logo

Kutubxona dasturiy taminotini loyihalashtirish

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2324.8720703125 KB
1“Kutubxona dasturiy taminotini loyihalashtirish” mavzusida
MUNDARIJA
KIRISH
1 “Kutubxona” tizimidagi o’zgarish va qulayliklar ………..………3
2 Loyihalash va tizimlashtirish……………………………………….7
I. NAZARIY QISM
1 .1     Kutubxonani   boshqarish   tizimi …………..
……………………….10
1.2     HTML,   CSS   va   JavaScript   qanday   ishlaydi...……...
…………….13
1 .1     Node.js   orqali   saytning   BackEnd   qismini   qilish …………...
……..18
II. AMALIY QISM
2. 1  HTML, CSS va JavaScript yordamida saytning FrontEnd qismini
tayyorlash ……………………………………………………………...19
Xulosa…………………… .. …………. ……………………………………….26
Foydalanilgan adabiyotlar………….…………………………………..……27 2KIRISH
1.1 “Kutubxona” tizimidagi o’zgarish va qulayliklar
Respublikada   ijtimoiy-iqtisodiy   sohani   isloh   qilishning   hozirgi
sharoitida axborot-kutubxona faoliyatini rivojlantirishning maqsad va vazifalari
mamlakatda   amalga   oshirilayotgan   o‘zgarishlarga   va   xalqaro   amaliyotga   mos
bo‘lishi zarur. Shu munosabat bilan fuqarolarning axborotdan erkin foydalanish
bo‘yicha konstitutsiyaviy huquqlarini, shu jumladan milliy qadriyatlar va jahon
madaniyati,   amaliy   va   fundamental   bilimlardan   bahramand   bo‘lishini
ta’minlaydigan   aholiga   axborot-kutubxona   xizmatlari   ko‘rsatishning   sifat
jihatdan yangi   tizimini  yaratish,  kutubxonalarda saqlanayotgan   milliy  madaniy
merosni  asrab-avaylash   va boyitish,  axborot-kommunikatsiya  texnologiyalarini
keng   joriy   etish   hisobiga   axborot-kutubxona   muassasalari   faoliyatini   tashkil
etishni takomillashtirish ustuvor vazifaga aylanmoqda.
Bu esa, axborot-kutubxona faoliyatiga, kitobxonlarga xizmat ko‘rsatish,
fondlarni to‘ldirish va saqlash, kutubxona jarayonlarini avtomatlashtirish, ilmiy-
tadqiqot va tashkiliy-uslubiy faoliyat, kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va
rag‘batlantirish,   xalqaro   hamkorlikni   kengaytirishga   jiddiy   ta’sir   ko‘rsatish
imkonini   beradi.   Aholiga   axborot-kutubxona   xizmati   ko‘rsatishni   yanada
takomillashtirish,   axborot-kutubxona   muassasalari   faoliyatini   rivojlantirish
maqsadida:
1.   Quyidagilar   aholiga   axborot-kutubxona   xizmati   ko‘rsatishni   sifat
jihatidan   yanada   rivojlantirish   sohasidagi   asosiy   vazifalar   etib   belgilansin:
axborot-kommunikatsiya   texnologiyalarining   rivojlanishi   va   zamonaviy
umumjahon tendensiyalarini hisobga olgan holda axborot-kutubxona faoliyatini
isloh   qilish;   aholiga   axborot-kutubxona   xizmatlari   ko‘rsatish   bo‘yicha   ijtimoiy
kafolatlarni sifatli ta’minlash hamda zamonaviy talablarni hisobga olgan holda,
axborot-kutubxona   muassasalarini   rivojlantirish   maqsadida   normativ-huquqiy 3bazani   takomillashtirish;   hududlarda   aholiga   axborot-kutubxona   xizmatlari
ko‘rsatishni   barqaror   rivojlantirishga   ko‘maklashish;   axborot-kutubxona
muassasalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, shu jumladan yangi
bino   va   inshootlarni   qurish,   mavjud   binolarni   rekonstruksiya   qilish,   ularni
zamonaviy   uskunalar   bilan   ta’minlash;   kutubxona   sohasida   davlat-xususiy
sheriklikni, xususiy va elektron (virtual) kutubxonalar tarmog‘ini rivojlantirish;
kutubxonalar   faoliyatining   samaradorligini   va   foydalanuvchilarga   xizmat
ko‘rsatish   (shu   jumladan,   pulli   xizmat   ko‘rsatish)   tezkorligini   oshirish   uchun
elektron kitoblar  tarqatishga ixtisoslashgan  internet-resurslar  bilan hamkorlikni
kengaytirish;   axborot-kutubxona   muassasalari   xavfsizligini   hamda   milliy   va
jahon   madaniy   merosining   bir   qismi   sifatida   axborot-kutubxona   fondlarining
yaxshi   saqlanishini   ta’minlash;   jamiyatning   axborot   madaniyatini,   tariximizga
va   milliy   madaniyatga   qiziqishini   shakllantirish   va   kuchaytirish,   mutolaa
madaniyatini   oshirish   va   targ‘ib   qilish;   axborot-kutubxona   muassasalarini
malakali mutaxassislar bilan ta’minlash.
2. Quyidagilar:
a)   2019   —   2024-yillarda   O‘zbekiston   Respublikasida   axborot-
kutubxona sohasini rivojlantirish konsepsiyasi   1-ilovaga   muvofiq;
b)   2019   —   2024-yillarda   O‘zbekiston   Respublikasida   axborot-
kutubxona   sohasini   rivojlantirish   bo‘yicha   chora-tadbirlar   dasturi   2-
ilovaga   muvofiq;
v) Alisher Navoiy nomidagi O’zbekiston Milliy kutubxonasi – axborot-
resurs markazining tashkiliy tuzilmasi  3-ilovaga   muvofiq;
g) Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi — axborot-
resurs markazining (keyingi o‘rinlarda — Milliy kutubxona) xodimlar umumiy
cheklangan   soni   227   nafardan   iborat   boshqaruv   apparati   tuzilmasi   4-
ilovaga   muvofiq tasdiqlansin. 4Milliy   kutubxona   direktoriga,   zarur   hollarda,   Milliy   kutubxona
boshqaruv   apparati   tuzilmasiga   xodimlarning   belgilangan   umumiy   soni   va
mehnatga haq to‘lash fondi doirasida o‘zgartirishlar kiritish huquqi berilsin.
Jamiyatda   yuksak   ma’naviy   qadriyatlarning   qaror   topishi   axborot-
kutubxona   muassasalari   oldiga   shaxsga   e’tiborni   kuchaytirish,   uning
umummadaniy   darajasini   oshirish,   ma’naviyatini   yuksaltirish,   odob-axloq
jihatdan tarbiyalash kabi vazifalarni qo‘yadi.
Hozirgi   jamiyatda   axborot-kutubxona   muassasalari   axborot   olish,
madaniy-ma’rifiy va ta’lim muassasasi sifatida namoyon bo‘ladi.
Milliy madaniyatni chuqur anglash, uning rivoji va evolyutsiyasini tahlil
qilishda   respublikaning   universal   fondga   ega   bo‘lgan   axborot-kutubxona
muassasalari   alohida   ahamiyat   kasb   etadi.   Ta’lim   muassasalari   maqomini
oshirish,   tarmoq   ilmiy   axborot-kutubxona   muassasalarining   ilmiy   va   axborot
salohiyatini,   shuningdek,   axborot-kutubxona   sohasida   davlat-xususiy
sheriklikni,   mamlakatdagi   xususiy   va   raqamli   (virtual)   axborot-kutubxona
muassasalari tarmog‘ini rivojlantirish zarurati yuzaga kelmoqda.
Bolalar   va   ijtimoiy   yordamga   muhtoj   fuqarolar   guruhi   (imkoniyati
cheklangan   insonlar,   nogironligi   bo‘lgan   shaxslar,   ko‘p   bolali   oilalar   va
boshqalar) axborot-kutubxona muassasalarining alohida e’tiborini talab etadi.
Mamlakatda   yuz   berayotgan   ijtimoiy-iqtisodiy   o‘zgarishlar,   jahon
hamjamiyatiga   kirish,   O‘zbekistonning   xalqaro   obro‘-e’tiborining   ortishi
axborot-kutubxona   muassasalari   zimmasiga   mamlakatda   bo‘layotgan
islohotlarga ko‘maklashish, aholiga tezkor axborot taqdim etish bo‘yicha qator
majburiyatlarni yuklaydi.
O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   2011-yil   23-fevraldagi   “ 2011
—   2015-yillarda   axborot-kommunikatsiya   texnologiyalari   negizida   axborot-
kutubxona   va   axborot-resurs   xizmatlari   ko‘rsatishni   sifat   jihatidan   yanada 5rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida ”gi PQ-1487-son, 2012-yil 20-martdagi
“ Alisher   Navoiy   nomidagi   O‘zbekiston   Milliy   kutubxonasi   —   axborot   resurs
markazi   faoliyatini   tashkil   etish   chora-tadbirlari   to‘g‘risida ”gi   PQ-1729-son,
2012-yil   21-martdagi   “ Zamonaviy   axborot-kommunikatsiya   texnologiyalarini
yanada joriy etish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida ”gi PQ-1730-son,
2017-yil   13-sentabrdagi  “ Kitob mahsulotlarini   nashr  etish  va  tarqatish  tizimini
rivojlantirish,   kitob   mutolaasi   va   kitobxonlik   madaniyatini   oshirish   hamda
targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida ”gi PQ-3271-
son,   2019-yil   2-fevraldagi   “ O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti
Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi
faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida ”gi PQ-4151-son qarorlari. 61.2 Loyihalash va tizimlashtirish
Men   kutubxona   tizimini   online   qilshga   va   kitobxonlarga   yaqindan
yordam   berishga   harakat   qildim.   Quyidagi   kurs   ishim   online   kutubxonani
rivojlantirish va kitoblarni  o’tirgan joyingizda bron qilish  va eng asosiysi  vaqt
yo’qotmaslik hisoblanadi.
Yangi   texnologiyalarning   tatbiq   etilishi,   axborot-kutubxona   muassasalari
tomonidan axborot tarqatish funksiyalarining amalga oshirilishi hamda axborot
olish imkoniyatini ta’minlash avtomatlashtirish va kompyuterlashtirish ko‘lami
va   sur’atlariga   bog‘liqdir .   Kutubxonani   boshqarish   tizimi   -   bu   kutubxonaning
birlamchi   uy-joyni   saqlash   funktsiyalarini   bajarish   uchun   qurilgan   dasturiy
ta'minot.   Kutubxonalar   mol-mulk   to plamlarini,   shuningdek,   ularning   a zolariʻ ʼ
bilan   munosabatlarni   boshqarish   uchun   kutubxonani   boshqarish   tizimlariga
tayanadi.   Kutubxonani   boshqarish   tizimlari   kutubxonalarga   kitoblarni   va
ularning   to'lovlarini,   shuningdek,   a'zolarning   obunalari   va   profillarini   kuzatib
borishga yordam beradi.
Shuningdek,   kutubxonani   boshqarish   tizimlari   yangi   kitoblar   kiritish   va
o zlariga tegishli belgilangan sanalar bilan qarzga olingan kitoblarni yozib olish	
ʻ
bo yicha ma lumotlar bazasini saqlashni nazarda tutadi.
ʻ ʼ
Kutubxonani   boshqarish   tizimini   loyihalashda   quyidagi   talablar   to'plamiga
e'tibor qaratamiz:
1. Har   qanday   kutubxona   a'zosi   kitoblarni   o'z   unvoni,   muallifi,   mavzu
toifasi   bo'yicha,   shuningdek   nashr   etilgan   sana   bo'yicha   qidira   olishi
kerak.
2. Har bir kitobda o'ziga xos identifikatsiya raqami va boshqa tafsilotlar, shu
jumladan kitobni jismonan topishga yordam beradigan raf raqami bo'ladi. 73. Kitobning   birdan   ortiq   nusxasi   bo lishi   mumkin,   kutubxona   a zolari   harʻ ʼ
qanday   nusxani   tekshirish   va   rezervatsiya   qilish   imkoniyatiga   ega
bo lishlari kerak.	
ʻ   Kitobning har bir nusxasini, kitob buyumini chaqiramiz.
4. Tizim ma'lum bir kitobni kim olgani yoki kitoblar aniq kutubxona a'zosi
tomonidan tekshirilgani kabi ma'lumotlarni olishi kerak.
5. A'zo qancha kitobni tekshirishi mumkinligi haqida maksimal chegara (5)
bo'lishi kerak.
6. A'zo necha kun kitob saqlab qolishi mumkinligi haqida maksimal chegara
(10) bo'lishi kerak.
7. Tizim ma lum bir sanadan keyin qaytarilgan kitoblar uchun jarima yig a	
ʼ ʻ
olishi kerak.
8. A zolar hozirda mavjud bo lmagan kitoblarni rezerv qila olishlari kerak.	
ʼ ʻ
9. Tizim   saqlangan   kitoblar   har   safar   mavjud   bo'lganda,   shuningdek,   kitob
muddati ichida qaytarilmaganda xabarnomalarni yuborishi kerak.
10. Har bir kitob va a'zo kartasi noyob kodga ega bo'ladi.   Tizimda kitoblar va
a zolarning kutubxona kartalaridan barkodlarni o qish imkoniyati bo ladi.
ʼ ʻ ʻ
Tizimimizda uchta asosiy aktyor bor:
 Kutubxonachi:   Asosan   kitob,   kitob   buyumlari   va   foydalanuvchilarni
qo'shish va o'zgartirish uchun mas'uldir.   Kutubxonachi kitob buyumlarini
chiqarishi, saqlashi va qaytarishi ham mumkin.
 A'zo:   Barcha   a'zolar   katalogni   qidirishlari,   shuningdek,   kitobni   ro'roq
qilish, saqlash, yangilash va qaytarishlari mumkin.
 Tizim:   Muddati   o'tgan   kitoblar   uchun   bildirishnomalarni   yuborish,
rezervasyonlarni bekor qilish va hokazo. 8Kutubxonani   boshqarish   tizimining   eng   yaxshi   foydalanish   holatlari
quyidagilar:
 Kitobni   qo shish/olib   tashlash:ʻ   Qo'shish   uchun   kitob   yoki   kitob
elementini olib tashlash yoki o'zgartirish.
 Qidiruv katalogi:   Kitoblarni sarlavha, muallif, mavzu yoki nashr  sanasi
bo'yicha qidirish.
 Yangi   hisob   qaydnomasini   ro'yxatdan   o'tkazish/a'zolikni   bekor
qilish:   Yangi a'zo qo'shish yoki mavjud a'zoning a'zoligini bekor qilish.
 Ro'roq qilish kitobi:   Kutubxonadan kitob qarz olish uchun.
 Rezerv kitob:   Hozirda mavjud bo'lmagan kitobni rezervatsiya qilish.
 Kitobni   yangilash:   Allaqachon   ro'qiqlangan   kitobni   qayta   to'ldirish
uchun.
 Kitob qaytarish:   A'zoga chiqarilgan kitobni kutubxonaga qaytarish. 9I. NAZARIY QISM
1 .1 .     Kutubxonani boshqarish tizimi
Kutubxonani   boshqarish   tizimi   -   kutubxonaning   rekordini   saqlash   uchun
foydalanadigan   dasturiy   ta'minot.   Unda   kutubxonada   mavjud   kitoblar   soni,
kitoblar  soni  kitob yoki  kech  yaxshi  zaryadli  yozuv yoki  boshqalar  kabi  ishlar
mavjud.   Kutubxonani   boshqarish   tizimlari   -   bu   yangi   kitoblarni   kiritish   uchun
foydali bo'lgan ma'lumotlar bazasini saqlab qolishga yordam beradigan dasturiy
ta'minot   &   a'zolar   tomonidan   qarzga   olingan   kitoblarni   yozib   olish,   tegishli
taqdim etish sanalari bilan.   Bundan tashqari, bu kutubxonachining qo'lda rekord
yukini kamaytiradi.
Kutubxonani   boshqarish   tizimi   kutubxonachiga   kutubxona   resurslarini   o'z
vaqtlarini   tejashga   yordam   beradigan   operativroq   tarzda   saqlash   imkonini
beradi.   Kutubxonachiga   kitoblarni   ajratish   va   to lovni   amalga   oshirishʻ
jarayonini   boshqarish   ham   qulay.   Kutubxonani   boshqarish   tizimi,   shuningdek,
kutubxonachi   uchun   do'kondagi   barcha   kitoblarning   mavjudligini   doimiy
kuzatib borish uchun foydalidir.
Kutubxonani boshqarish tizimining   ahamiyati :
1     Kutubxonani   boshqarish   tizimi   kutubxona   bilan   bog'liq   barcha   jarayonlarni
eng   samarali   usullar   bilan   boshqarish   uchun   eng   mohir   va   oson   foydalanish
tizimidir.
2     Ushbu   tizim   barcha   qo'lda   ishlashni   kamaytiradi   va   butun   jarayonni   faqat
bitta bosish va tahrirlash orqali boshqarish mumkin.
3     Ma lumotlarni   xavfsiz   saqlash   va   shundan   so ng   har   qanday   shaxsning	
ʼ ʻ
ma lumotlarini qidirishning bosh og rig i va shubhasi bo lmaydi.	
ʼ ʻ ʻ ʻ 104    Har qanday kitob izlovchisi o'z tafsilotlari bilan kirish orqali kitobni ijaraga
olishi va uni qaytib kelgan sana bilan qaytarishi mumkin.
5     Xodimlar,   shuningdek,   ba'zi   qo'shimcha   ruxsatnomalar   va   imtiyozlar   bilan
o'zlarini osonlashtirishlari mumkin.
6       Faqat,   bir   kishi   hech   qanday   xatoga   yo'l   qo'ymasdan,   butun   tizimga
g'amxo'rlik qilishi kerak.
Kutubxonani boshqarish tizimining afzalligi:
1. U orqali qo'lda qog'ozbozlikni kamaytiradi va kitoblar haqida to'g'ri ma'lumot
beradi avtomatik ravishda yozib olingan.
2.   Kutubxonachi   kitoblarning   ma'lumotlarini   yangilashi   va   kitoblarning
mavjudligi va yetib kelgan yozuvlarini boshqarishi mumkin.
3. Inson harakatlari va vaqtini tejaydi.
4.   Kutubxonani   boshqarish   dasturi   yordamida   xaridor   kitoblarni   osongina
qidirishi va topishi mumkin.
Kutubxonani boshqarish tizimidan kimlar foydalana oladi?
Kutubxonani boshqarish tizimi hozirgi kunda maktab, kollej, xususiy kutubxona
va   boshqa   tashkilotlar   uchun   zarur.   Ular   ushbu   dasturiy   ta'minotdan   kitoblarni
chiqarish   va   yangilanish   uchun   qaytish   maqsadi   sifatida   foydalanishlari
mumkin.   Bundan   tashqari,   ushbu   dasturiy   ta'minot   kutubxonachiga   kitobni
oxirgi   sanadan   oldin   kitob   chiqarish   va   qaytarish   to'g'risidagi   ma'lumotlarni
saqlashga yordam beradi. 11Bunday tashkilot uchun kutubxonani boshqarish tizimi foydali:
- Maktab kutubxonalari
- Kollaj kutubxonalari
- Xususiy kutubxonalar
- Referat kutubxonalari
- Milliy kutubxonalar
- Ommaviy kutubxonalar
- Zamonaviy umumxalq kutubxonalari
- Ommaviy yetakchi kutubxonalar
Barcha   kutubxonangizni   samarali   va   organik   boshqarish   uchun   samarali
kutubxonani   boshqarish   tizimi,   MySchoolr   sizning   tashkilotingiz   uchun   bepul
kutubxonani boshqarish tizimini   ta'minlaydi. 121.2    HTML, CSS va JavaScript qanday ishlaydi
Shunday qilib, veb-dizaynerga "bu sarlavhaga ega bo'lgan veb-sahifani yarating,
bu  shrift,  bu   ranglar,   bu  rasmlar   va  foydalanuvchilar   ushbu   tugmani   bosganda
ekran   bo'ylab   yurgan   animatsion   unikorn"   kabi   yakuniy   maqsad   berilganda,
veb-dizaynerning   vazifasi   o'sha   katta   fikrni   olib,   uni   kichkina   bo'laklarga
ajratish,   so'ngra   bu   bo'laklarni   kompyuter   tushunishi   mumkin   bo'lgan
ko'rsatmalarga   tarjima   qilishdir.   Shu   jumladan,   bu   ko'rsatmalarning   barchasini
to'g'ri qo'yishdir   tartibi yo sintaksis.
Siz tashrif buyurgan veb-saytdagi har bir sahifa bir-biridan alohida ko'rsatmalar
ketma-ketligi   yordamida   qurilgan.   Sizning   brauzeringiz   (Chrome,   Firefox,
Safari   va   boshqalar)   kodni   ekranlarimizda   ko'rishimiz   va   hatto   o'zaro   aloqada
bo'lishimiz   mumkin   bo'lgan   narsaga   tarjima   qilishda   katta   aktyor.   Brauzersiz
kod faqat matnli fayl ekanligini unutish oson bo'lishi mumkin — bu o'sha matn
faylini   brauzerga   qo'yganingizda   sehr   sodir   bo'ladi.   Veb   sahifa   ochganingizda
brauzeringiz   HTML   va   boshqa   dasturlash   tillarini   olib   keladi   va   uni   talqin
qiladi.
HTML   va   CSS   aslida   texnik   jihatdan   dasturlash   tillari   emas;   ular   faqat   sahifa
tuzilishi va uslubiy ma'lumotlardir.   Ammo JavaScript va boshqa haqiqiy tillarga
o'tishdan   oldin,   html   va   CSS   asoslarini   bilishingiz   kerak,   chunki   ular   har   bir
veb-sahifa va dasturning oldingi qismida.
1990-yillarning   boshlarida   HTML   veb-saytda   mavjud   bo'lgan   yagona   til
edi.   Veb-ishlab chiquvchilar statik saytlarni sahifa bo'yicha astoydil kodlashlari
kerak edi.   O'shandan beri ko'p narsa o'zgardi. Endi kompyuter dasturlash tillari
ko'p.
Ushbu   postda   HTML,   CSS   va   eng   keng   tarqalgan   dasturlash   tillaridan   biri
haqida gapiraman: JavaScript. 13Umumiy ma lumot:ʼ
 HTML   saytlarning   asosiy   tuzilishini   ta'minlaydi,   bu   CSS   va   JavaScript   kabi
boshqa texnologiyalar tomonidan kengaytiriladi va o'zgartiriladi.
 CSS   – prezentatsiya, formatlash va tartibni   boshqarish uchun ishlatiladi .
 JavaScript   turli elementlarning   xatti-harakatlarini   boshqarish uchun ishlatiladi.
Keling, har biri veb-saytdagi rollarni tushunishga yordam berish uchun alohida-
alohida   o'tsak   va   keyin   ular   qanday   qilib   bir-biriga   mos   kelishini   qamrab
olamiz.   Yaxshi ol' HTML dan boshlaylik.
HTML
HTML saytning murakkabligi yoki bu bilan bog'liq texnologiyalar sonidan qat'i
nazar,   har   bir   veb-sahifaning   asosiy   qismida   joylashgan.   Bu   har   qanday   veb-
professional   uchun   juda   muhim   mahoratdir.   Bu   veb-sayt   uchun   kontent
yaratishni   o'rgangan   har   bir   kishi   uchun   boshlang'ich   nuqta.   Va,   biz   uchun
omad, buni o'rganish juda oson.
Markup tillari xuddi siz o'sha kontent turlarini   etiketlaganingizda   bo'lgani kabi
ishlaydi, faqat ular buni amalga oshirish uchun koddan foydalanadilar. Xususan,
ular   "elementlar"   deb   ham   ataladigan   HTML   teglaridan   foydalanadilar.   Ushbu
teglar juda intuitiv nomlarga ega: Sarlavha teglari, paragraf teglari, rasm teglari
va boshqalar.
Har   bir   veb-sahifa   sahifadagi   har   bir   kontent   turini   bildiruvchi   ushbu   HTML
teglaridan   iborat.   Sahifadagi   har   bir   turdagi   kontent   "o'ralgan",   ya'ni   HTML
teglari bilan o'ralgan.
Masalan, siz hozir o'qiyotgan so'zlar paragrafning bir qismidir.   Agar men ushbu
veb-sahifani noldan kodlayotgan bo'lsam   (HubSpot-ning CMS-dagi WYSIWG
muharriridan   foydalanish   o'rniga),   men   ushbu   paragrafni   ochilgan   paragraf 14yorlig'i   bilan   boshlagan   bo'lardim:   <p>.   "Tag"   qismi   ochiq   braketlar   bilan
ta'kidlanadi.   "p"   harfi   kompyuterga   qandaydir   boshqa   turdagi   kontent   o'rniga
abzas ochayotganimizni aytadi.
Taglik   ochilgandan   so'ng,   quyidagi   tarkibning   barchasi   tegni
"yopmaguningizcha"   o'sha   tegning   bir   qismi   deb   hisoblanadi.   Paragraf
tugagach,   yopilish   paragrafi   tegini   qo'yardim:   </p>.   E'tibor   bering,   yopish
teglari   tagliklarni   ochish   bilan   bir   xil   ko'rinadi,   faqat   chap   burchak   braketidan
keyin oldinga siljish mavjud.   Mana bir misol:
<p></p>
HTML   yordamida   siz   sarlavhalar   qo'shishingiz,   paragraflarni   formatlashingiz,
chiziqni   boshqarishingiz,   ro'yxatlarni   tuzishingiz,   matnni   ta'kidlashingiz,
maxsus   belgilar   yaratishingiz,   rasmlarni   qo'shishingiz,   bog'lanishlarni
yaratishingiz, jadvallar yaratishingiz, ba'zi uslublarni boshqarishingiz va boshqa
ko'p narsalarni bajarishingiz mumkin.
HTML-da   kodlash   haqida   ko'proq   ma'lumot   olish   uchun   asosiy   HTML   ga
yo'riqnomamizni   tekshirishni va   kodkademiya   bo'yicha   bepul   darslar   va
resurslardan foydalanishni tavsiya qilaman. Ammo hozirga qadar, keling, CSS-
ga o'tamiz.
CSS
CSS Cascading Style Sheets degan ma'nini anglatadi.   Ushbu dasturlash tili veb-
saytning   HTML   elementlari   aslida   sahifaning   old   tomonida   qanday   paydo
bo'lishlari kerakligini belgilaydi.
HTML   veb-saytingizning asosiy   tuzilishi   bo'lsa-da,   CSS   bu   sizning   veb-
saytingizga   o'z   uslubini   beradi.   Ushbu   silli   ranglar,   qiziqarli   shriftlar   va   fon
rasmlari?   CSS   tufayli.   Ushbu   til   veb-sahifaning   butun   kayfiyati   va   tonusiga
ta'sir qiladi, bu esa uni juda kuchli vosita qilib qo'yadi. Veb-ishlab chiquvchilar 15uchun o'rganish uchun muhim mahorat.   Bundan tashqari, veb-saytlarga turli xil
ekran o'lchamlari va qurilma turlariga moslashishga imkon beradi.
CSS   veb-saytga   nima   qilishini   ko'rsatish   uchun   quyidagi   ikkita   skrinshotga
qarang.   Birinchi skrinshot - bu mening hamkasbimning   blog posti, lekin Asosiy
HTML-da   ko'rsatilgan,   ikkinchi   skrinshot   html   va   CSS   bilan   bir   xil   blog
yozuvi.
Oddiy   qilib   aytganda,   CSS   -   bu   HTML   teglariga   turli   xil   xususiyatlarni
tayinlashi mumkin bo'lgan qoidalar ro'yxati, yoki bitta teglar, bir nechta teglar,
butun hujjat yoki bir nechta hujjatlarga ko'rsatilgan.   Bu mavjud, chunki shriftlar
va ranglar kabi  dizayn elementlari ishlab chiqilganligi sababli,  veb-dizaynerlar
HTML-ni  ushbu yangi  xususiyatlarga  moslashtirishda  juda ko'p  muammolarga
duch kelishdi.
Ko'ryapsizmi, 1990 yilda ishlab chiqilgan HTML  aslida  hech qanday jismoniy
formatlash   ma'lumotlarini   ko'rsatish   uchun   mo'ljallanmagan.   Dastlab   bu   faqat
hujjatning   tarkibiy   tarkibini   aniqlash   uchun   mo'ljallangan   edi,   masalan,
sarlavhalar   va   paragraflar.   HTML   ushbu   yangi   dizayn   xususiyatlarini   ustun
qo'yadi   va   CSS   1996   yilda   ixtiro   qilindi   va   chiqarildi:   Barcha   formatlash
HTML-hujjatlardan   olib   tashlanishi   va   alohida   CSS   (.css)   fayllarda   saqlanishi
mumkin edi.
Xo'sh,   CSS   aniq   nimani   anglatadi?   Cascading   Style   Sheets   degan   ma'nini
anglatadi. "Style sheet" esa hujjatning o'zini anglatadi.   Har doim veb-brauzerda
standart   uslub   varag'i   mavjud,   shuning   uchun   u   erdagi   har   bir   veb-sahifaga
kamida bitta uslub varaqasi — veb-sahifaga tashrif buyuruvchi foydalanadigan
har   qanday   brauzerning   andoza   uslub   varaqasi   ta'sir   ko'rsatadi.   Veb-dizayner
har qanday uslublarni qo'llaydimi yoki yo'qmi.   Masalan, brauzerimning andoza
shrift   uslubi   Times   New   Roman,   o'lchami   12,   shuning   uchun   dizayner 16o'zlarining   uslub   varag'ini   qo'llamaydigan   veb   sahifaga   tashrif   buyursam,   veb
sahifani Times New Romanda ko'rardim, hajmi 12.
Albatta, men tashrif buyurgan veb-sahifalarning katta qismi Times New Roman,
hajmi   12   dan   foydalanmaydi.   Buning   sababi   shundaki,   o'sha   sahifalar   ortidagi
veb-dizaynerlar andoza shrift uslubiga ega bo'lgan andoza uslub varaqasi bilan
boshlangan,   keyin   ular   brauzerimning   andozalarini   maxsus   CSS   bilan   bosib
o'tgan.   Shu yerda "kaskad" so'zi o'ynaydi.   Suv toshqini haqida o'ylab ko'ring —
kuzdan   pastga   suv   kaskad   qilar   ekan,   pastga   tushayotganda   barcha   qoyalarga
uriladi, ammo faqat pastdagi qoyalar oqib chiqadigan joyga ta'sir qiladi.   Xuddi
shu tarzda, oxirgi aniqlangan uslub varaqasi brauzerimga qaysi ko'rsatmalarning
ustunligini ma'lum qiladi.
CSS-da kodlashning o'ziga xos xususiyatlari haqida ma'lumot olish uchun men
sizni   codecademy-da bepul   darslar   va   manbalarga   yana   bir   bor
yo'llayman.   Ammo hozirga kelib, Keling, JavaScript haqida bir oz gaplashaylik.
JavaScript
JavaScript   HTML   yoki   CSS   dan   ko'ra   murakkabroq   til   bo'lib,   1995-yilgacha
beta shaklida chiqarilmagan.   Bugungi kunda JavaScript barcha zamonaviy veb-
brauzerlar   tomonidan   qo'llab-quvvatlanadi   va   veb-saytdagi   deyarli   har   bir
saytda yanada kuchli va murakkab funktsiyalar uchun ishlatiladi.
JavaScript   -   bu   mantiqqa   asoslangan   dasturlash   tili   bo'lib,   u   veb-sayt
kontentini   o'zgartirish   va   foydalanuvchining   harakatlariga   javoban   o'zini
turli   yo'llar   bilan   tutishi   mumkin.   JavaScript   uchun   keng   tarqalgan
foydalanish   tasdiqlash   qutilari,   chaqiriqlar   va   mavjud   ma'lumotlarga
yangi identifikatorlarni qo'shishni o'z ichiga oladi.
Qisqasi,   JavaScript   -   bu   veb-ishlab   chiquvchilarga   interaktiv   saytlarni
loyihalash   imkonini   beruvchi   dasturlash   tili.   Veb-sahifada   ko'radigan   dinamik 17xatti-harakatlarning aksariyati brauzerning odatiy nazorati va xatti-harakatlarini
kuchaytiradigan JavaScript tufaylidir.
1.3    Node.js orqali saytning BackEnd qismini tayyorlash.
Node.js   JavaScript   va   turli   xil   asosiy   funktsiyalarni   bajaradigan   "modullar"
to'plamidan   foydalangan   holda   veb-serverlar   va   tarmoq   vositalarini   yaratishga
imkon   beradi.  
Modullar   fayl   tizimi   I/O,   networking
(   DNS   ,   HTTP ,   TCP ,   TLS/SSL ,   yoki   UDP ),binar   ma'lumotlar
(buferlar),   kriptografiya   funksiyalari,   ma'lumotlar   oqimlari va   boshqa   core
funksiyalar uchun taqdim etiladi.   [32] [47] [49]
Node.js modullarida server dasturlarini
yozishning murakkabligini kamaytirishga mo'ljallangan API qo'llanadi.   [32] [47]
JavaScript   -   bu   Node.js   mahalliy   qo'llab-quvvatlaydigan   yagona   til,
ammo   ko'plab   compile-to-JS   tillari   mavjud.  
Natijada,   Node.js
dasturlari   CoffeeScript ,    
Dart ,   TypeScript ,   ClojureScript   va   boshqalarda
yozilishi mumkin.
Noutbuk.js   asosan   Web   serverlar   kabi   tarmoq   dasturlarini   qurishda
ishlatiladi.  
Node.js   va   PHP   o'rtasidagi   eng   ahamiyatli   farq
php   blokdagi   funksiyalarning ko'pchiligi tugatishgacha (buyruqlar faqat oldingi
buyruqlar   tugagandan   keyin   bajariladi),   Node.js   funktsiyalari
esa   bloklanmagan   (buyruqlar   bir   vaqtning   o'zida   yoki   hatto   parallel ravishda
bajariladi   ,   va   to'liq   tugatish   yoki   muvaffaqiyatsizlikni   bildirish
uchun   qo'ng'iroqlarni   ishlatish).  
 
Node.js   rasmiy   ravishda   Linux,   macOS   va   Microsoft   Windows   8.1   va   Server
2012   (va   undan   keyin),    
smartOS   va   IBM   AIX-ni   2-darajali   qo'llab-quvvatlash
va   FreeBSD uchun   eksperimental   qo'llab-quvvatlash   bilan   qo'llab-
quvvatlanadi.   OpenBSD   ham   ishlaydi   va   IBM   i   (AS/   400)   uchun   LTS
versiyalari   mavjud.      
Taqdim   etilgan   manba   kodi,   shuningdek,   nonStop
OS  
va   Unix   serverlari   kabi   boshqalarni   qo'llab-quvvatlash   uchun   rasmiy 18ravishda   qo'llab-quvvatlanadigan   yoki   uchinchi   shaxslar   tomonidan
o'zgartirilgan   operatsion   tizimlarga   o'xshash   operatsion   tizimlar   asosida   ham
qurilishi mumkin
II. AMALIY QISM
2.1  HTML, CSS va JavaScript yordamida saytning FrontEnd qismini
tayyorlash
<!doctype   html >
<html   lang = "en" >
<head>
        <!-- Required meta tags -->
        <meta   charset = "utf-8" >
        <meta   name = "viewport"   content = "width=device-width, initial-scale=1,
shrink-to-fit=no" >
        <!-- Bootstrap CSS -->
        <link   rel = "stylesheet"  
href = "https://stackpath.bootstrapcdn.com/bootstrap/4.3.1/css/bootstrap.
min.css"
               
integrity = "sha384-ggOyR0iXCbMQv3Xipma34MD+dH/1fQ784/j6cY/iJTQUOhcWr7x9J
voRxT2MZw1T"   crossorigin = "anonymous" >
        <title> Welcome to Library System </title>
</head>
<body>
        <nav   class = "navbar navbar-expand-lg navbar-dark bg-dark" >
                <a   class = "navbar-brand"   href = "#" > Library System </a>
                <button   class = "navbar-toggler"   type = "button"   data-
toggle = "collapse"   data-target = "#navbarSupportedContent"
                        aria-controls = "navbarSupportedContent"   aria-
expanded = "false"   aria-label = "Toggle navigation" >
                        <span   class = "navbar-toggler-icon" ></span>
                </button>
                <div   class = "collapse navbar-collapse"  
id = "navbarSupportedContent" >
                        <ul   class = "navbar-nav mr-auto" >
                                <li   class = "nav-item active" >
                                        <a   class = "nav-link"   href = "#" > Home  <span   class = "sr-
only" > (current) </span></a> 19                                </li>
                        </ul>
                        <form   class = "form-inline my-2 my-lg-0" >
                                <input   class = "form-control mr-sm-2"   id = "searchTxt"  
type = "search"   placeholder = "Search"
                                        aria-label = "Search" >
                                <button   class = "btn btn-outline-success my-2 my-sm-0"  
type = "submit" > Search </button>
                        </form>
                </div>
        </nav>
        <div   id = "message" ></div>
        <div   class = "container my-3" >
                <h1> Library System </h1>
                <hr>
                <form   id = "libraryForm" >
                        <div   class = "form-group row" >
                                <label   for = "bookName"   class = "col-sm-2 col-form-
label" > Name </label>
                                <div   class = "col-sm-10" >
                                        <input   type = "text"   class = "form-control"  
id = "bookName"   placeholder = "Book Name" >
                                </div>
                        </div>
                        <div   class = "form-group row" >
                                <label   for = "Author"   class = "col-sm-2 col-form-
label" > Author </label>
                                <div   class = "col-sm-10" >
                                        <input   type = "text"   class = "form-control"   id = "author"
placeholder = "Author" >
                                </div>
                        </div>
                        <fieldset   class = "form-group" >
                                <div   class = "row" >
                                        <legend   class = "col-form-label col-sm-2 pt-
0" > Type </legend>
                                        <div   class = "col-sm-10" >
                                                <div   class = "form-check" >
                                                        <input   class = "form-check-input"  
type = "radio"   name = "type"   id = "philippine"   value = "philippine"
                                                                checked >
                                                        <label   class = "form-check-label"  
for = "philippine" >
                                                               Philippines History 20                                                        </label>
                                                </div>
                                                <div   class = "form-check" >
                                                        <input   class = "form-check-input"  
type = "radio"   name = "type"   id = "programming"
                                                                value = "programming" >
                                                        <label   class = "form-check-label"  
for = "programming" >
                                                               Computer Programming
                                                        </label>
                                                </div>
                                                <div   class = "form-check disabled" >
                                                        <input   class = "form-check-input"  
type = "radio"   name = "type"   id = "science"   value = "science" >
                                                        <label   class = "form-check-label"  
for = "science" >
                                                               Science
                                                        </label>
                                                </div>
                                        </div>
                                </div>
                        </fieldset>
                        <div   class = "form-group row" >
                                <div   class = "col-sm-10" >
                                        <button   type = "submit"   class = "btn btn-primary" > Add 
Book </button>
                                </div>
                        </div>
                </form>
                <div   id = "table" >
                        <h1> Your books </h1>
                        <table   class = "table table-striped" >
                                <thead>
                                        <tr>
                                                <th   scope = "col" > Name </th>
                                                <th   scope = "col" > Author </th>
                                                <th   scope = "col" > Type </th>
                                        </tr>
                                </thead>
                                <tbody   id = 'tableBody' ></tbody>
                        </table>
                </div>
        </div>
        <!-- Optional JavaScript --> 21        <!-- jQuery first, then Popper.js, then Bootstrap JS -->
        <!-- <script src="index.js"></script> -->
        <script   src = "libraryscript.js" ></script>
        <script   src = "https://code.jquery.com/jquery-3.3.1.slim.min.js"
               
integrity = "sha384-q8i/X+965DzO0rT7abK41JStQIAqVgRVzpbzo5smXKp4YfRvH+8ab
tTE1Pi6jizo"
                crossorigin = "anonymous" ></script>
        <script  
src = "https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/popper.js/1.14.7/umd/popper
.min.js"
                integrity = "sha384-
UO2eT0CpHqdSJQ6hJty5KVphtPhzWj9WO1clHTMGa3JDZwrnQq4sF86dIHNDz0W1"
                crossorigin = "anonymous" ></script>
        <script  
src = "https://stackpath.bootstrapcdn.com/bootstrap/4.3.1/js/bootstrap.mi
n.js"
               
integrity = "sha384-JjSmVgyd0p3pXB1rRibZUAYoIIy6OrQ6VrjIEaFf/nJGzIxFDsf4x
0xIM+B07jRM"
                crossorigin = "anonymous" ></script>
</body>
</html> 22console.log( 'This is ITSOURCECODE Project' );
class  Library {
        constructor (name, author, type) {
                this .name = name;
                this .author = author;
                this .type = type;
       }
}
class  Display {
       add(bookoflibrary) {
               console.log( "Adding to UI" );
                let  tableBody = document.getElementById( 'tableBody' );
                let  uiString =  `<tr>
                                                       <td> ${ bookoflibrary.name } </td>
                                                       <td> ${ bookoflibrary.author } </td>
                                                       <td> ${ bookoflibrary.type } </td>
                                               </tr>` ;
               tableBody.innerHTML += uiString;
       }
       clear() {
                let  libraryForm = document.getElementById( 'libraryForm' );
               libraryForm.reset();
       }
       validate(bookoflibrary) {
                if  (bookoflibrary.name.length <  2  || 
bookoflibrary.author.length <  2 ) {
                        return   false
               }
                else  {
                        return   true ;
               }
       } 23       show(type, displayMessage) {
                let  message = document.getElementById( 'message' );
                let  boldText;
                if (type=== 'success' ){
                       boldText =  'Success' ;
               }
                else {
                       boldText =  'Error!' ;
               }
               message.innerHTML =  `<div class="alert alert- ${ type }  alert-
dismissible fade show" role="alert">
                                                               <strong> ${ boldText } :</strong>  $
{ displayMessage }
                                                               <button type="button" class="close" 
data-dismiss="alert" aria-label="Close">
                                                               <span aria-hidden="true">×</span>
                                                               </button>
                                                       </div>` ;
               setTimeout( function  () {
                       message.innerHTML =  ''
               },  5000 );
       
       }
}
let  libraryForm = document.getElementById( 'libraryForm' );
libraryForm.addEventListener( 'submit' , libraryFormSubmit);
function  libraryFormSubmit(e) {
       console.log( 'YOu have submitted library form' );
        let  name = document.getElementById( 'bookName' ).value;
        let  author = document.getElementById( 'author' ).value;
        let  type;
        let  philippine = document.getElementById( 'philippine' );
        let  programming = document.getElementById( 'programming' );
        let  science = document.getElementById( 'science' );
        if  (philippine.checked) {
               type = philippine.value;
       }
        else   if  (programming.checked) {
               type = programming.value;
       }
        else   if  (science.checked) {
               type = science.value;
       }
        let  bookoflibrary =  new  Library(name, author, type); 24       console.log(bookoflibrary);
        let  display =  new  Display();
        if  (display.validate(bookoflibrary)) {
               display.add(bookoflibrary);
               display.clear();
               display.show( 'success' ,  'Your book has been successfully 
added' )
       }
        else  {
                // Show error to the user
               display.show( 'danger' ,  'Sorry you cannot add this book' );
        }
       e.preventDefault();
} 25Xulosa
Men bu ishimda sotilgan kitoblar ,xodimlar va mijozlar jadvalini JavaScript tili
va   HTML   dasturlash   tili   orqali   yagona   ma’lumotlar   ba’zasiga   bog’ladim,
SELECT   ,UPDATE,   INSERT,   DELETE   operatorlaridan   foydalandim.   Bu
saytni   tuzish   natijasida   foydalanuvchilarga   kitoblarni   oson   izlab   topish,
ro’yxatdan tezkor o’tish,kitoblarni qulay holatda saqlash, turlari bo’yicha izlash
kabi   amallarni   bajara   olaman   undan   foydalanib   kelajakda   “Kitob   yetkazib
berish”   va   “Online   Kutubxona”   loyihasida   ishlatish   mumkin.“   Kutubxona 26ma’lumotlar   bazasini   loyihalashtirish”   tanlab   olingan.Bu   Kutubxona   saytini
tayyorlashdan   maqsad   xodimlarni   kitoblarni   tezkor   qidirib   topish,
ma’lumotlarni   saqlab   borish,   ro’yxatdan   o’tkazish,   qaysi   kitobni   kim
yozganligi,   kitobning   tavsifi,   qachon   nashr   qilingani   haqidagi   ma’lumotlarni
ko’rsatadi.   Kitoblarni   kim   tomonidan   ijaraga   olinganligi,   nechta   kitob
ijaradaligi,   necha   pulga   sotilgani   kabi   amallarni   bajaradi.   Bu   sayt   yordamida
xodimlar   bo’limi   bor   bunda       xodimning   nechta   kitob   ijaraga   bergani,   ismi
familyasi, kasbi ,tug’ilgan yili, telefon nomeri,  E-mail kabi maydonlari bor. Bu
maydonlarga   foydalanuvchilar   tomonidan   ma’lumotlar   kiritiladi   .   Yana
ijaradagi kitoblar bo’limida nechta kitob sotilgani ,ijaradagi kitob idsi , ijaradagi
sanasi,  kitob narxi kabi maydonlari  mavjud. Bu maydonlarga foydalanuvchilar
tomonidan   ma’lumotlar   kiritiladi.Kitobga   bo’lgan   talabning   kuchaygani   sari
Kutubxona va  kitob yetkazib  beruvchi   tashkilotning ishi  og’irlashib  bormoqda
hamma   amallar qo’lda amalga oshiriladi, buyurtmalar ham shaxsan to’g’ridan
to’g’ri amalga oshiriladi. Yana hujjatbozlikning oshib borishiga sabab bo’liyabti
.Har   safar   do’kon   egasi   qancha   kitob   sotganini   va     bazada   qancha   kitob
qolganini,   qancha   foyda   ko’rganini   bilish   uchun,bir   kunlab,   bazan   ikki   kunlab
vaqtini   ketkazadi.Bu   sohaga   Axborot   texnologiyalarini   kirib   kelishi   bilan
xodimlarning ishi  ancha yengillashdi,  vaqtini  tejadi.Natijada  xodimlar  reklama
ishlari   bilan   mashg’ul   bo’lib   ko’proq   mijoz   yig’shadi.Nashriyotlarga   borib
buyurtma   berib   kelishning   ham   hojati   yo’q.shundoq   o’tirgan   joyidan
ma’lumotlar  bazasiga   ulangan  telefoni   yoki  komputeri  orqali  buyurtma berishi
va   yangi   mahsulotlar   bilan   tanishishi   mumkin.Nashriyotlarida   ishlaovchi   yuk
yetkazib   beruvchi   xodimar   do’kongacha   yetkazib   berishadi.Shu   kabi
qulayliklarni   yaratish   uchun   ma’lumotlar   bazalari   va   dasturlar,   ekspert
tizimlar ,netron tarmoqlar ishlab chiqishimiz lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar: 271. JavaScript dasturlash: JavaScriptni o'rganish uchun mashqlar, maslahatlar   
va fokuslar bilan yakuniy qo'llanma.
2. JavaScript Programming: The Ultimate Guide with Exercises, Tips and    
Tricks to Learn JavaScript 
3. JavaScript Computer programming for Beginners: The Practical Step by    
Step Guide, to Master the Fundamentals of Node,js Database 
Programming Made Simple and Stress-Free, that Will Get You Hired 
4. Database Development For Dummies   
5. Database Development For Dummies       
6. Database Systems: Concepts, Design and Applications
7. Database Systems :   A Practical Approach to Design, Implementation, and 
Managemen
8. DATABASE MANAGEMENT SYSTEMS  
9. Database Management System (DBMS)   
10.  Harris, M.H. History of Libraries in the Western World, 4th ed. 
(Scarecrow, 2011) 28

1“Kutubxona dasturiy taminotini loyihalashtirish” mavzusida MUNDARIJA KIRISH 1 “Kutubxona” tizimidagi o’zgarish va qulayliklar ………..………3 2 Loyihalash va tizimlashtirish……………………………………….7 I. NAZARIY QISM 1 .1 Kutubxonani boshqarish tizimi ………….. ……………………….10 1.2 HTML, CSS va JavaScript qanday ishlaydi...……... …………….13 1 .1 Node.js orqali saytning BackEnd qismini qilish …………... ……..18 II. AMALIY QISM 2. 1 HTML, CSS va JavaScript yordamida saytning FrontEnd qismini tayyorlash ……………………………………………………………...19 Xulosa…………………… .. …………. ……………………………………….26 Foydalanilgan adabiyotlar………….…………………………………..……27

2KIRISH 1.1 “Kutubxona” tizimidagi o’zgarish va qulayliklar Respublikada ijtimoiy-iqtisodiy sohani isloh qilishning hozirgi sharoitida axborot-kutubxona faoliyatini rivojlantirishning maqsad va vazifalari mamlakatda amalga oshirilayotgan o‘zgarishlarga va xalqaro amaliyotga mos bo‘lishi zarur. Shu munosabat bilan fuqarolarning axborotdan erkin foydalanish bo‘yicha konstitutsiyaviy huquqlarini, shu jumladan milliy qadriyatlar va jahon madaniyati, amaliy va fundamental bilimlardan bahramand bo‘lishini ta’minlaydigan aholiga axborot-kutubxona xizmatlari ko‘rsatishning sifat jihatdan yangi tizimini yaratish, kutubxonalarda saqlanayotgan milliy madaniy merosni asrab-avaylash va boyitish, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish hisobiga axborot-kutubxona muassasalari faoliyatini tashkil etishni takomillashtirish ustuvor vazifaga aylanmoqda. Bu esa, axborot-kutubxona faoliyatiga, kitobxonlarga xizmat ko‘rsatish, fondlarni to‘ldirish va saqlash, kutubxona jarayonlarini avtomatlashtirish, ilmiy- tadqiqot va tashkiliy-uslubiy faoliyat, kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va rag‘batlantirish, xalqaro hamkorlikni kengaytirishga jiddiy ta’sir ko‘rsatish imkonini beradi. Aholiga axborot-kutubxona xizmati ko‘rsatishni yanada takomillashtirish, axborot-kutubxona muassasalari faoliyatini rivojlantirish maqsadida: 1. Quyidagilar aholiga axborot-kutubxona xizmati ko‘rsatishni sifat jihatidan yanada rivojlantirish sohasidagi asosiy vazifalar etib belgilansin: axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi va zamonaviy umumjahon tendensiyalarini hisobga olgan holda axborot-kutubxona faoliyatini isloh qilish; aholiga axborot-kutubxona xizmatlari ko‘rsatish bo‘yicha ijtimoiy kafolatlarni sifatli ta’minlash hamda zamonaviy talablarni hisobga olgan holda, axborot-kutubxona muassasalarini rivojlantirish maqsadida normativ-huquqiy

3bazani takomillashtirish; hududlarda aholiga axborot-kutubxona xizmatlari ko‘rsatishni barqaror rivojlantirishga ko‘maklashish; axborot-kutubxona muassasalarining moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, shu jumladan yangi bino va inshootlarni qurish, mavjud binolarni rekonstruksiya qilish, ularni zamonaviy uskunalar bilan ta’minlash; kutubxona sohasida davlat-xususiy sheriklikni, xususiy va elektron (virtual) kutubxonalar tarmog‘ini rivojlantirish; kutubxonalar faoliyatining samaradorligini va foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatish (shu jumladan, pulli xizmat ko‘rsatish) tezkorligini oshirish uchun elektron kitoblar tarqatishga ixtisoslashgan internet-resurslar bilan hamkorlikni kengaytirish; axborot-kutubxona muassasalari xavfsizligini hamda milliy va jahon madaniy merosining bir qismi sifatida axborot-kutubxona fondlarining yaxshi saqlanishini ta’minlash; jamiyatning axborot madaniyatini, tariximizga va milliy madaniyatga qiziqishini shakllantirish va kuchaytirish, mutolaa madaniyatini oshirish va targ‘ib qilish; axborot-kutubxona muassasalarini malakali mutaxassislar bilan ta’minlash. 2. Quyidagilar: a) 2019 — 2024-yillarda O‘zbekiston Respublikasida axborot- kutubxona sohasini rivojlantirish konsepsiyasi 1-ilovaga muvofiq; b) 2019 — 2024-yillarda O‘zbekiston Respublikasida axborot- kutubxona sohasini rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi 2- ilovaga muvofiq; v) Alisher Navoiy nomidagi O’zbekiston Milliy kutubxonasi – axborot- resurs markazining tashkiliy tuzilmasi 3-ilovaga muvofiq; g) Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi — axborot- resurs markazining (keyingi o‘rinlarda — Milliy kutubxona) xodimlar umumiy cheklangan soni 227 nafardan iborat boshqaruv apparati tuzilmasi 4- ilovaga muvofiq tasdiqlansin.

4Milliy kutubxona direktoriga, zarur hollarda, Milliy kutubxona boshqaruv apparati tuzilmasiga xodimlarning belgilangan umumiy soni va mehnatga haq to‘lash fondi doirasida o‘zgartirishlar kiritish huquqi berilsin. Jamiyatda yuksak ma’naviy qadriyatlarning qaror topishi axborot- kutubxona muassasalari oldiga shaxsga e’tiborni kuchaytirish, uning umummadaniy darajasini oshirish, ma’naviyatini yuksaltirish, odob-axloq jihatdan tarbiyalash kabi vazifalarni qo‘yadi. Hozirgi jamiyatda axborot-kutubxona muassasalari axborot olish, madaniy-ma’rifiy va ta’lim muassasasi sifatida namoyon bo‘ladi. Milliy madaniyatni chuqur anglash, uning rivoji va evolyutsiyasini tahlil qilishda respublikaning universal fondga ega bo‘lgan axborot-kutubxona muassasalari alohida ahamiyat kasb etadi. Ta’lim muassasalari maqomini oshirish, tarmoq ilmiy axborot-kutubxona muassasalarining ilmiy va axborot salohiyatini, shuningdek, axborot-kutubxona sohasida davlat-xususiy sheriklikni, mamlakatdagi xususiy va raqamli (virtual) axborot-kutubxona muassasalari tarmog‘ini rivojlantirish zarurati yuzaga kelmoqda. Bolalar va ijtimoiy yordamga muhtoj fuqarolar guruhi (imkoniyati cheklangan insonlar, nogironligi bo‘lgan shaxslar, ko‘p bolali oilalar va boshqalar) axborot-kutubxona muassasalarining alohida e’tiborini talab etadi. Mamlakatda yuz berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar, jahon hamjamiyatiga kirish, O‘zbekistonning xalqaro obro‘-e’tiborining ortishi axborot-kutubxona muassasalari zimmasiga mamlakatda bo‘layotgan islohotlarga ko‘maklashish, aholiga tezkor axborot taqdim etish bo‘yicha qator majburiyatlarni yuklaydi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 23-fevraldagi “ 2011 — 2015-yillarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari negizida axborot- kutubxona va axborot-resurs xizmatlari ko‘rsatishni sifat jihatidan yanada

5rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida ”gi PQ-1487-son, 2012-yil 20-martdagi “ Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi — axborot resurs markazi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida ”gi PQ-1729-son, 2012-yil 21-martdagi “ Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yanada joriy etish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida ”gi PQ-1730-son, 2017-yil 13-sentabrdagi “ Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida ”gi PQ-3271- son, 2019-yil 2-fevraldagi “ O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida ”gi PQ-4151-son qarorlari.