunchalarni   tartibga   soluvchi
yagona   qonun   hujjati   mavjud   emas   edi.   Ushbu   hujjat   “Ilm-fan   va   ilmiy   faoliyat
to'g'risida”gi   Qonunning   mantiqiy   davomi   bo'lib,   ilm-fan   va   ishlab   chiqarishning
uzviy   bog'liqligini   ta'minlaydi.Qonun   innovatsiya   va   innovatsion   faoliyat
sohasidagi   huquqiy,   iqtisodiy   va   tashkiliy   munosabatlarni   tartibga   soladi.Bundan
tashqari,   mazkur   Qonunda   O'zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasining,
innovatsion   faoliyat   sohasidagi   vakolatli   davlat   organining,   davlat   boshqaruvi
organlarining,   mahalliy   davlat   hokimiyati   organlarining   innovatsion   faoliyat
sohasidagi   vakolatlari   belgilab   qo'yildi.Shuningdek,   bu   Qonun   olimlar,
tadbirkorlar,   nodavlat   notijorat   tashkilotlar,   ayniqsa,   yoshlar   uchun   huquqiy   asos
bo'lib xizmat qiladi. Innovatsion faoliyat - bu kompaniya yoki tashkilot tomonidan
mavjud   mahsulot   yoki   xizmatlarni   yaxshilash,   yangi   mahsulot   yoki   xizmatlarni
ishlab chiqish yoki biznes jarayonlarini qayta qurish bo'yicha amalga oshiriladigan
faoliyat.Innovatsion   faoliyat   odatda   kompaniyaning   ilmiy-tadqiqot   bo'limi   yoki
maxsus   innovatsiya   bo'limi   tomonidan   amalga   oshiriladi.   Ushbu   tadbirlar   yangi
g'oyalarni   kashf   qilish,   g'oyalarni   sinab   ko'rish,   prototipni   ishlab   chiqish,   ishlab
chiqarish va marketingga tayyorgarlik kabi bir qator bosqichlarni o'z ichiga olishi
mumkin.Innovatsion   faoliyat   ko'pincha   turli   xil   fanlarni   o'z   ichiga   olgan
hamkorlikni   talab   qiladi.   Qurilish   muhandislari,   elektrotexnika   muhandislari, dasturiy   ta'minot   ishlab   chiqaruvchilari,   marketing   bo'yicha   ekspertlar   va
dizaynerlar kabi turli sohalardagi mutaxassislar  birlashib, yangi g'oyalarni amalga
oshirishga hissa qo'shadilar.
3
Innovatsion   faoliyat   tashkilotga   raqobatdosh   ustunlikni   oshirish,   mijozlar
ehtiyojlarini   qondirish   yoki   yangi   bozorlarga   kirish   kabi   maqsadlarga   erishishga
yordam   beradi.   Shuning   uchun   innovatsion   faoliyat   ko'pincha   kompaniyalarning
raqobatdosh   ustunlikka   erishish   uchun   foydalanadigan   strategiyasidir.Innovatsion
faoliyat   muvaffaqiyatli   bo'lishi   uchun   tashkilot   innovatsion   madaniyat   va   ochiq
muloqotga   ega   bo'lishi   muhimdir.   Bundan   tashqari,   innovatsion   faoliyatga   etarli
resurslarni ajratish, xavflarni  boshqarish va xodimlarni  o'qitish va rivojlantirishga
ahamiyat berish ham muvaffaqiyatga hissa qo'shishi mumkin.   Milliy iqtisodiyotda
tarkibiy   o‘zgarishlarni   amalga   oshirish   va   modernizatsiyalash,   korxonalarni
zamonaviy texnika bilan qayta jihozlash hamda raqobatga bardoshli maxsulotlarni
ishlab   chiqarish   maqsadida   mamlakatdagi   barcha   mavjud   sarmoyalar   safarbar
qilina   boshlandi,   shuningdek,   xorijiy   investitsiyalarni   keng   jalb   etish,   ayniqsa,
yetakchi   tarmoqlarda   chet   el   sarmoyasi   ishtirokini   kengaytirish   yo‘lga   qo‘yildi.
Shu   maqsadda   respublika   hukumati   tomonidan   mamlakat   iqtisodiyotiga   xorijiy
investitsiyalar   to‘g‘ridan-to‘g‘ri   kirib   kelishi   uchun   qulay   investitsiya   muhitini
yaratishga   qaratilgan   investitsiya   siyosati   o‘tkazilmoqda.   Biror   bir   hududga
investitsiya   kiritishdan   avval,   ushbu   hududning   investitsiya   muhitini   o‘rganish,
unga   baho   berish,   investitsiya   faoliyatsini   o‘rganish,   investitsiya   loyihasini   puxta
tahlil   qilish   va   baholash,   faoliyatga   ta‘sir   etuvchi   obyektiv   va   subyektiv   omillar
ta‘sirini aniqlash, ularni baholash hamda salbiy ta‘sir etuvchi omillarni oldini olish,
loyiha samaradorligini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar haqida aniq ma‘lumotlarga
ega   bo‘lish   lozim   Ana   shu   maqsadda,   respublikamizda   investitsiya   loyihalari
ekspertizasi   bilan   shug‘ullanuvchi   mutasaddi   davlat   tashkilotlari   va   tijorat
banklarining faoliyat  moliyalashtirish faoliyati  davr  talabiga mos holda  rivojlanib
kelmoqda   va   hozirgi   kunga   kelib,   nafaqat   bank   hodimlari,   balki   investitsiya
faoliyatining   barcha   ishtirokchilari   investitsiya   faoliyatini   moliyaviy-iqtisodiy tahlil qilish usullari, moliyalashtirish manbalari, investitsiya risklarini tahlil qilish,
baholash   va   boshqarish   usullari   hamda   loyiha   samaradorligini   oshirish   bo‘yicha
ma‘lumotlarga ega bo‘lishlari zamon talabiga aylanmoqda.
4
I  BOB. INNOVATSION FAOLIYATI
1.1.   Innovatsion   faoliyati   haqida   tushuncha.   Innovatsion   faoliyat   —   to planganʻ
bilim,   texnologiya   va   uskunalarni   tijoratlashtirishga   qaratilgan   ilmiy,   texnologik,
tashkiliy,   moliyaviy   va   tijorat   tadbirlari   majmui.   Yangi   yoki   qo shimcha
ʻ
tovarlar/xizmatlar   yoki   yangi   xususiyatlarga   ega   tovarlar/xizmatlar   innovatsion
faoliyatning   natijasi   hisoblanadi.Shuningdek,   innovatsion   faoliyatni
innovatsiyalarni   yaratish,   o zlashtirish,   tarqatish   va   ulardan   foydalanish   faoliyati	
ʻ
sifatida   ham   belgilash   mumkin.Innovatsion   faoliyat   —   ishlab   chiqarilayotgan
mahsulotlar   (tovarlar,   xizmatlar)   nomenklaturasini   kengaytirish   va   yangilash   va
sifatini yaxshilash, ularni tayyorlash, keyinchalik ichki va xorijiy bozorlarda joriy
etish   va   samarali   amalga   oshirish   texnologiyalarini   takomillashtirish   uchun   ilmiy
tadqiqotlar   va   ishlanmalar   natijalarini   ishlatish   va   tijoratlashtirishga   qaratilgan,
birgalikda   innovatsiyalarga   olib   keladigan   ilmiy,   texnik,   texnologik,   tashkiliy,
moliyaviy  va  tijorat  tadbirlarini  kompleksni   nazarda  tutuvchi   faoliyat.   nnovatsion
faoliyat mavjud tizimlar, jarayonlar va mahsulotlarni takomillashtirishga qaratilgan
faoliyat   va   jarayonlar   majmuasini   qamrab   oladi.  Ushbu   tadbirlar   yangi   g'oyalarni
yaratish,   texnologik   yutuqlarni   ta'minlash,   marketing   strategiyalarini   yaratish   va
yangi   mahsulotlarni   ishlab   chiqish   kabi   ko'plab   sohalarda   amalga   oshirilishi
mumkin.Innovatsion   faoliyat   tashkilotlarga   raqobatbardosh   ustunlikka   erishish
imkonini   berib,   o'sish   va   barqarorlikni   ta'minlaydi.   Innovatsion   g'oyalar   biznes
jarayonlarida   samaradorlikni   oshirish,   xarajatlarni   tejash   va   mijozlar   ehtiyojini
qondirish   kabi   afzalliklarni   taqdim   etishi   mumkin.Bunday   faoliyatlar   tadqiqot   va
ishlanmalardan   tortib   marketing   strategiyalarini   yangilashgacha   bo'lgan   ko'plab
turli  jarayonlarni o'z ichiga olishi  mumkin. Shuningdek, hamkorlik, autsorsing va
strategik sheriklik kabi usullardan foydalangan holda innovatsion g‘oyalarni ishlab chiqish   va   amalga   oshirish   mumkin.Innovatsion   faoliyat   nafaqat   individual   yoki
korporativ   darajada,   balki   milliy   darajada   ham   amalga   oshirilishi   mumkin.
Hukumat   siyosati   va   imtiyozlari   ham   innovatsion   faoliyatni   rag'batlantirishga
yordam 5
  beradi.Natijada   innovatsion   faoliyat   biznes   jarayonlari   va   mahsulotlarini
takomillashtirishga   qaratilgan   bir   qator   tadbirlarni   qamrab   oladi.   Ushbu   tadbirlar
korxonalarga   raqobatdosh   ustunlik   beradi   va   o'sish   va   barqarorlikda   muhim   rol
o'ynaydi.   nnovatsion faoliyat - bu yangi va o'ziga xos g'oyalarni kashf qilish, ishlab
chiqish   va   amalga   oshirish   jarayoni.   Ushbu   faoliyat   korxonalarning   raqobatdosh
ustunligini   oshirish,   yangi   bozorlarni   yaratish   va   barqaror   o'sishni   ta'minlash
maqsadida amalga oshirilmoqda. Innovatsiyalar turli sohalarda qo'llanilishi va turli
yo'llar bilan paydo bo'lishi mumkin.Innovatsion faoliyat ko'plab turli bosqichlardan
iborat.   Birinchi   bosqich   -   g'oyalarni   yaratish   va   tadqiq   qilish   jarayoni.   Ushbu
bosqichda   yangi   g'oyalar   paydo   bo'lishi   va   mavjud   muammolarning   echimini
taqdim   etishi   kutilmoqda.   Ikkinchi   bosqich   -   g'oyalarni   baholash   va   tanlash
bosqichi. Ushbu bosqichda g'oyalarning salohiyati texnik, moliyaviy va marketing
jihatlari   bo'yicha   tahlil   qilinadi   va   eng   moslari   tanlanadi.Tanlangan   g'oyalarni
amalga   oshirish   bosqichida   prototipni   ishlab   chiqish,   mahsulotni   loyihalash,
jarayonni   takomillashtirish   yoki   yangi   xizmatlarni   joriy   etish   kabi   operatsiyalar
amalga   oshiriladi.   Ushbu   bosqichda   g'oyalarning   amalga   oshirilishi,   mijozlarning
talablari   va   bozor   ehtiyojlari   hisobga   olinadi.   Oxirgi   bosqich   -   ishlab   chiqilgan
mahsulot   yoki   xizmatni   marketing,   tarqatish   va   tijoratlashtirish   jarayoni.
Innovatsiyaning muvaffaqiyati ishlab chiqilgan mahsulot yoki xizmatning bozorga
kiritilishi va uni iste'molchi tomonidan qabul qilinishi bilan o'lchanadi.Innovatsion
faoliyat   kompaniyalarning   raqobatdosh   ustunligini   oshirish   va   barqaror   o'sishni
ta'minlash   uchun   juda   muhimdir.   Korxonalar   doimiy   ravishda   yangi   g'oyalarni
ishlab   chiqarishlari,   texnologik   yutuqlarni   kuzatishlari   va   mijozlar   ehtiyojlarini
qondirish  uchun  o'zlarini  doimiy  ravishda  takomillashtirishlari   kerak.  Innovatsion
faoliyat   korporativ   madaniyatni   rivojlantirish,   hamkorlik   va   bilim   almashishni
rag'batlantirish   kabi   strategiyalar   yordamida   qo'llab-quvvatlanishi   kerak. Innovatsion   faoliyat   yangi   g'oyalar,   jarayonlar   va   texnologiyalar   ustida   ishlash
orqali   innovatsion   va   raqobatbardosh   echimlarni   ishlab   chiqadigan   korxonalarni
anglatadi.   Ushbu   faoliyat   an'anaviy   usullarning   o'rnini   bosadigan,   uni   yanada
samarali va 6
  samarali   bajarishga   imkon   beruvchi   innovatsion   yondashuvlardan   foydalanishni
o'z   ichiga   oladi.Innovatsion   faoliyat   biznesning   o'sish   potentsialini   oshiradi,   shu
bilan   birga   uning   raqobatdosh   ustunlikka   ega   bo'lishiga   yordam   beradi.   Yangi
mahsulot   va   xizmatlarni   ishlab   chiqish,   biznes   jarayonlarini   takomillashtirish   va
marketing   strategiyalarini   yangilash   kabi   ko'plab   sohalarda   innovatsiyalarga
erishish mumkin.Biznes ichki yoki tashqi manbalardan olingan g'oyalar yordamida
innovatsion   faoliyatni   boshlashi   mumkin.   Innovatsiyalar   yangi   mahsulot   yoki
xizmatlarni   loyihalash,   ishlab   chiqish   va   bozorga   chiqarish   orqali   yuzaga   kelishi
mumkin. Bundan tashqari, biznes jarayonlarini qayta loyihalash va texnologiyadan
foydalanish   orqali   biznes   samaradorligini   oshirish   mumkin.Innovatsion   faoliyat
strategik   rejalashtirish   va   resurslarni   boshqarishni   talab   qiladi.   Korxonalar
o'zlarining   innovatsion   faoliyatini   muayyan   qarash   va   maqsadlarga   muvofiq
yo'naltirishlari   va   tegishli   strategiyani   yaratishlari   kerak.   Shuningdek,   yangi
g'oyalar   va   texnologik   ishlanmalarni   kuzatib   borish,   tadqiqot   va   ishlanmalarga
sarmoya   kiritish   muhimdir.Innovatsion   faoliyat   hamkorlik   va   sheriklikka   ham
e'tibor   qaratishi   mumkin.   Boshqa   tashkilotlar   bilan   hamkorlik   qilish   orqali
korxonalar   innovatsion   yechimlarni   ishlab   chiqishi,   resurslarni   bo‘lishishi   va
qo‘shma   loyihalar   ishlab   chiqishi   mumkin.Natijada   innovatsion   faoliyat   deganda
yangi   g‘oyalar,   jarayonlar   va   texnologiyalar   ustida   ishlash   orqali   innovatsion   va
raqobatbardosh   yechimlarni   ishlab   chiqadigan   korxonalar   tushuniladi.   Ushbu
tadbirlar   korxonalarga   o'sish   va   raqobatbardosh   ustunlikka   erishishga   yordam
beradi,   shu   bilan   birga   ularning   barqarorligini   ta'minlaydi.   Innovatsion   faollik   va
iqtisodiyotni global axborotlashuvi kompaniyalar va korporatsiyalarning butun XX
asr davomida shakllangan tashkil qilish tamoyillarini tubdan o’zgartirib yubordilar.
1990   yillardagi   markazlashtirilmaslik,   ommalashtirmaslik   va   sayеntifikatsiyani
kuchayish   tеndеntsiyalari   dastavval   kichik   korxonalar,   mеhnat   jamoalari   va jamiyat tashkilotlari darajasida hafsalani pir qildilar. Ushbu davrda ishlab chiqarish
va noishlab chiqarish sohalari xodimlarining muvofiqlashtirilgan harakatlari asosiy
rolni o’ynaganlar, iqtisodiy jarayonlarni – ilmiy izlanish bilan band bo’lgan krеatiy
7
  shaxsni o’qitishdan tortib to yuqori tеxnologik ishlab chiqarishlarni shakllantirish
va virtual kompaniyalarni tashkil qilishgacha – ko’proq takomillashtirish ularning
asosiy   vazifasi   bo’lib   qolgan.   Birinchi   marta   innovatsion   faoliyatning   tashkiliy
shakllari   o’zini   –   o’zi,   boshqaruvchi   ishlab   chiqarish   assotsiatsiyalarda   paydo
bo’lgan.   Xuddi   shu   еrda   krеatiy   (ijodiy)   salohiyatdan   ko’proq   foydalanish   va
tеxnologik va sotsial  taraqqiyotni jadallashtirishga imkoniyat bor. Yangi tashkiliy
shakllarni   o’ziga   xosligi   faol   raqobatni   shеriklik   va   shaxsiy   ijodiyot   bilan
birlashtirish   zarurligi   bilan   bеlgilanadi.   Vaqtincha   qisqa   muddatli   bitimlardan
tortib yirik moliya – sanoat guruhlarigacha bo’lgan tadbirkorlik assotsiatsiyalari va
firmalararo   alyanslar   (birlashmalar)   bunday   o’zaro   hamkorlikning   yangi   tashkiliy
shakllari   bo’lganlar.   Kuchli   davlat   ta'siriga   ega   bozor   iqtisodiyoti   mamlakatlarda
assotsiyatsiyalar   uzoq   muddatli   iqtisodiy   riyojlanishning   asosiy   yo’nalishlarini
bеlgilashda   muhim   rol   o’ynaydilar.   Bunday   assotsiyatsiyalar   ko’pincha   kasaba
uyushmalari   va   davlat   bilan   kеlishuvlarga   egalar,   bu   ularning   muvaffaqiyatini
bеlgilab   bеradi.   Bunday   assotsiatsiyalarning   ilmiy   –   tеxnik   markazlari   yangi
tеxnologik   tartibni   shakllantirish   bilan   bog’liq   asosan   yangi   innovatsion
riyojlanishning   muammolarini   hal   qiladilar.   Sanoat   innovatsiyalarini   tadbiq   etish,
o’zlashtirish   va   tarqatilishi   jarayonlarida   sohaviy   assotsiatsiyalar   alohida   rol
o’ynaydilar,   ular   Yaponiyada   tashqi   savdo   va   sanoat   vazirligi   homiyligi   ostida
ko’proq   tarqalganlar.   Rossiyaning   sohaviy   assotsiatsiyalari   ham   ko’p   ilm   talab
qiluvchi ishlab chiqarishlar, asbobsozlik, mashinasozlik va h.k. riyojlanishida katta
rol   o’ynaganlar.   Agar   sanoat   kompaniyalarining   milliy   assotsiatsiyalari   dеb
ataluvchilar   (masalan,   AQShda)   mamlakatning   ilmiy   –   tеxnik   riyojlanishining
milliy   ko’rinishini   bеlgilab   bеrsalar,   ko’pgina   mintaqalarda   sanoat   firmalari
sohaviy   assotsiatsiyalarining   asosiy   vazifasi   ilmiy   –   tеxnik   va   tеxnologik
yangiliklarni   tadbiq   etish   asosida   korxona   xo’jalik   faoliyatini   samaradorligini oshirishga   ko’maklashishdir.   Assotsiatsiyalarning   bir   qismi   standartlashtirish   va
sеrtifikatlashtirish   jarayonlarida   faol   ishtirok   etadilar,   xodimlarni   ilmiy   tеxnik
riyojlanishning   yangi   yo’nalishlari   bo’yicha   o’qitish   va   qayta   tayyorlash   bilan
8
shug’ullanadilar.   Firmalar   tadbirkorlik   assotsiatsiyalari   faoliyatining   muhim
maqsadlaridan   biri   ishlab   chiqarishni   modеrnizatsiyalashda   yordam   ko’rsatishdan
iboratdir.   Ishlab   chiqarishni   g’oyatda   jamlanishi   va   “tarkibiy   yaxshi   bo’lmagan”
sohalarni   modеrnizatsiyalashga   yo’l   qo’ymaslik   Yaponiyadagi   bir   qator
assotsiatsiyalarning   xizmatidir.   O’zining   tarkibida   muammoli   –   izlanish
xaraktеriga ega fundamеntal tadqiqotlar bo’yicha bo’linmalar, hamda tadbiq etish,
tahliliy,   iqtisodiy   guruhlarga   ega   tadqiqot   assotsiatsiyalari   innovatsion   davraning
boshlang’ich   bosqichini   faollashtirishda   muhim   rol   o’ynaydilar.   Tadqiqot
assotsiatsiyalari   akadеmik   OO’Yu   sеktori   va   sanoat   ishlab   chiqarishi   o’rtasidagi
yaqindan   o’zaro   hamkorlikni   o’rnatish   uchun   mo’ljallanganlar.   Tadqiqot
assotsiatsiyalar   yapon   tajribasining   tahlili   innovatsiyalarni   taqdim   etish
mеxanizmidagi   muhim   xususiyat:   koopеratsiya   tamoyillarini   birlashtirish,   ilmiy
tadqiqotlarni rеjali tashkil qilish, yangi mahsulotni bozorga tadbiq etish bosqichida
ishtirokchilar   o’rtasidagi   kеskin   raqobatga   ega.   bir   markazdan   innovatsiyalarni
tadbiq   etish   va   o’zlashtirishning   murakkab   ko’p   bosqichli   jarayonini
muvofiqlashtirishni   ajratadi.   Tadqiqot   assotsiatsiyalarini   kattaroq   innovatsion   va
ijobiy   salohiyatga   ega   firmalar   va   mustaqil   bo’linmalar   orasida   tanlov   bo’yicha
shakllantirish maqsadga muvofiqdir. Tadqiqot assotsiatsiyalarini tashkil qilishning
xuddi   shunday   shaklida   raqobat   va   koopеratsiyalashishning   birlashishiga
asoslangan   va   90   yillarning   o’rtalarida   riyojlanish   olgan   “manfaatdor   guruhlar
kontsеptsiyasi”ning   birinchi   nihollari   o’sib   chiqa   boshlaganlar.   Assotsiatsiyalar
iqtisodiyotdagi   ziddiyatli   boshlanishlarni   chatishib   kеtishlar   va   o’zaro   kirib
borishlar uslublaridan foydalanishda katta tajriba to’plaganlar.                                                           
                                                          9
1.2.   Innovatsion   faoliyatni   tuzilishi . Innovatsion   faoliyatni
strukturalashtirish   biznesning   innovatsion   jarayonni   qanday   tashkil   etishi   va
boshqarishi   bilan   bog'liq.   Korxonalar   innovatsiyaga   yo'naltirilgan   madaniyatni
yaratish   va   innovatsiyalarni   qo'llab-quvvatlash   uchun   muayyan   tuzilma   va
jarayonlarni yaratishi kerak.
          Innovatsion   faoliyatni   tashkil   etish   quyidagi   elementlarni   o'z   ichiga   olishi
mumkin:
    1. Innovatsion strategiya: Biznes o'zining innovatsion faoliyatini yo'naltiradigan
strategik   maqsadlarni   belgilashi   kerak.   Ushbu   strategiya   biznesning   qarashlari,
marketing   rejalari,   mijozlar   ehtiyojlari   va   raqobatdosh   ustunliklarga   asoslangan
bo'lishi kerak.
       2. Innovatsion  jamoa:  korxonalar  innovatsion  faoliyatni  boshqarish  va amalga
oshirish uchun innovatsion guruh yaratishi kerak. Bu jamoa turli tajriba va tajriba
sohalaridagi a'zolardan iborat bo'lishi kerak. Innovatsion guruh g‘oyalarni to‘plash,
baholash, ishlab chiqish va amalga oshirish kabi jarayonlar bilan shug‘ullanadi.
        3.   Innovatsion   jarayon:   korxonalar   innovatsion   faoliyatni   tashkil   etish   va
samarali   boshqarish   uchun   innovatsion   jarayonni   yaratishi   kerak.   Bu   jarayon
g'oyalarni   to'plash,   baholash,   prototipni   ishlab   chiqish,   sinovdan   o'tkazish   va
tijoratlashtirish   kabi   bosqichlarni   o'z   ichiga   olishi   kerak.   Shuningdek,   u   jarayon
monitoringi,   xarajatlarni   baholash   va   samaradorlikni   tahlil   qilish   kabi   muhim
elementlarni o'z ichiga olishi kerak.
          4.  Muloqot  va  hamkorlik:   Innovatsion   faoliyat  hamkorlik  va  muloqotni   talab
qiladi.   Korxonalar   xodimlar   o'rtasida   g'oyalar   almashishni   rag'batlantirish,   tashqi
resurslardan foydalanish va turli manfaatdor tomonlar bilan hamkorlik qilish uchun
aloqa kanallarini yaratishi kerak.         5.   Mukofot   va   rag'batlantirish:   Korxonalar   innovatsiyalarni   rag'batlantirish   va
qo'llab-quvvatlash   uchun   o'z   xodimlariga   mukofot   va   rag'batlarni   taklif   qilishlari
mumkin.   Bu   innovatsiyalarni   rag'batlantirish   va   muvaffaqiyatli   innovatsion
jarayonlarni   mukofotlashga   qaratilgan.   Innovatsion   faoliyatning   tuzilishi
biznesning ehtiyojlari va xususiyatlariga qarab farq qilishi mumkin.
10
     
         Har bir korxona innovatsion faoliyatni boshqarish, kuzatish va o'lchash uchun
o'ziga   xos   tuzilmasini   yaratishi   kerak.   Ushbu   tuzilma   biznesning   raqobatbardosh
ustunligini   saqlab   qolish   va   barqaror   o'sishga   erishishga   yordam   beradi.
Innovatsion   faoliyatni   strukturalashtirish   deganda   innovatsion   jarayonni   samarali
boshqarish va uni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun biznes uchun zarur bo'lgan
tuzilmalar   va   jarayonlarni   yaratish   tushuniladi.   Korxonalar   innovatsion   faoliyatni
tashkil etish va boshqarish uchun quyidagi elementlarni o'z ichiga olgan tuzilmani
yaratishi kerak:
      1.   Etakchilik   va   innovatsion   madaniyat:   innovatsion   faoliyatni   muvaffaqiyatli
amalga oshirishning eng muhim elementlaridan biri biznesning yuqori rahbariyati
tomonidan   qo'llab-quvvatlanadigan   innovatsion   madaniyatni   yaratishdir.   Biznes
rahbarlari   innovatsiyalarga   e'tibor   qaratish   muhimligini   ta'kidlashlari   va
innovatsion maqsadlar va ustuvorliklarni xodimlarga etkazishlari kerak.
    2. Innovatsion strategiya: Biznes o'zining innovatsion faoliyatini yo'naltiradigan
strategik   maqsadlarni   belgilashi   kerak.   Ushbu   strategiya   biznesning   qarashlari,
maqsadlari,   mijozlar   ehtiyojlari   va   bozor   dinamikasini   hisobga   olgan   holda
yaratilishi kerak. Innovatsion strategiya g'oyalarni baholash, loyihalarni tanlash va
belgilangan maqsadlarga muvofiq resurslarni yo'naltirish uchun ishlatilishi kerak.
        3. G‘oyalarni  to‘plash  va baholash:   Innovatsion  faoliyatning birinchi  bosqichi
g‘oyalarni   to‘plash   va   baholashdan   iborat.   Korxonalar   xodimlar,   mijozlar,   biznes
sheriklar va boshqa manfaatdor tomonlardan g'oyalarni so'rash jarayonini yaratishi
kerak.   G'oyalarni   baholash   muayyan   mezonlar   bo'yicha   amalga   oshirilishi   va
salohiyatga ega deb hisoblangan g'oyalar tanlanishi kerak.       4.   Innovatsion   loyihalarni   boshqarish:   Tanlangan   g'oyalar   loyihalarga
aylantirilishi   va   boshqarilishi   kerak.   Ushbu   bosqichda   vaqt,   xarajatlar   va
resurslarni boshqarish kabi loyihalarning asosiy elementlarini hisobga olish kerak.
Innovatsion   loyihalar   monitoringi   va   loyihalarni   boshqarish   usullari   va   vositalari
bilan boshqarilishi kerak.
   5. Hamkorlik va manfaatdor tomonlarni boshqarish: Innovatsion faoliyat
11
ko'pincha manfaatdor tomonlar bilan hamkorlik va o'zaro hamkorlikni talab qiladi.
Korxonalar turli manfaatdor tomonlar bilan hamkorlikni rag'batlantiradigan siyosat
va jarayonlarni yaratishi kerak. Shunday qilib, manfaatdor tomonlarning g'oyalari,
resurslari va tajribasi bizUshbu tuzilmaning bir qismi sifatida korxonalar quyidagi
jarayonlar  va  bosqichlarga   e'tibor   berishlari  kerak:G'oyalarni  yaratish   va  to'plash:
Biznesda   g'oyalar   ishlab   chiqarishni   rag'batlantiradigan   muhit   yaratilishi   va
xodimlarning   o'z   g'oyalarini   baham   ko'rishlari   rag'batlantirilishi   kerak.   Bundan
tashqari,   g'oyalar   mijozlarning   fikr-mulohazalari,   bozor   tadqiqotlari   va   biznes
sheriklarining takliflari kabi manbalardan to'planishi kerak.
        2.   G‘oyalarni   baholash:   Yig‘ilgan   g‘oyalar   ma’lum   mezonlar   asosida
baholanishi   va   potentsiallari   tanlanishi   kerak.   Ushbu   baholash   jarayoni
innovatsionlik,   bozor   salohiyati,   fizibilite   va   resurslarga   bo'lgan   talab   kabi
omillarga asoslangan g'oyalarni tahlil qilishni o'z ichiga olishi kerak.
      3.   G'oyani   prototiplash   va   sinab   ko'rish:   Tanlangan   g'oyalar   prototiplarga
aylantirilishi   va   haqiqiy   dunyoda   sinovdan   o'tkazilishi   kerak.   Ushbu   bosqich
g'oyalarning   amalda   qanday   ishlashini   ko'rish   va   ularni   takomillashtirish   uchun
muhimdir.   Teskari   aloqa   va   foydalanuvchi   testi   kabi   usullardan   foydalanish
mumkin.
    4. Resurslarni taqsimlash va loyihalarni boshqarish: Innovatsion loyihalar uchun
resurslar   to'g'ri   taqsimlanishi   kerak.   Bunga   byudjet   va   vaqtni   boshqarish   kiradi.
Bundan tashqari, loyihani kuzatish va boshqarish jarayonlarini aniqlash va ulardan
foydalanish muhim ahamiyatga ega. 5.   Innovatsiyani   amalga   oshirish:   Innovatsiyani   tashkilotning   boshqa   sohalarida
qo'llash kerak. Bu biznes jarayonlari va operatsiyalarini yangilash orqali biznesga
innovatsiyalarni qabul qilish imkonini beradi.
6.   Ishlash   monitoringi   va   baholash:   Innovatsion   jarayonning   muvaffaqiyatini
kuzatish   va   baholash   uchun   o'rnatilgan   o'lchov   mezonlaridan   foydalanish   kerak.
12
     Ishlash monitoringi jarayonning samaradorligini va innovatsiyalarning biznesga
ta'sirini   tushunishga   yordam   beradi.Ushbu   jarayonlar   va   qadamlar   innovatsion
faoliyatni   samarali   boshqarishga   yordam   beradi   va   biznesning   raqobatdosh
ustunligini   saqlab   qolish   imkonini   beradi.   Biznes   ushbu   konfiguratsiyani   o'z
ehtiyojlari   va   maqsadlariga   muvofiq   shakllantirishi   va   innovatsion   faoliyatni
muvaffaqiyatli   amalga   oshirishi   mumkin.   nesning   innovatsion   faoliyatiga   hissa
qo'shishi mumkin.
           O‘lchash va baholash: innovatsion faoliyatni muvaffaqiyatli yakunlash uchun
samaradorlikni   o‘lchash   va   baholash   muhim   ahamiyatga   ega.   Biznes   innovatsion
faoliyatning   muvaffaqiyatini   aniqlash   uchun   maxsus   o'lchov   mezonlari   va
ko'rsatkichlaridan   foydalanishi   kerak.   Shunday   qilib,   innovatsion   faoliyatning
ta'siri   va   qiymatini   tushunish   va   ushbu   baholashlar   asosida   kelajakdagi   faoliyatni
rejalashtirish   mumkin.Bu   elementlar   biznesning   innovatsion   faoliyatini
tuzilmalashda   yordam   beradi   va   muvaffaqiyatli   innovatsion   jarayonni   qo‘llab-
quvvatlaydi.   Ushbu   elementlarni   o'z   ehtiyojlari   va   maqsadlariga   muvofiq
shakllantirgan   holda,   korxona   o'zining   innovatsion   faoliyatini   boshqarishi   va
raqobatdosh ustunligini saqlab qolishi mumkin.                                                  13
II BOB INNOVATSION FAOLIYAT INJENERLIGI
2.1. Innovatsion injener haqida tushuncha   Innovatsion   muhandis   -   bu
yangi   va   ijodiy   g'oyalarni   amalga   oshirish   va   innovatsion   jarayonni   boshqarish
uchun   muhandislik   mahoratidan   foydalangan   holda   ishlaydigan   mutaxassis.
Innovatsion   muhandislar   turli   sohalarda   innovatsion   yechimlarni   ishlab   chiqarish
va   biznesning   raqobatdosh   ustunligini   oshirish   uchun   texnologiya,   dizayn   va
muhandislikka   asoslangan   strategiyalarni   ishlab   chiqadilar.   Korxonaning
innovatsion faoliyatini muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun quyidagi majburiyat
va mas'uliyatni o'z zimmasiga oladi:
   1. Tadqiqot va tahlil: Innovatsion muhandis butun dunyo bo'ylab innovatsiyalarni
kuzatib   boradi,   sanoat   tendentsiyalarini   tahlil   qiladi   va   potentsial   imkoniyatlarni
aniqlaydi.   Shuningdek,   u   biznesning   bozor   dinamikasini   va   mijozlar   ehtiyojlarini
tushunish uchun tadqiqot olib boradi.
      2.   G'oyalarni   ishlab   chiqish:   biznes   ehtiyojlarini   hisobga   olgan   holda   yangi
g'oyalarni   yaratadi   yoki   mavjud   g'oyalarni   yaxshilaydi.   Bu   jarayon   va   operatsion
texnologiyalardan   foydalangan   holda   innovatsion   yechimlarni   loyihalash
qobiliyatini talab qiladi.
    3. Prototiplash va sinovdan o'tkazish: U ishlab chiqilgan g'oyalarni prototiplarga
aylantiradi   va   ularni   haqiqiy   dunyoda   sinab   ko'radi.   Bu   mahsulot   yoki   jarayon
dizaynining   samaradorligi   va   ishlashini   baholash   uchun   muhimdir.   Taraqqiyot
zarur tuzatishlar va yaxshilanishlarni kiritish orqali amalga oshiriladi.
   4. Loyiha boshqaruvi: Innovatsion loyihalarni boshqaradi va tegishli manfaatdor
tomonlar   bilan   hamkorlik   qiladi.   Loyihaning   byudjeti,   jadvali   va   resurslarini boshqaradi.   Bundan   tashqari,   u   loyiha   o'z   maqsadlariga   erishishini   ta'minlash
uchun monitoring qiladi va hisobot beradi.
  5. Hamkorlik va aloqa: Turli bo'limlar, jamoalar va manfaatdor tomonlar o'rtasida
samarali   aloqa   o'rnatadi.   U   hamkorlik   qiladi   va   turli   nuqtai   nazarlardan   foyda
ko'radi va biznesning innovatsiya madaniyatini rag'batlantiradi.
14 
    6.   Uzluksiz   rivojlanish   va   o'rganish:   Innovatsion   muhandis   rivojlanayotgan
texnologiyalar va bozor ehtiyojlariga moslashish uchun uzluksiz o'rganish va o'zini
o'zi   takomillashtirish   zarurligini   tushunadi.   U   texnologik   tendentsiyalarni   kuzatib
boradi, yangi ko'nikmalarga ega bo'ladi va innovatsiyalar sohasida o'zini yangilab
turadi.Innovatsion   muhandislar   biznesning   innovatsion   strategiyasining   bir   qismi
sifatida ishlaydi va biznesning raqobatdosh ustunligini oshirish uchun innovatsion
echimlar   ishlab   chiqaradi.   Innovatsion   muhandislar   texnik   bilim   va   muhandislik
ko'nikmalaridan   foydalangan   holda   ko'plab   turli   sohalarda   innovatsion
jarayonlarda   biznesni   boshqaradi.   Muammolarni   hal   qilish   qobiliyati,   jamoada
ishlash   qobiliyati   va   ijodiy   fikrlash   ushbu   rollarda   muvaffaqiyat   qozonish   uchun
muhimdir.   Innovation  ingener  -   ijodiy  fikrlash  va  texnik  bilimlardan  foydalangan
holda   innovatsion   yechimlar   ishlab   chiqaradigan   va   biznesning   innovatsion
jarayonini   boshqaradigan   mutaxassis.   Innovatsion   agentning   vazifalariga
quyidagilar kiradi:
       1. G'oyalarni yaratish va rivojlantirish:  Innovatsiyalar  yangi  g'oyalarni keltirib
chiqaradi   va   mavjud   g'oyalarni   rivojlantiradi.   U   biznes   ehtiyojlari   uchun
innovatsion   yechimlarni   ishlab   chiqaradi   va   ularni   biznesning   strategik
maqsadlariga moslashtiradi.
   2. Tadqiqot va tahlil: Innovatsion ingener sanoat tendentsiyalarini kuzatib boradi,
bozor   tadqiqotlarini   olib   boradi   va   texnologik   ishlanmalarni   doimiy   ravishda
kuzatib   boradi.   U   mijozlar   ehtiyojlari,   raqobat   tahlili   va   bozor   dinamikasi   kabi
omillar   bo‘yicha   tadqiqotlar   olib   borish   orqali   biznes   uchun   innovatsion
imkoniyatlarni aniqlaydi.   Innovatsiya - bu yangi va ijodiy g'oyalarni ishlab chiqish, yangi mahsulot va xizmatlarni loyihalash uchun muhandislik tamoyillarini qo'llash.
Ushbu sohada ishlaydigan odamlar "innovatsion ingenerlar" deb ataladi.
    Innovatsion innovatorlar texnologiyaga asoslangan yechimlarni ishlab chiqarish,
innovatsion loyihalarni ishlab chiqish va mavjud tizimlarni takomillashtirish ustida
ishlaydi.  Bu  odamlar   analitik fikrlash   qobiliyatlari, ilmiy  bilimlar  va  muhandislik
qobiliyatlaridan   foydalangan   holda   muammolarni   hal   qiladilar   va   innovatsion
echimlar ishlab chiqaradilar.Ushbu sohada ishlaydigan stajyorlar
15
xususiy   sektordagi   kompaniyalarda,   ilmiy-tadqiqot   laboratoriyalarida,
universitetlarda   va   davlat   muassasalarida   ishlashlari   mumkin.   Ular   byudjetlarni
boshqarishi,   jamoalarni   boshqarishi   va   innovatsion   loyihalar   uchun   texnik
muammolarni hal qilishi mumkin.
        Internet   texnologiyasining   jadal   rivojlanishi   bilan   innovatsion   innovatorlar
raqamli   innovatsiyalarni   loyihalash   va   joriy   etishga   ixtisoslashgan.   Ular   sun'iy
intellekt,   katta   ma'lumotlar   tahlili,   narsalar   interneti   va   blokcheyn   kabi
texnologiyalardan foydalangan holda innovatsion yechimlarni ishlab chiqaradilar.
        Innovatsion   innovatorlarning   ish   sohalari   juda   xilma-xil   bo'lib,   ular   har   bir
sohada qo'llanilishi mumkin. Masalan, ular tibbiy asboblar va tizimlarni loyihalash
uchun sog'liqni saqlash  sohasida ishlashi  mumkin. Energetika sohasida ular qayta
tiklanadigan   energiya   manbalari   bo'yicha   loyihalarni   ishlab   chiqishlari   mumkin.
Avtomobil   sanoatida   ular   elektr   transport   vositalari   va   avtonom   haydash
texnologiyalari ustida ishlashlari mumkin.
          Texnologiyaning   tez   o'zgarishiga   moslashish   va   raqobatdosh   ustunlikka
erishishda innovatsion innovatsiyalar juda muhimdir. Shu sababli, biznes va sanoat
doimo   innovatsion   innovatorlarga   muhtoj   va   bu   sohada   ishlaydigan   odamlarga
ko'plab   ish   imkoniyatlarini   taklif   qiladi.   Innovatsiya   -   bu   innovatsion   va   ijodiy
echimlarni   ishlab   chiqaradigan   va   amalga   oshiradigan   muhandislik   intizomi.   Bu
soha   mavjud   tizimlarni   takomillashtirish,   yangi   mahsulotlarni   loyihalash   va
jarayonlarni optimallashtirish uchun texnologiya, fan va muhandislik tamoyillarini
birlashtiradi.         Innovatsion   innovatorlar   muammolarni   aniqlash,   ularni   tahlil   qilish   va
yechimlarni yaratish uchun turli usullar va vositalardan foydalanadilar. Bu sohada
ijodiy   fikrlash,   muammolarni   hal   qilish   va   muloqot   qilish   qobiliyati   muhim
ahamiyatga   ega.   Bundan   tashqari,   texnik   bilim   va   tajriba   innovatsion   loyihalarni
muvaffaqiyatli   amalga   oshirish   uchun   juda   muhimdir.   Innovatsion   innovatsiyalar
ko'plab   sohalarda   qo'llanilishi   mumkin.   Misol   uchun,   sanoat   dizayni   va   ishlab
chiqarish jarayonlarida innovatsion echimlarni ishlab
16
2.2.   Innovatsion   faoliyatni   injenerligi   Innovatsiya   -   bu   innovatsion   va
ijodiy echimlarni ishlab chiqaradigan va amalga oshiradigan muhandislik intizomi.
Bu   soha   mavjud   tizimlarni   takomillashtirish,   yangi   mahsulotlarni   loyihalash   va
jarayonlarni optimallashtirish uchun texnologiya, fan va muhandislik tamoyillarini
birlashtiradi.
        Innovatsion   innovatorlar   muammolarni   aniqlash,   ularni   tahlil   qilish   va
yechimlarni yaratish uchun turli usullar va vositalardan foydalanadilar. Bu sohada
ijodiy   fikrlash,   muammolarni   hal   qilish   va   muloqot   qilish   qobiliyati   muhim
ahamiyatga   ega.   Bundan   tashqari,   texnik   bilim   va   tajriba   innovatsion   loyihalarni
muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun juda muhimdir.
    Innovatsion innovatsiyalar ko'plab sohalarda qo'llanilishi mumkin. Misol uchun,
sanoat   dizayni   va   ishlab   chiqarish   jarayonlarida   innovatsion   echimlarni   ishlab
chiqaradigan   ingeneratorlar   dizayndan   mahsulot   ishlab   chiqarishgacha   bo'lgan
barcha   bosqichlarni   boshqarishi   mumkin.   Ular   energetika   sohasida   qayta
tiklanadigan   energiya   resurslaridan   foydalanishni   ko‘paytirish   bo‘yicha   loyihalar
ishlab   chiqishlari   mumkin.   Ular   axborot   texnologiyalari   sohasida   dasturiy   va
apparat yechimlarini ishlab chiqishda ishtirok etishlari mumkin.
   Innovatsion   innovatorlar   ko ' pincha   ichki   ilmiy - tadqiqot   bo ' limlarida ,  innovatsiya
markazlarida   yoki   konsalting   firmalarida   ishlashi   mumkin .   Shuningdek ,   ular
tadbirkor   sifatida   o ' z   loyihalarini   boshlashlari   mumkin . Ushbu   sohada   ishlayotgan
odamlar   texnologik   tendentsiyalarga   rioya   qilishlari   va   doimiy   ravishda   yangi
bilim   va   ko ' nikmalarga   ega   bo ' lishlari   kerak .   Jamoada   ishlashga   moslashish   va hamkorlik   ko ' nikmalarini   rivojlantirish   ham   muhim ,   chunki   innovatsiyalar
innovatorlari   ko ' pincha   turli   fanlardan   odamlar   bilan   ishlaydi .
      Innovatsiyalar   kompaniyalarga   raqobatdosh   ustunlik   beradi   va   yangi   g ' oyalar   va
innovatsion   echimlarni   ishlab   chiqarish   orqali   sanoatni   rivojlantirishga   hissa
qo ' shadi .   Shuning   uchun   u   ish   dunyosida   va   muhandislik   sohasida   katta
ahamiyatga   ega .   chiqaradigan   ingeneratorlar   dizayndan   mahsulot   ishlab
chiqarishgacha   bo ' lgan   barcha   bosqichlarni   boshqarishi   mumkin .   Ular   energetika
sohasida 17
qayta   tiklanadigan   energiya   resurslaridan   foydalanishni   ko‘paytirish   bo‘yicha
loyihalar ishlab chiqishlari mumkin. Ular axborot texnologiyalari sohasida dasturiy
va apparat yechimlarini ishlab chiqishda ishtirok etishlari mumkin.
    Innovatsion innovatorlar ko'pincha ichki ilmiy-tadqiqot bo'limlarida, innovatsiya
markazlarida   yoki   konsalting   firmalarida   ishlashi   mumkin.   Shuningdek,   ular
tadbirkor sifatida o'z loyihalarini boshlashlari mumkin.
      Ushbu   sohada   ishlayotgan   odamlar   texnologik   tendentsiyalarga   rioya   qilishlari
va   doimiy   ravishda   yangi   bilim   va   ko'nikmalarga   ega   bo'lishlari   kerak.   Jamoada
ishlashga   moslashish   va   hamkorlik   ko'nikmalarini   rivojlantirish   ham   muhim,
chunki   innovatsiyalar   innovatorlari   ko'pincha   turli   fanlardan   odamlar   bilan
ishlaydi.
    Innovatsiyalar   kompaniyalarga   raqobatdosh   ustunlik   beradi   va   yangi   g ' oyalar   va
innovatsion   echimlarni   ishlab   chiqarish   orqali   sanoatni   rivojlantirishga   hissa
qo ' shadi .   Shuning   uchun   u   ish   dunyosida   va   muhandislik   sohasida   katta
ahamiyatga   ega .   nnovatsion   faoliyat   muvaffaqiyatli   bo ' lishi   uchun   bir   qancha
muhim   omillarni   hisobga   olish   kerak .   Bularga   yaxshi   innovatsiya   strategiyasini
yaratish ,   xodimlarga   innovatsiya   va   ijodkorlikni   taqdim   etish ,   tashqi   manbalardan
g ‘ oyalar   va   ma ’ lumotlarni   olish ,   mijozlarning   fikr - mulohazalarini   baholash   va
hamkorlik   kiradi .
        Raqobatbardosh   bozor   muhitida   omon   qolish   va   rivojlanish   uchun   innovatsion
faoliyatning   ahamiyati   juda   muhimdir .   Yangi   mahsulotlar   yoki   jarayonlarni   ishlab
chiqish ,   xarajatlarni   kamaytirish   yoki   mijozlar   bilan   yaxshi   munosabatlar   o ' rnatish kabi   innovatsion   imkoniyatlar   kompaniyalarga   barqaror   muvaffaqiyatga   erishishda
yordam   beradi .
                  Innovatsion   faoliyatni   amalga   oshirish   uchun   turli   xil   usullar   va  vositalar
mavjud.   Ushbu   vositalar   dizayn   fikrlash   jarayoni,   g'oyalarni   boshqarish   dasturiy
ta'minoti, sinov va masshtablash strategiyalari va Open Innovation kabi hamkorlik
modellarini   o'z   ichiga   oladi.Natijada,   innovatsion   faoliyat   kompaniya   yoki
tashkilot   uchun   barqaror   o'sish   va   raqobatdosh   ustunlikka   erishish   uchun
muhimdir.   Yaxshi   innovatsion   strategiya   va   doimiy   innovatsion   ish   kompaniya
muvaffaqiyatini oshirishda muhim rol o'ynaydi.
   18
nnovatsion   faoliyat   muvaffaqiyatli   bo'lishi   uchun   bir   qancha   muhim   omillarni
hisobga olish kerak. Bularga yaxshi innovatsiya strategiyasini yaratish, xodimlarga
innovatsiya   va   ijodkorlikni   taqdim   etish,   tashqi   manbalardan   g‘oyalar   va
ma’lumotlarni   olish,   mijozlarning   fikr-mulohazalarini   baholash   va   hamkorlik
kiradi.
         Raqobatbardosh bozor muhitida omon qolish va rivojlanish uchun innovatsion
faoliyatning ahamiyati juda muhimdir. Yangi mahsulotlar yoki jarayonlarni ishlab
chiqish, xarajatlarni kamaytirish yoki mijozlar bilan yaxshi munosabatlar o'rnatish
kabi innovatsion imkoniyatlar kompaniyalarga barqaror muvaffaqiyatga erishishda
yordam beradi.
        Innovatsion   faoliyatni   amalga   oshirish   uchun   turli   xil   usullar   va   vositalar
mavjud.   Ushbu   vositalar   dizayn   fikrlash   jarayoni,   g'oyalarni   boshqarish   dasturiy
ta'minoti, sinov va masshtablash strategiyalari va Open Innovation kabi hamkorlik
modellarini o'z ichiga oladi.
    Natijada, innovatsion faoliyat kompaniya yoki tashkilot uchun barqaror o'sish va
raqobatdosh ustunlikka erishish uchun muhimdir. Yaxshi innovatsion strategiya va
doimiy innovatsion ish kompaniya muvaffaqiyatini oshirishda muhim rol o'ynaydi.
Aralash   korporativ-   bozorli   asosda   bir   tomondan   innovatsion   sikldagi   barcha
bo‘g‘inlarning   integratsiyalashuviga   asoslangan,   ikkinchi   tomondan   esa
innovatsion biznesning alohida firma, korxona va boshqa tashkilotlar faoliyatining o‘zaro hamda bozor iqtisodiyotining institutlari bilan muvofiqlashuvi va birdamligi
konsolidatsiyasining mexanizmlarini yaratishga asoslangan doimiy yoki vaqtincha
tipdagi   yangi   tashkiliy   tuzilmalar   shakllanmoqda.   Bunday   firmalararo
integratsiyalashuvning   o‘ziga   xosligi   sheriklar   faoliyatining   tashqi   muhitga
maksimal   darajada   moslashuvi   va   zarur   konsolidatsiyasi   hamda   vaziyatga
mosligidadir.   U   iqtisodiy   tashkilotning   oraliq   shakllari   tipidagi   tashkiliy
tuzilmalarda   o‘zining   eng   yuksak   qiymatiga   erishuvchi   sinergetik   samara   bilan
tavsiflanadi. Bunday tashkilotning bir qismi institutsional tarkibiy elementlarni o‘z
ichiga   oladi.   O‘zaro   integratsion-tarkibiy   ta‘sirlashuvning   eng   ilg‘or   shakllari
moliyaviy-sanoat guruhlarida hamda yangi innovatsion tadbirkorlik sohalarida vuj
19 .
XULOSA
          Innovatsiyalarni   boshqarishning   asosida   innovatsion   faoliyat   samaradorligini
oshirish   maqsadida   belgilash   yotadi.   Har   qanday   innovatsion   loyiha
samaradorligini   baholash   innovatsion   faoliyatdagi   investitsiyalar   samaradorligini
belgilashning   yagona   metodologik   tamoyillari   asosida   quriladi.   Innovatsion
loyihalarni   boshqarishga   tizimli   yondoshish   investitsiya   kiritishdan   oldingi
bosqichda   investitsion   qarorlarning   muqobil   variantlarini   ko’rib   chiqish   va   tahlil
qilishni   ko’zda   tutadi.   Muqobillarning   tahlil   qilish   investitsion   qarorlardagi
innovatsion loyihalardan foydalanish bosqichidayoq topiladigan xatolarning yuqori
narxi   tufayli   g’oyatda   muhimdir.   Bunday   xatolardan   qochish-demak   loyihaning
yuqori   samaradorligini   ta’minlashdir.   Loyiha   samaradorligining   moliya-iqtisodiy
tahlili   odatda   uni   ishlab   chiqishini   majmuaviy   ekspertiza   qilishning   yakuniy
bosqichida   o’tkaziladi,   ammo   haqiqatda   u   innovatsion   loyiha   elementi   bo’ladi.
Shunday   qilib,innovatsion   faoliyat   samaradorligining   tahlili   innovatsiyalar
menejmentining   dolzarb   vazifasi   bo’ladi,   u   innovatsion   loyihalarni   boshqarishga
tizimli   yondoshishni   qo’llash   asosida   hal   qilinishi   mumkin.   Innovatsion   faoliyat
uchun   muhandislar   tadqiqot   va   ishlanmalardan   tortib   prototip   ishlab   chiqarish,
sinov   va   baholash   jarayonlarigacha   bo'lgan   turli   bosqichlarni   o'z   ichiga   olgan
jarayonni kuzatadilar. Ushbu jarayonda muhandislar mavjud texnologiyalarni tahlil qiladilar,   bozor   tadqiqotlarini   o'tkazadilar,   mijozlarning   fikr-mulohazalarini
baholaydilar va innovatsion g'oyalarni ishlab chiqaradilar.
20
FOYDALANGAN ADABIYOTLAR
1.Ijtimoiysoha iqtisodiyoti. Darslik./i.f.d., prof. Q.X. Abdurahmonov tahriri ostida.
–   T.:   Iqtisodiyot,2013.   Xodiyev   B.Y.,   Shodmonov   Sh.Sh.   .Iqtisodiyot   nazariyasi:
Darslik. – T.: “Barkamol fayz media”, 2017.   O‘lmasov A., Vaxobov A.. Iqtisodiyot
nazariyasi.   -T:,   “Sharq”   nashriyoti,   2010.   AbernathyJ.,   Clark   K.B.   (1985)
Innovation:   Mapping   the   winds   of   creative   destruction . .   Ergashev   R.X.
Iqtisodiyotni   innovatsion   rivojlantirishning   ilmiy-nazariy   va   huquqiy   asoslari.
//Iqtisodiyotni   innovatsion   rivojlantirish   istiqbollari.   Monografiya.   Mualliflar
jamoasi. – T.: “Iqtisod-Moliya”, 2019
                                Internet saytlari ma’lumotlari
1-WWW.ZIYONET.UZ
2-WWW.KUN.UZ
3-WWW.BRAVZER.RU
.

“INNAVATSION FAOLIYATNING INJENERLIGI” MUNDARIJA T|r Nazorat ishining qismlari nomi bet 1 KIRISH………………………………………… 3 2 Asosiy qism: 2.1 I BOB. INNOVATSION FAOLIYATI 1.1. Innovatsion faoliyati haqida tushuncha....… 5 1.2. Innovatsion faoliyatni tuzilishi ……………. 9 2.2. II BOB INNOVATSION FAOLIYAT INJENERLIGI 2.1. Innovatsion injener haqida tushuncha….…….. 14 2.2. Innovatsion faoliyatni injenerligi……………. 17 3. XULOSA…………………………………… . 21 4. FOYDALANGAN ADABIYOTLAR……….. . 22

Mavzu: INNAVATSION FAOLIYATNING INJENERLIGI KIRISH Joriy printsiplari, innovatsiya turlari, subyektlari hamda ularning huquq va majburiyatlari, shuningdek,innovatsion faoliyatning amalga oshmaslik xavflari, uni baholash va kamaytirish usullari, innovatsion faoliyat sohasida kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishga ko'maklashish ham ko'rsatilgan.Ma’lumki, ilmiy ishlanmalarni amaliyotga tadbiq etish, yangi ishlanmalar rivojlantirish hamda ularni iqtisodiyot tarmoqlariga joriy qilish, innovatsiya va innovatsion faoliyat sohasidagi tushunchalarni tartibga soluvchi yagona qonun hujjati mavjud emas edi. Ushbu hujjat “Ilm-fan va ilmiy faoliyat to'g'risida”gi Qonunning mantiqiy davomi bo'lib, ilm-fan va ishlab chiqarishning uzviy bog'liqligini ta'minlaydi.Qonun innovatsiya va innovatsion faoliyat sohasidagi huquqiy, iqtisodiy va tashkiliy munosabatlarni tartibga soladi.Bundan tashqari, mazkur Qonunda O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining, innovatsion faoliyat sohasidagi vakolatli davlat organining, davlat boshqaruvi organlarining, mahalliy davlat hokimiyati organlarining innovatsion faoliyat sohasidagi vakolatlari belgilab qo'yildi.Shuningdek, bu Qonun olimlar, tadbirkorlar, nodavlat notijorat tashkilotlar, ayniqsa, yoshlar uchun huquqiy asos bo'lib xizmat qiladi. Innovatsion faoliyat - bu kompaniya yoki tashkilot tomonidan mavjud mahsulot yoki xizmatlarni yaxshilash, yangi mahsulot yoki xizmatlarni ishlab chiqish yoki biznes jarayonlarini qayta qurish bo'yicha amalga oshiriladigan faoliyat.Innovatsion faoliyat odatda kompaniyaning ilmiy-tadqiqot bo'limi yoki maxsus innovatsiya bo'limi tomonidan amalga oshiriladi. Ushbu tadbirlar yangi g'oyalarni kashf qilish, g'oyalarni sinab ko'rish, prototipni ishlab chiqish, ishlab chiqarish va marketingga tayyorgarlik kabi bir qator bosqichlarni o'z ichiga olishi mumkin.Innovatsion faoliyat ko'pincha turli xil fanlarni o'z ichiga olgan hamkorlikni talab qiladi. Qurilish muhandislari, elektrotexnika muhandislari,

dasturiy ta'minot ishlab chiqaruvchilari, marketing bo'yicha ekspertlar va dizaynerlar kabi turli sohalardagi mutaxassislar birlashib, yangi g'oyalarni amalga oshirishga hissa qo'shadilar. 3 Innovatsion faoliyat tashkilotga raqobatdosh ustunlikni oshirish, mijozlar ehtiyojlarini qondirish yoki yangi bozorlarga kirish kabi maqsadlarga erishishga yordam beradi. Shuning uchun innovatsion faoliyat ko'pincha kompaniyalarning raqobatdosh ustunlikka erishish uchun foydalanadigan strategiyasidir.Innovatsion faoliyat muvaffaqiyatli bo'lishi uchun tashkilot innovatsion madaniyat va ochiq muloqotga ega bo'lishi muhimdir. Bundan tashqari, innovatsion faoliyatga etarli resurslarni ajratish, xavflarni boshqarish va xodimlarni o'qitish va rivojlantirishga ahamiyat berish ham muvaffaqiyatga hissa qo'shishi mumkin. Milliy iqtisodiyotda tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish va modernizatsiyalash, korxonalarni zamonaviy texnika bilan qayta jihozlash hamda raqobatga bardoshli maxsulotlarni ishlab chiqarish maqsadida mamlakatdagi barcha mavjud sarmoyalar safarbar qilina boshlandi, shuningdek, xorijiy investitsiyalarni keng jalb etish, ayniqsa, yetakchi tarmoqlarda chet el sarmoyasi ishtirokini kengaytirish yo‘lga qo‘yildi. Shu maqsadda respublika hukumati tomonidan mamlakat iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalar to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirib kelishi uchun qulay investitsiya muhitini yaratishga qaratilgan investitsiya siyosati o‘tkazilmoqda. Biror bir hududga investitsiya kiritishdan avval, ushbu hududning investitsiya muhitini o‘rganish, unga baho berish, investitsiya faoliyatsini o‘rganish, investitsiya loyihasini puxta tahlil qilish va baholash, faoliyatga ta‘sir etuvchi obyektiv va subyektiv omillar ta‘sirini aniqlash, ularni baholash hamda salbiy ta‘sir etuvchi omillarni oldini olish, loyiha samaradorligini oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar haqida aniq ma‘lumotlarga ega bo‘lish lozim Ana shu maqsadda, respublikamizda investitsiya loyihalari ekspertizasi bilan shug‘ullanuvchi mutasaddi davlat tashkilotlari va tijorat banklarining faoliyat moliyalashtirish faoliyati davr talabiga mos holda rivojlanib kelmoqda va hozirgi kunga kelib, nafaqat bank hodimlari, balki investitsiya faoliyatining barcha ishtirokchilari investitsiya faoliyatini moliyaviy-iqtisodiy

tahlil qilish usullari, moliyalashtirish manbalari, investitsiya risklarini tahlil qilish, baholash va boshqarish usullari hamda loyiha samaradorligini oshirish bo‘yicha ma‘lumotlarga ega bo‘lishlari zamon talabiga aylanmoqda. 4 I BOB. INNOVATSION FAOLIYATI 1.1. Innovatsion faoliyati haqida tushuncha. Innovatsion faoliyat — to planganʻ bilim, texnologiya va uskunalarni tijoratlashtirishga qaratilgan ilmiy, texnologik, tashkiliy, moliyaviy va tijorat tadbirlari majmui. Yangi yoki qo shimcha ʻ tovarlar/xizmatlar yoki yangi xususiyatlarga ega tovarlar/xizmatlar innovatsion faoliyatning natijasi hisoblanadi.Shuningdek, innovatsion faoliyatni innovatsiyalarni yaratish, o zlashtirish, tarqatish va ulardan foydalanish faoliyati ʻ sifatida ham belgilash mumkin.Innovatsion faoliyat — ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar (tovarlar, xizmatlar) nomenklaturasini kengaytirish va yangilash va sifatini yaxshilash, ularni tayyorlash, keyinchalik ichki va xorijiy bozorlarda joriy etish va samarali amalga oshirish texnologiyalarini takomillashtirish uchun ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalar natijalarini ishlatish va tijoratlashtirishga qaratilgan, birgalikda innovatsiyalarga olib keladigan ilmiy, texnik, texnologik, tashkiliy, moliyaviy va tijorat tadbirlarini kompleksni nazarda tutuvchi faoliyat. nnovatsion faoliyat mavjud tizimlar, jarayonlar va mahsulotlarni takomillashtirishga qaratilgan faoliyat va jarayonlar majmuasini qamrab oladi. Ushbu tadbirlar yangi g'oyalarni yaratish, texnologik yutuqlarni ta'minlash, marketing strategiyalarini yaratish va yangi mahsulotlarni ishlab chiqish kabi ko'plab sohalarda amalga oshirilishi mumkin.Innovatsion faoliyat tashkilotlarga raqobatbardosh ustunlikka erishish imkonini berib, o'sish va barqarorlikni ta'minlaydi. Innovatsion g'oyalar biznes jarayonlarida samaradorlikni oshirish, xarajatlarni tejash va mijozlar ehtiyojini qondirish kabi afzalliklarni taqdim etishi mumkin.Bunday faoliyatlar tadqiqot va ishlanmalardan tortib marketing strategiyalarini yangilashgacha bo'lgan ko'plab turli jarayonlarni o'z ichiga olishi mumkin. Shuningdek, hamkorlik, autsorsing va strategik sheriklik kabi usullardan foydalangan holda innovatsion g‘oyalarni ishlab

chiqish va amalga oshirish mumkin.Innovatsion faoliyat nafaqat individual yoki korporativ darajada, balki milliy darajada ham amalga oshirilishi mumkin. Hukumat siyosati va imtiyozlari ham innovatsion faoliyatni rag'batlantirishga yordam 5 beradi.Natijada innovatsion faoliyat biznes jarayonlari va mahsulotlarini takomillashtirishga qaratilgan bir qator tadbirlarni qamrab oladi. Ushbu tadbirlar korxonalarga raqobatdosh ustunlik beradi va o'sish va barqarorlikda muhim rol o'ynaydi. nnovatsion faoliyat - bu yangi va o'ziga xos g'oyalarni kashf qilish, ishlab chiqish va amalga oshirish jarayoni. Ushbu faoliyat korxonalarning raqobatdosh ustunligini oshirish, yangi bozorlarni yaratish va barqaror o'sishni ta'minlash maqsadida amalga oshirilmoqda. Innovatsiyalar turli sohalarda qo'llanilishi va turli yo'llar bilan paydo bo'lishi mumkin.Innovatsion faoliyat ko'plab turli bosqichlardan iborat. Birinchi bosqich - g'oyalarni yaratish va tadqiq qilish jarayoni. Ushbu bosqichda yangi g'oyalar paydo bo'lishi va mavjud muammolarning echimini taqdim etishi kutilmoqda. Ikkinchi bosqich - g'oyalarni baholash va tanlash bosqichi. Ushbu bosqichda g'oyalarning salohiyati texnik, moliyaviy va marketing jihatlari bo'yicha tahlil qilinadi va eng moslari tanlanadi.Tanlangan g'oyalarni amalga oshirish bosqichida prototipni ishlab chiqish, mahsulotni loyihalash, jarayonni takomillashtirish yoki yangi xizmatlarni joriy etish kabi operatsiyalar amalga oshiriladi. Ushbu bosqichda g'oyalarning amalga oshirilishi, mijozlarning talablari va bozor ehtiyojlari hisobga olinadi. Oxirgi bosqich - ishlab chiqilgan mahsulot yoki xizmatni marketing, tarqatish va tijoratlashtirish jarayoni. Innovatsiyaning muvaffaqiyati ishlab chiqilgan mahsulot yoki xizmatning bozorga kiritilishi va uni iste'molchi tomonidan qabul qilinishi bilan o'lchanadi.Innovatsion faoliyat kompaniyalarning raqobatdosh ustunligini oshirish va barqaror o'sishni ta'minlash uchun juda muhimdir. Korxonalar doimiy ravishda yangi g'oyalarni ishlab chiqarishlari, texnologik yutuqlarni kuzatishlari va mijozlar ehtiyojlarini qondirish uchun o'zlarini doimiy ravishda takomillashtirishlari kerak. Innovatsion faoliyat korporativ madaniyatni rivojlantirish, hamkorlik va bilim almashishni rag'batlantirish kabi strategiyalar yordamida qo'llab-quvvatlanishi kerak.