logo

MS Excelda matematik amallar va funksiyalarni qo'llash usullari

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

270.6455078125 KB
MS Excelda   matematik   amallar va   funksiyalarni   qo'llash usullari
Reja:
1.  Kirish.Funksiya tushunchasi.
2. Asosiy qism: MS Excelda matematik amallar   .
3.  MS Excelda  funksiyalarni qo'llash usullari.
4. Xulosa . Informatika     fanidan     umumta'lim     maktablarining     8-sinf     dasturidagi     MS
EXCEL   dasturi   yordamida,   matematik   va   mantiqiy   funksiyalarga   doir     masalalarni
yechishda    o‘quvchilar bir   qator   qiyinchiliklarga   duch   kelmoqdalar.
Ushbu     metodik     tavsiyada     MS     EXCEL     dasturi     yordamida,     matematik     va
mantiqiy   funksiyalarga doir masalalarni   yechish   usullariga to‘xtalib   o‘tamiz.
O'quvchilarni     turli     xil     matematik,     iqtisodiy,     mantiqiy     va     algoritmik
masalalarni     yechishga     yo'naltirishda     MS     Excel     dasturidan     foydalanish     o'ziga     xos
tomonlarga ega bo'lib,   u   quyidagilarda ko'rinadi:
1.     Masalani     kompyuterda     yechishning     barcha     bosqichlari     ko'rib     o'tiladi.
Bunda,     avvalo,     o'quvchidan     biror     yo'nalishdagi     masalani     hal     etish     uchun     kerakli
bo'lgan     bilim,     ko'nikma     va     malakalarni     qo'llash     talab     qilinadi.     Ikkinchidan,
o'quvchiga   kompyuterda   masala   yechish   uchun   zarur   bo'lgan   bilim   va   ko'nikmalar
singdirib   boriladi.
2.     MS     Excel     dasturi     masalaga     mos     boshlang'ich     qiymatlarning     o'zgarishini
o'sha     ondayoq     natijaviy     qiymatlarni     o'zgarishi     orqali     aks     ettiradi.     Bu,     bir
tomondan,     o'quvchini     murakkab     hisob-kitoblardan     ozod     qilib,     ularda     masala
yechish     maroqli     ekanligi     haqida     tasavvur     hosil     qilsa,     ikkinchi     tomondan,
o'quvchiga masala mos   echimni   ko'rib   turib   xulosa chiqarish   imkonini   beradi.
3.     MS     Excel     dasturida     yechilayotgan     masalalar,     ko'pincha,     hisob-kitoblarni
bajarish,     ma'lumotlar     omborini     tashkil     etish     va     tayyorlangan     ma'lumotlar     ustida
turli     amallar     bajarish,     ma'lumotlarni     ko'rgazmali     taqdim     etish     bilan     bog'liq.     Bu
o'quvchilarning     axborot     texnologiyalarining     imkoniyatlari     haqidagi     tasavvurini
kengaytiradi   hamda   yangi   dasturlarni   o'rganishga   qiziqishini   orttiradi.
O'quvchilarni     MS     Excelda     masala     yechishga     o'rgatish     uchun     ularga     yaxshi
tanish     bo'lgan     masalalarni     ko'rib     chiqishdan     boshlash     maqsadga     muvofiq.     Biror
masalani     hal     etishda     esa     aniq     reja     (masala     yechish     bosqichlari)     asosida     ishashga o'rgatish   muhim   o'rin   tutadi.   Masalan,   bu   tavsiyalarni   quyidagi   masalani   hal   etishni
tashkil   etish   orqali   ko'rib   chiqamiz.
Jadvalga sonlarni, matnlarni kiritish uchun sichqoncha ko‘rsatkichini k е rakli 
yach е ykaga olib k е lib sichqonchaning chap tugmachasini ikki marta bosib so‘ng 
klaviaturadan b е rilganlar t е riladi. Bu unchalik qiyinchilik tug‘dirmaydi. L е kin 
formulalar bilan ishlash, ayniqsa murakkab formulalar bo‘lganda biroz ehtiyotkorlikni 
talab qiladi. Excel el е ktron jadvalida har bir formula o‘z ko‘rinishiga ega bo‘lib, 
bunga qat'iy amal qilish k е rak. Excel el е ktron jadval pak е tining asosiy 
xususiyatlaridan biri formulalarni kiritishda o‘zi bosh bo‘lib turishidir. Buning uchun 
Excelda « Мастер   функций »  tugmachasi mavjud bo‘lib, u  « Стандарт »  
instrum е ntlar pan е lida joylashgan. « Мастер   функций » darchasining ko‘rinishi .
Formulalarni kiritishda shu « Мастер   функций » tugmachasidan foydalanish 
formulalarni yozishdagi xatoliklarni oldini oladi. « Мастер   функций » tugmachasi 
bosilganda ochiladigan darcha rasmi k е ltirilgan.
Ko‘rib turganingizd е k bu darchada « Категория » va « Функция » sarlavhali ichki 
darchalar mavjud bo‘lib, bu darchalar yordamida t е gishli kat е goriyadagi k е rakli 
funksiyalar tanlab olinadi. Darchaning quyi qismida joylashgan tugmachalar 
yordamida yuqorida tanlangan funktsiyalar haqida ma'lumotlar olinadi va ular asosida 
k е rakli formulalar quriladi. Bir n е cha yach е ykadagi sonlar yig‘indisini hisoblaydigan formula yaratish uchun 
« Мастер   функций » tugmachasidan foydalaniladi. «Pravka»m е nyusi
-« Вырезать » komandasi ajratilgan yach е ykalardagi b е rilganlarni o‘chirib 
vaqtinchalik xotiraga olib turish uchun xizmat qiladi. Bu komanda yach е ykalardagi 
b е rilganlarni jadvalning bir joyidan boshqa joyiga ko‘chirishda ishlatiladi.
-« Копировать » komandasi matnlar, sonlar, formulalar va boshqa ob' е ktlardan nusxa 
olib ko‘chirish uchun xizmat qiladi.
-« Вставить » komandasi yuqoridagi ikki komandalar bajargan ishni nihoyasiga 
е tkazadi, ya'ni o‘chirilib yoki nusha olinib xotirada saqlanayotgan b е rilganlarni k е rakli
joyga qo‘yadi.
-« Удалить » komandasi jadvaldagi ortiqcha satrlar yoki ustunlarni o‘chirib tashlash 
uchun xizmat qiladi.
-« Очистит ь » komandasi yach е ykalardagi ma'lumotlani, yach е yka formatlarini va 
yach е ykalarni o‘zlariga b е rilgan izohlarni o‘chirish uchun xizmat qiladi. « Очистить »
komandasiga kursor olib k е linganda avtomatik ravishda tozalash r е jimlari turini 
ko‘rsatuvchi darcha paydo bo‘ladi. Bu r е jimlardan k е rakligi tanlanadi va 
sichqonchaning o‘ng tugmachasi bosiladi.
-« Найти » va « Заменить » komandalari el е ktron jadvaldagi biror formulani yoki 
matnni topib boshqasiga almashtirish uchun xizmat qiladi.
MS Excelda matematik amallar va funktsiyalarni qo'llash usullari I n f o r m a t i k a  
f a n i d a n   u m u m t a ' l i m   m a k t a b l a r i n i n g   8 - s i n f   d a s t u r i d a g i   M S EXCEL dasturi, 
matematik va mantiqiy funktsiyalarga doir masalalarni yechishda o'quvchilar biq qator
natijalarga duch kelishlar. U s h   m e t o d i k   t a v s i y a d a   M S   E X C E L   d a s t u r i ,  
m a t e m a t i k   v a mantiqiy funktsiyalarga doir masalalarni yechish usullariga to'xtalib 
o'tamiz. O ' q u v c h i l a r n i   t u r l i   x i l   m a t e m a t i k ,   i q t i s o d i y ,   m a n t i q i y   v a  
a l g o r i t m i k masalalarni yechishga yo'qotishda MS Excel dasturidan yuklash 
o'ziga xos tomonlarga ega bo'lib, u orqali ko'rinadi: 1 .   M a s a l a n i   k o m p y u t e r d a  
y e c h i s h n i n g   b a r c h a   b o s q i c h l a r i   k o ' r i b   o ' t i l a d i . Bunda, avvalo, o'quvchidan 
biror yo'nalishdagi masalani hal etish uchun kerakli b o ' l g a n   b i l i m ,   k o ' n i k m a  
v a   m a l a k a l a r n i   q o ' l l a s h   t a l a b .   I k k i n c h i d a n , o'quvchiga kompyuterda masala  yechish uchun bo'lgan bilim va ko' zarur singdirib boriladi. 2. MS Excel dasturi 
masalaga mos xavfsizlik'ich qiymatlarning o'chirishni o ' s h a   o n d a y o q  
n a t i j a v i y   q i y m a t l a r n i   o ' z   o r q a l i   u s h l a b   a k s   e t t i r a d i .   B u ,  
b i r t o m o n i d a n ,   o ' q u v c h i n i   m u r a k k a b   h i s o b - k i t o b l a r d a n   o z o d   q i l i b ,   u l a r d a  
m a s a l a y e c h i s h   m a r o q l i   h a q i d a   t a s a v v u r   h o s i l   q i l s a ,  
t o m o n d a n , o'quvchiga masala mos yechimni ko'rib turib olib tashlanadi. 3. MS Excel
dasturida yechiladigan masalalar, ko'pincha, hisob-kitoblarni , ma'lumotlar 
omborini tashkil etish va sotib olish ma'lumotlar ustida t ur l i  am al l ar  yi g'i sh,  
m a'l um ot l ar ni  ko'r gazm al i  t aqdim  et i sh  bi l an bog'l i q. Bu o'quvchilarning 
axborot texnologiyalarining shaxsiy tasavvurini ishlashadi yangi dasturlarni 
o'rganish va aniqlashni orttiradi. O'quvchilarni MS Excelda masala yechishga 
o'rgatish uchun ularga yaxshi tanish bo'lgan masalalarni ko'rib chiqishdan 
boshlash mumkin. Birormasalani etishda esa aniq reja (masala yechish 
bosqichlari) asosida ishashga o'rgatish muhim o'rin tutadi. Masalan, bularni tavsiya 
qilish masalani hal etishnitashkil etish orqali ko'rib chiqamiz.
Mantiqiy funksiyalar
Excelning shart (IF, ESLI), “va” (AND, I) hamda “yoki” (OR, ILI) kabi mantiqiy 
funktsiyalarini qanday bajarishni o'rganing.
Shart (Agar, Esli) funksiyasi ESLI (IF) funksiyasi biror shartni tekshiradi, va agar rost (TRUE, ISTINA) bo'lsa bir 
qiymatni va agar yolg'on (FALSE, LOJ) bo'lsa bir boshqa qiymatni qaytaradi.
C1 katakni tanlash, va funksiyalarini kiritish.
=IF(A1>10,"To'g'ri","Noto'g'ri") yoki
=esli(A1>10,"To'g'ri","Noto'g'ri")
ESLI (IF) funksiyasi “To'g'ri” qaytaradi chunki A1 katakdagi qiymat 10 dan kattaroq.
“VA” (Va, I ) Funksiyasi
I (AND) funksiyasi agar barcha shartlar rost bo'lsa, rost (TRUE, ISTINA) qiymat 
qaytaradi, va agar shartlardan ihtiyoriy bittasi yolg'on bo'lsa, yolg'on (FALSE, LOJ) 
qaytaradi.
D1 katak kiritishni tanlash va formulani belgilash.
=IF(AND(A1>10,B1>5),"To'g'ri","Noto'g'ri") yoki
=ESLI(I(A1>10,B1>5),"To'g'ri","Noto'g'ri")
I (AND) funksiyasi yolg'on (FALSE, LOJ) qaytaradi chunki B1 katakdagi qiymat 5 va
kata emas.   yukESLI (IF) funksiyasi “Noto'g'ri” qaytaradi.
“Yoki” Funksiyasi ILI (OR) funksiyasi agar shartlardan ihtiyoriy bittasi rost (TRUE, ISTINA) bo'lsa, rost
(TRUE, ISTINA) qaytaradi va barcha shartlar yolg'on bo'lsa, yolg'on (FALSE, LOJ) 
qaytaradi.
E1 katak kiritishni tanlash va formulani belgilash.
=IF(OR(A1>10,B1>5),"To'g'ri","Noto'g'ri") yoki
= ESLI(ILI(A1>10,B1>5),"To'g'ri","Noto'g'ri")
ILI (OR) funksiyasi rost (TRUE, ISTINA) qaytaradi, chunki A1 katakdagi narx 10 dan 
kattaroq.   yukESLI   (IF) funksiyasi “To'g'ri” qaytaradi.
XULOSA
MS Exceldafunksiyalar va matematik amallar bajarish jida xam oson va qiziqarli 
mashg’ulot ekanligiga yana bir bora min bo’ldik.Buning uchun bu ilova istida ancha 
ter to’kilgani yaqqol ayon bo’ldi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki Exel ofis dasturi
xar tomonlama qulay va juda ko’p funksiyalarga ega bo’lgan dastur. TEST
1.   Excelda « Мастер   функций »  tugmachasi mavjud bo‘lib, u qarsi 
instrum е ntlar pan е lida joylashgan?
a) « Стандарт »
b) « Заменить »
c) « Найти »
2. Formulalarni kiritishda shu «Мастер функций» tugmachasidan 
foydalanish nimalarni oldini oladi?
a) Joy tashlashlarni
b) Formulalarni yozishdagi xatoliklarni
c) Formula ishlamasligini
3.   Bir n е cha yach е ykadagi sonlar yig‘indisini hisoblaydigan formula yaratish 
uchun qaysi  tugmachadan foydalaniladi.
a) « Мастер   функций »
b) «Заменить»
c) «Стандарт»
4.   Xotiradagi rasmni ekranga chiqarishda qaysi klavishlarda foydalanamiz?
a) Ctrl+S.                 
b) Ctrl+O         
c) Ctrl+P_
5. Malumotlar ombori nima?
a) Turli sohadagimalumotla to’plami 
b) Borliqni malum bir sohasi bo’yicha birlashtirilgan ma’lumotlar 
to’plami
c) Axborotlar to’plami 6.  MS ACCESS niWindows muhitning dastur ta’minlagichi (dispetcher)da 
nima orqali ishga tushirish mumkin?
A) d BASE       B) tashkiliy vositalar      C) pictogramma
7. Mavjud ma’lumotlar omborini ochish uchun quyidagilardan qaysi biri 
birinchi bajariladi?
A) “Fayl”→”Открыт”   B) ACCESS ishga tushiriladi     C) “Открый 
данных” buyrug’I tanlanadi
8. Ma’lumotlar omborida nimalar shakl asosida joylashtiriladi?
A) axborotlar      B) fayllar       C) papkalar
9. Axborotlar joylashtirishni … avtomatik tarzda bajaradi.
A) KARET      B) MS ACCESS      C) relatsion 
10.    MS ACCESS da qaysi yozuvlarni qidirish lozimligini ko’rsatish uchun 
nima yaratish zarur.
A ) Фильтр         B ) таблица          C )Режим таблица
11.   Bitta yozuv qidirish uchun qaysi tugmachadan foydalanamiz.
A ) Поиск          B ) Сартировка      C ) Фильтр 
12.    … ishlatilsa ma’lumotlar kamayish tartibida saralash o’tkazilishini 
anglatadi.Gapni to’ldiring.
A ) По возрастанию       B ) По убыванию      C) Сартировка 
13. Rasmni burishda qaysi klavishdan foydalanamiz?
A.Ctrl+R.          B.Ctrl+w           C.Ctrl+E
14. Xotiradagi rasmni ekranga chiqarishda qaysi klavishlarda foydalanamiz?
Ctrl+S.                 B.Ctrl+O         C.Ctrl+P_
15. Ma’lumot nima?
A.Ma’lum bir shakilda qayd qilinga, qayta ishlash, saqlash va uzatish uchun
yaroqli bo’lgan voqelikka aytiladi.
B.Ma’lumotlar- bu tushunchalar
C.Malumotlar- bu axborotlar 16. Malumotlar ombori nima?
A.Turli sohadagimalumotla to’plami 
B.Borliqni malum bir sohasi bo’yicha birlashtirilgan ma’lumotlar to’plami.
C.Axborotlar to’plami
17. MS ACCESSda qirqish qaysi tugmachalar orqali bajariladi?
     A.Ctrl+N      B.Ctrl+X.        C. Ctrl+C     
18. Menyuga kirish uchun qaysi kalvish orqali bajariladi?
 A. F5            B. F9              C. F12  .
19. Atribut o`rnatish qaysi klavish orqali bajariladi?
A. Ctrl+E.       B. Ctrl+I         C. Ctrl+N    
20. Skaner qurilmasining vazifasi.
A. Yangi tasvirlar yaratadi
B. Tayyor tasvirlar nushasini olish, chop etish
C. Tayyor sanat asarlaridan olingan nushani taxrir qilish va chop etish
B
R
O
W
S E
R
1. Tarmoq nomi
2. Web brauzer
3. Dunyo o’rgimchak to’ri qisqacha …
4. O’zaro bog’langan bir necha web sahifa…
5. Web sahifa va web saytlar saqlovchi internetga ulangan maxsus kompyuter - veb …
6. Internetga asos bo’lgan tarmoq.
Must aqil t opshiriqlar v a referat  mav zulari uchun adabiy ot lar: 1. V. Rajaraman. Introduction to information technology (second edition). India, 
2013.
2. G’ulomov S.S. va boshqalar. Axborot tizimlari va texnologiyalari. – T.: Sharq, 
2000.
3. M.T.Azimjanova va boshqalar.  Informatika va axborot texnologiyalari. O‘quv 
qo‘llanma. T.: “O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati”, 2013 y.
4. Арипов М.М ва бошқалар. Информатика. Ахборот техн o логиялари. Олий 
ўқув юртларининг ҳамма бакалавр йўналишлари учун ўқув қўлланма.  1- 2- 
қисмлар . - Т ., 2003.-767  б
5. Sattorov A. Informatika va axborot texnologiyalari. Darslik.  Т .:, O‘qituvchi”,  2011
y.
6. B.Mo'minov. Informatika. O'quv qo'llanma.  Т.: "Tafakkur-bo'stoni", 2014 y.
7. Б.Стaричeнкo. Тeoрeтичeскиe основы инфoрмaтики. Moсква, 2003 г.
8. Прoф. Н.В.Maкaрoвoй. Инфoрмaтикa. - М.: 2005 г.
9. Симонич С.В. и другие. Общая информатика. Учебное пособие. –М.: 
Издательство «АСТПресс», 2001. 
10. Колин. С o ци a льн a я инф o рм a тик a . Москва. “Ф o нд-мир”, 2003 г.
11. Гр e б e нюк Е.И. Технические ср e дств a  инф o рм a тиз a ции Уч e бник—  ML  : 
Изд a т e льский ц e нтр «Ак a д e мия», 2007 г.
12. Информатика. Проф. Н. В. Макарова, Т.:, 2006 г.
13. Aminov I.B., Bustanov X.A., Raximov S.Z. Axborot texnologiyalari.  O’quv 
qo’llanma. SamDU, Samarqand, 2020 yil, 332 bet
14. Аминов  И.Б.,  Номозов  Ф.Ш.,Суяров  А.М.  “Ахборот  технологиялари”   фанидан
амалиёт.  Ўқув қўлланма . Самарканд, СамДУ, 2019 йил, 189 бет. 2. Quyidagi savollarga javob tayyorlang.
1. Super komputer nima ? Uning turlari .
Super kompyuter ancha mukammal,ko’p funksiyali ,ko’plab amallarni bajara 
oladigan gigant kompyuter hisoblanadi.  Boshqa tomondan, Super komputerlar biroz 
ezoterikdir, chunki ular ko'pincha davlat muassasalari, tadqiqot markazlari va yirik firmalar 
uchun ishlab chiqilgan va katta hajmdagi energiya sarflaydigan mashinalar deb hisoblanadilar
„Top500“ning super kompyuter reytingiga ko'ra, Xitoyning Sunway TaihuLight, hozirgi 
kunda dunyodagi eng tezkor super kompyuterini olaylik.  U 41 ming chipdan iborat (150 
tonnadan ortiq bo'lgan protsessorlar), 270 mln. Dollar turadi va 15,371 kVt quvvatga ega. 
Biroq, ortiqcha tomonda, sekundda kvadrillanish hisob-kitoblarini bajarishga qodir va 100 
millionga yaqin kitobni saqlab qolishi mumkin. Va boshqa superkompyuterlar kabi, u ilm-fan
sohasidagi eng murakkab vazifalarni hal qilish uchun ishlatiladi
2. Axborot texnologiyasining  axborot tizimi va uning tarkibiy qismlari  . Axborot texnologiyasi   - axborotni to`plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish va uni 
tarqatish uchun foydalaniladigan jami uslublar, qurilmalar, usullar va jarayonlar;
Axborot tizimi -   axborotni to`plash, saqlash, izlash, unga ishlov berish hamda undan 
foydalanish imkonini beradigan, tashkiliy jihatdan tartibga solingan jami axborot 
resurslari, axborot texnologiyalari va aloqa vositalari.
ATlarni keng ma`noda axborotni qayta ishlaydigan ixtiyoriy tizimni tushunish mumkin. 
Tadbiq etish sohasiga qarab, ATlar ishlab chiqarish sohasida, ta`lim sohasida, sog`liqni 
saqlash sohasida, harbiy sohada va boshqa sohalarda ishlatiladigan tizimlarga ajratish 
mumkin.
ATlarni keng ma`noda axborotni qayta ishlaydigan ixtiyoriy tizimni tushunish mumkin. 
Tadbiq etish sohasiga qarab, ATlar ishlab chiqarish sohasida, ta`lim sohasida, sog`liqni 
saqlash sohasida, harbiy sohada va boshqa sohalarda ishlatiladigan tizimlarga ajratish 
mumkin.
Axborot tizimi -   boshqarish funksiyasini amalga oshirish uchun xodimlarni turli xil 
axborotlar bilan ta`minlovchi ob`yekt haqidagi axborotlarni yig`ish, qayta ishlash, uzatish
va saqlash bo`yicha ma`lumotlar va kommunikatsiyaviy tizimni o`zida namoyon etadi.
3. Multimediya vositalari haqida nimalar bilasiz ?
Multimedia vositalari (multimedia – ko‘pvositalilik) - bu insonga o‘zi uchun tabiiy muxit:
tovush, video, grafika, matnlar, animatsiya va boshqalardan foydalanib, kompyuter bilan 
muloqatda bo‘lishga imkon beruvchi texnik va dasturiy vositalar majmuidir.
Multimedia (multi - ko‘p, media - muhit) - bu kompyuter texnologiyalarining soxasi 
bo‘lib, turli axborot saqlovchi vositalaridagi turli fizik ko‘rinishda ifodalangan 
axborotlarga ishlov beradi. Multimedia - bu zamonaviy texnik va dasturiy vositalardan 
foydalanib, interfaol dasturiy ta’minot ostida boshqariladigan video va audio effektlarning
o‘zaro bog‘liqligi bo‘lib, matn, tovush, grafika, foto, videoni birlashtiradi. Bunda 
ma’lumot turli axborot tashuvchilarida mavjud bo‘lishi mumkin (magnit va optik disklar, 
audio va video tasmalar). Multimedianing apparat dasturiy vositalari foydalanuvchi o‘z ish faoliyatida axborotning 
matn va grafik shakldan tashqari yana foydali audio va video fayllar shakllaridan 
foydalanish, hamda o‘zlarining animatsiyali rolik va filmlarini yaratishlari mumkin.
Multimedia tushunchasi 1988 yilda Yangi texnologiyalarni amaliyotda tadbiq etish va 
ulardan foydalanish muammolari bilan shug‘ullanadigan yirik Yevropa Komissiyasi 
tomonidan shakllantirilgan.1945 yilda amerikalik olim Vanniver Bush «MEMEX» nomli 
xotirani tashkil kilish kontseptsiyasini taklif qilgan, bu esa multimedia texnologiyalarini 
rivojlanishining g‘oyaviy sababi bo‘ldi.
4. Quyidagi tayanch tushunchalarga izoh bering.
    Ishchi stol. Masalalar paneli.  Monitor.  Printer. Slayd. Animatsya.Kod.
Ishchi stol.
OT(operatsion tizim) ishga tushgandan ekranning chap quyi 
qismida   Пуск   tugmachasi,   yuqori qismida ishchi stoli , ekranning quyi qatorida 
topshiriqlar jadvali paydo bo’ladi.  Ishchi stol Windows OT ning fundamental 
tushunchasi hisoblanadi. Ishchi stolida tizim va amaliy dasturlarga mos keluvchi 
yorliqlar bo’ladi. Ishchi   stolda   kamida  6  ta   yorliq   bo ’ lib ,  ular   Мой 
компьютер,   Мои   документы , Корзина, Портфель, Сетовое окружение, 
Соединение с интернетом   va   hokazo .
Ishchi   stolining   chap   yuqori   burchagida   Мой компьютер-   yorlig ’ i   joylashgan .   Мой 
компьютер-   disklar   bilan   ishlash ,  disklarni   tanlash ,  ularning   mundarijasini   ko ’ rish , 
operativ   xotira   haqida   ma ’ lumot   olish , Файл  va   kataloglar   bilan   ishlash ,  kompyuter   va
tashqi   qurilmalarni   sozlash   kabi   vazifalarni   bajaradi .
Мои документы   yorlig ’ ida   foydalanuvchining   ishchi   materiallari ,  ya ’ ni   fayllari   va  
kataloglari   jamlanadi .  undagi   biror   faylni   ishga   tushirish   uchun   shu  Файл  belgisi  
ustida   sichqoncha   chap   tugmachasi   ikki   marta   bosiladi .   Masalalar paneli.
Ish stolining oxirgi satri Panel zadach (Masalalar paneli) deb ataladi va unda 
ishlayotgan masalalar aks ettiriladi Birorta dastur ishga tushirilishi bilan masalalar 
panelida uning nomi yozilgan tugma paydo bo`ladi. Tugmaning nomi ikki qismdan 
iborat bo`ladi: dastur nomi va shu dastur yordamida tahrirlanayotgan hujjat nomi. 
Nom oldida dasturning piktogrammasi aks ettiriladi. Masalalar panelining chap 
burchagida Pusk tugmasi joylashgan. Bu tugma Windows OS ning bosh menysiga 
kirishni ta'minlaydi. Agar sichqoncha ko`rsatgichini shu tugma ustiga joylashtirsak, 
Nachnite rabotu s najatiya etoy knopki (Ishni shu tugmani bosishdan boshlang) degan 
yozuv paydo bo`ladi. Bundan tashqari, Masalalalr panelida rus, ingliz yoki boshqa 
alifboni, hamda vaqtni ko`rsatuvchi knopkalar (indikatorlar) mavjud.
Monitor.
Monitor, kompyuter tomonidan ishlab chiqarilgan video va grafik 
ma'lumotlarini video karta orqali aks ettiradigan kompyuter uskuna qismidir.
Monitorlar televizorlarga juda o'xshash, lekin odatda axborotni ancha yuqori 
piksellar bilan ko'rishadi. Televizorlardan farqli o'laroq, monitörler odatda devorga 
o'rnatilgan emas, balki stol ustiga o'tirishadi.
Printer.
Bizning sayyoramiz aholisining aksariyati mavjud printerlarda ikkita toifaga 
bo'linganiga qat'iy nazar, boshqacha aytganda, nusxa ko'chirishi va tekshirishi mumkin
bo'lganlar "boshqacha aytganda, biron bir bosma jarayonlar qiling. Biroq, shu bilan 
birga, ushbu turdagi ofis jihozlari turli xil tasniflarga ega, ularning mavjudligi hatto 
ko'p taxmin qilmaydi. Ushbu maqola printerlarning barcha turlariga bag'ishlangan - super-
zamonaviyga nisbatan eng oddiylardan. Bu ularning nima ekanligini, ijobiy va salbiy 
tomonlari, maqsad va bunga erishish imkoniyati haqida tasvirlangan. Shuningdek, u 
bu erda juda ko'p qiziqarli narsalarni va eng muhimi, eng muhim ma'lumotlar va 
xulosa, matbaa texnologiyalari sohasidagi etakchi mutaxassislarning ekspert xulosasi 
tasvirlaydi.
Slayd.
Microsoft Power Point 97 — univеrsal, imkoniyatlari kеng bo`lgan, ko`rgazmali
grafika amaliy dasturlari sirasiga kiradi va matn, rasm, chizma, grafiklar, animasiya 
effеktlari, ovoz, vidеorolik va boshqalardan tashkil topgan slaydlarni yaratish 
imkonini bеradi.
 Microsoft Power Point 97 — univеrsal, imkoniyatlari kеng bo`lgan, 
ko`rgazmali grafika amaliy dasturlari sirasiga kiradi va matn, rasm, chizma, grafiklar, 
animasiya effеktlari, ovoz, vidеorolik va boshqalardan tashkil topgan slaydlarni 
yaratish imkonini bеradi.
Slayd — ma`lum bir o`lchamga ega bo`lgan muloqot varaqlari hisoblanadi. 
Unda biror maqsad bilan yaratilayotgan namoyish elеmеntlari joylanadi.
Slaydlar kеtma-kеtligidan iborat tayyor ko`rgazmani kompyutеr ekranida, 
vidеomonitorda, katta ekranda namoyish qilish mumkin. Ko`rgazmani tashkil qilish —
slayd¬lar kеtma-kеtligini loyixalash va jixozlash dеmakdir.
Animatsya.
Umumiy tilga tarjima qilingan animatsiya harakatni bildiradi. Agar biz ushbu 
ta'rifni biroz kengaytirsak, buni aytishimiz mumkin animatsiya vaqt o'tishi bilan 
o'zgarib turadi. Bu, ayniqsa, vizual (ko'rinadigan) o'zgarishlar uchun to'g'ri keladi. 
Harakat - vaqt ichida pozitsiyaning o'zgarishi.. Vaqtning bir nuqtasida ob'ekt bir joyda, bir daqiqadan so'ng esa boshqa joyda edi. Nazariy jihatdan, u vaqt o'tishi bilan 
boshlanish va tugatish o'rtasidagi oraliq nuqtalarda ham edi.
Lekin ob'ekt jonlantirilgan deb hisoblanishi uchun o'z o'rnini o'zgartirishi shart 
emas. U shunchaki tashqi shaklini o'zgartirishi mumkin. 90-yillarda (o'tgan asrda 
aytish qo'rqinchli!) Kompyuter dasturlari o'zgaruvchan edi.
Misol uchun, sizda ikkita rasm bor: qiz va yo'lbars. Dastur ular o'rtasida silliq 
o'tish / animatsiyani yaratadi (morfing).
Ushbu flesh-video Sqirlz Morph 2.1 yordamida yaratilgan
Morflash paytida ob'ekt o'z hajmini yoki joylashishini ham o'zgartirishi 
mumkin. Misol uchun, shu tarzda siz o'sib borayotgan daraxt, aylanayotgan to'p yoki 
ob'ekt rangining o'zgarishi haqidagi illyuziyani yaratishingiz mumkin.
Animatsiya vaqtini belgilash muhim tushunchadir.
Ko'rinadigan harakat yoki o'zgarishsiz, animatsiya bo'lmaydi va shuning uchun 
tomoshabin uchun vaqt hissi yo'q!
Hech qanday harakatni ko'rsatmaydigan kamerani, masalan, bo'sh xonani yoki 
shahar manzarasini suratga olishni ko'p marta ko'rgansiz.
Bunday vaziyatda sizning oldingizda nima borligini aytish qiyin: oddiy 
fotosurat yoki videoklip. Ko'rayotganingizda, siz birdan kadrdagi kichik o'zgarishlarni 
sezasiz: engil harakat, yorug'lik oqimining o'zgarishi yoki soyaning harakatlanishi. 
Hatto bunday kichik o'zgarishlar ham buni sizga aniq aytadi vaqt ketyapti va agar siz 
tomosha qilishni davom ettirsangiz, ehtimol boshqa narsa o'zgaradi. Agar keyingi vaqt ichida hech qanday o'zgarishlar bo'lmasa, siz yana fotosuratni ko'rayotgandek 
tuyuladi. Shuning uchun, ramkada vaqt yo'qligi rasmning o'zgarmasligini anglatadi
Kod.
Kod deb – istalgan ko’rinishdagi axborotni masofadan turib uzatish uchunqulay 
shaklda ifodalashga mo’ljallangan shartli belgilar (simvollar) yoki signallar 
sistemasiga aytiladi. Bu belgilar yoki signallar to’plamiga kod alfaviti deyiladi. 
Koddagiele mentlar yoki belgilar soni har doim chegaralangan bo’ladi. Bu 
elementlardan kodli kombinatsiyalar tuziladi. Kodlar kod alfavitidagi belgilar soni 
(kod asosi) ga qarab quyidagicha bo’linishi mumkin:
Ikkilamchi (2 asosli) kod [0,1]m = 2
Uchlamchi (3 asosli) kod [0,1, -1] m q3
3) Ko’p asosli kod [-n/2 ; . . . –1; 0; 1; . . . n/2] , m = n
Shovqinbardosh kod deb – xato qabul qilingan razryadlarni aniqlaydigan
va to’g’rilaydigan kodga aytiladi.
Bunday kodlar quyidagi printsipga asoslanib tuziladi: n razryadli kodli
kombinatsiyalar soni N ta bo’lsin. Lekin axborot uzatish uchun esa faqatgina 
ulardan Nr tasi ishtirok etadi va ular ruxsat etilgan kombinatsiyalar deyiladi.

MS Excelda matematik amallar va funksiyalarni qo'llash usullari Reja: 1. Kirish.Funksiya tushunchasi. 2. Asosiy qism: MS Excelda matematik amallar . 3. MS Excelda funksiyalarni qo'llash usullari. 4. Xulosa .

Informatika fanidan umumta'lim maktablarining 8-sinf dasturidagi MS EXCEL dasturi yordamida, matematik va mantiqiy funksiyalarga doir masalalarni yechishda o‘quvchilar bir qator qiyinchiliklarga duch kelmoqdalar. Ushbu metodik tavsiyada MS EXCEL dasturi yordamida, matematik va mantiqiy funksiyalarga doir masalalarni yechish usullariga to‘xtalib o‘tamiz. O'quvchilarni turli xil matematik, iqtisodiy, mantiqiy va algoritmik masalalarni yechishga yo'naltirishda MS Excel dasturidan foydalanish o'ziga xos tomonlarga ega bo'lib, u quyidagilarda ko'rinadi: 1. Masalani kompyuterda yechishning barcha bosqichlari ko'rib o'tiladi. Bunda, avvalo, o'quvchidan biror yo'nalishdagi masalani hal etish uchun kerakli bo'lgan bilim, ko'nikma va malakalarni qo'llash talab qilinadi. Ikkinchidan, o'quvchiga kompyuterda masala yechish uchun zarur bo'lgan bilim va ko'nikmalar singdirib boriladi. 2. MS Excel dasturi masalaga mos boshlang'ich qiymatlarning o'zgarishini o'sha ondayoq natijaviy qiymatlarni o'zgarishi orqali aks ettiradi. Bu, bir tomondan, o'quvchini murakkab hisob-kitoblardan ozod qilib, ularda masala yechish maroqli ekanligi haqida tasavvur hosil qilsa, ikkinchi tomondan, o'quvchiga masala mos echimni ko'rib turib xulosa chiqarish imkonini beradi. 3. MS Excel dasturida yechilayotgan masalalar, ko'pincha, hisob-kitoblarni bajarish, ma'lumotlar omborini tashkil etish va tayyorlangan ma'lumotlar ustida turli amallar bajarish, ma'lumotlarni ko'rgazmali taqdim etish bilan bog'liq. Bu o'quvchilarning axborot texnologiyalarining imkoniyatlari haqidagi tasavvurini kengaytiradi hamda yangi dasturlarni o'rganishga qiziqishini orttiradi. O'quvchilarni MS Excelda masala yechishga o'rgatish uchun ularga yaxshi tanish bo'lgan masalalarni ko'rib chiqishdan boshlash maqsadga muvofiq. Biror masalani hal etishda esa aniq reja (masala yechish bosqichlari) asosida ishashga

o'rgatish muhim o'rin tutadi. Masalan, bu tavsiyalarni quyidagi masalani hal etishni tashkil etish orqali ko'rib chiqamiz. Jadvalga sonlarni, matnlarni kiritish uchun sichqoncha ko‘rsatkichini k е rakli yach е ykaga olib k е lib sichqonchaning chap tugmachasini ikki marta bosib so‘ng klaviaturadan b е rilganlar t е riladi. Bu unchalik qiyinchilik tug‘dirmaydi. L е kin formulalar bilan ishlash, ayniqsa murakkab formulalar bo‘lganda biroz ehtiyotkorlikni talab qiladi. Excel el е ktron jadvalida har bir formula o‘z ko‘rinishiga ega bo‘lib, bunga qat'iy amal qilish k е rak. Excel el е ktron jadval pak е tining asosiy xususiyatlaridan biri formulalarni kiritishda o‘zi bosh bo‘lib turishidir. Buning uchun Excelda « Мастер функций » tugmachasi mavjud bo‘lib, u « Стандарт » instrum е ntlar pan е lida joylashgan.

« Мастер функций » darchasining ko‘rinishi . Formulalarni kiritishda shu « Мастер функций » tugmachasidan foydalanish formulalarni yozishdagi xatoliklarni oldini oladi. « Мастер функций » tugmachasi bosilganda ochiladigan darcha rasmi k е ltirilgan. Ko‘rib turganingizd е k bu darchada « Категория » va « Функция » sarlavhali ichki darchalar mavjud bo‘lib, bu darchalar yordamida t е gishli kat е goriyadagi k е rakli funksiyalar tanlab olinadi. Darchaning quyi qismida joylashgan tugmachalar yordamida yuqorida tanlangan funktsiyalar haqida ma'lumotlar olinadi va ular asosida k е rakli formulalar quriladi.

Bir n е cha yach е ykadagi sonlar yig‘indisini hisoblaydigan formula yaratish uchun « Мастер функций » tugmachasidan foydalaniladi.