logo

O`ZBEKISTON TARAQQIYOTINING YANGI BOSQICHIDA RESPUBLIKA SANOATINING RIVOJLANISH TARIXI (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA)

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

86.984375 KB
O`ZBEKISTON TARAQQIYOTINING YANGI BOSQICHIDA RESPUBLIKA
SANOATINING RIVOJLANISH TARIXI (SAMARQAND VILOYATI
MISOLIDA)
Kirish: ..................................................................................................... betlar
1 Bob   O`zbekiston   taraqqiyotining   yangi   bosqichida   sanoat   sohasida
islohotlarni chuqurlashtirish omillari...-bet
1 .1   §.   M a m l a k a t d a   s a n o a t   s o h a s i d a   a m a l g a   o s h i r i l a y o t g a n
i s l o h o t l a r n i n g   n a t i j a l a r i   v a   b u   j a r a y o n d a   v u j u d g a   k e l g a n
m u a m m o l a r
……………………………………………………………………………………
…betlar
1.2 §.   Respublika   sanoati   sohasidagi   islohotlarni   chuqurlashtirish   zarurati   va
uning huquqiy asoslarining yaratilishi ............................................... betlar
2   Bob   Samarqand   viloyatida   rivojlanishning   yangi   bosqichida   sanoat
sohalarida amalga oshirilayotgan islohotlar jarayoni ............................... bet
2. 1  §.  Avtomabilsozlik sanoatining rivojlanishi……………… betlar
2. 2 §Oziq-ovqat sanoati tarmoqlarining kengayib borishi…betlar
III Bob Samarqand   sanoati   sohasida   tarkibiy
o`zgarishlar……………………bet
3.1§   Urgut   erkin   iqtisodiy   zonasining   tashkil   topishi…………………………
betlar
3.2§Erkin   iqtisodiy   zonaning   kengaytirilishi   va   uning   viloyat   iqtisodiyoti
nufuzining   ortib
borishi………………………………………………………………betlar
3.3§Klaster   tizimining   sanoatning   turli   sohalari   rivojlanishidagi   o`rni   va
ahamiyati…betlar
Xulosa 7.Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati
8.Ilovalar
Xulosa .................................................................................................... betlar                                                             KIRISH
Istiqlol   sharofati   bilan   yurtmiz   tarixini   o`rganishga   bo`lgan   e`tibor   ham
bir   qadar   o`zgardi.   O`tmishni   borligicha   yanada   to`laqonli   yoritish   imkoniyati
vujudga keldi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 - yil 27
iyuldagi   “O’z   FA   tarix   instituti   faoliyatini   takomillashtirish   haqidagi”   qarori
qabul   qilingach,   tarixiy   muammolar   va   ularning   yechimlarini   izlash   jarayoni
yuqorilab bormoqda. 
O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   Sh.Mirziyoyevning   2018-yil   28
dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisga Murojaatnomasida mamlakat
iqtisodiyotini   yanada   rivojlantirish   borasidagi   aniq   fikr   va   g‘oyalar   belgilab
berildi,  o‘rtaga   qo‘yilgan  dolzarb  muammolar,  ularning  mohiyati  va  ahamiyati
atroflicha   tahlil   qilinishi   kerakligini   aytdi.   Bunda,   “O‘ zbekiston   sanoati
rivojlanishining   asosiy   maqsadi   nafaqat   ushbu   iqtisodiyot   sektorida   o‘sish
sur’atlarini   oshirishga   intilish,   balki   boy   tabiiy   resurslar   salohiyatidan
foydalanish  orqali   ustuvor   tarmoqlar   va  ishlab   chiqarishni   rivojlantirish,  uning
zamonaviy   tarkibini   shakllantirish,   tashqi   va   ichki   bozorda   mamlakat   sanoati
raqobatdoshligi   va   samaradorligini   oshirish   uchun   chora-tadbirlar   majmuasini
shakllantirishdan iborat” deb ta’kidlab o‘tdi 1
. 
Samarqand viloyati ham besh yillik reja 2
  dasturida hududni rivojlantirish
ishlarini   jadal   davom   ettirmoqda.   Dasturga   ko`ra   Samarqand   viloyatini   2022-
2026-yillarda   hududlarni   kompleks   tarzda   ijtiomiy-iqtisodiy   rivojlanishiga
erishish ko`zda tutilgan.
1
 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2019 yil uchun mo‘ljallangan eng 
muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasi. //Xalq so‘zi, 29 dekabr 
2018 yil.  
2
 O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori. 2022-2026-yillarda Samarqand 
viloyati hududlarini kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish va aholi turmush darajasini 
yanada yaxshilashga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida.  Toshkent sh.,2022-yil 28-
aprel,222-son Sanoatning   rivojlanish   strategiyasini   ishlab   chiqish   jarayonida   asosiy
e’tibor   tarkibiy   o‘zgarishlarga   qaratilgan   bo‘lib,   ular   sanoat   tarmoqlaridagi
makroiqtisodiy   ko‘rsatkichlar   va   tarkibiy   siljishlar   bilan   birgalikda   bashorat
qilinadi.   Sanoatning   tarmoq   tarkibini   2030   yilga   qadar   takomillashtirish
YaIMda sanoat ulushini rivojlangan davlatlarda YaIM tarkibidagi xarakterlarga
xos  bo‘lgani   kabi  2017  yildagi  33,5  foizdan  2030  yilda 40  foiz 3
  oshirish  bilan
asoslanadi.   Bu   maqsadga   erishi   uchun,   shuni   aytish   kerakki,   bugungi   kunda
mamlakatimizda   bu  boradagi   ishlar   boshlab   yuborilgan.   Ayni   vaqtda  bu   ishlar
har   bir   turdagi   istiqbolli   xomashyo   va   yarim   fabrikat   bo‘yicha   chuqur   qayta
ishlashning 2020, 2025, 2030 yillarga mo‘ljallangan aniq dasturiga ega bo‘lish
uchun mutlaqo yangi dasturiy kompleks yondashuvni talab etadi. 
Bundan   tashqari,   davlatimiz   rahbariyati   tomonidan   tanlab   olingan
taraqqiyot strategiyasi raqobatdosh, eksportbop hamda import o‘rnini bosuvchi,
yuqori   qo‘shimcha   qiymatga   ega   mahsulotlar   ishlab   chiqarishga   qaratilgan
bo‘lib,   u   sanoatning   barqaror   va   mutanosib   ravishda   o‘sishi   hamda   ishlab
chiqarish   quvvatlarini   modernizatsiyalash,   texnik   va   texnologik   yangilash
asosida   uning   yetakchi   tarmoqlarini   rivojlantirishni   ko‘zda   tutadi.   Buni
yurtimizda   amalga   oshirilayotgan   ochiq   iqtisodiyot,   sog‘lom   raqobat,
ishbilarmonlik   va   investitsiya   muhitini   tubdan   yaxshilash   uchun   zarur
sharoitlarni   yaratilayotganligi,   iqtisodiyotda   davlat   ishtirokini   kamaytirish,
xususiy   sektorni   jadal   rivojlantirish   orqali   yangi   ish   o‘rinlarini   ko‘paytirishga
alohida   e’tiborni   kuchayayotganligi,   iqtisodiyotni   modernizatsiya   va
diversifikatsiya   qilish,   mehnat   unumdorligini   oshirish   orqali   yuqori   iqtisodiy
o‘sishni   ta’minlashga   erishish   borasidagi   olib   borilayotgan   islohotlardan,
«yashirin»   iqtisodiyotga   qarshi   kurashish,   uning   hajmini   keskin   qisqartirish
borasidagi,   valyutani   erkinlashtirish   siyosatini   izchil   davom   ettirish,   barqaror
monetar   siyosatni   amalga   oshirish,   iqtisodiyotni   rivojlantirishga   doir   strategik
vazifalarni   ro‘yobga   chiqarishga   qodir   malakali   kadrlarni   tayyorlashga
3
 O`sha yerda… qaratilgan yo‘nalishlarning samarali  amalga oshirilayotganligidan va mamlakat
iqtisodiyotda   tizimli   o‘zgarishlar   amalga   oshirilib,   iqtisodiyotini   barqaror
rivojlanishiga   erishishda   yalpi   ichki   mahsulot   tarkibida   sanoatning   ulushi
oshirishga qaratilayotganligidan ko‘rish mumkin.
Ushbu   magistrlik   ishida   yoritib   beriladi.   O`zbekistonning   yangi
taraqqiyoti   davtida   sanoat   sohasi   va   uning   rivojlanishi,   erkin   iqtisodiy
zonalarning   tashkil   etilish   jarayonlari   Samarqand   viloyati   misolida   yoritib
beriladi.
Mavzuning dolzarbligi:  Sanoatni rivojlantirish zaruarati va bu sohaning
huquqiy asoslari.  Sanoatlashtirish  jarayonida  vujudga kelayotgan  muammolar.
Bugungi   sanoatlashgan   dunyoda   ushbu   sohaning   naqadar   dolzarbligi,
shuningdek   unga   e`tiborning   kuchayishi   muhimdir.   Global   rivojlanish
jarayonida   munosib   ishtirok   etish   har   bir   davlat   va   huquq   uchun   iqtisodiy
nuqtayi   nazardan   muhimdir.   Ushbu   jarayonlarni   atroflicha   tahlil   etish   barcha
soha vakillari xususan tarix fani doirasida ham ahamiyatli.
Mavzuning   maqsadi   va   vazifalari:   Ushbu   dissertatsiya   ishining
maqsadi
O`zbekistonning   yangi   taraqqiyot   davrida   sanoat   taraqqiyotini   O`zbekiston
tarixi   fanining   eng   samarali   va   so’ngi   usullari   yordamida   ochib   berish.   Ushbu
sohani Samarqand viloyatimisolida atroflicha tahlil etish.
Mavzuning tarixs h unosligi:  O`zbekistonning eng yangi tarixi, amaldagi
qonun   hujjatlari,   Oliy   Majlisning   sohaga   oid   qonun   hujjatlari,   prezident
farmonlari,   Harakatlar   strategiyasi,   viloyatda   malga   oshirilayotgan   sohaga   oid
qonun hujjatlari.
Tadqiqot   ob’ekti:   Tadqiqot   ob’ektiga   O`zbekistonning   mustaqillik
sohaga oid olib borilayotgan faoliyatlar va jarayonlarni atroflicha tahlil qilish va
yoritib berish. Mavzuning   nazariy   va   amaliy   ahamiyati:   Ishning   nazariy   ahamiyati
shundan   iboratki   hozirgi   kunda   Samarqand   viloyatida   sanoatning   turlari,
ularning faoliyati, yangi sanoat markazlarining tashkil etilishi borasidagi amaliy
qadamlarni   tahlil   qilish.   Sanoat   tarmoqlarining   ish   jarayonlarida   va   ularning
faoliyatida   vujudga   keladigan   muammolar   va   ularning   yechimlarini   qidirish.
Amaliy  ahamiyati   shundaki   qo’lga  kiritilgan   yutuqlardan  oliy   o’quv   yurtlarida
ijtimoiy   va   iqtisodiy   fanlarni   o’qitishda   xususan,   yurtimiz   oliy   o’quv
yurtlarining   tarix   fakultetlari   O`zbekiston   tarixi   yo’nalishlarida   faoliyat
yuritayotgan   professor-o’qituvchilar   o’z   ma’ruzalarida,   uslubiy   qo’llanmalar
tayyorlashda,   magistr   va   talabalar   esa   O`zbekistonning   bugungi   yangi
taraqqiyot   yo`nalishlari   tarixini   o’rganayotganda   ushbu   tadqiqot   natijalaridan
foydalanishlari mumkin. 
Mavzuning   ishlab   chiqarishga   bog’liqligi:   Dissertatsiya   tadqiqoti
natijasini   respublikamizdagi   maktablarda   tarixchi   o’qituvchilarining   o’quv-
metodik   faoliyatiga   joriy   etish,   tarix   muzeylari,   sayyohlik   tashkilotlari
faoliyatiga tadbiq etish tavsiya etiladi.
Dissertatsiyaning   tuzilishi:   Tadqiqot   kirish,   uch   bob,   yetti   paragraf,
xulosa va adabiyotlar ro’yxatidan iborat.
O`zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichida respublika sanoatining rivojlanish
tarixi   (Samarqand   viloyati   misolida)   va   boshqalarni   kiritishimiz   mumkin.
Mavzuning   o`rganilish   jarayoni   asosan   huquqiy   hujjatlar   asosida   olib   boriladi.
Sohaga oid qonun hujjatlari, farmon, qarorlarga :  Oliy Majlis qarorlari, qonunlar,
prezident qarorlari va farmonlari, milliy dasturlar kiradi. 
KIRISH Insoniyatning   tarixiy   taraqqiyoti   va   rivojlanish   bosqichlariga   e’tibor
bersak, har bir davrning o‘z taraqqiyot omillari, ehtiyojlari, talablari va hayotiy
tamoyillari   bo‘ladi.   Tabiiyki,   bularning   barchasini   shakllantirish   va
rivojlantirishga, ularga alohida ma’no-mazmun bag‘ishlashga, bu davrda davlat,
jamiyat   hayoti,   ijtimoiysiyosiy   institutlar   faoliyatining   aniq   yo‘nalishlarini
belgilab   beradigan   ulkan   tarixiy   voqealarning   guvohi   bo‘ladi.   O‘zbekiston
Respublikasi   Prezidenti   Shavkat   Mirziyoyevning   bevosita   tashabbusi   va
rahbarligida   qabul   qilingan   hamda   izchil   amalga   oshirilayotgan   O‘zbekiston
Respublikasini   rivojlantirishning   beshta   ustuvor   yo‘nalish   bo‘yicha   Harakatlar
strategiyasi   mamlakatimiz   hayotida   taraqqiyotning   yangi   bosqichini   boshlab
berdi.   Bu   jarayonning   amaliy   natijalari,   belgi   va   xususiyatlari   bugungi   kunda
hayotimizning   barcha   jabhalarida,   eng   muhimi,   xalqimizning   ongu   tafakkuri,
intilish va harakatlarida yaqqol ko‘zga tashlanmoqda. Shu ma’noda, Harakatlar
strategiyasi   O‘zbekistonni   tez   sur’atlar   bilan   o‘zgarayotgan   zamon   talablari
asosida   jadal   rivojlantirishning   ilmiy-nazariy,   amaliy-konstruktiv   asoslarini
belgilab   beradigan,   taraqqiyotning   yangi   davri   uchun   mo‘ljallangan   muhim
dasturilamaldir,   desak,   ayni   haqiqat   bo‘ladi.   Bu   keng   ko‘lamli,   noyob   hujjat
davlatimizning barcha sohalarida yangicha yondashuv va mezonlarni joriy etish,
aholining   barcha   qatlamlari   o‘rtasida   tashabbuskorlik,   tadbirkorlik,   el-u
yurtimiz taqdiri va kelajagi uchun mas’uliyat va daxldorlik tuyg‘usini oshirish,
aniq tizim asosidagi samarali faoliyat tartibini joriy etishda tobora hal qiluvchi
ahamiyat kasb etib borayotganini hozirgi kunda yurtimizda va xorijdagi nufuzli
ekspert   va   tahlilchilar,   jahon   siyosat   maydonida   katta   o‘rin   tutadigan   atoqli
davlat   va   siyosat   arboblari   keng   e’tirof   etishmoqda.   Hozirgi   vaqtda   davlat   va
jamiyat boshqaruvining barcha bosqichlarida tanqidiy tahlil, qat’iy tartibintizom
qabul qilinayotgan har bir qonun, farmon va qaror, joriy etilayotgan yangilikka
ongli   munosabat   birinchi   o‘ringa   chiqib,   ishchanlik   muhiti   keng   qaror   topib
borayotganiga   barchamiz   guvoh   bo‘lmoqdamiz.   Har   bir   sohada   davlat
tomonidan   belgilab   berilgan   aniq   va   samarali   tizim   va   standartlar   asosida   ish tutish,   masalan,   iqtisodiyot   sohasini   oladigan   bo‘lsak,   nafaqat   mahsulotlar
sifatini,   balki   shu   mahsulotlarni   ishlab   chiqaradigan   odamlarda   kasbiy
rivojlanishning uzluksizligi, ularda o‘z shaxsiy mas’uliyatini doimo chuqur  his
etib   yashashni   ta’minlaydi,   bu   esa   faoliyatda   barqarorlik,   izchillik   va   sifat
omillariga   rioya   etishni   zaruriyatga   aylantiradi 4
.   Harakatlar   strategiyasi
odamlarni ochiqlik, oshkoralik, shaffoflik muhitida yashash va ishlashga da’vat
etmoqda.   Har   bir   soha   faoliyati   ulkan   ta’sir   kuchiga   ega   bo‘lgan,   fuqarolik
jamiyatining   ajralmas   qismi   bo‘lgan   jamoatchilik   nazorati   ostida   rivojlanishi
zarurligini kun tartibiga qo‘ymoqda. Bunday muhitda insonning davlat, jamiyat
va o‘z oldida mas’uliyatni to‘la his etib yashashi, so‘zi bilan ishi bir bo‘lishiga
rioya   etish   fazilatlari   asosiy   mezon   sifatida   namoyon   bo‘ladi.   Harakatlar
strategiyasi   O‘zbekistonda   huquqiy   demokratik   asosdagi   xalq   davlatini   barpo
etish yo‘lini har tomonlama asoslab beradigan hujjat hisoblanadi. Mamlakatimiz
Prezidenti   Shavkat   Mirziyoyev   davlat   rahbari   sifatidagi   dastlabki   nutq   va
ma’ruzalaridayoq   «Xalq   davlat   idoralariga   emas,   balki   davlat   idoralari
xalqimizga xizmat qilishi kerak», «Xalq boy bo‘lsa, davlat ham boy va qudratli
bo‘ladi»   degan   g‘oyalarni   o‘rtaga   tashladi.   Bu   g‘oyalar   mamlakatimiz
konstitutsiyasida   belgilab   qo‘yilgan   «Xalq   davlat   hokimiyatining   birdan-bir
manbaidir»   degan   qoidaga   har   tomonlama   mos   bo‘lib,   uning   mantiqiy   rivoji,
amaliy   natijasini   ifoda   etadi.   Ya’ni,   xalq   davlat   hokimiyatining   birdan-bir
manbai   bo‘lsa,   bu   hokimiyatni   amalga   oshiradigan   davlat   idoralari   avvalo
kimga   xizmat   qilishi   kerak?   Albatta,   birinchi   navbatda   xalqqa   xizmat   qilishi
lozim.   Shu   nuqtayi   nazardan   qaraganda,   davlatimiz   rahbarining   yuqorida   zikr
etilgan   g‘oyalari   ham   mantiqiy   jihatdan   to‘liq   konstitutsiyaviy   mazmun   va
mohiyatga   ega   bo‘lib,   ular   O‘zbekistonda   barpo   etilayotgan   davlat   va   jamiyat
mazmunini   yanada   aniqlashtiradi.   Ya’ni,   biz   barpo   etayotgan   huquqiy
4
  2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор 
йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Халқ билан мулоқот ва инсон 
манфаатлари йили»да амалга оширишга оид Давлат дастурини ўрганиш бўйича илмий-
услубий рисола –Т.: Маънавият, 2017. –Б.5. 202 demokratik   davlatning   birinchi   o‘rinda   turadigan   qadriyati   adolat,   huquq   va
qonunlarni   belgilaydi.   Xalqning   erkin,   tinch,   ozod   va   farovon   yashashi,   shu
g‘oyalarni himoya qilib, mustahkamlab, o‘zaro tenglik asosida oldinga intilishi
–   demokratiyadir.   Bir   so‘z   bilan   aytganda,   bugungi   kunda   mamlakatimizda
mazmunan yangi davlat, yangi jamiyat tarkib topayotgan ekan, unga mos yangi
qadriyat   va   munosabatlar   tizimi   shakllanishi   ham   tabiiydir.   Hozirgi   vaqtda
qabul   qilinayotgan   qonunlar,   farmon   va   qarorlar   ana   shu   ulkan   o‘zgarishlarga
yangi   turtki   va   yo‘nalish   bermoqda.   Biz   bugun   ajdodlarimiz   ming-ming
yillardan   beri   orzu   qilgan,   ammo   amalga   oshira   olmagan,   adolat,   tinchlik,
obodlik, farovonlik kabi qadriyatlar mujassami bo‘lgan chinakam xalq davlatini
barpo   etishga   kirishdik.   O‘zbekistonda   2016-   yil   4-   dekabrda   bo‘lib   o‘tgan
O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   saylovidan   keyin   xalq   davlatining
mustahkam poydevorini qurish, demokratik imkoniyatlarni kengaytirish, qonun
chiqaruvchi,   ijro   etuvchi   va   sud   hokimiyatining   mustaqil   hokimiyat   sifatida
faoliyat   olib   borishi   bo‘yicha   asosiy   talabdan   kelib   chiqadigan   bosh   tamoyil   -
xalqqa   xizmat   qilish   va   uning   oldida   hisob   berish   masalasi   kun   tartibiga
qo‘yildi.   Agar   ana   shu   tamoyilga   amal   qilinmasa,   har   qanday   hokimiyat   faqat
byurokratik   tuzilmadan   iborat   bo‘lib   qolishi   haqli   ravishda   ta’kidlab
kelinmoqda.   Haqiqatan   ham,   xalqqa   yaqinlashish,   uning   ichiga   kirib,   eng
dolzarb  muammolarini  hal  etish,   elu  yurt  dardu,  tashvishlari   bilan   yashash   har
qanday   hokimiyatning   borlig’ini   bildiradi.   Chunki   u   shu   tariqa   hokimiyatning
birdan-bir   manbai   bo‘lgan   xalq   tomonidan   e’tirof   etiladi,   qo‘llabquvvatlanadi.
Bugungi   kunda   Prezidentimiz   tomonidan   «Buyuk   kelajagimizni   mard   va
olijanob xalqimiz bilan birga quramiz» degan ezgu va hayotbaxsh shior asosida
olib   borilayotgan   keng   ko‘lamli   islohotlar   tufayli   har   bir   kunimiz   inson
manfaatlarini   ta’minlash,   fuqarolar   haq-huquqlarini   kafolatli   himoya   etish,
odamlarni   rozi,   baxtli,   saodatli   qilishga   qaratilgan   yangi,   qudratli   o‘zgarishlar ruhida   kechmoqda.   O‘zbekiston   jamiyati   sifat   jihatidan   mutlaqo   yangi   davrga
qadam qo‘ymoqda 5
.
5
  2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор 
йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Халқ билан мулоқот ва инсон 
манфаатлари йили»да амалга оширишга оид Давлат дастурини ўрганиш бўйича илмий-
услубий рисола –Т.: Маънавият, 2017. –Б.5. I Bob O`zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichida sanoat sohasida
islohotlarni chuqurlashtirish omillari
1.1  §.   M a m l a k a t d a   s a n o a t   s o h a s i d a   a m a l g a   o s h i r i l a y o t g a n
i s l o h o t l a r n i n g   n a t i j a l a r i   v a   b u   j a r a y o n d a   v u j u d g a   k e l g a n
m u a m m o l a r
XXI   asrda   O‘zbekiston   jadal   sur'atlar   bilan   taraqqiy   etayotgan,   ijtimoiy
tomondan   yo‘naltirilgan   bozor   iqtisodiyotiga   asoslangan   mamlakatdir.
Mamlakatimiz   hukumati   tomonidan   ishlab   chiqilgan   taraqqiyot   strategiyasi
raqobatbardosh,   eksport   uchun   qulay   hamda   import   o‘rnini   bosuvchi,   yuqori
qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarishga yo`naltirilgan bo‘lib, u
sanoatning   bardavom   va   munosib   yo`nalishlarda   o‘sishi   shu   bilan   birga   ishlab
chiqarish   sohalari   quvvatlarini   texnik   jihatdan   modernizatsiyalashtirish,   texnik
va texnologik yangilash borasida sohaning yetakchi yo`nalishlarini rivojlantirib
borishni   ko‘zda   tutadi.   Mamlakatimizning   istiqlol   davrida   yig`ilgan
tajribasining   isbotlashicha,   har   qanaqa   mamlakat   iqtisodiyotining   negizlarini
bo‘lgan   sanoat   integratsiya   asosida   hamda   jahon   hamjamiyati   talab   va
ehtiyojlari   darajasida   ravnaq   topishi   zarurdir.   O‘zbekistonning   sovet   tuzumi
davridagi sust rivojlangan va deformatsiyalangan iqtisodiyotining oldida turgan
murakkab   hisoblangan   vazifalarni   oldindan   ko‘ra   olgan   birinchi   prezidentimiz
Islom   Karimov  1989-yildayoq  shunday   degan  edi:   “Bu   o‘rinda  asosiy   vazifa  -
ishlab   chiqarilayotgan   va   qazib   olinayotgan   xom   ashyoni   kompleks   qayta
ishlashda,   aytish   mumkinki,   chiqindisiz   qayta  ishlashda,   respublikaning   o‘zida
uni   tayyor   mahsulotga   aylantirishdadir.   Boshqacha   aytganda,   respublikada
zamonaviy   texnika   va   texnologiya   bilan   jihozlangan   qudratli   qayta   ishlash
sanoatini   bunyod   etish   va   shunday   qilib,   uzluksiz   o‘sib   borayotgan   mehnat
resurslarini   ish   bilan   ta'minlash,   respublika   milliy   daromadining   yuqori sur'atlarda   o‘sishiga   erishish   hamda   mamlakatimizdagi   har   jihatdan   uyg‘un
rivojlangan respublikalar darajasiga yetib olishdir” 6
.
Vaholangki,   O‘zbekiston   Respublikasi   iqtisodiiy   yo`nalishi   jahonning
tezkor  rivojlanish   ko`rsatayotgan  davlatlari  iqtisodiyoti   darajasiga  ko‘tarishdek
g`oyani   oldiga   qo‘ygan   davlatimiz   tomonidan   mustaqillikning   ilk   yillaridayoq
bosqichma-bosqich   islohotlarni   o‘tkazishning   besh   tamoyiliga   asoslangan
bo`lib, maqsadli  yo‘naltirilgan erkin bozor  iqtisodiyotiga o‘tishning o‘ziga xos
modelini ishlab chiqqan edi. Ma'lumki, hali yosh mustaqil davlatning iqtisodiy
rivojlanishi   bo‘yicha   tanlangan   mazkur   model   bugun   jahon   hamjamiyati
tomonidan yuqori e'tirof etildi hamda “o‘zbek modeli” deya nom oldi.
Nazarda   tutilgan   islohotlarning   tizimli   amalga   oshirilishi   natijasida
iqtisodiy   jihatdan   o‘sishning   barqarorligi   va   mutanosibligi   ta'minlab   borildi.
Keyingi   yillar   mobaynida   O‘zbekiston   Respublikasi   yalpi   ichki
mahsulotlarining   yillik   o‘sib   borishi   darajasi   8   foizdan   yuqorini   tashkil   qilib
bormoqda.  Xususan,   istiqlol   yillarida  O‘zbekiston   iqtisodiyoti   deyarli  6  marta,
aholining   real   daromadlari   qariyb   9   baravar   o‘sishi   kuzatildi.   Yalpi   ichki
mahsulotni   aholi   jon   boshiga   nisbatan   hisoblaganda   esa,   u   6,9   ming   AQSH
dollarigacha   ortdi   hamda   O‘zbekistonning   o‘rtacha   darajali   daromadga   ega
mamlakatlar qatoriga kirishiga imkon berdi.
O‘tish davrining murakkab sharoitida iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari – neft-
gaz,   oltin   qazib   chiqarish,   rangli   metallurgiya,   kimyo   va   neft-kimyo   sanoatini
rivojlantirishga   alohida   e'tibor   qaratildi.   Bu   esa   davlatimizning   makroiqtisodiy
barqarorligini yanada mustahkamlashga xizmat qildi.
Mustaqillik   davrida   O‘zbekiston   iqtisodiyotida   amalga   oshirilgan   ijobiy
o‘zgarishlar tufayli uning tuzilmasini sezilarli darajada diversifikatsiya qilishga
erishildi. Avtomobilsozlik, shu jumladan, dvigatel hamda ehtiyot qismlar ishlab
chiqarish,   neft-gaz   kimyosi,   neft-gaz   mashinasozligi,   zamonaviy   qishloq
6
 I. A. Karimov. 1989-yilgi nutqidan . xo‘jaligi mashinasozligi, qurilish materiallari sanoati, temir yo‘l mashinasozligi,
maishiy elektronika asboblari ishlab chiqarish, farmatsevtika va mikrobiologiya,
oziq-ovqat,   to‘qimachilik,   charm-poyabzal   sanoati   hamda   boshqa   bir   qator
mutlaqo yangi tarmoqlarning yo‘lga qo‘yilishi bunga zamin yaratdi. Samarqand
shahrida   avtobus   ishlab   chiqaruvchi   “Isuzu”   (Yaponiya)   va   yuk   avtomobillari
ishlab   chiqaruvchi   “MAN”   (Germaniya)   zavodlari   ishga   tushirildi.   Natijada
O‘zbekiston   sanoatining   tarmoq   tuzilmasida   sezilarli   sifat   o‘zgarishlari   ro‘y
berdi. Buni quyidagi raqamlar ham tasdiqlaydi: iqtisodiy o‘sishning lokomotivi
hisoblangan   sanoatning   ulushi   35   foizga   yaqinni   tashkil   etadi,   ayni   paytda
qishloq   xo‘jaligining   ulushi   bosqichma-bosqich   18   foizgacha   kamaydi,
xizmatlar ulushi  esa 33 foizdan 47 foizga ko‘tarildi. Bunday o‘zgarishlar  jadal
rivojlanuvchi iqtisodiyotlarga xosdir.
O‘zbekistonning   sanoati   diversifikatsiya   qilinishi   natijasida   uning   eksport
tuzilmasi   ham   o‘zgarib   bormoqda.   Agar   o‘tgan   asrning   90-yillari   boshida
mamlakatimiz eksporti, asosan, paxtadan iborat bo‘lgan va uning ulushi eksport
umumiy   hajmining   60   foizini   tashkil   qilgan   bo‘lsa,   hozirgi   paytda   chetga
chiqarilayotgan   mahsulotlarning   deyarli   80   foizi   qishloq   xo‘jaligi   texnikasi,
zamonaviy   qurilish   materiallari,   tayyor   to‘qimachilik   buyumlari   hamda
poyabzal, kabel-o‘tkazgichlar singari qayta ishlashga asoslangan tarmoqlarning
mahsulotlaridir.
Ta'kidlash   joizki,   O‘zbekistonning   industrial   taraqqiyotida   sanoat   ishlab
chiqarishini   mahalliylashtirish   muhim   o‘rin   egallaydi.   Dastlab
mahalliylashtirish   dasturi   2000   yiliyoq   qabul   qilingan   edi.   O‘shandan   buyon
dastur doirasida qiymati  5,5 milliard AQSH dollaridan ortiq bo‘lgan 2600 dan
ziyod   loyihalar   amalga   oshirildi.   Mahalliylashtirilgan   korxonalarda   5   ming
turdan   ortiq   sanoat   mahsulotini   ishlab   chiqarish   o‘zlashtirildi,   bu   esa   yiliga   7
milliard   AQSH  dollarilik  mahsulot   importining   o‘rnini   bosdi,   deganidir.  Faqat
keyingi   ikki   yil   ichida   ishlab   chiqarishni   mahalliylashtirish   hisobiga   97   guruh tovarlarni import qilish butunlay to‘xtatildi, shuningdek, 306 turdagi mahsulotni
chetdan keltirish 2 baravardan ziyod kamaydi.
Tarmoq ichidagi va tarmoqlararo sanoat kooperatsiyasini rivojlantirish ham har
yili   o‘tkaziladigan   Xalqaro   sanoat   yarmarkasi   hamda   Kooperatsiya   birjasi
doirasida   mamlakatimizda   ishlab   chiqarilgan   mahsulotlarni   sotish   bo‘yicha
buyurtmalarni   joylashtirishning   shartnomaviy   tizimini   hamda   undagi
yengilliklar tartibini yaratishga olib keldi. 
Agar   mustaqillikning   dastlabki   yillarida   respublikamizda   asosiy
maqsadlar   qisqa   muddatli   istiqbolga   qaratilgan   bo‘lsa,   ayni   vaqtda   iqtisodiy
o‘sishning   yuqori   sur'atlari,   makroiqtisodiy   barqarorlik   va   faol   tuzilmaviy
yangilanishlar   tufayli   ustuvor   vazifalarni   o‘rta   hamda   uzoq   muddatlarga
belgilab olish va amalga oshirish imkoniyati yuzaga keldi. Bugungi kunda uzoq
muddatli   istiqbolga   mo‘ljallangan   iqtisodiy   siyosatning   bosh   maqsadi   mavjud
xom   ashyo   zaxiralarini   qayta   ishlashning   davomli   zanjirini   shakllantirishda
afzalliklarga ega bo‘lgan sanoat tarmoqlarini rivojlantirish, qo‘shimcha qiymatli
mahsulotni ko‘paytirishga xizmat qiladigan yuqori texnologiyali qayta ishlovchi
tarmoqlarni jadal taraqqiy ettirish uchun tejamkor hamda innovatsion omillarni
kuchaytirish   hisobiga   raqobatdosh,   barqaror,   tuzilmaviy   jihatdan   mutanosib
iqtisodiyotni   yaratishdan   iboratdir.   Ana   shu   yo‘nalishda   keyingi   yillarda
mamlakatimiz   sanoatida   elektrotexnika   jihozlari,   polietilen,   polipropilen,
mashinasozlik   va   boshqa   sohalar   uchun   ehtiyot   qismlar   hamda   butlovchi
buyumlar,   maishiy   elektrotexnika   jihozlari   –   kir   yuvish   mashinalari,   gaz
plitalari,   konditsionerlar,   changyutkichlar,   yana   bir   qator   yuqori   texnologiyali
mahsulot   turlarini   tayyorlash   o‘zlashtirildi.   Natijada   bugungi   kunga   kelib,
mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotining 60 foizdan ziyodi
mustaqillik   yillarida   butunlay   yangidan   tashkil   qilingan   tarmoqlar   hissasiga
to‘g‘ri   kelmoqda.   Shu   bilan   birga,   O‘zbekistonda   iqtisodiyotni   yanada   isloh
etish,   tarkibiy   o‘zgartirishlarni   chuqurlashtirish   hamda   diversifikatsiyalash bo‘yicha 2020-yilgacha mo‘ljallangan kompleks strategik dastur qabul qilingan
edi.   U   bir-biri   bilan   uzviy   bog‘liq   sakkizta   kompleks   dasturni   birlashtirgan:
xususiy   mulkni   ishonchli   muhofaza   etish,   iqtisodiyotda   uning   ulushi   va
ahamiyatini   oshirish,   zamonaviy   korporativ   boshqaruv   usullarini   joriy   qilish,
ishlab   chiqarishni   modernizatsiyalash   hamda   diversifikatsiyalash,   tayyor
mahsulotlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish, muhandislik-kommunikatsiya
va   yo‘l-transport   infratuzilmasini   rivojlantirish,   iqtisodiyot   tarmoqlari   hamda
ijtimoiy   sohada   energiya   iste'moli   hajmini   kamaytirish   va   energiya   tejaydigan
texnologiyalarni joriy etishni ta'minlash. Shubhasiz, bunday faol sanoat  hamda
investitsiyaviy   siyosat   mamlakatimizning   investitsiyaviy   jozibadorligini
oshirish   va   ishbilarmonlik   muhitini   takomillashtirish   bo‘yicha   doimiy   ish   olib
borish orqali amalga oshiriladi.
Jahon   bankining   “Biznes   yuritish”   hisobotiga   ko‘ra,   O‘zbekiston   2014-
2015-yillarda   biznes   yuritish   uchun   eng   qulay   sharoitlarni   yaratgan   islohotchi
davlatlar   o‘ntaligiga   kiritildi.   Jahon   banki   ekspertlarining   e'tiroficha,
O‘zbekistonda   biznesni   boshlash   uchun   sarflanadigan   vaqt   Yaponiyadagiga
qaraganda   1,5   baravar,   Germaniyadagiga   nisbatan   1,6   baravar,   Gretsiya   va
Isroildagiga   qaraganda   2   baravar,   Ispaniyadagiga   nisbatan   2,2   baravar,
Xitoydagiga   qaraganda   4,8   baravar   kamdir.   Kichik   biznesga   soliq   yukining
darajasi esa bizning yurtimizda AQSH, Kanada, Germaniya, Avstriya, Fransiya,
Italiya, Ispaniya, Gretsiya,  Yaponiya, Xitoy, Hindiston, Belarus hamda boshqa
davlatlardagiga nisbatan ancha past.
O‘zbekistonda yaratilgan qulay ishbilarmonlik muhiti xorijiy tadbirkorlar
va   sarmoyalarni   jalb   etib   kelmoqda.   Bugungi   kunda   respublikamizda   90   dan
ortiq   mamlakatning   xorijiy   kapitali   ishtirokidagi   4   mingdan   ziyod   korxona
faoliyat   yuritmoqda.   Mamlakatimiz   iqtisodiyotida   har   yili   o‘zlashtirilayotgan
kapital qo‘yilmalarning 20 foizini xorijiy investitsiyalar hamda kreditlar tashkil
qiladi.   Yirik   xorijiy   hamkorlarimiz   sirasiga   “Boing”,   “Honeywell”,   “Airbus”, “MAN”,   “Klaas”,   “Knauf”,   “Lemken”,   “Nestle”,   “Teknip”,   ABB,   “Maksam”,
“Isuzu”,   “Itochu”,   “Mitsubishi”,   “General   motors”,   “Hitachi”,   “Marubeni”,
“Hyundai”,   “Samsung”,   “El-Gi”,   “Lotte   chemical”,   “Huawei”,   ZTE,   “CNPC”,
“Citic” singari ko‘pdan-ko‘p kompaniyalarni kiritish mumkin.
2015-2019   yillarda   iqtisodiyotni   yanada   isloh   qilish,   tarkibiy   o‘zgartirish   va
diversifikatsiyalash   bo‘yicha   dasturi   (Ishlab   chiqarishda   tarkibiy   o‘zgarishlar,
modernizatsiya   va   diversifikatsiyani   ta'minlash   bo‘yicha   2015   -   2019   yillarga
mo‘ljallangan   tadbirlar   dasturi)   umumiy  qiymati   40   milliard   AQSH  dollaridan
ortiq bo‘lgan 846 ta yangidan boshlanadigan investitsiyaviy loyihalarni amalga
oshirishni ko‘zda tutilgan edi. Shu jumladan, 25 milliard dollarlik 70 ta loyiha
neft-gaz   kimyosi   hamda   kimyo   sanoatiga,   9   milliard   dollarlik   30   dan   ortiq
loyiha   elektr   energetikaga,   1   milliard   dollarlik   150   ta   loyiha   to‘qimachilik   va
charm-poyabzal   sanoatiga,   410   million   dollarlik   300   dan   ziyod   loyiha   oziq-
ovqat   sanoatiga,   270   million   dollarlik   40   ga   yaqin   loyiha   elektr   texnika
sanoatiga   tegishli.   Yana   sanoatning   turli   tarmoqlarida   boshqa   bir   qator
loyihalarni hayotga tatbiq qilish rejalashtirilgan edi.
Bugungi   kunda   O‘zbekistonda   iqtisodiyot   tarmoqlarini   2030-yilgacha
rivojlantirish   bo‘yicha   uzoq   muddatli   dasturlar   ishlab   chiqilmoqda.   Ular   xom-
ashyo   zaxiralarini   3-4   bosqichda   chuqur   qayta   ishlashga   qaratilgan
investitsiyaviy   loyihalarni   amalga   oshirish   asosida   tegishli   tarmoqlarni   jadal
taraqqiy   toptirish   hamda   yuqori   qo‘shimcha   qiymatga   ega   tayyor   mahsulotlar
ishlab   chiqarishni   ko‘zda   tutadi.   To‘la   ishonch   bilan   aytish   mumkinki,
yurtimizda ishlab chiqarishni chuqur diversifikatsiya qilish orqali neft-kimyo va
kimyo   sanoati   mahsulotini   3   baravardan   ortiqqa   ko‘paytirish,   murakkab
polimerlar,   olefinlar,   sintetik   kauchuk,   sun'iy   tola,   xushbo‘y   uglevodorodlar
hamda   boshqa   turdagi   yuqori   texnologiyali   mahsulotlar,   murakkab   mineral
o‘g‘itlar,   shuningdek,   ko‘plab   sohalarda   talab   etiladigan   kimyo mahsulotlarining   keng   assortimentini   ishlab   chiqarishni   o‘zlashtirish   uchun
zarur barcha imkoniyat mavjud.
Mashinasozlik   hamda   elektr   texnika   sanoatida   ishlab   chiqarish   hajmini
3,7   baravar,   farmatsevtika   mahsulotlarini   qariyb   10   baravar,   oziq-ovqat
sanoatini 5 baravar, qurilish materiallari sanoatini 4 baravar ko‘paytirish uchun
real sharoitlarga egamiz. Ushbu dasturlarni amalga oshirish qator investitsiyaviy
loyihalarni   hayotga   tatbiq   qilishda   xorijiy   davlatlar   kompaniyalari   bilan
hamkorlikni yanada kengaytirish uchun ulkan imkoniyatlarni yaratadi.
Albatta, milliy iqtisodiyotimizni taraqqiy ettirishga turtki beruvchi sanoat
tarmoqlarini   yanada   takomillashtirish   masalalari   bundan   keyin   ham   diqqat-
e'tiborda   bo‘lishi   tabiiy.   Zero,   bu   –   davlatimiz   rahbari   tomonidan   belgilab
berilgan,   2030   yilga   borib   mamlakatimiz   yalpi   ichki   mahsuloti   hajmini   2
baravar   ko‘paytirish   hamda   tarkibiy   o‘zgartishlar   hisobiga   sanoatni   jadal
sur'atlar bilan rivojlantirib, uning YAIMdagi ulushini 40 foizgacha yetkazishdek
ustuvor maqsadga erishishda eng muhim omillardandir.
So nggi   yillarda   respublika   iqtisodiyotida   davlatning   roli   va   ishtirokiniʻ
qisqartirish,   iqtisodiyot   tarmoqlarini   boshqarishga   bozor   prinsiplari   va
mexanizmlarini   keng   joriy   qilish,   shuningdek,   aholi   farovonligi   va   turmush
darajasini   oshirish   bo yicha   aniq   maqsadga   yo naltirilgan   chora-tadbirlar	
ʻ ʻ
amalga oshirildi. Shu bilan birga, iqtisodiyot organlarining amaldagi tuzilmasi,
ularning   ishini   tashkil   qilish   prinsip   va   usullari   iqtisodiyotni   boshqarishning
zamonaviy   talablariga,   shuningdek,   iqtisodiyot   tarmoqlaridagi   tuzilmaviy
o zgartirishlarga javob bermaydi. Xususan, iqtisodiyotning o zgarishi sharoitida	
ʻ ʻ
mamlakatni   ijtimoiy-iqtisodiy   rivojlantirishning   asoslangan   maqsadli
yo nalishlarini   (indikatorlarini)   shakllantirish,   shuningdek,   mavjud   ichki   va
ʻ
tashqi   omillarni   hamda   islohotlarning   strategik   ustuvor   yo nalishlarini   hisobga	
ʻ
olgan   holda   iqtisodiy   o sishning   yangi   manbalarini   aniqlash   tizimi   mavjud	
ʻ emas.   Iqtisodiyotning   hududiy   va   tarmoq   taraqqiyoti,   shu   jumladan,
urbanizatsiya   salohiyatini   amalga   oshirish   orqali   mutanosiblikni   ta minlashʼ
uchun   ishlab   chiqarish   kuchlarini   joylashtirish   borasidagi   ishlarni
muvofiqlashtirish   tizimi   kerakli   darajada   yo lga   qo yilmagan.   Bozor	
ʻ ʻ
tamoyillarini keng joriy etish, mahalliy ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish,
bozorni   raqobatbardosh   tovarlar   bilan   to ldirish   va   ularni   tashqi   bozorlarga	
ʻ
yo naltirish   hajmlarini   oshirish   bo yicha   zarur   tadbirlar   ishlab   chiqilmayapti.	
ʻ ʻ
Natijada,   barqaror   ishchi   o rinlari   yaratish   darajasi   pastligicha   saqlanib	
ʻ
qolayotganligi   aholini,   ayniqsa,   qishloq   aholisini   barqaror   daromad   manbai
bilan   ta minlash   imkonini   bermaydi   va   sifatli   inson   kapitalini   rivojlantirishga	
ʼ
to sqinlik qiladi.	
ʻ
Iqtisodiyot   organlari   faoliyati   samaradorligini   tubdan   oshirish,   ularni
mamlakatni   ijtimoiy-iqtisodiy   rivojlantirish   “lokomotiviga”   aylantirish,
iqtisodiyotni   boshqarishning   bozor   mexanizmlarini   joriy   etish   maqsadida,
shuningdek,   2017   —   2021   yillarda   O zbekiston   Respublikasini	
ʻ
rivojlantirishning   beshta   ustuvor   yo nalishi   bo yicha   Harakatlar   strategiyasiga	
ʻ ʻ
asosan belgilangan vazifalarga muvofiq:
1.   O zbekiston   Respublikasi   Iqtisodiyot   vazirligi	
ʻ   O zbekiston   Respublikasi	ʻ
Iqtisodiyot   va   sanoat   vazirligi   etib   qayta   tashkil   etilsin   va   quyidagilar   uning
asosiy vazifalari etib belgilansin:
makroiqtisodiy   indikatorlarni   tahlil   qilish   va   prognozlash   asosida   iqtisodiyotni
boshqarishning bozor mexanizmlarini joriy etish   va iqtisodiyotning real sektori
holati,   tashqi   bozorlari   kon yunkturasi   hamda   global   va   mintaqaviy   iqtisodiy	
ʼ
rivojlanish   tendensiyalari   bilan   bog liq   holda	
ʻ   iqtisodiyot   asosiy   sohalarini
rivojlantirish strategiyasini shakllantirish ;
xususiy   tadbirkorlikni   rivojlantirishni   rag batlantirish,   ishbilarmonlik   muhitini	
ʻ
yaxshilash   va   “xufiyona”   iqtisodiyot   ulushini   qisqartirish   uchun   qulay   sharoit yaratish ,   jumladan,   iqtisodiy   jarayonlarda   davlat   ishtirokini   qisqartirish,
byurokratik   to siqlarni   bartaraf   etish,   moliyaviy   va   ishlab   chiqarishʻ
resurslaridan   foydalanish   qulayligini   ta minlash,   shuningdek,   kichik   sanoat	
ʼ
zonalari salohiyatidan samarali foydalanish orqali bunga erishish;
milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish va diversifikatsiya qilishni,
shuningdek,   hududlar   va   tarmoqlarni   rivojlantirish   uyg unligini   ta minlash	
ʻ ʼ
maqsadida   ishlab   chiqarish   kuchlarini   samarali   joylashtirish,   hududlarning
mavjud tabiiy va iqtisodiy resurslaridan samarali foydalanish asosida mamlakat
sanoatini rivojlantirish strategiyalarini (modellarini) ishlab chiqish ;
innovatsiya ishlanmalari va texnologiyalarini joriy qilish, mehnat unumdorligini
oshirish,   ishlov   berish   tarmoqlarini   jadal   rivojlantirish   va   yuqori   qo shilgan	
ʻ
qiymatli   tayyor   raqobatbardosh   mahsulotlar   ishlab   chiqarishni   kengaytirish
asosida   tovar   bozorlari   muvozanatini   ta minlash   bo yicha   tizimli   chora-	
ʼ ʻ
tadbirlarni amalga oshirish ;
eksportbop   mahsulotlar   ishlab   chiqarishni   rag batlantirishga   qaratilgan   sanoat	
ʻ
siyosatini   amalga   oshirish,   ishlab   chiqarishni   mahalliylashtirishni
chuqurlashtirish   asosida   uning   importga   qaramligini   kamaytirish   orqali   milliy
iqtisodiyotning   eksport   salohiyatini   oshirish   maqsadida   tashqi   iqtisodiy
faoliyatni rivojlantirishning strategik yo nalishlarini ishlab chiqish	
ʻ , shuningdek,
respublika hududlari va xorijiy davlatlar o rtasidagi hamkorlik munosabatlarini	
ʻ
kengaytirish;
urbanizatsiya   sohasida   davlat   siyosatini   kuchaytirish ,   ishlab   chiqarishlarni
oqilona   joylashtirish,   turarjoylarni   muhandislik,   transport   va   ijtimoiy
infratuzilma   bilan   birgalikda   qurishni   inobatga   olgan   holda   urbanizatsiya
jarayonlarini   davlat   tomonidan   samarali   tartibga   solishni   ta minlash	
ʼ ,
shuningdek, yer uchastkalariga oid zamonaviy bozor mexanizmlarini joriy etish;
barqaror   iqtisodiy   o sishni   ta minlash,   milliy   iqtisodiyotning	
ʻ ʼ
raqobatbardoshligini oshirish, sanoat salohiyatini mustahkamlash va hududlarni
kompleks   rivojlantirish   maqsadida   investitsiyalarni   jalb   qilish   sohalari   va tarmoqlarini   aniqlash   orqali   mamlakatning   faol   investitsiya   siyosatini   ishlab
chiqish va amalga oshirishda ishtirok etish ;
milliy iqtisodiyotni rivojlantirish va uning raqobatdoshligini oshirishning asosiy
resurslari   va   omillaridan   biri   sifatida   inson   kapitalining   darajasi   va   sifatini ,
ustuvor   ravishda   qishloq   joylarida,   yaxshilash   bo yicha   kompleks   tahlil   olibʻ
borish va chora-tadbirlarni ishlab chiqish ;
iqtisodiyot   organlari   faoliyatiga   zamonaviy   axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining   joriy   etilishini   ta minlash	
ʼ ,   kadrlarni   qayta   tayyorlash   va
malakasini   oshirish,   vazirlik   apparati   va   uning   tarkibiy   bo linmalarining,	
ʻ
ustuvor   ravishda   o ziga   biriktirilgan   sohadagi   aniq   natijalarga   erishish,   oldiga	
ʻ
qo yilgan vazifalarni o z vaqtida va sifatli bajarishi uchun xodimlarning shaxsiy	
ʻ ʻ
javobgarligini   oshirishga   yo naltirilgan   ish   shakllari   va   usullarini	
ʻ
takomillashtirish;
O zbekiston   Respublikasi   Davlat   byudjeti   va   davlat   maqsadli   jamg armalari	
ʻ ʻ
mablag lari   hisobidan   moliyalashtiriladigan   loyihalarni   o z   vaqtida   va   sifatli	
ʻ ʻ
amalga oshirishda ko maklashish	
ʻ , mamlakatni rivojlantirish davlat dasturlari va
investitsiya   dasturlarini   shakllantirish   va   amalga   oshirish   doirasidagi
loyihalarni,   ularning   loyihaoldi,   loyiha   va   tender   hujjatlarini,   texnik
topshiriqlarni   ekspertizadan   o tkazish   bo yicha   idoralararo   kompleks   tizimini	
ʻ ʻ
tashkil qilish.
O zbekiston   Respublikasi   Iqtisodiyot   va   sanoat   vazirligi	
ʻ   mamlakatni   ijtimoiy-
iqtisodiy   va   industrial   rivojlantirish   sohasida   davlat   siyosatini,   shuningdek,
O zbekiston   Respublikasi   investitsiya   siyosatining   strategiyasini   ishlab   chiqish
ʻ
va amalga oshirish bo yicha vakolatli davlat organi etib belgilansin	
ʻ . 1.2§.  Respublika sanoati sohasidagi islohotlarni chuqurlashtirish zarurati
va uning huquqiy asoslarining yaratilishi
Sanoatning   turli   sohalarining   tarmog`ini   kengaytirish   iqtisodiy
barqarorlikka   olib   keladi.   Shu   boisdan   sanoatning   turli   sohalarini   muttasil
rivojlantirib   borish   bugungi   kunning   asosiy   zaruratlaridandir.   Mustaqillik
yillarida   yurtimizda   sanoat   turlari   va   uning   tarmoqlari   faoliyatini
chuqurlashtirishga   doir   normativ-huquqiy   hujjatlar   imzolandi.   Aynan   shu
huquqiy negiz asosida davlat dasturlari faoliyati yo`lga qo`yib borildi.
Mustaqillikning   dastlabki   yillaridayoq   iqtisodiy   munosabatlarning
huquqiy   negizini   barpo   etadigan   100   ga   yaqin   asosiy   qonun   hujjatlari   qabul
qilingan.   Iqtisodiy   islohot,   tadbirkorlik   va   chet   el   investitsiyalari   bo‘yicha
Prezident huzurida maxsus Idoralararo kengash tuzildi. 
Bozor   munosabatlariga   o‘tishning   asosiy   shartlaridan   biri   mulkni   davlat
tasarrufidan   chiqarish   va   xususiylashtirish   amalga   oshirildi.   Bu   bilan   davlat
monopoliyasi   tugatilib,   ma’muriy   buyruqbozlik   tizimi   buzildi   va   bozor
iqtisodiyotiga asos solindi, xususiy mulkdorlarning keng qatlami shakllantirildi
va   xorijiy   sarmoyadan   foydalanib,   ishlab   chiqarish   samaradorligini   oshirish
orqali aholining turmush darajasi yaxshilana boshladi. 
Mulkni xususiylashtirish va ko‘p ukladli iqtisodni shakllantirish O‘zbekistonda
o‘ziga xos yo‘l bilan amalga oshirildi. Mulkni  davlat tasarrufidan chiqarish va
xususiylashtirishdagi maqsad: 
1.   Davlat   monopoliyasini   tugatib,   ma’muriy   buyruqbozlik   tizimiga   barham
berish va bozor iqtisodiyotiga asos solish; 
2. Xususiy mulkdorlarning keng qatlamini shakllantirish; 
3.   Xorijiy   sarmoyadorlarga   keng   yo‘l   ochish,   ishlab   chiqarish   samaradorligini
oshirish va aholining turmush tarzini yuksaltirishdan iborat. 
1992-1993-yillar   xususiylashtirishning   birinchi   bosqichida   «Kichik
xususiylashtirish» amalga oshirildi. Buning oqibatida asosan maishiy xizmat va
savdo korxonalari, transport va qurilishning kichik korxonalari, davlat sanoat va mahsulot   qayta   ishlash   korxonalari   mulk   shaklini   o‘zgartirdi.   Bular   mulkning
ijara,   jamoa   va   aksiyadorlik   shakliga   aylantirildi.   Uy-joylar   keng   miqyosda
xususiylashtirilib,   aholining   ayrim   qismiga   tekin,   boshqa   qismiga   esa   arzon
narxda xususiy mulk eltib berildi 7
.  
O‘zbekistonda   mustaqil   taraqqiyot   davrida   ko‘p   bo‘g‘inli
infratuzilmaning   yaratilishi   va   yangi   xizmat   turlarining   rivojlantirilishi
zamonaviy iqtisodiyotni shakllantirishning muhim omili bo‘lib xizmat qildi. 
Xususan,   O‘zbekiston   Respublikasi   Birinchi   Prezidentining   2006-yil   16   -
maydagi PQ-350-sonli qaroriga binoan ustuvor investitsiya loyihalarini samarali
moliyalashtirishni   ta’minlash   maqsadida   tashkil   qilingan   O‘zbekiston
Respublikasining   «Tiklanish   va   taraqqiyot»   jamg‘armasi   mablag‘lari   hisobiga
markazlashtirilgan   investitsiyalarning   moliyalashtirish   ko‘lami   yildan-yilga
oshib   bordi.   Jamg‘arma   o‘z   faoliyati   mobaynida   Dehqonobod   kaliyli   o‘g‘itlar
zavodi   qurilishi,   Xonjiza   polimetall   konini   o‘zlashtirish   loyihasi,   Qamchiq
dovoni   orqali   «Ohangaron-Pungan»   magistral   gaz   tarmog‘ining   qurilishi,
«Farg‘ona azot» va «Maksam-Chirchiq» ochiq aksiyadorlik jamiyatlarida yirik
ammiak   agregatlarining   rekonstruksiya   va   modernizatsiya   qilinishi,   500   kVli
«G‘uzor» kichik stansiyasi  va «Surxon» kichik stansiyasi  yuqori voltli  liniyasi
qurilishi,   Pomuq   va   Dengizko‘l   konlarida   siqish   kompressor   stansiyalarining
barpo   etilishi,   Qo‘ng‘irot   kompressor   stansiyasidagi   gaz   namini   qochirish
qurilmasi,   Qarshi   kaskadi   nasos   stansiyalarining   rekonstruksiya   qilinishi,
«O‘zbekiston havo yo‘llari» milliy aviakompaniyasining havo flotini yangilash
loyihalari,   400   ta   «Mersedes-Bens»   rusumli   yo‘lovchi   tashish   avtobuslarini
xarid   qilish   loyihalari,   Sho‘rtan   gaz-kimyo   majmuasida   tozalangan   metanni
qayta   ishlash   bazasida   suyultirilgan   sintetik   yoqilg‘i   ishlab   chiqarish   zavodini
barpo etish, Yangi «Angren» ko‘mir konini modernizatsiya qilish orqali Angren
issiqlik   elektr   stansiyasining   1-5-sonli   energiya   bloklarini   yil   bo‘yi   ko‘mir
asosida   ishlash   tizimiga   o‘tkazish,   Navoiy   va   Toshkent   issiqlik   elektr
7
 R. E. XOLIQOVA-O‘ZBEKISTONNING ENG YANGI TARIXI. Toshkent-73-bet stansiyalarida bug‘-gaz moslamalarini qurish, Toshkent - Samarqand temir yo‘l
yo‘nalishida   foydalanish   uchun   «Talgo   -   250»   yuqori   tez   yurar
elektropoyezdlarini   xarid   qilish,   Olmaliq   tog‘-metallurgiya   kombinatini
kompleks modernizatsiya qilish kabi ayrim loyihalarni amalga oshirgan bo‘lsa,
hozirda bu loyihalarning ayrimlarini amalga oshirishda faol ishtirok etmoqda 8
.
1996-yil   19-iyul   kuni   Asakada   «O‘zDaewooAvto»   qo‘shma
korxonasining   ishga   tushirishi   bilan   mamlakatimiz   iqtisodiyotida   butunlay
yangi   -   avtomobilsozlik   tarmog‘iga   asos   solindi.   Mazkur   tarixiy   sanadan
boshlab,   to   bugungi   kunga   qadar   Asaka   avtomobil   zavodida   eng   zamonaviy
standartlarga javob beradigan, qulay, ishonchli va tejamkorligi jihatidan xorijiy
avtoulovlar bilan raqobatlasha oladigan avtomashinalar ishlab chiqarilmoqda. 
2008-yil mart oyida O‘zbekiston avtomobil sanoati hayotida muhim voqea ro‘y
berdi.   Zavod   negizida   «O‘zavtosanoat»   aksiyadorlik   kompaniyasi   va   «General
Motors» kompaniyasi ta'sischiligida, yangi «GM Uzbekistan» korxonasi tashkil
etildi.   Buning   natijasida   o‘zbek   avtomobillari   yanada   zamonaviy   va   ko‘rkam
avtomobil   rusumlari   hisobiga   kengaya   boshladi.   «Chevrolet»   brendi   ostida
«Captiva» rusumli  avtomobil  ishlab  chiqarilishi  boshlandi. Shu yilning noyabr
oyida   esa   Asaka   avtomobil   zavodi   konveyeridan   o‘zida   ko‘rkam   va   keng
interyerni   mujassamlashtirgan   millioninchi   avtomobil   -   «Lacetti»   avtomobili
chiqdi.     Qisqa   davr   ichida   zavodda   «General   Motors»   kompaniyasining   yana
ikki yangi global rusumi - «Spark» va «Kobalt» avtomobillarini ishlab chiqarish
o‘zlashtirildi. 
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2012-yil 22-noyabrdagi
«2013-2015-   yillarda   Xorazm   viloyatining   sanoat   salohiyatini   rivojlantirish
dasturi   to‘g‘risida»gi   1856-sonli   qarori   va   O‘zbekiston   Respublikasi   Vazirlar
Mahkamasining   2013-yil   21-fevraldagi   «Xorazm   viloyatida   «Damas»   rusumli
yengil   avtomobillarni   ishlab   chiqarishni   tashkil   qilish   chora-tadbirlari
to‘g‘risida»gi   51-sonli   qaroriga   muvofiq   viloyatda   «GM   Uzbekistan»
8
  O`zbekiston Respublikasi prezidentining 2006-yil 16 -maydagi PQ-350-sonli qarori aksiyadorlik jamiyatining Xorazm  viloyat filiali - «Xorazm avto» zavodi ishga
tushirildi 9
. 
2014-yilning   birinchi   yarmida   «Damas»   va   «Orlando»   rusumli
avtomobillarni yig‘ish boshlandi. Shu yilning o‘zida 30,7 ming dona «Damas»
va   «Orlando»   avtomobillari   ishlab   chiqarildi.   Bundan   tashqari,   yurtimizdagi
kichik   biznes   egalari   va   xususiy   tadbirkorlarga   qulaylik   yaratish   maqsadida
o‘tgan   yilning   oxirida   «Labo»   avtomobilini   ishlab   chiqarish   ham   yo‘lga
qo‘yildi.
O‘zbekiston   Prezidenti   Shavkat   Mirziyoyev   1   iyun   kuni   «Avtomobil
sanoatini   2017-2021-yillarda   yanada   rivojlantirish   va   boshqarishni
takomillashtirish   chora-tadbirlari   to‘g‘risidagi»   qarorni   imzoladi 10
.   Qisqa   davr
ichida   amalga   oshirilgan   ishlardan   yana   biri   «O‘zavtosanoat»   aksiyadorlik
kompaniyasi «O‘zavtosanoat» aksiyadorlik jamiyatiga aylantirildi. Shuningdek,
Prezident   O‘zbekiston   Respublikasi   avtomobil   sanoatini   2017-2021-   yillarda
rivojlantirish   dasturini   tasdiqladi.   Dasturga   ko‘ra,   «O‘zavtosanoat»   AJ   2021-
yilga   qadar   tovar   mahsuloti   ishlab   chiqarish   hajmini   3   barobarga   oshiradi.
Ushbu dastur doirasida 800 mln. dollarlik sarmoyalar o‘zlashtiriladi. Shu bilan
birga,   importning   ishlab   chiqarish   hajmiga   nisbatan   solishtirma   nisbati   12,5
foizga   qisqaradi,   sanoat   korxonalarida   mehnat   qiluvchilar   miqdori   esa   1,2
barobarga oshadi.
«2017-2021-   yillarda   O‘zbekiston   Respublikasini   rivojlantirishning
beshta   ustuvor   yonalishi   bo’yicha   Harakatlar   strategiyasi»ga   muvofiq,
shuningdek, ilg‘or xorijiy tajriba, zamonaviy innovatsion g‘oyalar, ishlanmalar
va   texnologiyalar   asosida   elektr   energetika   tarmog‘ida   davlat   boshqaruvining
tashkiliy   huquqiy   asoslarini   tubdan   takomillashtirish   maqsadida   O‘zbekiston
9
  O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2012-yil 22-noyabrdagi «2013-2015- 
yillarda Xorazm viloyatining sanoat salohiyatini rivojlantirish dasturi to‘g‘risida»gi 1856-
sonli qarori
10
  O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 1 iyun kuni «Avtomobil sanoatini 2017-2021-
yillarda yanada rivojlantirish va boshqarishni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi» 
qarori Respublikasi   Prezidentining   2018-yil   23-oktyabrdagi   «Elektr   energetikasi
tarmogini   jadal   rivojlantirish   va   moliyaviy   barqarorligini   ta’minlash   chora   –
tadbirlari   to‘g‘risida»gi   qarori   hamda   sohaga   oid   boshqa   normativ-huquqiy
hujjatlar   belgilangan   vazifalarni   amalga   oshirishga   muayyan   darajada   xizmat
qilmoqda 11
. 
Hozirgi   kunda   respublika   energetika   tizimi   37   issiqlik   va   gidro-
elektrostansiyalardan   iborat   bo‘lib,   ularning   umumiy   quvvati   11   million
kilovattni  tashkil   etadi.  U yiliga  55 milliard  kilovatt  soatgacha   energiya ishlab
chiqarish imkoniyatiga ega.
Respublika   sanoati   sohasini   chuquqrlashtirish   iqtisodiy   barqarorlikni
ta`minlaydi.   Bugungi   taraqqiy   etgan   mamlakatlar   ham   ushbu   sohaga   yetakchi
soha   sifatida   o`rin   ajratadi.   Yurtimizda   ham   sanoat   tarmoqlarining   muttasil
rivojlanishi   har   tomonlama   puxta   rejalar   asodida   amalga   oshirilmoqda.   Davlat
organlari   sohani   rivojlantirishda   ``Davlat   bosh-islohotchi``   tamoyili   asosida
faoliyatini yuritmoqda. 
1.2 §Oziq-ovqat sanoati tarmoqlarining kengayib borishi
11
  O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 23-oktyabrdagi «Elektr energetikasi 
tarmog`ini jadal rivojlantirish va moliyaviy barqarorligini ta’minlash chora – tadbirlari 
to‘g‘risida»gi qarori Aholini   ijtimoiy-moddiy   ne`matlar   ta`minlash   sohasi   har   doim   davlat
faoliyatida   markaziy   o`rinni   egallab   kelgan.   Shu   jumladan   mustaqillikning
dastlabki yillarida bu sohada ham islohotlar boshlab yuborilgan edi. Biroq, hali
o`tish   davrida   bo`lganligi   uchun   dastlabki   davrlarda   bir   qator   qiyinchiliklar
kuzatildi.   Oziq-ovqat   mahsulotlarning   yetishmay   qolishi,   mahsulotlarnig
qimmatlashuvi   kabi   holatlar   ham   qayd   etilgan.   Keyichalik   bularning   barchasi
yengib o`tildi. 
Oziq-ovqat xavfsizligi insonlarning istalgan paytda faol va sog`lom turmush
tarzi   uchun   zarur   bo`lgan   elementlarga   boy   va   xavfsiz   (sifati,   soni   va   xilma-
xilligi bo`yicha) ovqatlanish imkoniyatiga ega bo`lish demakdir.
Shu   boisdan   qayd   etish   lozim,   ayni   globallashuv   jarayonida   mamlakatlarda
aholini   oziq-ovqat   mahsulotlari   bilan   sifatli   va   sotib   olish   qobiliyati   doirasida
ta‘minlash   muhim   masalaga   aylandi.   Bu   borada   mamlakatimiz   birinchi
prezidenti I. A. Karimov ―Yer yuzi aholisining tez ko`payib borayotgani bilan
oziq-ovqat   mahsulotlari   ishlab   chiqarish   hajmining   o`sish   imkoniyatlari
cheklangani   o`rtasidagi   tafovut   oziq-ovqat   dasturini   hal   etish   masalasi   yildan-
yilga   keskinlashib   borayotganining   asosiy   sababi   ekani   haqida   bugun   ortiqcha
gapirishning   hojati   yo`q,   deb   o`ylayman.   Sodda   qilib   aytganda,   oziq-ovqat
mahsulotlari   ishlab   chiqarish   hajmining   o`sishi   aholi   soni   va   ehtiyojlarining
o`sishidan   ortda   qolmoqda 12
  deya   ta‘kidlab   o`tgani   ushbu   masalaning   dolzarb
ekanligini   ko`rsatib   beradi.   Fikrimizcha,   oziq-ovqat   xavfsizligini   ta‘minlashga
qaratilgan   chora-tadbirlar   davlatning   nafaqat   agrar   sohadagi,   balki   siyosiy   va
iqtisodiy   yo`nalishdagi   faoliyatlari   bilan   ham   bevosita   bog`liqdir.   1974-yilda
Jahon oziq-ovqat sammitida ushbu iqtisodiy kategoriya tushunchasi birinchi bor
taklif   qilingan,   barqaror   oziq-ovqat   iste‘molini   ta‘minlash   va   ishlab   chiqarish
hajmi,   narxlarning   o`zgarishini   to`ldirish   uchun   muhim   oziq-ovqatlar   bo`yicha
12
  Birlashgan Millatlar Tashkiloti. 1975. Jahon oziq-ovqat konferensiyasi hisoboti, Rim, 5–16 
noyabr 1974 yil. Nyu-York (United Nations. 1975. Report of the World Food Conference, 
Rome 5–16 November, 1974. NewYork) dunyoda yetarli jamg`armalari   13
doimiy mavjudligini bildiradi. Haqiqatan ham,
bugungi kunda yer yuzida aholi soni oshgani sayin, oziq-ovqatga bo`lgan talab
ham   kuchaymoqda.   Bu   esa,   o`z-o`zidan,   oziq-ovqat   ishlab   chiqaruvchi
korxonalarning   ko`payishiga   sabab   bo`ladi.   Ana   shunday   vaziyatda   sifatsiz
hamda inson sog`lig`iga xavf soluvchi oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish
yoki   yetishtirish   avj   olishi   ehtimoldan   xoli   emas 14
.   Mamlakatimizda   ushbu
sohada   keng   ko`lamli   ishlar   istiqlolning   ilk   kunlaridanoq   amalga   oshirildi.
Xususan, 1997 yil ―Oziq-ovqat mahsulotining sifati va xavfsizligi to`g`risidagi
Qonunning   qabul   qilinishi   buning   yaqqol   misolidir.   Zotan,   oziq-ovqat
xavfsizligi   sifatining   xavfsizligi   va   uning   ta‘minlanganlik     darajasi,
zaxiralarning   mavjud   bo`lishi   kabi   omillar   orqali   umumiy   oziq-ovqat
barqarorligi   ta‘minlanadi.   Ya‘ni   oziq-ovqatning   inson   salomatligiga   bo`lgan
salbiy   ta‘sirini   tartibga   solish   borasidagi   tadbirlar   birinchi   navbatdagi   masala
bo`lsa,   ikkinchidan,   oziq-ovqat   yuzasidan   boshqa   mamlakatlarga   qaram
bo`lishning   oldini   olishdir.   Davlat   darajasida   oziq-ovqat   xavfsizligiga   erishish
uchun   mamlakat   zarur   oziq-ovqat   mahsulotlarini   ishlab   chiqarishi   yoki   import
qilishi,   saqlashi,   taqsimlashi   va   oziq-ovqatni   adolatli   hammabop   bo`lishini
ta‘minlashi lozim 15
.
Taqqoslash sifatida aytish mumkinki, O`zbekistonda don va sabzavot
mahsulotlarini iste‘mol qilish boshqa rivojlanayotgan davlatlar darajasida, don
ekinlarini yetishtirish bo`yicha esa rivojlangan davlatlardan ham ko`p ekanligini
ko`rish mumkin. Aksincha, baliq mahsulotlarini iste‘mol qilish yuqori hajmda
emasligi, ushbu sohada muayyan chora-tadbirlarni amalga oshirishni vaziyat
13
  FAO. 1999. Qishloq xo`jaligi bozorlari va oziq-ovqat xavfsizligiga Urugvay raundining 
ta‘siri bahosi. CCP 99/12 Rev. Rim, FAO. oktyabr 1999.
14
 O`zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti Karimov I.A. ―O`zbekistonda Oziq-
ovqat dasturini amalga
oshirishning muhim zaxiralari mavzusidagi xalqaro konferensiyaning ochilish marosimidagi 
nutqi.
http://www.press-service.uz/ saytidan olindi
15
 Musayev D., Yaxshilikov Yo., Yusupov Q. ―O`zbekistonda oziq-ovqat xavfsizligi. – 
Toshkent: ―Mega Basim, 2010. – 76 bet. taqozo  etmoqda.  Shu  boisdan,   oziq-ovqat  xavfsizligini  ta‘minlashga   qaratilgan
chora-tadbirlarni   yuqoridagi   holatlardan   kelib   chiqib,   oziq-ovqat   xavfsizligini
ta‘minlovchi ko`rsatkichlardan foydalanish maqsadga muvofiq.
O‘zbekiston   Respublikasini   birinchi   prezidenti   1991-yil   29-noyabrda
qabul   qilingan   ―Respublikada   dehqon   (fermer)   xo`jaliklarini   yanada
mustahkamlash va   tadbirkorlik faoliyatini  davlat  yo`li bilan qo`llab-quvvatlash
tog`risidagi   farmoni   mamlakatimizda   fermerlik   harakatini   rivojlantirish   uchun
asos   bo`lib   xizmat   qildi.   Bu   borada   qabul   qilingan   Yer   kodeksi,   ―Fermer
xo`jaligi to`g`risida, ―Dehqon   xo`jaligi to`g`risida va ―Tadbirkorlik faoliyati
erkinligining   kafolatlari   to`g`risidagi   qonunlar   fermerlikni   rivojlantirish,
ularning iqtisodiy hamda   moliyaviy mustaqilligini ta‘minlash uchun mustahkam
huquqiy asos yaratdi.
Chunonchi,   O`zbekistonda   1990   yilda   aholining   oziq-ovqat,   asosan
go`sht,   sut   va   qandolatchilik   mahsulotlariga   ehtiyoji   import   hisobiga
qondirilgan bo`lsa, unda bugungi kunda aholining ushbu mahsulotlarga ehtiyoji
96   foizga   respublikada   ishlab   chiqarilayotgan   mahsulotlar   hisobiga
qondirilmoqda.
Ishlab   chiqarilayotgan   mahsulotlarning   sifatini   ta‘minlash   maqsadida
oziqovqat sanoatining korxonalari ISO-9001 xalqaro sifat standartlari va tayyor
mahsulotlar xavfsizligi xalqaro sifat standarti ISO-22000 joriy qilingan.
Mahalliy oziq-ovqat va xom ashyo ishlab chiqarishni barqaror rivojlantirish,
bozorga xavfsiz oziq-ovqat mahsulotlari va iste‘mol me‘yorlarida o`rnatilgan
assortimentda yetkazish bo`yicha choralar amalga oshirilmoqda. Bu choralar
respublikada   oziq-ovqat   mahsulotlari   xavfsizligini   oshirishga
ko`maklashmokda. Real sektor korxonalarida ishlab chiqarishni modernizatsiya
va   diversifikatsiya   qilishni   rag`batlantirish   hamda   qo`llab-quvvatlash   bo`yicha
amalga   oshirilgan   chora-tadbirlar   oziq-ovqat   tovarlari   ishlab   chiqarishning
o`sishini   ta‘minladi.   2015   yilda   oziq-ovqat   sanoatida   ishlab   chiqarish   umumiy
hajmi 16729,2 mlrd. so`mni, o`sish sur‘ati esa o`tgan yilga nisbatan 114,4 foizni tashkil   etdi.   2014   yilga   nisbatan   mahsulotlar   ishlab   chiqarish   hajmi   shakar
sanoatida – 23,7 foizga, meva va sabzavot sanoatida – 17,9 foizga, go`sht va sut
sanoatida   –   5,7   foizga,   yog`   va   moy   sanoatida   –   3,7   foizga   o`sgani   kuzatildi.
Hisobot   davrida,   o`tgan   yilning   tegishli   davriga   nisbatan,   tarmoqning   yirik
korxonalari   tomonidan   ishlab   chiqarish   hajmlari   quyidagi   mahsulot   turlari
bo`yicha   oshirildi:   go`sht   konservalari   –   8,0   martaga,   go`sht   va   o`simlik
konservalari – 2,0 martaga, shinni (melassa) – 40,9 foizga, margarin va spredlar
–   16,5   foizga,   marmelad,   jele   –   20,2   foizga,   uzoq   saqlanmaydigan   qandolat
mahsulotlari – 17,8 foizga, shakar – 16,3 foizga, uzoq saqlanmaydigan boshqa
non mahsulotlari – 14,0 foizga, ishlov berilgan suyuq sut – 11,4 foizga, saryog`
– 7,9 foizga, bug`doy noni – 6,3 foizga. Shuningdek, 2014 yilga nisbatan, spirt
nastoykalari (113,4 foiz), pivo (105,3 foiz) ishlab chiqarish hajmi oshdi. Oziq-
ovqat   mahsulotlari   ishlab   chiqarish   hajmining   asosiy   qismi   Toshkent   shahri
(tarmoqning   umumiy   hajmidagi   ulushi   22,2   foiz),   Toshkent   (18,2   foiz),
Samarqand   (13,4   foiz)   va   Farg`ona   (6,5   foiz)   viloyatlari   korxonalari   hissasiga
to`g`ri kelmoqda.
Tarmoqdagi kichik tadbirkorlik sub‘ektlari tomonidan mahsulot ishlab
chiqarish hajmining 2014 yilning shu davriga nisbatan 14,3 foizga oshishi
ta‘minlandi   hamda   ularning   oziq-ovqat   sanoati   jami   hajmidagi   ulushi   69,0
foizni tashkil etdi.
2015 yilda respublikada 1501 ta oziq-ovqat sanoati korxonalari yangidan
tashkil qilingan, 2016 yil 1 yanvar holatiga respublikada tarmoqning 8711 ta
korxonasi   faoliyat   ko`rsatmoqda.   Mamlakatimizda   faoliyat   ko`rsatayotgan
Oziq-ovqat sanoati korxonalari uyushmasi aholiga sanoat mahsulotlari, iste‘mol
tovarlari,   o`simlik   yog`i,   margarin,   mayonez,   shakar   va   boshqa   mahsulotlar
yetkazib   berayotgan   yuzdan   ziyod   korxonani   o`z   tarkibida   birlashtirgan.   Ular
ishlab chiqarayotgan mahsulotlarning bir qismi eksport qilinayotir.
Ayni   paytda   tarmoq   korxonalari   sohada   iqtisodiy   islohotlarni   chuqurlashtirish,
oziq-ovqat   mahsulotlari   turini   kengaytirish   va   ichki   bozorni   yurtimizda   ishlab chiqarilayotgan sifatli tovarlar bilan to`ldirish ishlarini izchil davom ettirmoqda.
Ishlab   chiqarishni   modernizatsiya   qilish,   texnik   va   texnologik   yangilash
bo`yicha   investitsiya   loyihalarining   amalga   oshirilishi   bu   borada   muhim   omil
bo`layotir.   2015   yilda   hududlarda   oziq-ovqat   sanoatini   rivojlantirish   uchun   1
ming   660   dan   ziyod   investitsiya   loyihasi   amalga   oshirildi.   Qoraqalpog`iston
Respublikasi   va   viloyatlarda   21   ming   500   fermer   xo`jaligi   ko`p   tarmoqli
xo`jalikka  aylantirilib,  intensiv  va  mahalliy  bog`lar   barpo  etildi,  go`sht,  sut   va
meva-sabzavotni   qayta   ishlash   korxonalari   ko`paydi.   Chorvachilik,
parrandachilik,  baliqchilik,  asalarichilik   hamda  servis   xizmatlari  rivojlantirildi.
Natijada 96 ming 200 yangi  ish o`rni yaratildi. Bu boradagi  yutuqlarni yanada
oshirishda   intensiv   usulda   mahsulot   yetishtirishni   keng   targ`ib   qilish,   yerdan
samarali   foydalanish   va   mahalliy   xom   ashyo   asosida   yuqori   qo`shimcha
qiymatga   ega   mahsulotlarni   ishlab   chiqarish   hajmini   kengaytirish   muhim
ahamiyat kasb etadi.
O`zbekistonning oziq-ovqat sohasidagi islohotlari Xalqaro jamoatchilik
tomonidan ham keng e‘tirof etilmoqda. Jumladan, BMT Oziq-ovqat va qishloq
xo`jaligi tashkiloti (FAO)ning 39-sessiyasi doirasida 2015 yilda O`zbekiston
Mingyillik rivojlanish dasturi bo`yicha yutuqlari (oziq-ovqat sohasidagi
omilkorligi)   uchun   mukofotlandi.   Shuningdek,   O`zbekiston   Britaniyaning
―Economist jurnali tomonidan 2015 yil natijalariga ko`ra tuzilgan yangi oziq-
ovqat   xavfsizligi   darajasi   reytingida   9   pog`onaga   ko`tarildi 16
.   Bu   reytingga
hammasi  bo`lib 109 davlat  kiritilgan. O`zbekiston  reytingdan 64-o`rin egallab,
o`tgan yilgi natijasini 9 punktga yaxshiladi. Oziq-ovqat xavfsizligi indeksi (The
Global Food Security Index) Britaniyaning ―The Economist Intelligence Unit
tahliliy   kompaniyasi   tomonidan   AQShning   ―Dupon   transmilliy   kompaniyasi
ko`magida   chiqariladi.   Tadqiqotlar   2012   yildan   beri   olib   boriladi.   Bugungi
kunda   bu   indeks   o`zidan   turli   davlatlarning   oziq-ovqat   xavfsizligi   holati
ko`rsatkichlarining   eng   to`liq   shaklini   namoyon   qiladi.   Barcha   davlatlar   uchta
16
  http://www.dupont.com/forms/dupont-food-security. kategoriya   bo`yicha   baholanadi:   oziq-ovqat   bilan   ta‘minlanganlik   va   iste‘moli
darajasi, ularning mavjudligi va yetarliligi, oziq-ovqat mahsulotlarining sifati va
xavfsizlik darajasi. Bu mezonlardan har biri 28 ta turli Ko`rsatkichni o`z ichiga
olib,   ularning   qiymati   ikki   yillik   davr   davomida   o`lchangan.   Ma‘lumotlarga
ko`ra,   O`zbekiston   sanab   o`tilgan   mezonlar   ichida   ―yetarlilik   bo`yicha   eng
ko`p ball olgan. Tadqiqotchilar ma‘lumotlariga ko`ra, O`zbekistonda oziq-ovqat
mahsulotlari   shunchalik   ko`pki,   har   bir   fuqaro   kuniga   39   kilokalloriyadan
iste‘mol qilish mumkin.
Yurtimizda   2016-yilda   sohani   rivojlantirish   uchun   maqsadda   faoliyati
tugatilayotgan   O`zbekiston   oziq-ovqat   sanoati   korxonalari   uyushmasi   negizida
―O`zoziqovqatsanoatxolding xolding kompaniyasi tashkil etildi 17
.
17
  O`zbekiston Respublikasining birinchi prezidentining ―Respublika oziq-ovqat sanoatini 
boshqarishni tashkil
etishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risidagi 2016 yil 18 fevraldagi PQ-
2492-son Qarori 3 Bob.  Samarqand sanoati sohasida tarkibiy o`zgarishlar
1§ Urgut erkin iqtisodiy zonasining tashkil topishi
O`zbekiston   Respublikasida   Erkin   iqtisodiy   hududlar   faoliyati
O`zbekiston   Respublikasining   1996-yil   25-apreldagi   “Erkin   iqtisodiy   zonalar
to`g`risida”gi   220-I-sonli   Qonuni   bilan   tashkil   etiladi,   tartibga   solinadi   va
muvofiqlashtiriladi.
Erkin   iqtisdoiy   hududlarning   ahamiyatini   ko`rsatish   uchun,   ularni   jahon
xo„jaligining   mamlakat   ichidagi   “orollari”,   xorijiy   investitsiya,   texnologiyalar,
boshqarish   tajribasining   oqib   keluvchi   “derazalari”,   jahon   xo`jaligiga
uyg`unlashib  ketishda  “erkin eshiklar”  deb nomlanuvchi  yangi  siyosatidir,  deb
nomlashadi.   Shuningdek,   uning   bugungi   kundagi   rivojlanish   xususiyatlari   va
salohiyatidan   kelib   chiqib,   Erkin   iqtisodiy   hududlarni   xalqaro   iqtisodiyotni
o„rganish   instituti   deb,   ham   hisoblash   mumkin,   chunki,   bu   institutni
muvaffaqiyatli o`tagan har bir xo`jalik subyekti xalqaro biznes olamida faoliyat
ko`rsata olish potensialiga ega bo`ladi. 
Umumiy ko`rinishda EIHlarni tashkil etish maqsadlaridan kelib chiqib, ularning
tashkil etilishi va faoliyat yuritishiga bog`liq quyidagi vazifalarni keltirib o`tish
mumkin: 
- ilg`or texnologiyalarni (milliy texnologiyaga nisbatan) jalb etish; 
- xorijiy investitsiyalarni jalb etish orqali iqtisodiyotni faollashtirish; 
- valyuta tushumlariga ega bo`lish va shu orqali valyuta zahiralarini oshirish; 
- ichki iste`mol bozorini to`yintirish; 
- aholining bandlik darajasini oshirish va ishchi kuchining sifat ko`rsatkichlarini
yaxshilash; 
-   iqtisodiyotni   boshqarish,   xalqaro   tadbirkorlik,   zamonaviy   bozor   iqtisodiyoti
sohasida jahon tajribasini o`zlashtirish;  - bozor infratuzilmasi muassasalarini rivojlantirish; 
- “depressiv tumanlarni” jadal rivojlantirish va boshqalar.    Erkin   iqtisodiy   zonalarga   xorijiy   kapitalni   jalb   etishning   iqtisodiy   mexanizmi
turli-tuman bo’lib, ularning asosiylari quyidagilardan iborat: 
-   uskunalar,   xomashyo   va   ishlab   chiqarishning   boshqa   tashkil   etuvchilari
importini bojxona bojlaridan to`la yoki qisman ozod etish; 
- foydaga solinayotgan soliqlarga imtiyozlar joriy etish; 
- daromad solig`idan to`la yoki qisman ozod qilish; 
-   eksport   imtiyozlarini   joriy   etish   va   mamlakatning   boshqa   qismlaridan   olib
kelinadigan   uskunalar,   xomashyo   va   ishlab   qarishning   boshqa   tashkil
etuvchilarini rag`batlantirish; 
- eksportga imtiyozli shart-sharoitlar joriy etish; 
- mahalliy soliqlardan ozod qilish; 
- xorijiy investitsiyalarning barcha shakllariga ruxsat berish; 
- eksport va importni imtiyozli litsenziyalash; 
- foydani erkin o`zlashtirishga imkoniyat yaratish; 
-   Erkin   iqrisodiy   hududlarda   milliy   valyutaning   qisman   yoki   to`liq   erkin
almashuvini ta`minlaydigan alohida valyuta rejimini joriy etish; 
-   kommunal   xizmat,   transport   tariflari   uchun   pasaytirilgan   ijara   to`lovlarini
taqdim etish; 
- jadallashtirilgan amortizatsiyani joriy etish; 
- zamonaviy bozor infratuzilmasini hamda xizmatlar tarmoqlarini barpo etish; 
- xorijiy investitsiyali va aralash korxonalarga davlat kafolatlari va imtiyozlarini
taqdim etish va boshqalar. 
Bunday   xususiyatga   ega   sharoitlarni   butun   iqtisodiyotda   –   xalq   xo`jaligi
kopleksiga birdaniga, to`liq holda yaratish juda mushkul. Ammo, mamlakatning
kichik   bir,   alohida   hududlarida,   alohida   tarzida   boshqariladigan   maxsus
hududida,   ya`ni   hududlarda   bunday   shart-sharoitni   yaratish   va   qo`llab- quvvatlash mumkin. Shu jihatdan ham EIHlarga xos bo`lgan xususiyatlar o`ziga
xos bo`lib, boshqa hududlarda ularni qo`llash imkonsizdir 18
.
Istalgan   tashkil   etilayotgan   Erkin   iqtisodiy   hududda   ishlab   chiqilgan
kompleks   rivojlanish   rejasiga,   ya`ni   barcha   xo`jalik   obyektlarini   rivojlantirish,
iqtisodiy   aloqalarda   teng   huquqli   ishtirok   etuvchi   xar   xil   mulkchilik   (davlat,
kooperativ,   aksiyadorlik,   qo`shma,   yakka   tartibdagi)   shakllariga   asoslangan
yangi   ishlab   chiqarish   munosabatlarini   vujudga   keltirish   rejasiga   ega   bo`lishi
zarur.   Dasturning   asosiy   maqsadi   davlat,   tijorat   va   xorijiy   kapitaldan,   aholi
mablag`laridan   kompleks   foydalanish,   ishbilarmonlik,   moliyaviy   va   huquqiy
tuzilmalarni   faollashtirish   asosida   zonani   dinamik   iqtisodiy   va   ijtimoiy
rivojlantirishdan iborat bo`lishi zarur 19
.
Samarqand   viloyati   ham   geografik   va   iqtisodiy   jihatdan   Erkin   iqtisdoiy
hudud   tashkil   etish   yo`lidan   bormoqda.   Prezidentimizning   2017-yil   12-
yanvardagi   farmoniga   ko‘ra   tashkil   etilgan   “Urgut”   erkin   iqtisodiy   zonasida
bugungi   kunda   umumiy   qiymati   196,2   million   dollarlik   60   loyihani   amalga
oshirish   bo‘yicha   ishlar   olib   borilmoqda.   Urgut   iqtisodiy   zonasiga   xorijiy
investitsiyalar   dal   jalb   qilina   boshlandi.   Jumladan,   mas’uliyati   cheklangan
jamiyat   shaklidagi   “KAMALAK   TEKSTIL”   qo‘shma   korxonasida   turkiyalik
hamkorlar   bilan   birgalikda   gilam   va   gilam   mahsulotlari   ishlab   chiqarish
rejalashtirilgan.   Bugungi   kunda   Urgutda   turkiyalik   tadbirkorlar   bilan
hamkorlikda tashkil etilgan bir qator korxonalarda yuqori sifatli gilam va gilam
mahsulotlari ishlab chiqarilmoqda, – deydi qo‘shma korxona rahbari K.Asrorov.
– Birgina “Urgaz Carpet” korxonasida “URGAZ” brendi bilan chiqarilayotgan
gilamlar   nafaqat   ichki   bozorda,   balki   xorijda   ham   o‘z   xaridoriga   ega.   Shu
sababli   biz   ham   davlatimiz   tomonidan   berilayotgan   keng   imtiyoz   va
imkoniyatlardan   foydalanib,   “Urgut”   erkin   iqtisodiy   zonasida   turkiyalik
sheriklar  bilan  gilam  zavodi  tashkil  etmoqchimiz. Umumiy qiymati  26 million
18
   D.Y. XUJAMKULOV.   ERKIN IQTISODIY HUDUDLAR.Toshkent-2019.  61-62- bet
19
 Абдурахманов К.Х., Абдуллаев А.М., Дадабаев Ш.Х. Региональная экономика и управление. – Т.: 
2007. – С. 739.    dollar   bo‘lgan   ushbu   loyiha   amalga   oshirilishi   natijasida   yiliga   28   million
dollarlik   gilam   va   gilam   mahsulotlari   ishlab   chiqariladi,   230   doimiy   ish   o‘rni
yaratiladi. Ayni paytda Urgut tumanidagi Mergancha massividan ajratilgan 2,8
gektar   maydonda  qurilish   ishlari   olib  borilmoqda.  Ayrim   binolarda  pardozlash
va   texnologiyalarni   o‘rnatish   ishlari   boshlangan.   Nasib   etsa,   joriy   yilning
to‘rtinchi choragidan mahsulot ishlab chiqarishni boshlaymiz.
Iqtisodiy zonada amalga oshirilayotgan yana bir istiqbolli loyiha – yengil
sanoat   mahsulotlari   uchun   bo‘yoqlar   ishlab   chiqarish   korxonasi   Turkiyaning
“TCD   TEKSTIL   SANAYI   VE   TICARET   A.S”   firmasi   bilan   hamkorlikda
tashkil etilmoqda.
2020-yil   holatiga   ko`ra   “Urgut”   erkin   iqtisodiy   zonasida   70   ta   maqsad
qilib olingan bo`lib, ulardan 43 ta loyiha allaqachon ishga tushirilgan edi. Shu
yilgacha bo`lgan davr mobaynida 3 mingdan ortiq yangi ish o‘rinlari yaratilgan
edi. Ushbu muassasalar tomonidan 2020-yilning dastlabki davri mobaynida 220
milliard   so‘mlik   mahsulot   ishlab   chiqarilgan   bo`lib,   6,6   million   AQSH   dollari
miqdoridagi   jami   mahsulotlar   xorij   mamlakatlariga   eksport   qilindi.   2020-yilda
Urgut erkin iqtisodiy zonasida “UR JEANS” mas uliyati cheklangan jamiyat ishʼ
boshlagani   ham   katta   ahamiyatga   ega.   Ushbu   korxona   yiliga   3   million   AQSH
dollariga   teng   bo‘lgan   jinsi   va   kiyim   mahsulotlari   ishlab   chiqarish   quvvatini
o`zida   jamlagan.   Yana   bir   muhim   tomoni   shundaki   Urgut   erkin   iqtisodiy
zonasida   qulay   iqtidosiy   muhitni   yaratish   uchun   bojxona   postlari   ham
imkoniyatlar yaratib bermoqda.
O`zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasining   ``Urgut``   erkin
iqtisodiy   zonasi   faoliyatini   yanada   takomillashtirish   to`g`risidagi   farmoni
asosida   ushbu   hududdagi   samaradorlik   yana   oshirilgan   edi.     Ushbu   farmonga
ko`ra quyidailar belgilab olindi.
Samarqand viloyatining ishlab chiqarish va resurs salohiyatini kompleks
rivojlantirish,   mineral   xomashyo   va   qishloq   xo‘jaligi   resurslarini   chuqur   qayta ishlash   orqali   innovatsion   tadbirkorlik   va   yuqori   texnologiyalarga   asoslangan
sanoatni   rivojlantirishga   to‘g‘ridan   to‘g‘ri   investitsiyalarni   jalb   qilish   uchun
qulay   shart-sharoitlar   yaratish,   shu   asosda   respublikaning   eksport   hajmlarini
oshirish,   yangi   ish   o‘rinlari   tashkil   etish   hamda   aholi   farovonligini   oshirish
maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi:
1. Quyidagilar:
O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   ““Urgut”,   “G‘ijduvon”,
“Qo‘qon”   va   “Hazorasp”   erkin   iqtisodiy   zonalarini   tashkil   etish   to‘g‘risida”
2017-yil   12-yanvardagi   PF-4931-son   Farmoniga   muvofiq   “Urgut”   erkin
iqtisodiy zonasi tashkil etilganligi;
“Urgut” erkin iqtisodiy zonasi (keyingi o‘rinlarda — “Urgut” EIZ) uchun
Samarqand   viloyatining   Urgut,   Pastdarg‘om,   Nurobod   tumanlari   hamda
Samarqand   shahridan   jami   918,0   gektar   yer   maydoni   ajratilganligi,   shundan
278,7   gektar   yer   maydonida   “Urgut”   EIZ   ishtirokchilari   va   tadbirkorlik
subyektlari   tomonidan   investitsiya   loyihalari   amalga   oshirilayotganligi,   207,2
gektar   yer   maydonida   muhandislik-kommunikatsiya   va   yo‘l-transport
infratuzilmasi obyektlari joylashtirilganligi, 173,1 gektar yer maydoni muhofaza
zonalaridan   iborat   ekanligi   hamda   259,0   gektar   yer   maydonida   istiqbolli
investitsiya   loyihalarini   joylashtirish   rejalashtirilganligi 20
.   Ushbu   farmondan
ko`rinib   turibdiki   tumanlar   o`rtasidagi   integratsiyaga   ham   alohida   e`tibor
qaratilgan.   Iqtisodiy   bunday   bog`lanish   hududlarni   rivojlanishi   uchun   muhim
zamin yaratib beradi. Farmonning keying qismida xorij investitsiyalari mahalliy
investorlar loyihalari uchun maydonlar ajratib berilishi nazarda tutiladi.
20
  O ‘ ZBEKISTON   RESPUBLIKASI   VAZIRLAR   MAHKAMASINING   QARORI . “ URGUT ”  ERKIN  
IQTISODIY   ZONASI   FAOLIYATINI   YANADA   TAKOMILLASHTIRISH   CHORA - TADBIRLARI  
TO ‘ G ‘ RISIDA .   O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart,   133-
son “Urgut”  EIZ  hududida  qiymati  313,0  mln  dollarlik,  shundan  to‘g‘ridan
to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 56,8 mln dollar bo‘lgan 55 ta investitsiya loyihasi
ishga tushirilganligi, shuningdek, 4 328 ta yangi ish o‘rinlari tashkil etilganligi
hamda   umumiy   qiymati   90,0   mln   dollarlik,   shundan   to‘g‘ridan   to‘g‘ri   xorijiy
investitsiyalar   23,2   mln   dollar   bo‘lgan   29   ta   investitsiya   loyihasi   amalga
oshirilayotganligi;
Vazirlar   Mahkamasining   “Erkin   iqtisodiy   zonalar   faoliyatini   tashkil
etish   chora-tadbirlari   to‘g‘risida”   2017-yil   10-apreldagi   196-son   qaroriga
muvofiq   “Urgut”   EIZ   tarkibiga   kiritilgan   Samarqand   viloyati   Urgut   tumani
“Mergancha”   mavzesidagi   21,09   ga   yer   maydoni   2015-2016-yillarda   Urgut
tumani   hokimining   qaroriga   asosan   52   ta   tadbirkorlik   subyektiga   ajratib
berilganligi   ma’lumot   uchun   qabul   qilinsin 21
.   Farmonning   ushbu   qismida
keltirilgan 55 ta investitsiya loyihasi erkin iqtisodiy zonaning faoliyatini ancha
kengaytirdi. 
Farmonning   ikkinchi   bandida   esa   Urgut   tumanining   O`ramas   mavzeyi
va Samarqand viloyatining Xishrav mavzeylari hisobiga Urgut iqtisodiy zonasi
faoliyatini   yanada   kengaytirish   choralari   va   uni   amalga   oshirish   mexanizmlari
bayon   etib   o`tiladi.   Jumladan   farmonning   ikkinchi   qismida   quyiagilar
keltiriladi :     ``O‘zbekiston Respublikasi  Investitsiyalar  va tashqi  savdo vazirligi
Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi, Samarqand viloyati
hokimligining   Samarqand   viloyatining   Urgut   tumani   “O‘ramas”   mavzesi
hududidan 50 gektar (shundan 27,7 gektari noqulay relyefda joylashgan, tuproq
unumdorligi   jihatidan   56,3   ball   bonitet   bo‘lgan   qishloq   xo‘jaligiga
mo‘ljallangan yer maydonlari) hamda Samarqand shahar hokimligi zaxirasidagi
Samarqand   shahri   “Xishrav”   mavzesida   joylashgan   294   gektar   (shundan   33,6
gektari   qishloq   xo‘jaligiga   mo‘ljallangan   yer   maydonlari)   yer   uchastkalarini
21
  O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING   QARORI . “URGUT” ERKIN 
IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH CHORA-TADBIRLARI 
TO‘G‘RISIDA.   O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh.,   2021-yil 13-mart,   133-
son ajratish   hisobiga   “Urgut”   EIZ   hududini   kengaytirish   to‘g‘risidagi   taklifiga
rozilik berilsin`` 22
.
Farmonning   4-bandida   Urgut   erkin   iqtisodiy   zonasida   sanoat
texnikalarining   ishlashi   uchun   zarur   bo`lgan   elektr   energiyasi   manbayi
tarmog`ini kengaytirish belgilab qo`yilgan.
Energetika   vazirligi   “O‘zbekiston   milliy   elektr   tarmoqlari”   AJ,   Moliya
vazirligi   bilan   birgalikda   2021-yil   yakuniga   qadar   “Urgut”   EIZning
“Mergancha”   hamda   “Sariqtepa”   mavzelarida   joylashgan   ishlab   chiqarish
korxonalarini   uzluksiz   elektr   energiyasi   bilan   ta’minlash   maqsadida   Urgut
tumanidan o‘tuvchi yuqori kuchlanishli elektr uzatish havo tarmog‘idan alohida
tarmoq   chiqargan   holda   podstansiya   qurilishi   bo‘yicha   loyiha-smeta   hujjatlari
ishlab   chiqilishini   hamda   O‘zbekiston   Respublikasi   respublika   budjeti
mablag‘lari hisobidan qurilishini ta’minlasin 23
. Farmonda keltirlganidek alohida
elektr   energiyasi   uchu   podstansiya   tashkil   etilgan.   Farmonning   6-   va7-
bandlarida ``Urgut`` erkin iqtisodiy zonasi  direksiyasining bosh binosini  barpo
etish chora-tadbirlari bayoni keltiriladi. 
`` 6. Samarqand viloyati hokimligi Moliya vazirligi, Iqtisodiy taraqqiyot
va   kambag‘allikni   qisqartirish   vazirligi,   Qurilish   vazirligi   bilan   birgalikda
loyiha-smeta hujjatlariga asosan O‘zbekiston Respublikasi respublika budjeti va
Samarqand viloyatining mahalliy budjeti mablag‘lari hisobidan teng ulushlarda
moliyalashtirish   hisobiga   “Urgut”   EIZ   direksiyasining   ma’muriy   binosi
qurilishini ta’minlasin. 
22
  O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI. “URGUT”
ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH 
CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA.   O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. 
ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart,   133-son
23
  O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING 
QARORI. “URGUT” ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA 
TAKOMILLASHTIRISH CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA.   O‘zbekiston 
Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart,   133-son 7. Quyidagilar:
“Urgut”   EIZning   bosh   rejasini   ishlab   chiqish   hamda   muhandislik-
kommunikatsiya va yo‘l-transport infratuzilmasini qurish hamda rekonstruksiya
qilish bo‘yicha Samarqand viloyati hokimligi huzuridagi “Yagona buyurtmachi
xizmati” injiniring kompaniyasi DUK — buyurtmachi etib;
Samarqand   viloyatining   mahalliy   budjeti   mablag‘lari,   shuningdek,
qonun   hujjatlarida   taqiqlanmagan   boshqa   manbalar   “Urgut”   EIZning   bosh
rejasini ishlab chiqishni moliyalashtirish manbalari etib;
“Urgut”   EIZning   bosh   rejasini   ishlab   chiqish   bo‘yicha   bosh   pudratchi
tashkilot tanlov asosida aniqlanishi belgilansin 24
.``
Erkin   iqtisodiy   zonaning   faoliyatini   kengaytirish   va   samaradorligini
oshirish o`z navbatida avtomobil yo`llarininng sozligini ham nazarda tutadi. Shu
maqsadda   farmon   asosida   qator   hududlarda   yo`l   qurilishlari   va   ta`mirlashlash
ishlari belgilab berilgan. Farmonning 8-bandi ayni shu sohasini o`z ichiga oladi.
Samarqand   viloyati   hokimligi   Investitsiyalar   va   tashqi   savdo   vazirligi,
Avtomobil   yo‘llari   qo‘mitasi   bilan   birgalikda   ikki   oy   muddatda   Vazirlar
Mahkamasining “Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari
to‘g‘risida” 2017-yil 10-apreldagi 196-son  qaroriga   asosan “Urgut” EIZ hududi
tarkibiga   kiritilgan   Urgut   tumani   “Mergancha”   mavzesida   loyihalar
joylashtirilmagan   37,0   gektar   yer   maydonida   ichki   avtomobil   yo‘llarini   qurish
va yangi investitsiya loyihalarini joylashtirish choralarini ko‘rsin 25
.
24
O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING   QARORI . “URGUT” 
ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH 
CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA.   O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. 
ARIPOV., Toshkent sh.,   2021-yil 13-mart,   133-son
25
  O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING   QARORI . “URGUT”
ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH 
CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA.   O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. 
ARIPOV., Toshkent sh.,   2021-yil 13-mart,   133-son Farmonga   ilova   tarzida   kiritilgan   qismida   muhandislik   va
kommunikatsiya   uchun   alohida   dastur   ishlab   chiqib   berilgan.   Quyida   ana   shu
dasturni keltiramiz :
Vazirlar   Mahkamasining   2021-yil   13-martdagi   133-son   qaroriga
1-ILOVA
“Urgut” erkin iqtisodiy zonasining muhandislik-kommunikatsiya va yo‘l-
transport infratuzilmasini rivojlantirish
DASTURI
T/
r Chora-
tadbirlar
nomi Quvva
ti Ijro
mudda
ti Talab
etiladig
an
mablag‘
(mln.
so‘m) Moliyalashtiri
sh manbalari Mas’ul   vazirlik
va idoralar
Kanalizatsiya   tarmog‘ini   qurish,   rekonstruksiya   qilish   va   kapital
ta’mirlash
1. “O‘ramas”
mavzesida
kanalizatsiy
a   tarmog‘ini
qurish. 2,0 km 2022-
yil  
IV-
chorak 2 640,0 2021   —   2023-
yillarga
mo‘ljallangan
Investitsiya
dasturi
doirasida Uy-joy
kommunal
xizmat   ko‘rsatish
vazirligi,
Samarqand
viloyati
hokimligi,
“Urgut”   EIZ
direksiyasi” DUK2. “Hishrav-2”
mavzesida
kanalizatsiy
a   tarmog‘i
qurish. 14,0
km 2023-
yil
II-
chorak 7 500,0 2021   —   2023-
yillarga
mo‘ljallangan
Investitsiya
dasturi
doirasida
Ichimlik   suv   tarmog‘ini   qurish,   rekonstruksiya   qilish   va   kapital
ta’mirlash 3. “O‘ramas”
mavzesida
suv
inshootini
qurish. 1   ta
500
m3 2022-
yil  
III-
chorak 8 000,0 2021   —   2023-
yillarga
mo‘ljallangan
Investitsiya
dasturi
doirasida Uy-joy
kommunal
xizmat   ko‘rsatish
vazirligi,
Samarqand
viloyati
hokimligi,
“Urgut”   EIZ
direksiyasi” DUK4. “O‘ramas”
mavzesida
suv tarmog‘i
va 1 ta 1000
m3, 1 ta 500
m3   suv
inshootini
qurish. 15,0
km,   1
ta
1000
m3, 
1   ta
500
m3 2023-
yil  
III-
chorak 28 500,0 2021   —   2023-
yillarga
mo‘ljallangan
Investitsiya
dasturi
doirasida
Avtomobil yo‘llarini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash
5. “Hishrav-2”
mavzesida
ichki
yo‘llarni
qurish. 20,0
km 2023-
yil  
IV-
chorak 22 980,0 2021   —   2023-
yillarga
mo‘ljallangan
Investitsiya
dasturi
doirasida Avtomobil
yo‘llari qo‘mitasi,
Samarqand
viloyati
hokimligi,
“Urgut”   EIZ
direksiyasi” DUK
Elektr   energiyasi   tarmog‘ini   qurish,   rekonstruksiya   qilish   va   kapital
ta’mirlash
6. “Xishrav-2”
mavzesida
5,0   km
uzunlikdagi
ikki   zanjirli
110   kV
bo‘lgan
elektr
tarmog‘ini 5,0
km,   1
dona,  
25   000
kVA 2023-
yil  
II   -
chorak 20 000,0 2021   —   2023-
yillarga
mo‘ljallangan
Investitsiya
dasturi
doirasida “Hududiy   elektr
tarmoqlari” AJ,
Samarqand
viloyati
hokimligi,
“Urgut”   EIZ
direksiyasi” DUK tortish   va
quvvati   35
MVA
bo‘lgan   ikki
transformato
rli   110/10
kVA
podstansiya
qurish.
7. “O‘ramas”
mavzesiga
8,0   km
uzunlikdagi
ikki   zanjirli
110   kV
bo‘lgan
elektr
tarmog‘ini
tortish   va   4
ta   TP
o‘rnatish. 8,0
km,   4
dona
TP 2022-
yil  
IV-
chorak 1 212,0
Tabiiy gaz tarmog‘ini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash
8. “O‘ramas”
mavzesiga   1
ta   sanoat
tugunini
o‘rnatish. 1   ta
sanoat
tuguni 2021-
yil  
III-
chorak 400,0 2021   —   2023-
yillarga
mo‘ljallangan
Investitsiya
dasturi
doirasida “Hududgazta’min
ot” AJ,
Samarqand
viloyati
hokimligi,
“Urgut”   EIZ
direksiyasi” DUK9. “Hishrav-2”
massivlariga
3,0   km
uzunlikdagi
tabiiy   gaz
tarmog‘ini
tortish   va   3
ta   sanoat 3,0
km,   3
ta
sanoat
tuguni 2022-
yil  
IV-
chorak 4 200,0 tugunini
o‘rnatish.
Aloqa tarmog‘ini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash
10
. “Hishrav-2”
massivlariga
3,0 km optik
tolali   aloqa
tarmog‘ini
tortish  3,0 km 2022-
yil  
III-
chorak 11,0 “O‘zbekteleko
m”   AK
mablag‘lari “O‘zbektelekom”
AK,
Samarqand
viloyati
hokimligi,
“Urgut”   EIZ
direksiyasi” DUK
JAMI: 95 443,0
Vazirlar   Mahkamasining   2021-yil   13-martdagi   133-son   qaroriga
2-ILOVA
Vazirlar Mahkamasining “Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini tashkil etish
chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2017-yil 10-apreldagi 196-son qaroriga
kiritilayotgan
QO‘SHIMCHA
Vazirlar   Mahkamasining   “Erkin   iqtisodiy   zonalar   faoliyatini   tashkil
etish   chora-tadbirlar   to‘g‘risida”   2017-yil   10-apreldagi   196-son   qaroriga   1-
ilovaning  I bo‘limi  quyidagi mazmundagi 6-7-bandlar bilan to‘ldirilsin:
“6.   “Urgut”   EIZning   Samarqand   shahar   “Xishrav-2”   massivi   yer
maydonlariga   Samarqand   shahar   hokimligi   zaxira   yer   maydonlari   hisobidagi
294 gektar yer maydonlari, quyidagi chegaralar bilan:
shimoliy tomondan — “Eski anxor” kanali hududi;
sharqiy  tomondan   —  Samarqand   viloyati   “Maroqand   Obod”   DUKning
chiqindilarni qayta ishlash hududi; 
janubiy   tomondan   —   Mudofaa   vazirligiga   qarashli   harbiy   qism   va
Pastdarg‘om tumani hududi; g‘arbiy tomondan — Mudofaa vazirligiga qarashli harbiy qism hududi.
7.   Urgut   tumanidagi   “O‘ramas”   mahalla   fuqarolar   yig‘ini   hududidan
50,0 gektar yer maydoni, quyidagi chegaralar bilan:
shimoliy   tomondan   —   “Samad   oqil”,   “Mamadaminov   Fazli”   fermer
xo‘jaliklari hududi;
sharqiy tomondan — “Agro pilla” MChJ va Aholi punkti hududi;
janubiy tomondan — “G‘ozi bobo” fermer xo‘jaligi hududi;
g‘arbiy tomondan — “Izma ziyo izza” fermer xo‘jaligi hududi. 26
”
Urgut   erkin   industrial   zonasi   joylarda   fermer   xo`jaligini   rivojlantirish
uchun   ham   zamin   yaratib   bermoqda.   Yangi   klaster   tarmoqlarining   ishga
tushirilishi   natijasida   hududlar   o`rtasida   integratisya   munosabatlari
rivojlanmoqda.   Mahsulotlar   ichki   iste`mol   va   xorij   eksporti   uchun   ham   ishlab
chiqarilmoqda.
Prezidentimizning   2020-yil   26-martdagi   ``Iqtisodiyotni   rivojlanrish
kambag`allikni   qisqartirishga   oid   davlat   siyosatini   tubdan   yangilash   chora-
tadbirlari   to`g`risida``gi   PF-5975-sonli   qaroriga   ko`ra   O`zbekiston   2030-yilga
borib   iqtisodiyoti   taraqqiy   etgan   davlatlar   qatoridan   o`rin   egallashi   kerak.   Bu
jarayonda erkin iqtisodiy zonalarning o`rni ham muhim hisoblanadi.
3.3§ Klaster tizimining sanoatning turli sohalari rivojlanishidagi o`rni va
ahamiyati
Yurtimiz   qulay   geografik   mintaqada   va   iqlimning   mutanosibligi   sabali
hududda agrar soha azaldan yetakchilardan hisoblanadi. So`ngi yillarda qishloq
xo`jaligiga   e`tibor   yuqorilagani   sir   emas.   Shu   o`rinda   ushbu   sohada   ham
zamonga   monand   o`zgarishlar   amalga   oshirilmoqda.   Qishloq   xo`jaligida
yetishtirilayotgan   mahsulotlarni   va   hududlarni   integratsiyalashtirish   uchun
klaster   tizimi   joriy   etila   boshlandi.   Ya`ni   xom   ashyoni   tayyor   mahsulotga
26
  Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 14.03.2021-y., 09/21/133/0204-son aylangunicha   hududda   jarayon   davom   etadi.   Klaster-qishloq   xo‘jaligi   ekin
turlarini   yetishtirish   jarayonidan   boshlab     uni   tayyor   mahsulotga   aylangunicha
bo`lgan   bosqichlarni   birlashtiradi.   Ushbu   yo`nalish   mahsulotlar   sifatini
oshishiga, mahsulotlarni turi va soni bo‘yicha samaradorlikni ko‘tarilishiga olib
keladi. Jami bir mahsulotlar sohasida yagona sanoatlashgan tizimni tashkil qilib
turadi.   Jumladan,   avvallari   paxta   mahsulotlari   ``O‘zpaxtasanoat``   korxonasi
orqali   to‘qimachilik   fabrikalariga   yetkazib   turilgan   bo‘lsa,   klaster   tizimida
bo`lsa,   mahsulot   to‘g‘ridan-to‘g‘ri   to‘qimachilik   korxonalarining   o`ziga   kelib
tushadi. Chunonchi, paxta ekin maydonlari va to‘qimachilik fabrikalari o‘rtasida
uzviylik va bog`liqlik vujudga keladi.
Klasterlashtirilgan   tarmoqlar   o‘ziga   ko‘p   sonli   vazifalarni   olgan   holda
davlat   iqtisodini   va   xo`jaligini   barqarorlashtirib   boradi.   Yuqori   ko`rsatkichli
sifatlarni   vujudga   keltiradi.   Sababi   klaster   tizimida   mahsulot   yetishtiruvchi   va
uni   qayta   ishlovchilar   manfaatlarining   mutanosibligi   ta’minlanadi.   Klaster
vakillari   qishloq   xo`jaligiga   sanoatni   olib   kirishi   natija   sohalarda   to`planib
qolgan   muammolar   o‘z   javobini   topadi.   Qishloqlarda   aholining   ish   bilan
bandligini   ta’minlash,   yerdan   foydalanishda   samaradorlikni   oshirish,
olinayotgan daromadlarni oshirishga olib keladi.
Aynan   shu   sababli   ham   so`ngi   yillarda   mamlakatimizda   meva-sabzavot   va
uzumchilik,   vinochilik,   sabzavotchilik   sohalarida   yuqori   qo‘shilgan   qiymatli
mahsulotlar   ishlab   chiqarish,   tashqi   bozorga   chiqarish   hajmini   oshirish,
foydalanishdan   chiqqan   va   lalmikor   yerlarni   o‘zlashtirib   borish,   paxtadan,
g‘alladan   qisqartirilayotgan   maydonlarga   bozorbop   qishloq   xo‘jaligining
ekinlari   ekishni   ko‘paytirib   borish,   shuningdek,   bog‘lar,   tokzorlar   va
issiqxonalar   imkoniyatlaridan   unumli   foydalanish   ishlarini   yo‘lga   qo‘yish
maqsadida, qishloq xo‘jaligining barcha tarmoqlarida ishlab chiqarishning yangi
- klasterlar va kooperativlar metodlari amalga kiritilmoqda. Bugungi   kunda   Samarqand   viloyatida   44   ta   klasterlar   mavjud   bo‘lib,
ularga   151,9   ming gektar yer  maydoni biriktirib berildi. Jumladan,   10   ta paxta-
to‘qimachilik,   15   ta   g‘allachilik,   13   ta   meva-sabzavotchilik,   5   ta
kartoshkachilik,   1   ta   dorivor   o‘simlik   yetishtiruvchi   klasterlar   tashkil   etilgan.
Mazkur   klasterlar   ixtiyorida   566   taga   yaqin   zamonaviy   qishloq   xo‘jaligi
texnikalarini   mavjudligi   hamda   2,5   ming   gektar   bog‘   va   4,7   ming   gektarga
yaqin   tokzorlarning   ular   tomonidan   tashkil   etilganligi   ham   sohada
yuritilayotgan to‘g‘ri islohotlardan dalolatdir. Bu borada Davlatimiz rahbarining
2019   yil   23   oktyabrdagi   farmoni   bilan   O‘zbekiston   Respublikasi   Qishloq
xo‘jaligini   rivojlantirishning   2020-2030   yillarga   mo‘ljallangan   strategiyasi
qabul   qilinib,   yuqori   qo‘shilgan   qiymatli   mahsulotlar   ishlab   chiqarish
maqsadida   meva-sabzavot   klasterlari   tashkil   etilmoqda.   Shuningdek,   qishloq
xo‘jaligi   mahsulotlari   yetishtiruvchilar   uchun   klaster   va   kooperativlarga
birikkan   holda,   yetishtirilgan   xomashyoni   qayta   ishlash   natijasida   tayyor
mahsulot   ko‘rinishida   dunyo   bozorlari   iste’molchilariga   yetkazib   berish
imkonini bermoqda. Buni keyingi yillarda paxtachilik tarmog‘ida tashkil etilgan
klasterlar   faoliyatida   yaqqol   ko‘rishimiz   mumkin.   Masalan,   2020   yilda
viloyatda   75,6   ming   gektar   maydonda   215,5   ming   tonna   paxta   yetishtirish
belgilangan   bo‘lib,   amalda   223,3   ming   tonna   yoki   rejaga   nisbatan   7,8
ming   tonna   ko‘p   paxta   xom   ashyosi   yetishtirildi.   Bu   -   har   gektar   yer
maydonidan   olingan   o‘rtacha   hosildorlik   29,5   sentnerni   tashkil   etganidan
dalolat. Agar bu boradagi  muxtasar  tahlilga nazar tashlaydigan bo‘lsak, yuzlab
fermer   xo‘jaliklari   klaster   usuliga   o‘tilmasidan   oldin   paxtachilikda   gektaridan
22-24   sentnerdan   hosil   olgan   bo‘lsa,   ekin   maydonlari   klaster   ixtiyoriga
berilgach,   birinchi   mavsum   -   2019   yilda   gektaridan   32-35   sentner dan   paxta
yetishtirildi.   2020 yil   esa bu xo‘jaliklarda hosildorlik   40 sentnergacha   yetdi. Eng
muhimi,   bu   xomashyoning   aksariyat   qismi   paxta-to‘qimachilik   klasterlarida
qayta   ishlanyapti.   Chunki   bu   klasterlarda   82,7   ming   tonna   tola,   56,0   ming
tonna   toladan   ip   kalava,   37,0   ming   tonna   ip   kalavadan   mato,   37,2   ming   tonna matoni   bo‘yash   va   31,0   ming   tonna   tayyor   tikuv-tritotaj   mahsulotlari   ishlab
chiqarish   quvvatlari   mavjud.   Shu   imkoniyatlardan   kelib   chiqib,   2021   yilda
paxta-to‘qimachilik   klasterlari   tomonidan   75,4   ming   tonna   paxta   xomashyosini
qayta   ishlash,   46,7   ming   tonna   ip-yigiruv,   34,5   ming   tonna   mato,   20,4
ming   tonna   bo‘yash,   3,0   ming   bosh   chorva   mollarini   parvarishlash,   71,5
ming   tonna   chigitni   qayta   ishlash   loyihalari   (jami   26   ta   loyiha)   ni   amalga
oshirish uchun   866,1   milliard   so‘m mablag‘ jalb qilinadi va   4,2 mingta   yangi ish
o‘rinlari   yaratiladi   va   tayyor   mahsulotlar   ishlab   chiqarish   hajmi
qariyb   3   barobarga   o‘sishi   ta’minlanadi.   G‘allachilik,   meva-sabzavotchilik,
sabzavot, polizchilik, kartoshkachilik va boshqa klaster korxonalarida ham  ana
shunday   loyihalar   amalga   oshiriladi,   minglab   yangi   ish   o‘rinlari   yaratiladi.
Shuningdek,   2020   yilda   viloyatimizdan   jami   27,0   ming   tonna   yoki
qiymati   28,2   million   AQSh   dollariga   teng   bo‘lgan   35   turdan   ortiq   meva-
sabzavot   mahsulotlari   dunyoning   15   mamlakatiga   eksport   qilindi.   Bunda   ham
meva-sabzavotchilik   hamda   tomorqa   xizmati   klasterlarining   o‘rni   beqiyos.
Buning   uchun   qo‘shimcha   imkoniyatlarni   ishga   solish   zarurati   tug‘ilmoqda.
Jumladan,   «Mahsulot   yetishtirish   –   xarid   qilish   –   saqlash   -   qayta   ishlash   va
eksport» zanjirini tashkil etadigan klaster va kooperatsiyalari tizimini keng joriy
qilish   (bu   orqali   mamlakatimizda   mahsulotlarni   yig‘ishtirish   va   saqlashdagi
yo‘qotishlarni   bartaraf   etiladi);   seleksiya   borasida   ilmiy   tadqiqotlar   yetarlicha
yo‘lga qo‘yilmagani bois urug‘ va ko‘chatlarni sezilarli qismini import qilishga
majbur   bo‘linmoqda.   Bu   borada   eskirgan   tizimdan   butunlay   voz   kechib,
mutlaqo   yangi   uzluksiz   zanjir,   ya’ni   mazkur   yo‘nalishda   ham   klaster   va
kooperatsiya   tizimini   tashkil   etish;   yirik   eksportyor   klaster   va   kooperativlar
sonini   oshirish,   qishloq   xo‘jaligida   qo‘shilgan   qiymat   zanjirini   yaratish   va
daromadni   ko‘paytirish,   mahsulot   ishlab   chiqaruvchilarni   aniq   bozori,   aniq
moliyaviy   manbasi   bilan   ishlaydigan   tadbirkor   (klaster)ga   biriktirish;   tashkil
etilayotgan   yo‘nalishlardagi   klaster   va   kooperatsiya   rahbarlarini   xorijlik
hamkasblari   bilan   tajriba   almashishlarini   yo‘lga   qo‘yish   va   asosiysi,   xalqaro bozorni   o‘rganish   va   talab   yuqori   bo‘lgan   qishloq   xo‘jaligi   mahsulotlari
yetishtirishga   alohida   e’tibor   qaratishlari   lozim   bo‘ladi.   Sirasini   aytganda,
Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari Samarqand viloyati kengashi
viloyatimizda   klaster   tizimini   keng   joriy   etilishi,   tadbirkorlar,   fermerlar   va
dehqon xo‘jaliklari hamda tomorqa yer egalariga ko‘makchi bo‘lish orqali agrar
sohani yanada rivojlantirish va diversifikatsiya qilishga, eksportbop mahsulotlar
yetishtirish,   ekinlar   hosildorligini   oshirish   va   haqiqiy   mulkdorlar   sinfini
shakllantirishda   ularga   ko‘makchi   bo‘ladi. 27
  2021-yilda   Samarqand   viloyatida
13   ta   meva-sabzavot   klasteri   faoliyat   yuritgan   bo`lsa,   2022-yilda   ular   soni   32
taga   oshirildi.   Jumladan   viloyatda   faoliyat   yuritayotgan   klaster   tizimlariga
quyidagilarni   misol   keltirsak   bo`ladi :   Bulung‘ur   tumani dagi   Xijnyak   Sergey
rahbarligidagi  1523 gektarlik yer maydoni, shundan klasterda 1314 gektar, 86 ta
fermer   xo‘jaligida   209   gektar ;   Jonboy   tumanidagi   Muratov   Baxtiyor
rahbarligidagi   1150 gektar yer  maydoni, shundan  klasterda 86,5 gektar, 158 ta
fermer   xo‘jaligida   1063,5   gektar;   Oqdaryo   tumanidagi   Do‘stbekov   Ziyadulla
Uroqovich   rahbarligidagi   482   gektar   yer   maydoni,   shundan   klasterda   182
gektar,  165   ta  fermer   xo‘jaligida   300  gektar;   Samarqand   tumanidagi   Qo`ziyev
Nosir   rahbarligidagi   3496   gektar   yer   maydoni,   shundan   411   ta   fermer
xo‘jaligida   3496   gektar;   Samarqand   tumanidagi   O‘roqov   Xaydar
Muxammadiyevich   rahbarligidagi   746   gektar   yer   maydoni,   shundan   klasterda
120   gektar,   96   ta   fermer   xo‘jaligida   626   gektar;   Tayloq   tumanidagi   Kazimov
Botir   Xaydarovich   rahbarligidagi     906   gektar   yer   maydoni,   shundan   klasterda
278   gektar,   137   ta   fermer   xo‘jaligida   628   gektar;   Tayloq   tumani dagi   Aminov
Raxmatillo   Ikmatovich   rahbarligidagi   1875   gektar,   shundan   469   ta   fermer
27
  Shomirza Safarov.  `` Klaster: mahsulot yetishtiruvchi va uni qayta ishlovchilar manfaatlarining 
mushtarakligi ta’minlanadi. `` Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari Samarqand 
viloyati kengashi   raisi o‘rinbosari. 10.02.2021. xo‘jaligida   1875   gektar;   Tayloq   tumanidagi   Qo‘ziyev   Ashraf   Nosirovich
rahbarligidagi   1137   gektar,   shundan   175   ta   fermer   xo‘jaligida   1136,9   gektar;
Urgut   Tumanidagi   Qo‘ziyev   Ashraf   Nosirovich   rahbarligidagi   1953   gektar,
shundan   klasterda   30,7   gektar,   130   ta   fermer   xo‘jaligida   1922   gektar;   Urgut
tumanidagi   Maxqulov   Soli   Egamberdiyevich   rahbarligidagi   2440   gektar   yer
maydoni,   shundan   klasterda   40   gektar,   192   ta   fermer   xo‘jaligida   2400   gektar;
Urgut   tumanidagi   Esanov   Zafar   rahbarligidagi   4037   gektar   yer   maydoni,
shundan   klasterda   62   gektar,   230   ta   fermer   xo‘jaligida   3974,6
gektar;   Kattaqo‘rg‘on   tumanidagi   Saparov   Nodirbek   Mamadaliyevich
rahbarligidagi 256 gektar yer maydoni.
O‘zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasining   2019   yil   24
sentyabrdagi   “Boshoqli   don   yetishtirishda   klaster   tizimini   bosqichma-bosqich
joriy   etish   orqali   yuqori   hosildorlikni   ta’minlashga   oid   qo‘shimcha   chora-
tadbirlar   to‘g‘risida”gi   qarori 28
  ning   ijrosini   joylarda   ta’minlash   maqsadida
Samarqand   tumanida   2   ta   g‘allachilik   klasterlari   ajratib   olindi   va   ularning
faoliyati   yo‘lga   qo‘yildi.   2019-yilda   Samarqand   tumanida   g‘allachilik
ixtisoslashgan   klasterlarni   tashkil   etish   masalasi   bo‘yicha   yaratilgan   takliflar
yuzasidan, tumandagi g‘alla dalalari klaster tashkilotlari tomonidan to‘liqligicha
qamrab   olingan   edi.   Ushbu   g‘allachilik   klasterini   ko`rsatilgan   yo`nalishda
tashkil   etish   ishtiyoqini   bildirgan   tashabbuskorlar   yetishtiriladigan   g‘alla
maydonlariga mineral o‘g‘itlar va yoqilg‘i moylash materiallarini o‘z hisobidan
jamg‘arishni   hamda   kelgusida   innovatsion   texnologiyalarni   amalga   oshirib,
yangi   zamonaviy   texnologiyalar   olib   kelishni   va   investision   loyihalarni   joriy
etishi   e`tirof   etilgan.
Samarqand   tumanida   2022-yilda   yetishtiriladigan   hosili   uchun   mo`ljallangan
2035 gektar g‘alla ekin maydonlari mavjudir. G‘allachilik klasteri ni  tashkil etish
uchun     2022-yilda   2   ta   tashabbuskor   tanlab   olingan.   Xususan   1121.0   gektar
28
  O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 24 sentyabrdagi “Boshoqli don
yetishtirishda klaster tizimini bosqichma-bosqich joriy etish orqali yuqori hosildorlikni 
ta’minlashga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori . maydonni   "Samarqand   don   tayyorlash   klasteri"   MCHJga   va   914.0   gektar
maydonni   "Sardor   kimyo   savdo   lux"   MCHJga   ajratilishini   maqsadga   muvofiq
deb   topildi.   Sababi,   hukumatimiz   tomonidan   kafolatlangan   imkoniyat   va
imtiyozlardan   samarali   foydalangan   holda   mamlakatimizda   oziq-ovqat
xavfsizligini   ta’minlash   bo`yicha   dastur   doirasida   "Samarqand   don   tayyorlash
klasteri"   MCHJ   yiliga   10   000   tonnaga   yaqin   un,   3000   tonna   miqdorida   ozuqa
yem va 400 tonna miqdorida non va non mahsulotlari ishlab chiqarish quvvatiga
hamda "Sardor kimyo savdo lux" MCHJ yiliga 5000     tonna miqdorida un, 100
ming tonna miqdorida chorva uchun mo`ljallangan omuxta yem ishlab chiqarish
korxonasiga ega bo‘ladi. Mazkur loyihalarni joriy etilishi natijasida "Samarqand
don   tayyorlash   klasteri"   MCHJ   tomonidan   12.1   mlrd.so‘m   miqdorida   bank
krediti,   2,5   mlrd.so‘m   miqdorida   o‘z   mablag‘i,   jami   14.6   mlrd.so‘m   pul
summasi   va   "Sardor   kimyo   savdo   lux"   MCHJ   tomonidan   3,3   mlrd.so‘m
miqdorida   bank   krediti,   700   mln   so‘m   miqdorida   o‘z   mablag‘i,   jami   4,0
mlrd.so‘m   miqdordagi   yangilangan   texnikalar   keltirilishi   belgilab   olindi.
Natijada Samarqand tumanida yangi 110 nafar yangi ish o‘rinlari yaratildi.
Samarqand   viloyatida   qishloq   xo`jalik   mahsulotlarini   yetishtirishni   o`z
oldiga   asosiy   vazifa   qilib   olgan   Samarqand   viloyati   qishloq   xo`jalik
boshqarmasi   faoliyat   yuritib   kelmoqda.   Boshqarma   o`z   oldiga   quyidagilarni
asosiy vazifa qilib olgan :
– qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat xavfsizligi sohasida, birinchi navbatda, qishloq
xo‘jaligini   raqamlashtirish   va   bu   sohaga   zamonaviy   axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini  joriy etish, qishloq xo‘jaligi  sub’ektlari  bilan munosabatlarda
bozor   tamoyillarini   joriy   etishni   nazarda   tutuvchi   yagona   davlat   siyosatini
amalga   oshirish;   Samarqand   viloyatida   sanoat,   ilg‘or   tajriba   va   ilm-fan
yutuqlarini,   zamonaviy   resurs   tejovchi   va   intensiv   qishloq   xo‘jaligi
texnologiyalarini joriy etish; - qishloq xo'jaligi va oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish, saqlash,  qayta
ishlash   va   sotishda   zamonaviy   kooperatsiya   aloqalarini   kengaytirish   orqali
qishloq xo'jaligi va oziq-ovqat mahsulotlarining qo'shilish zanjirlarini yaratishni
rag'batlantirish;
–   agrobiznesning   klaster   modelini   keng   joriy   etish   bo‘yicha   chora-tadbirlarni
amalga   oshirish,   klasterlash   jarayonining   tashkiliy-huquqiy   va   iqtisodiy
asoslarini   takomillashtirish,   qishloq   xo‘jaligi   tarmoqlarida   klasterlarni   yaratish
va   rivojlantirish   bo‘yicha   investisiya   loyihalarini   amalga   oshirishga
ko‘maklashish;
-   qishloq   xo‘jaligini   davlat   tomonidan   qo‘llab-quvvatlash   chora-tadbirlarini
muvofiqlashtirish,   agrotexnik   tadbirlarni   o‘z   vaqtida   moliyalashtirish,   qishloq
xo‘jaligi   ishlab   chiqaruvchilarining   moliyaviy   barqarorligini   ta’minlash,   past
hosildor   yerlarning   unumdorligini   oshirish,   oziq-ovqat   xavfsizligini   ta’minlash
va qishloq xo‘jaligi mahsulotlari eksportini oshirishga ko‘maklashish;
- zamonaviy moliyaviy xizmatlarning to‘liq kompleksini rivojlantirish va yuqori
sifatli qishloq xo‘jaligi texnikasi mavjudligini oshirish orqali qishloq xo‘jaligini
mexanizatsiyalash   va   qishloq   xo‘jaligi   mahsulotlarini   chuqur   qayta   ishlashni
rag‘batlantirish;
–   qishloq   xo‘jaligi   ekinlari   urug‘ini   tayyorlash,   foydalanish   va   eksport
qilishning   zamonaviy   tizimini   shakllantirish,   mahalliy   va   xorijiy   naslchilik
navlarining,   shu   jumladan   biotexnologik   navlarning   birlamchi   urug‘chiligini
tashkil etish va rivojlantirish;
–   o‘simliklarni   muhofaza   qilish,   zararkunandalar   va   begona   o‘tlarga   qarshi
kurashish bo‘yicha tizimli chora-tadbirlar, agrokimyoviy xizmatlar va tuproqni
muhofaza qilish sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish;
-   qishloq   xo‘jaligi   tarmoqlarining   yuqori   malakali   ixtisoslashtirilgan
mutaxassislarga bo‘lgan joriy va istiqboldagi ehtiyojlarini hisobga olgan holda,
ta’lim, fan va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining uzviy integratsiyalashuvini
tizimli   asosda   ta’minlash,  kadrlarni  tayyorlash,  qayta  tayyorlash  va  malakasini oshirish . 29
  Shuningdek sohani rivojlantirish Oliy ta`lim muassasalari  tomonidan
kadrlar tayyorlash ishlari ham olib borilmoqda.
29
  WWW.AGRO.UZ

O`ZBEKISTON TARAQQIYOTINING YANGI BOSQICHIDA RESPUBLIKA SANOATINING RIVOJLANISH TARIXI (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA) Kirish: ..................................................................................................... betlar 1 Bob O`zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichida sanoat sohasida islohotlarni chuqurlashtirish omillari...-bet 1 .1 §. M a m l a k a t d a s a n o a t s o h a s i d a a m a l g a o s h i r i l a y o t g a n i s l o h o t l a r n i n g n a t i j a l a r i v a b u j a r a y o n d a v u j u d g a k e l g a n m u a m m o l a r …………………………………………………………………………………… …betlar 1.2 §. Respublika sanoati sohasidagi islohotlarni chuqurlashtirish zarurati va uning huquqiy asoslarining yaratilishi ............................................... betlar 2 Bob Samarqand viloyatida rivojlanishning yangi bosqichida sanoat sohalarida amalga oshirilayotgan islohotlar jarayoni ............................... bet 2. 1 §. Avtomabilsozlik sanoatining rivojlanishi……………… betlar 2. 2 §Oziq-ovqat sanoati tarmoqlarining kengayib borishi…betlar III Bob Samarqand sanoati sohasida tarkibiy o`zgarishlar……………………bet 3.1§ Urgut erkin iqtisodiy zonasining tashkil topishi………………………… betlar 3.2§Erkin iqtisodiy zonaning kengaytirilishi va uning viloyat iqtisodiyoti nufuzining ortib borishi………………………………………………………………betlar 3.3§Klaster tizimining sanoatning turli sohalari rivojlanishidagi o`rni va ahamiyati…betlar Xulosa

7.Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati 8.Ilovalar Xulosa .................................................................................................... betlar

KIRISH Istiqlol sharofati bilan yurtmiz tarixini o`rganishga bo`lgan e`tibor ham bir qadar o`zgardi. O`tmishni borligicha yanada to`laqonli yoritish imkoniyati vujudga keldi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 - yil 27 iyuldagi “O’z FA tarix instituti faoliyatini takomillashtirish haqidagi” qarori qabul qilingach, tarixiy muammolar va ularning yechimlarini izlash jarayoni yuqorilab bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2018-yil 28 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisga Murojaatnomasida mamlakat iqtisodiyotini yanada rivojlantirish borasidagi aniq fikr va g‘oyalar belgilab berildi, o‘rtaga qo‘yilgan dolzarb muammolar, ularning mohiyati va ahamiyati atroflicha tahlil qilinishi kerakligini aytdi. Bunda, “O‘ zbekiston sanoati rivojlanishining asosiy maqsadi nafaqat ushbu iqtisodiyot sektorida o‘sish sur’atlarini oshirishga intilish, balki boy tabiiy resurslar salohiyatidan foydalanish orqali ustuvor tarmoqlar va ishlab chiqarishni rivojlantirish, uning zamonaviy tarkibini shakllantirish, tashqi va ichki bozorda mamlakat sanoati raqobatdoshligi va samaradorligini oshirish uchun chora-tadbirlar majmuasini shakllantirishdan iborat” deb ta’kidlab o‘tdi 1 . Samarqand viloyati ham besh yillik reja 2 dasturida hududni rivojlantirish ishlarini jadal davom ettirmoqda. Dasturga ko`ra Samarqand viloyatini 2022- 2026-yillarda hududlarni kompleks tarzda ijtiomiy-iqtisodiy rivojlanishiga erishish ko`zda tutilgan. 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2019 yil uchun mo‘ljallangan eng muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasi. //Xalq so‘zi, 29 dekabr 2018 yil. 2 O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori. 2022-2026-yillarda Samarqand viloyati hududlarini kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish va aholi turmush darajasini yanada yaxshilashga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida. Toshkent sh.,2022-yil 28- aprel,222-son

Sanoatning rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish jarayonida asosiy e’tibor tarkibiy o‘zgarishlarga qaratilgan bo‘lib, ular sanoat tarmoqlaridagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar va tarkibiy siljishlar bilan birgalikda bashorat qilinadi. Sanoatning tarmoq tarkibini 2030 yilga qadar takomillashtirish YaIMda sanoat ulushini rivojlangan davlatlarda YaIM tarkibidagi xarakterlarga xos bo‘lgani kabi 2017 yildagi 33,5 foizdan 2030 yilda 40 foiz 3 oshirish bilan asoslanadi. Bu maqsadga erishi uchun, shuni aytish kerakki, bugungi kunda mamlakatimizda bu boradagi ishlar boshlab yuborilgan. Ayni vaqtda bu ishlar har bir turdagi istiqbolli xomashyo va yarim fabrikat bo‘yicha chuqur qayta ishlashning 2020, 2025, 2030 yillarga mo‘ljallangan aniq dasturiga ega bo‘lish uchun mutlaqo yangi dasturiy kompleks yondashuvni talab etadi. Bundan tashqari, davlatimiz rahbariyati tomonidan tanlab olingan taraqqiyot strategiyasi raqobatdosh, eksportbop hamda import o‘rnini bosuvchi, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratilgan bo‘lib, u sanoatning barqaror va mutanosib ravishda o‘sishi hamda ishlab chiqarish quvvatlarini modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilash asosida uning yetakchi tarmoqlarini rivojlantirishni ko‘zda tutadi. Buni yurtimizda amalga oshirilayotgan ochiq iqtisodiyot, sog‘lom raqobat, ishbilarmonlik va investitsiya muhitini tubdan yaxshilash uchun zarur sharoitlarni yaratilayotganligi, iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy sektorni jadal rivojlantirish orqali yangi ish o‘rinlarini ko‘paytirishga alohida e’tiborni kuchayayotganligi, iqtisodiyotni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, mehnat unumdorligini oshirish orqali yuqori iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga erishish borasidagi olib borilayotgan islohotlardan, «yashirin» iqtisodiyotga qarshi kurashish, uning hajmini keskin qisqartirish borasidagi, valyutani erkinlashtirish siyosatini izchil davom ettirish, barqaror monetar siyosatni amalga oshirish, iqtisodiyotni rivojlantirishga doir strategik vazifalarni ro‘yobga chiqarishga qodir malakali kadrlarni tayyorlashga 3 O`sha yerda…

qaratilgan yo‘nalishlarning samarali amalga oshirilayotganligidan va mamlakat iqtisodiyotda tizimli o‘zgarishlar amalga oshirilib, iqtisodiyotini barqaror rivojlanishiga erishishda yalpi ichki mahsulot tarkibida sanoatning ulushi oshirishga qaratilayotganligidan ko‘rish mumkin. Ushbu magistrlik ishida yoritib beriladi. O`zbekistonning yangi taraqqiyoti davtida sanoat sohasi va uning rivojlanishi, erkin iqtisodiy zonalarning tashkil etilish jarayonlari Samarqand viloyati misolida yoritib beriladi. Mavzuning dolzarbligi: Sanoatni rivojlantirish zaruarati va bu sohaning huquqiy asoslari. Sanoatlashtirish jarayonida vujudga kelayotgan muammolar. Bugungi sanoatlashgan dunyoda ushbu sohaning naqadar dolzarbligi, shuningdek unga e`tiborning kuchayishi muhimdir. Global rivojlanish jarayonida munosib ishtirok etish har bir davlat va huquq uchun iqtisodiy nuqtayi nazardan muhimdir. Ushbu jarayonlarni atroflicha tahlil etish barcha soha vakillari xususan tarix fani doirasida ham ahamiyatli. Mavzuning maqsadi va vazifalari: Ushbu dissertatsiya ishining maqsadi O`zbekistonning yangi taraqqiyot davrida sanoat taraqqiyotini O`zbekiston tarixi fanining eng samarali va so’ngi usullari yordamida ochib berish. Ushbu sohani Samarqand viloyatimisolida atroflicha tahlil etish. Mavzuning tarixs h unosligi: O`zbekistonning eng yangi tarixi, amaldagi qonun hujjatlari, Oliy Majlisning sohaga oid qonun hujjatlari, prezident farmonlari, Harakatlar strategiyasi, viloyatda malga oshirilayotgan sohaga oid qonun hujjatlari. Tadqiqot ob’ekti: Tadqiqot ob’ektiga O`zbekistonning mustaqillik sohaga oid olib borilayotgan faoliyatlar va jarayonlarni atroflicha tahlil qilish va yoritib berish.