logo
  1. Главная страница
  2. Дипломные работы
  3. Общий
  4. O`ZBEKISTON TARAQQIYOTINING YANGI BOSQICHIDA RESPUBLIKA SANOATINING RIVOJLANISH TARIXI (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA)

O`ZBEKISTON TARAQQIYOTINING YANGI BOSQICHIDA RESPUBLIKA SANOATINING RIVOJLANISH TARIXI (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA)

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

86.984375 KB
Скачать
O`ZBEKISTON TARAQQIYOTINING YANGI BOSQICHIDA RESPUBLIKA SANOATINING RIVOJLANISH TARIXI (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA) Kirish: ..................................................................................................... betlar 1 Bob O`zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichida sanoat sohasida islohotlarni chuqurlashtirish omillari...-bet 1 .1 §. M a m l a k a t d a s a n o a t s o h a s i d a a m a l g a o s h i r i l a y o t g a n i s l o h o t l a r n i n g n a t i j a l a r i v a b u j a r a y o n d a v u j u d g a k e l g a n m u a m m o l a r …………………………………………………………………………………… …betlar 1.2 §. Respublika sanoati sohasidagi islohotlarni chuqurlashtirish zarurati va uning huquqiy asoslarining yaratilishi ............................................... betlar 2 Bob Samarqand viloyatida rivojlanishning yangi bosqichida sanoat sohalarida amalga oshirilayotgan islohotlar jarayoni ............................... bet 2. 1 §. Avtomabilsozlik sanoatining rivojlanishi……………… betlar 2. 2 §Oziq-ovqat sanoati tarmoqlarining kengayib borishi…betlar III Bob Samarqand sanoati sohasida tarkibiy o`zgarishlar……………………bet 3.1§ Urgut erkin iqtisodiy zonasining tashkil topishi………………………… betlar 3.2§Erkin iqtisodiy zonaning kengaytirilishi va uning viloyat iqtisodiyoti nufuzining ortib borishi………………………………………………………………betlar 3.3§Klaster tizimining sanoatning turli sohalari rivojlanishidagi o`rni va ahamiyati…betlar Xulosa 7.Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati 8.Ilovalar Xulosa .................................................................................................... betlar KIRISH Istiqlol sharofati bilan yurtmiz tarixini o`rganishga bo`lgan e`tibor ham bir qadar o`zgardi. O`tmishni borligicha yanada to`laqonli yoritish imkoniyati vujudga keldi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 - yil 27 iyuldagi “O’z FA tarix instituti faoliyatini takomillashtirish haqidagi” qarori qabul qilingach, tarixiy muammolar va ularning yechimlarini izlash jarayoni yuqorilab bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2018-yil 28 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisga Murojaatnomasida mamlakat iqtisodiyotini yanada rivojlantirish borasidagi aniq fikr va g‘oyalar belgilab berildi, o‘rtaga qo‘yilgan dolzarb muammolar, ularning mohiyati va ahamiyati atroflicha tahlil qilinishi kerakligini aytdi. Bunda, “O‘ zbekiston sanoati rivojlanishining asosiy maqsadi nafaqat ushbu iqtisodiyot sektorida o‘sish sur’atlarini oshirishga intilish, balki boy tabiiy resurslar salohiyatidan foydalanish orqali ustuvor tarmoqlar va ishlab chiqarishni rivojlantirish, uning zamonaviy tarkibini shakllantirish, tashqi va ichki bozorda mamlakat sanoati raqobatdoshligi va samaradorligini oshirish uchun chora-tadbirlar majmuasini shakllantirishdan iborat” deb ta’kidlab o‘tdi 1 . Samarqand viloyati ham besh yillik reja 2 dasturida hududni rivojlantirish ishlarini jadal davom ettirmoqda. Dasturga ko`ra Samarqand viloyatini 2022- 2026-yillarda hududlarni kompleks tarzda ijtiomiy-iqtisodiy rivojlanishiga erishish ko`zda tutilgan. 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2019 yil uchun mo‘ljallangan eng muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasi. //Xalq so‘zi, 29 dekabr 2018 yil. 2 O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori. 2022-2026-yillarda Samarqand viloyati hududlarini kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish va aholi turmush darajasini yanada yaxshilashga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida. Toshkent sh.,2022-yil 28- aprel,222-son Sanoatning rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish jarayonida asosiy e’tibor tarkibiy o‘zgarishlarga qaratilgan bo‘lib, ular sanoat tarmoqlaridagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar va tarkibiy siljishlar bilan birgalikda bashorat qilinadi. Sanoatning tarmoq tarkibini 2030 yilga qadar takomillashtirish YaIMda sanoat ulushini rivojlangan davlatlarda YaIM tarkibidagi xarakterlarga xos bo‘lgani kabi 2017 yildagi 33,5 foizdan 2030 yilda 40 foiz 3 oshirish bilan asoslanadi. Bu maqsadga erishi uchun, shuni aytish kerakki, bugungi kunda mamlakatimizda bu boradagi ishlar boshlab yuborilgan. Ayni vaqtda bu ishlar har bir turdagi istiqbolli xomashyo va yarim fabrikat bo‘yicha chuqur qayta ishlashning 2020, 2025, 2030 yillarga mo‘ljallangan aniq dasturiga ega bo‘lish uchun mutlaqo yangi dasturiy kompleks yondashuvni talab etadi. Bundan tashqari, davlatimiz rahbariyati tomonidan tanlab olingan taraqqiyot strategiyasi raqobatdosh, eksportbop hamda import o‘rnini bosuvchi, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratilgan bo‘lib, u sanoatning barqaror va mutanosib ravishda o‘sishi hamda ishlab chiqarish quvvatlarini modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilash asosida uning yetakchi tarmoqlarini rivojlantirishni ko‘zda tutadi. Buni yurtimizda amalga oshirilayotgan ochiq iqtisodiyot, sog‘lom raqobat, ishbilarmonlik va investitsiya muhitini tubdan yaxshilash uchun zarur sharoitlarni yaratilayotganligi, iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy sektorni jadal rivojlantirish orqali yangi ish o‘rinlarini ko‘paytirishga alohida e’tiborni kuchayayotganligi, iqtisodiyotni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, mehnat unumdorligini oshirish orqali yuqori iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga erishish borasidagi olib borilayotgan islohotlardan, «yashirin» iqtisodiyotga qarshi kurashish, uning hajmini keskin qisqartirish borasidagi, valyutani erkinlashtirish siyosatini izchil davom ettirish, barqaror monetar siyosatni amalga oshirish, iqtisodiyotni rivojlantirishga doir strategik vazifalarni ro‘yobga chiqarishga qodir malakali kadrlarni tayyorlashga 3 O`sha yerda… qaratilgan yo‘nalishlarning samarali amalga oshirilayotganligidan va mamlakat iqtisodiyotda tizimli o‘zgarishlar amalga oshirilib, iqtisodiyotini barqaror rivojlanishiga erishishda yalpi ichki mahsulot tarkibida sanoatning ulushi oshirishga qaratilayotganligidan ko‘rish mumkin. Ushbu magistrlik ishida yoritib beriladi. O`zbekistonning yangi taraqqiyoti davtida sanoat sohasi va uning rivojlanishi, erkin iqtisodiy zonalarning tashkil etilish jarayonlari Samarqand viloyati misolida yoritib beriladi. Mavzuning dolzarbligi: Sanoatni rivojlantirish zaruarati va bu sohaning huquqiy asoslari. Sanoatlashtirish jarayonida vujudga kelayotgan muammolar. Bugungi sanoatlashgan dunyoda ushbu sohaning naqadar dolzarbligi, shuningdek unga e`tiborning kuchayishi muhimdir. Global rivojlanish jarayonida munosib ishtirok etish har bir davlat va huquq uchun iqtisodiy nuqtayi nazardan muhimdir. Ushbu jarayonlarni atroflicha tahlil etish barcha soha vakillari xususan tarix fani doirasida ham ahamiyatli. Mavzuning maqsadi va vazifalari: Ushbu dissertatsiya ishining maqsadi O`zbekistonning yangi taraqqiyot davrida sanoat taraqqiyotini O`zbekiston tarixi fanining eng samarali va so’ngi usullari yordamida ochib berish. Ushbu sohani Samarqand viloyatimisolida atroflicha tahlil etish. Mavzuning tarixs h unosligi: O`zbekistonning eng yangi tarixi, amaldagi qonun hujjatlari, Oliy Majlisning sohaga oid qonun hujjatlari, prezident farmonlari, Harakatlar strategiyasi, viloyatda malga oshirilayotgan sohaga oid qonun hujjatlari. Tadqiqot ob’ekti: Tadqiqot ob’ektiga O`zbekistonning mustaqillik sohaga oid olib borilayotgan faoliyatlar va jarayonlarni atroflicha tahlil qilish va yoritib berish. Mavzuning nazariy va amaliy ahamiyati: Ishning nazariy ahamiyati shundan iboratki hozirgi kunda Samarqand viloyatida sanoatning turlari, ularning faoliyati, yangi sanoat markazlarining tashkil etilishi borasidagi amaliy qadamlarni tahlil qilish. Sanoat tarmoqlarining ish jarayonlarida va ularning faoliyatida vujudga keladigan muammolar va ularning yechimlarini qidirish. Amaliy ahamiyati shundaki qo’lga kiritilgan yutuqlardan oliy o’quv yurtlarida ijtimoiy va iqtisodiy fanlarni o’qitishda xususan, yurtimiz oliy o’quv yurtlarining tarix fakultetlari O`zbekiston tarixi yo’nalishlarida faoliyat yuritayotgan professor-o’qituvchilar o’z ma’ruzalarida, uslubiy qo’llanmalar tayyorlashda, magistr va talabalar esa O`zbekistonning bugungi yangi taraqqiyot yo`nalishlari tarixini o’rganayotganda ushbu tadqiqot natijalaridan foydalanishlari mumkin. Mavzuning ishlab chiqarishga bog’liqligi: Dissertatsiya tadqiqoti natijasini respublikamizdagi maktablarda tarixchi o’qituvchilarining o’quv- metodik faoliyatiga joriy etish, tarix muzeylari, sayyohlik tashkilotlari faoliyatiga tadbiq etish tavsiya etiladi. Dissertatsiyaning tuzilishi: Tadqiqot kirish, uch bob, yetti paragraf, xulosa va adabiyotlar ro’yxatidan iborat. O`zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichida respublika sanoatining rivojlanish tarixi (Samarqand viloyati misolida) va boshqalarni kiritishimiz mumkin. Mavzuning o`rganilish jarayoni asosan huquqiy hujjatlar asosida olib boriladi. Sohaga oid qonun hujjatlari, farmon, qarorlarga : Oliy Majlis qarorlari, qonunlar, prezident qarorlari va farmonlari, milliy dasturlar kiradi. KIRISH Insoniyatning tarixiy taraqqiyoti va rivojlanish bosqichlariga e’tibor bersak, har bir davrning o‘z taraqqiyot omillari, ehtiyojlari, talablari va hayotiy tamoyillari bo‘ladi. Tabiiyki, bularning barchasini shakllantirish va rivojlantirishga, ularga alohida ma’no-mazmun bag‘ishlashga, bu davrda davlat, jamiyat hayoti, ijtimoiysiyosiy institutlar faoliyatining aniq yo‘nalishlarini belgilab beradigan ulkan tarixiy voqealarning guvohi bo‘ladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning bevosita tashabbusi va rahbarligida qabul qilingan hamda izchil amalga oshirilayotgan O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi mamlakatimiz hayotida taraqqiyotning yangi bosqichini boshlab berdi. Bu jarayonning amaliy natijalari, belgi va xususiyatlari bugungi kunda hayotimizning barcha jabhalarida, eng muhimi, xalqimizning ongu tafakkuri, intilish va harakatlarida yaqqol ko‘zga tashlanmoqda. Shu ma’noda, Harakatlar strategiyasi O‘zbekistonni tez sur’atlar bilan o‘zgarayotgan zamon talablari asosida jadal rivojlantirishning ilmiy-nazariy, amaliy-konstruktiv asoslarini belgilab beradigan, taraqqiyotning yangi davri uchun mo‘ljallangan muhim dasturilamaldir, desak, ayni haqiqat bo‘ladi. Bu keng ko‘lamli, noyob hujjat davlatimizning barcha sohalarida yangicha yondashuv va mezonlarni joriy etish, aholining barcha qatlamlari o‘rtasida tashabbuskorlik, tadbirkorlik, el-u yurtimiz taqdiri va kelajagi uchun mas’uliyat va daxldorlik tuyg‘usini oshirish, aniq tizim asosidagi samarali faoliyat tartibini joriy etishda tobora hal qiluvchi ahamiyat kasb etib borayotganini hozirgi kunda yurtimizda va xorijdagi nufuzli ekspert va tahlilchilar, jahon siyosat maydonida katta o‘rin tutadigan atoqli davlat va siyosat arboblari keng e’tirof etishmoqda. Hozirgi vaqtda davlat va jamiyat boshqaruvining barcha bosqichlarida tanqidiy tahlil, qat’iy tartibintizom qabul qilinayotgan har bir qonun, farmon va qaror, joriy etilayotgan yangilikka ongli munosabat birinchi o‘ringa chiqib, ishchanlik muhiti keng qaror topib borayotganiga barchamiz guvoh bo‘lmoqdamiz. Har bir sohada davlat tomonidan belgilab berilgan aniq va samarali tizim va standartlar asosida ish tutish, masalan, iqtisodiyot sohasini oladigan bo‘lsak, nafaqat mahsulotlar sifatini, balki shu mahsulotlarni ishlab chiqaradigan odamlarda kasbiy rivojlanishning uzluksizligi, ularda o‘z shaxsiy mas’uliyatini doimo chuqur his etib yashashni ta’minlaydi, bu esa faoliyatda barqarorlik, izchillik va sifat omillariga rioya etishni zaruriyatga aylantiradi 4 . Harakatlar strategiyasi odamlarni ochiqlik, oshkoralik, shaffoflik muhitida yashash va ishlashga da’vat etmoqda. Har bir soha faoliyati ulkan ta’sir kuchiga ega bo‘lgan, fuqarolik jamiyatining ajralmas qismi bo‘lgan jamoatchilik nazorati ostida rivojlanishi zarurligini kun tartibiga qo‘ymoqda. Bunday muhitda insonning davlat, jamiyat va o‘z oldida mas’uliyatni to‘la his etib yashashi, so‘zi bilan ishi bir bo‘lishiga rioya etish fazilatlari asosiy mezon sifatida namoyon bo‘ladi. Harakatlar strategiyasi O‘zbekistonda huquqiy demokratik asosdagi xalq davlatini barpo etish yo‘lini har tomonlama asoslab beradigan hujjat hisoblanadi. Mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Mirziyoyev davlat rahbari sifatidagi dastlabki nutq va ma’ruzalaridayoq «Xalq davlat idoralariga emas, balki davlat idoralari xalqimizga xizmat qilishi kerak», «Xalq boy bo‘lsa, davlat ham boy va qudratli bo‘ladi» degan g‘oyalarni o‘rtaga tashladi. Bu g‘oyalar mamlakatimiz konstitutsiyasida belgilab qo‘yilgan «Xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbaidir» degan qoidaga har tomonlama mos bo‘lib, uning mantiqiy rivoji, amaliy natijasini ifoda etadi. Ya’ni, xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbai bo‘lsa, bu hokimiyatni amalga oshiradigan davlat idoralari avvalo kimga xizmat qilishi kerak? Albatta, birinchi navbatda xalqqa xizmat qilishi lozim. Shu nuqtayi nazardan qaraganda, davlatimiz rahbarining yuqorida zikr etilgan g‘oyalari ham mantiqiy jihatdan to‘liq konstitutsiyaviy mazmun va mohiyatga ega bo‘lib, ular O‘zbekistonda barpo etilayotgan davlat va jamiyat mazmunini yanada aniqlashtiradi. Ya’ni, biz barpo etayotgan huquqiy 4 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили»да амалга оширишга оид Давлат дастурини ўрганиш бўйича илмий- услубий рисола –Т.: Маънавият, 2017. –Б.5. 202 demokratik davlatning birinchi o‘rinda turadigan qadriyati adolat, huquq va qonunlarni belgilaydi. Xalqning erkin, tinch, ozod va farovon yashashi, shu g‘oyalarni himoya qilib, mustahkamlab, o‘zaro tenglik asosida oldinga intilishi – demokratiyadir. Bir so‘z bilan aytganda, bugungi kunda mamlakatimizda mazmunan yangi davlat, yangi jamiyat tarkib topayotgan ekan, unga mos yangi qadriyat va munosabatlar tizimi shakllanishi ham tabiiydir. Hozirgi vaqtda qabul qilinayotgan qonunlar, farmon va qarorlar ana shu ulkan o‘zgarishlarga yangi turtki va yo‘nalish bermoqda. Biz bugun ajdodlarimiz ming-ming yillardan beri orzu qilgan, ammo amalga oshira olmagan, adolat, tinchlik, obodlik, farovonlik kabi qadriyatlar mujassami bo‘lgan chinakam xalq davlatini barpo etishga kirishdik. O‘zbekistonda 2016- yil 4- dekabrda bo‘lib o‘tgan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti saylovidan keyin xalq davlatining mustahkam poydevorini qurish, demokratik imkoniyatlarni kengaytirish, qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatining mustaqil hokimiyat sifatida faoliyat olib borishi bo‘yicha asosiy talabdan kelib chiqadigan bosh tamoyil - xalqqa xizmat qilish va uning oldida hisob berish masalasi kun tartibiga qo‘yildi. Agar ana shu tamoyilga amal qilinmasa, har qanday hokimiyat faqat byurokratik tuzilmadan iborat bo‘lib qolishi haqli ravishda ta’kidlab kelinmoqda. Haqiqatan ham, xalqqa yaqinlashish, uning ichiga kirib, eng dolzarb muammolarini hal etish, elu yurt dardu, tashvishlari bilan yashash har qanday hokimiyatning borlig’ini bildiradi. Chunki u shu tariqa hokimiyatning birdan-bir manbai bo‘lgan xalq tomonidan e’tirof etiladi, qo‘llabquvvatlanadi. Bugungi kunda Prezidentimiz tomonidan «Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz» degan ezgu va hayotbaxsh shior asosida olib borilayotgan keng ko‘lamli islohotlar tufayli har bir kunimiz inson manfaatlarini ta’minlash, fuqarolar haq-huquqlarini kafolatli himoya etish, odamlarni rozi, baxtli, saodatli qilishga qaratilgan yangi, qudratli o‘zgarishlar ruhida kechmoqda. O‘zbekiston jamiyati sifat jihatidan mutlaqo yangi davrga qadam qo‘ymoqda 5 . 5 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Халқ билан мулоқот ва инсон манфаатлари йили»да амалга оширишга оид Давлат дастурини ўрганиш бўйича илмий- услубий рисола –Т.: Маънавият, 2017. –Б.5. I Bob O`zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichida sanoat sohasida islohotlarni chuqurlashtirish omillari 1.1 §. M a m l a k a t d a s a n o a t s o h a s i d a a m a l g a o s h i r i l a y o t g a n i s l o h o t l a r n i n g n a t i j a l a r i v a b u j a r a y o n d a v u j u d g a k e l g a n m u a m m o l a r XXI asrda O‘zbekiston jadal sur'atlar bilan taraqqiy etayotgan, ijtimoiy tomondan yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan mamlakatdir. Mamlakatimiz hukumati tomonidan ishlab chiqilgan taraqqiyot strategiyasi raqobatbardosh, eksport uchun qulay hamda import o‘rnini bosuvchi, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarishga yo`naltirilgan bo‘lib, u sanoatning bardavom va munosib yo`nalishlarda o‘sishi shu bilan birga ishlab chiqarish sohalari quvvatlarini texnik jihatdan modernizatsiyalashtirish, texnik va texnologik yangilash borasida sohaning yetakchi yo`nalishlarini rivojlantirib borishni ko‘zda tutadi. Mamlakatimizning istiqlol davrida yig`ilgan tajribasining isbotlashicha, har qanaqa mamlakat iqtisodiyotining negizlarini bo‘lgan sanoat integratsiya asosida hamda jahon hamjamiyati talab va ehtiyojlari darajasida ravnaq topishi zarurdir. O‘zbekistonning sovet tuzumi davridagi sust rivojlangan va deformatsiyalangan iqtisodiyotining oldida turgan murakkab hisoblangan vazifalarni oldindan ko‘ra olgan birinchi prezidentimiz Islom Karimov 1989-yildayoq shunday degan edi: “Bu o‘rinda asosiy vazifa - ishlab chiqarilayotgan va qazib olinayotgan xom ashyoni kompleks qayta ishlashda, aytish mumkinki, chiqindisiz qayta ishlashda, respublikaning o‘zida uni tayyor mahsulotga aylantirishdadir. Boshqacha aytganda, respublikada zamonaviy texnika va texnologiya bilan jihozlangan qudratli qayta ishlash sanoatini bunyod etish va shunday qilib, uzluksiz o‘sib borayotgan mehnat resurslarini ish bilan ta'minlash, respublika milliy daromadining yuqori sur'atlarda o‘sishiga erishish hamda mamlakatimizdagi har jihatdan uyg‘un rivojlangan respublikalar darajasiga yetib olishdir” 6 . Vaholangki, O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiiy yo`nalishi jahonning tezkor rivojlanish ko`rsatayotgan davlatlari iqtisodiyoti darajasiga ko‘tarishdek g`oyani oldiga qo‘ygan davlatimiz tomonidan mustaqillikning ilk yillaridayoq bosqichma-bosqich islohotlarni o‘tkazishning besh tamoyiliga asoslangan bo`lib, maqsadli yo‘naltirilgan erkin bozor iqtisodiyotiga o‘tishning o‘ziga xos modelini ishlab chiqqan edi. Ma'lumki, hali yosh mustaqil davlatning iqtisodiy rivojlanishi bo‘yicha tanlangan mazkur model bugun jahon hamjamiyati tomonidan yuqori e'tirof etildi hamda “o‘zbek modeli” deya nom oldi. Nazarda tutilgan islohotlarning tizimli amalga oshirilishi natijasida iqtisodiy jihatdan o‘sishning barqarorligi va mutanosibligi ta'minlab borildi. Keyingi yillar mobaynida O‘zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsulotlarining yillik o‘sib borishi darajasi 8 foizdan yuqorini tashkil qilib bormoqda. Xususan, istiqlol yillarida O‘zbekiston iqtisodiyoti deyarli 6 marta, aholining real daromadlari qariyb 9 baravar o‘sishi kuzatildi. Yalpi ichki mahsulotni aholi jon boshiga nisbatan hisoblaganda esa, u 6,9 ming AQSH dollarigacha ortdi hamda O‘zbekistonning o‘rtacha darajali daromadga ega mamlakatlar qatoriga kirishiga imkon berdi. O‘tish davrining murakkab sharoitida iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlari – neft- gaz, oltin qazib chiqarish, rangli metallurgiya, kimyo va neft-kimyo sanoatini rivojlantirishga alohida e'tibor qaratildi. Bu esa davlatimizning makroiqtisodiy barqarorligini yanada mustahkamlashga xizmat qildi. Mustaqillik davrida O‘zbekiston iqtisodiyotida amalga oshirilgan ijobiy o‘zgarishlar tufayli uning tuzilmasini sezilarli darajada diversifikatsiya qilishga erishildi. Avtomobilsozlik, shu jumladan, dvigatel hamda ehtiyot qismlar ishlab chiqarish, neft-gaz kimyosi, neft-gaz mashinasozligi, zamonaviy qishloq 6 I. A. Karimov. 1989-yilgi nutqidan . xo‘jaligi mashinasozligi, qurilish materiallari sanoati, temir yo‘l mashinasozligi, maishiy elektronika asboblari ishlab chiqarish, farmatsevtika va mikrobiologiya, oziq-ovqat, to‘qimachilik, charm-poyabzal sanoati hamda boshqa bir qator mutlaqo yangi tarmoqlarning yo‘lga qo‘yilishi bunga zamin yaratdi. Samarqand shahrida avtobus ishlab chiqaruvchi “Isuzu” (Yaponiya) va yuk avtomobillari ishlab chiqaruvchi “MAN” (Germaniya) zavodlari ishga tushirildi. Natijada O‘zbekiston sanoatining tarmoq tuzilmasida sezilarli sifat o‘zgarishlari ro‘y berdi. Buni quyidagi raqamlar ham tasdiqlaydi: iqtisodiy o‘sishning lokomotivi hisoblangan sanoatning ulushi 35 foizga yaqinni tashkil etadi, ayni paytda qishloq xo‘jaligining ulushi bosqichma-bosqich 18 foizgacha kamaydi, xizmatlar ulushi esa 33 foizdan 47 foizga ko‘tarildi. Bunday o‘zgarishlar jadal rivojlanuvchi iqtisodiyotlarga xosdir. O‘zbekistonning sanoati diversifikatsiya qilinishi natijasida uning eksport tuzilmasi ham o‘zgarib bormoqda. Agar o‘tgan asrning 90-yillari boshida mamlakatimiz eksporti, asosan, paxtadan iborat bo‘lgan va uning ulushi eksport umumiy hajmining 60 foizini tashkil qilgan bo‘lsa, hozirgi paytda chetga chiqarilayotgan mahsulotlarning deyarli 80 foizi qishloq xo‘jaligi texnikasi, zamonaviy qurilish materiallari, tayyor to‘qimachilik buyumlari hamda poyabzal, kabel-o‘tkazgichlar singari qayta ishlashga asoslangan tarmoqlarning mahsulotlaridir. Ta'kidlash joizki, O‘zbekistonning industrial taraqqiyotida sanoat ishlab chiqarishini mahalliylashtirish muhim o‘rin egallaydi. Dastlab mahalliylashtirish dasturi 2000 yiliyoq qabul qilingan edi. O‘shandan buyon dastur doirasida qiymati 5,5 milliard AQSH dollaridan ortiq bo‘lgan 2600 dan ziyod loyihalar amalga oshirildi. Mahalliylashtirilgan korxonalarda 5 ming turdan ortiq sanoat mahsulotini ishlab chiqarish o‘zlashtirildi, bu esa yiliga 7 milliard AQSH dollarilik mahsulot importining o‘rnini bosdi, deganidir. Faqat keyingi ikki yil ichida ishlab chiqarishni mahalliylashtirish hisobiga 97 guruh tovarlarni import qilish butunlay to‘xtatildi, shuningdek, 306 turdagi mahsulotni chetdan keltirish 2 baravardan ziyod kamaydi. Tarmoq ichidagi va tarmoqlararo sanoat kooperatsiyasini rivojlantirish ham har yili o‘tkaziladigan Xalqaro sanoat yarmarkasi hamda Kooperatsiya birjasi doirasida mamlakatimizda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni sotish bo‘yicha buyurtmalarni joylashtirishning shartnomaviy tizimini hamda undagi yengilliklar tartibini yaratishga olib keldi. Agar mustaqillikning dastlabki yillarida respublikamizda asosiy maqsadlar qisqa muddatli istiqbolga qaratilgan bo‘lsa, ayni vaqtda iqtisodiy o‘sishning yuqori sur'atlari, makroiqtisodiy barqarorlik va faol tuzilmaviy yangilanishlar tufayli ustuvor vazifalarni o‘rta hamda uzoq muddatlarga belgilab olish va amalga oshirish imkoniyati yuzaga keldi. Bugungi kunda uzoq muddatli istiqbolga mo‘ljallangan iqtisodiy siyosatning bosh maqsadi mavjud xom ashyo zaxiralarini qayta ishlashning davomli zanjirini shakllantirishda afzalliklarga ega bo‘lgan sanoat tarmoqlarini rivojlantirish, qo‘shimcha qiymatli mahsulotni ko‘paytirishga xizmat qiladigan yuqori texnologiyali qayta ishlovchi tarmoqlarni jadal taraqqiy ettirish uchun tejamkor hamda innovatsion omillarni kuchaytirish hisobiga raqobatdosh, barqaror, tuzilmaviy jihatdan mutanosib iqtisodiyotni yaratishdan iboratdir. Ana shu yo‘nalishda keyingi yillarda mamlakatimiz sanoatida elektrotexnika jihozlari, polietilen, polipropilen, mashinasozlik va boshqa sohalar uchun ehtiyot qismlar hamda butlovchi buyumlar, maishiy elektrotexnika jihozlari – kir yuvish mashinalari, gaz plitalari, konditsionerlar, changyutkichlar, yana bir qator yuqori texnologiyali mahsulot turlarini tayyorlash o‘zlashtirildi. Natijada bugungi kunga kelib, mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan sanoat mahsulotining 60 foizdan ziyodi mustaqillik yillarida butunlay yangidan tashkil qilingan tarmoqlar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda. Shu bilan birga, O‘zbekistonda iqtisodiyotni yanada isloh etish, tarkibiy o‘zgartirishlarni chuqurlashtirish hamda diversifikatsiyalash bo‘yicha 2020-yilgacha mo‘ljallangan kompleks strategik dastur qabul qilingan edi. U bir-biri bilan uzviy bog‘liq sakkizta kompleks dasturni birlashtirgan: xususiy mulkni ishonchli muhofaza etish, iqtisodiyotda uning ulushi va ahamiyatini oshirish, zamonaviy korporativ boshqaruv usullarini joriy qilish, ishlab chiqarishni modernizatsiyalash hamda diversifikatsiyalash, tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish, muhandislik-kommunikatsiya va yo‘l-transport infratuzilmasini rivojlantirish, iqtisodiyot tarmoqlari hamda ijtimoiy sohada energiya iste'moli hajmini kamaytirish va energiya tejaydigan texnologiyalarni joriy etishni ta'minlash. Shubhasiz, bunday faol sanoat hamda investitsiyaviy siyosat mamlakatimizning investitsiyaviy jozibadorligini oshirish va ishbilarmonlik muhitini takomillashtirish bo‘yicha doimiy ish olib borish orqali amalga oshiriladi. Jahon bankining “Biznes yuritish” hisobotiga ko‘ra, O‘zbekiston 2014- 2015-yillarda biznes yuritish uchun eng qulay sharoitlarni yaratgan islohotchi davlatlar o‘ntaligiga kiritildi. Jahon banki ekspertlarining e'tiroficha, O‘zbekistonda biznesni boshlash uchun sarflanadigan vaqt Yaponiyadagiga qaraganda 1,5 baravar, Germaniyadagiga nisbatan 1,6 baravar, Gretsiya va Isroildagiga qaraganda 2 baravar, Ispaniyadagiga nisbatan 2,2 baravar, Xitoydagiga qaraganda 4,8 baravar kamdir. Kichik biznesga soliq yukining darajasi esa bizning yurtimizda AQSH, Kanada, Germaniya, Avstriya, Fransiya, Italiya, Ispaniya, Gretsiya, Yaponiya, Xitoy, Hindiston, Belarus hamda boshqa davlatlardagiga nisbatan ancha past. O‘zbekistonda yaratilgan qulay ishbilarmonlik muhiti xorijiy tadbirkorlar va sarmoyalarni jalb etib kelmoqda. Bugungi kunda respublikamizda 90 dan ortiq mamlakatning xorijiy kapitali ishtirokidagi 4 mingdan ziyod korxona faoliyat yuritmoqda. Mamlakatimiz iqtisodiyotida har yili o‘zlashtirilayotgan kapital qo‘yilmalarning 20 foizini xorijiy investitsiyalar hamda kreditlar tashkil qiladi. Yirik xorijiy hamkorlarimiz sirasiga “Boing”, “Honeywell”, “Airbus”, “MAN”, “Klaas”, “Knauf”, “Lemken”, “Nestle”, “Teknip”, ABB, “Maksam”, “Isuzu”, “Itochu”, “Mitsubishi”, “General motors”, “Hitachi”, “Marubeni”, “Hyundai”, “Samsung”, “El-Gi”, “Lotte chemical”, “Huawei”, ZTE, “CNPC”, “Citic” singari ko‘pdan-ko‘p kompaniyalarni kiritish mumkin. 2015-2019 yillarda iqtisodiyotni yanada isloh qilish, tarkibiy o‘zgartirish va diversifikatsiyalash bo‘yicha dasturi (Ishlab chiqarishda tarkibiy o‘zgarishlar, modernizatsiya va diversifikatsiyani ta'minlash bo‘yicha 2015 - 2019 yillarga mo‘ljallangan tadbirlar dasturi) umumiy qiymati 40 milliard AQSH dollaridan ortiq bo‘lgan 846 ta yangidan boshlanadigan investitsiyaviy loyihalarni amalga oshirishni ko‘zda tutilgan edi. Shu jumladan, 25 milliard dollarlik 70 ta loyiha neft-gaz kimyosi hamda kimyo sanoatiga, 9 milliard dollarlik 30 dan ortiq loyiha elektr energetikaga, 1 milliard dollarlik 150 ta loyiha to‘qimachilik va charm-poyabzal sanoatiga, 410 million dollarlik 300 dan ziyod loyiha oziq- ovqat sanoatiga, 270 million dollarlik 40 ga yaqin loyiha elektr texnika sanoatiga tegishli. Yana sanoatning turli tarmoqlarida boshqa bir qator loyihalarni hayotga tatbiq qilish rejalashtirilgan edi. Bugungi kunda O‘zbekistonda iqtisodiyot tarmoqlarini 2030-yilgacha rivojlantirish bo‘yicha uzoq muddatli dasturlar ishlab chiqilmoqda. Ular xom- ashyo zaxiralarini 3-4 bosqichda chuqur qayta ishlashga qaratilgan investitsiyaviy loyihalarni amalga oshirish asosida tegishli tarmoqlarni jadal taraqqiy toptirish hamda yuqori qo‘shimcha qiymatga ega tayyor mahsulotlar ishlab chiqarishni ko‘zda tutadi. To‘la ishonch bilan aytish mumkinki, yurtimizda ishlab chiqarishni chuqur diversifikatsiya qilish orqali neft-kimyo va kimyo sanoati mahsulotini 3 baravardan ortiqqa ko‘paytirish, murakkab polimerlar, olefinlar, sintetik kauchuk, sun'iy tola, xushbo‘y uglevodorodlar hamda boshqa turdagi yuqori texnologiyali mahsulotlar, murakkab mineral o‘g‘itlar, shuningdek, ko‘plab sohalarda talab etiladigan kimyo mahsulotlarining keng assortimentini ishlab chiqarishni o‘zlashtirish uchun zarur barcha imkoniyat mavjud. Mashinasozlik hamda elektr texnika sanoatida ishlab chiqarish hajmini 3,7 baravar, farmatsevtika mahsulotlarini qariyb 10 baravar, oziq-ovqat sanoatini 5 baravar, qurilish materiallari sanoatini 4 baravar ko‘paytirish uchun real sharoitlarga egamiz. Ushbu dasturlarni amalga oshirish qator investitsiyaviy loyihalarni hayotga tatbiq qilishda xorijiy davlatlar kompaniyalari bilan hamkorlikni yanada kengaytirish uchun ulkan imkoniyatlarni yaratadi. Albatta, milliy iqtisodiyotimizni taraqqiy ettirishga turtki beruvchi sanoat tarmoqlarini yanada takomillashtirish masalalari bundan keyin ham diqqat- e'tiborda bo‘lishi tabiiy. Zero, bu – davlatimiz rahbari tomonidan belgilab berilgan, 2030 yilga borib mamlakatimiz yalpi ichki mahsuloti hajmini 2 baravar ko‘paytirish hamda tarkibiy o‘zgartishlar hisobiga sanoatni jadal sur'atlar bilan rivojlantirib, uning YAIMdagi ulushini 40 foizgacha yetkazishdek ustuvor maqsadga erishishda eng muhim omillardandir. So nggi yillarda respublika iqtisodiyotida davlatning roli va ishtirokiniʻ qisqartirish, iqtisodiyot tarmoqlarini boshqarishga bozor prinsiplari va mexanizmlarini keng joriy qilish, shuningdek, aholi farovonligi va turmush darajasini oshirish bo yicha aniq maqsadga yo naltirilgan chora-tadbirlar ʻ ʻ amalga oshirildi. Shu bilan birga, iqtisodiyot organlarining amaldagi tuzilmasi, ularning ishini tashkil qilish prinsip va usullari iqtisodiyotni boshqarishning zamonaviy talablariga, shuningdek, iqtisodiyot tarmoqlaridagi tuzilmaviy o zgartirishlarga javob bermaydi. Xususan, iqtisodiyotning o zgarishi sharoitida ʻ ʻ mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asoslangan maqsadli yo nalishlarini (indikatorlarini) shakllantirish, shuningdek, mavjud ichki va ʻ tashqi omillarni hamda islohotlarning strategik ustuvor yo nalishlarini hisobga ʻ olgan holda iqtisodiy o sishning yangi manbalarini aniqlash tizimi mavjud ʻ emas. Iqtisodiyotning hududiy va tarmoq taraqqiyoti, shu jumladan, urbanizatsiya salohiyatini amalga oshirish orqali mutanosiblikni ta minlashʼ uchun ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish borasidagi ishlarni muvofiqlashtirish tizimi kerakli darajada yo lga qo yilmagan. Bozor ʻ ʻ tamoyillarini keng joriy etish, mahalliy ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish, bozorni raqobatbardosh tovarlar bilan to ldirish va ularni tashqi bozorlarga ʻ yo naltirish hajmlarini oshirish bo yicha zarur tadbirlar ishlab chiqilmayapti. ʻ ʻ Natijada, barqaror ishchi o rinlari yaratish darajasi pastligicha saqlanib ʻ qolayotganligi aholini, ayniqsa, qishloq aholisini barqaror daromad manbai bilan ta minlash imkonini bermaydi va sifatli inson kapitalini rivojlantirishga ʼ to sqinlik qiladi. ʻ Iqtisodiyot organlari faoliyati samaradorligini tubdan oshirish, ularni mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish “lokomotiviga” aylantirish, iqtisodiyotni boshqarishning bozor mexanizmlarini joriy etish maqsadida, shuningdek, 2017 — 2021 yillarda O zbekiston Respublikasini ʻ rivojlantirishning beshta ustuvor yo nalishi bo yicha Harakatlar strategiyasiga ʻ ʻ asosan belgilangan vazifalarga muvofiq: 1. O zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi ʻ O zbekiston Respublikasi ʻ Iqtisodiyot va sanoat vazirligi etib qayta tashkil etilsin va quyidagilar uning asosiy vazifalari etib belgilansin: makroiqtisodiy indikatorlarni tahlil qilish va prognozlash asosida iqtisodiyotni boshqarishning bozor mexanizmlarini joriy etish va iqtisodiyotning real sektori holati, tashqi bozorlari kon yunkturasi hamda global va mintaqaviy iqtisodiy ʼ rivojlanish tendensiyalari bilan bog liq holda ʻ iqtisodiyot asosiy sohalarini rivojlantirish strategiyasini shakllantirish ; xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag batlantirish, ishbilarmonlik muhitini ʻ yaxshilash va “xufiyona” iqtisodiyot ulushini qisqartirish uchun qulay sharoit yaratish , jumladan, iqtisodiy jarayonlarda davlat ishtirokini qisqartirish, byurokratik to siqlarni bartaraf etish, moliyaviy va ishlab chiqarishʻ resurslaridan foydalanish qulayligini ta minlash, shuningdek, kichik sanoat ʼ zonalari salohiyatidan samarali foydalanish orqali bunga erishish; milliy iqtisodiyotning raqobatbardoshligini oshirish va diversifikatsiya qilishni, shuningdek, hududlar va tarmoqlarni rivojlantirish uyg unligini ta minlash ʻ ʼ maqsadida ishlab chiqarish kuchlarini samarali joylashtirish, hududlarning mavjud tabiiy va iqtisodiy resurslaridan samarali foydalanish asosida mamlakat sanoatini rivojlantirish strategiyalarini (modellarini) ishlab chiqish ; innovatsiya ishlanmalari va texnologiyalarini joriy qilish, mehnat unumdorligini oshirish, ishlov berish tarmoqlarini jadal rivojlantirish va yuqori qo shilgan ʻ qiymatli tayyor raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish asosida tovar bozorlari muvozanatini ta minlash bo yicha tizimli chora- ʼ ʻ tadbirlarni amalga oshirish ; eksportbop mahsulotlar ishlab chiqarishni rag batlantirishga qaratilgan sanoat ʻ siyosatini amalga oshirish, ishlab chiqarishni mahalliylashtirishni chuqurlashtirish asosida uning importga qaramligini kamaytirish orqali milliy iqtisodiyotning eksport salohiyatini oshirish maqsadida tashqi iqtisodiy faoliyatni rivojlantirishning strategik yo nalishlarini ishlab chiqish ʻ , shuningdek, respublika hududlari va xorijiy davlatlar o rtasidagi hamkorlik munosabatlarini ʻ kengaytirish; urbanizatsiya sohasida davlat siyosatini kuchaytirish , ishlab chiqarishlarni oqilona joylashtirish, turarjoylarni muhandislik, transport va ijtimoiy infratuzilma bilan birgalikda qurishni inobatga olgan holda urbanizatsiya jarayonlarini davlat tomonidan samarali tartibga solishni ta minlash ʼ , shuningdek, yer uchastkalariga oid zamonaviy bozor mexanizmlarini joriy etish; barqaror iqtisodiy o sishni ta minlash, milliy iqtisodiyotning ʻ ʼ raqobatbardoshligini oshirish, sanoat salohiyatini mustahkamlash va hududlarni kompleks rivojlantirish maqsadida investitsiyalarni jalb qilish sohalari va tarmoqlarini aniqlash orqali mamlakatning faol investitsiya siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etish ; milliy iqtisodiyotni rivojlantirish va uning raqobatdoshligini oshirishning asosiy resurslari va omillaridan biri sifatida inson kapitalining darajasi va sifatini , ustuvor ravishda qishloq joylarida, yaxshilash bo yicha kompleks tahlil olibʻ borish va chora-tadbirlarni ishlab chiqish ; iqtisodiyot organlari faoliyatiga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining joriy etilishini ta minlash ʼ , kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish, vazirlik apparati va uning tarkibiy bo linmalarining, ʻ ustuvor ravishda o ziga biriktirilgan sohadagi aniq natijalarga erishish, oldiga ʻ qo yilgan vazifalarni o z vaqtida va sifatli bajarishi uchun xodimlarning shaxsiy ʻ ʻ javobgarligini oshirishga yo naltirilgan ish shakllari va usullarini ʻ takomillashtirish; O zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg armalari ʻ ʻ mablag lari hisobidan moliyalashtiriladigan loyihalarni o z vaqtida va sifatli ʻ ʻ amalga oshirishda ko maklashish ʻ , mamlakatni rivojlantirish davlat dasturlari va investitsiya dasturlarini shakllantirish va amalga oshirish doirasidagi loyihalarni, ularning loyihaoldi, loyiha va tender hujjatlarini, texnik topshiriqlarni ekspertizadan o tkazish bo yicha idoralararo kompleks tizimini ʻ ʻ tashkil qilish. O zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi ʻ mamlakatni ijtimoiy- iqtisodiy va industrial rivojlantirish sohasida davlat siyosatini, shuningdek, O zbekiston Respublikasi investitsiya siyosatining strategiyasini ishlab chiqish ʻ va amalga oshirish bo yicha vakolatli davlat organi etib belgilansin ʻ . 1.2§. Respublika sanoati sohasidagi islohotlarni chuqurlashtirish zarurati va uning huquqiy asoslarining yaratilishi Sanoatning turli sohalarining tarmog`ini kengaytirish iqtisodiy barqarorlikka olib keladi. Shu boisdan sanoatning turli sohalarini muttasil rivojlantirib borish bugungi kunning asosiy zaruratlaridandir. Mustaqillik yillarida yurtimizda sanoat turlari va uning tarmoqlari faoliyatini chuqurlashtirishga doir normativ-huquqiy hujjatlar imzolandi. Aynan shu huquqiy negiz asosida davlat dasturlari faoliyati yo`lga qo`yib borildi. Mustaqillikning dastlabki yillaridayoq iqtisodiy munosabatlarning huquqiy negizini barpo etadigan 100 ga yaqin asosiy qonun hujjatlari qabul qilingan. Iqtisodiy islohot, tadbirkorlik va chet el investitsiyalari bo‘yicha Prezident huzurida maxsus Idoralararo kengash tuzildi. Bozor munosabatlariga o‘tishning asosiy shartlaridan biri mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish amalga oshirildi. Bu bilan davlat monopoliyasi tugatilib, ma’muriy buyruqbozlik tizimi buzildi va bozor iqtisodiyotiga asos solindi, xususiy mulkdorlarning keng qatlami shakllantirildi va xorijiy sarmoyadan foydalanib, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish orqali aholining turmush darajasi yaxshilana boshladi. Mulkni xususiylashtirish va ko‘p ukladli iqtisodni shakllantirish O‘zbekistonda o‘ziga xos yo‘l bilan amalga oshirildi. Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirishdagi maqsad: 1. Davlat monopoliyasini tugatib, ma’muriy buyruqbozlik tizimiga barham berish va bozor iqtisodiyotiga asos solish; 2. Xususiy mulkdorlarning keng qatlamini shakllantirish; 3. Xorijiy sarmoyadorlarga keng yo‘l ochish, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va aholining turmush tarzini yuksaltirishdan iborat. 1992-1993-yillar xususiylashtirishning birinchi bosqichida «Kichik xususiylashtirish» amalga oshirildi. Buning oqibatida asosan maishiy xizmat va savdo korxonalari, transport va qurilishning kichik korxonalari, davlat sanoat va mahsulot qayta ishlash korxonalari mulk shaklini o‘zgartirdi. Bular mulkning ijara, jamoa va aksiyadorlik shakliga aylantirildi. Uy-joylar keng miqyosda xususiylashtirilib, aholining ayrim qismiga tekin, boshqa qismiga esa arzon narxda xususiy mulk eltib berildi 7 . O‘zbekistonda mustaqil taraqqiyot davrida ko‘p bo‘g‘inli infratuzilmaning yaratilishi va yangi xizmat turlarining rivojlantirilishi zamonaviy iqtisodiyotni shakllantirishning muhim omili bo‘lib xizmat qildi. Xususan, O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2006-yil 16 - maydagi PQ-350-sonli qaroriga binoan ustuvor investitsiya loyihalarini samarali moliyalashtirishni ta’minlash maqsadida tashkil qilingan O‘zbekiston Respublikasining «Tiklanish va taraqqiyot» jamg‘armasi mablag‘lari hisobiga markazlashtirilgan investitsiyalarning moliyalashtirish ko‘lami yildan-yilga oshib bordi. Jamg‘arma o‘z faoliyati mobaynida Dehqonobod kaliyli o‘g‘itlar zavodi qurilishi, Xonjiza polimetall konini o‘zlashtirish loyihasi, Qamchiq dovoni orqali «Ohangaron-Pungan» magistral gaz tarmog‘ining qurilishi, «Farg‘ona azot» va «Maksam-Chirchiq» ochiq aksiyadorlik jamiyatlarida yirik ammiak agregatlarining rekonstruksiya va modernizatsiya qilinishi, 500 kVli «G‘uzor» kichik stansiyasi va «Surxon» kichik stansiyasi yuqori voltli liniyasi qurilishi, Pomuq va Dengizko‘l konlarida siqish kompressor stansiyalarining barpo etilishi, Qo‘ng‘irot kompressor stansiyasidagi gaz namini qochirish qurilmasi, Qarshi kaskadi nasos stansiyalarining rekonstruksiya qilinishi, «O‘zbekiston havo yo‘llari» milliy aviakompaniyasining havo flotini yangilash loyihalari, 400 ta «Mersedes-Bens» rusumli yo‘lovchi tashish avtobuslarini xarid qilish loyihalari, Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasida tozalangan metanni qayta ishlash bazasida suyultirilgan sintetik yoqilg‘i ishlab chiqarish zavodini barpo etish, Yangi «Angren» ko‘mir konini modernizatsiya qilish orqali Angren issiqlik elektr stansiyasining 1-5-sonli energiya bloklarini yil bo‘yi ko‘mir asosida ishlash tizimiga o‘tkazish, Navoiy va Toshkent issiqlik elektr 7 R. E. XOLIQOVA-O‘ZBEKISTONNING ENG YANGI TARIXI. Toshkent-73-bet stansiyalarida bug‘-gaz moslamalarini qurish, Toshkent - Samarqand temir yo‘l yo‘nalishida foydalanish uchun «Talgo - 250» yuqori tez yurar elektropoyezdlarini xarid qilish, Olmaliq tog‘-metallurgiya kombinatini kompleks modernizatsiya qilish kabi ayrim loyihalarni amalga oshirgan bo‘lsa, hozirda bu loyihalarning ayrimlarini amalga oshirishda faol ishtirok etmoqda 8 . 1996-yil 19-iyul kuni Asakada «O‘zDaewooAvto» qo‘shma korxonasining ishga tushirishi bilan mamlakatimiz iqtisodiyotida butunlay yangi - avtomobilsozlik tarmog‘iga asos solindi. Mazkur tarixiy sanadan boshlab, to bugungi kunga qadar Asaka avtomobil zavodida eng zamonaviy standartlarga javob beradigan, qulay, ishonchli va tejamkorligi jihatidan xorijiy avtoulovlar bilan raqobatlasha oladigan avtomashinalar ishlab chiqarilmoqda. 2008-yil mart oyida O‘zbekiston avtomobil sanoati hayotida muhim voqea ro‘y berdi. Zavod negizida «O‘zavtosanoat» aksiyadorlik kompaniyasi va «General Motors» kompaniyasi ta'sischiligida, yangi «GM Uzbekistan» korxonasi tashkil etildi. Buning natijasida o‘zbek avtomobillari yanada zamonaviy va ko‘rkam avtomobil rusumlari hisobiga kengaya boshladi. «Chevrolet» brendi ostida «Captiva» rusumli avtomobil ishlab chiqarilishi boshlandi. Shu yilning noyabr oyida esa Asaka avtomobil zavodi konveyeridan o‘zida ko‘rkam va keng interyerni mujassamlashtirgan millioninchi avtomobil - «Lacetti» avtomobili chiqdi. Qisqa davr ichida zavodda «General Motors» kompaniyasining yana ikki yangi global rusumi - «Spark» va «Kobalt» avtomobillarini ishlab chiqarish o‘zlashtirildi. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2012-yil 22-noyabrdagi «2013-2015- yillarda Xorazm viloyatining sanoat salohiyatini rivojlantirish dasturi to‘g‘risida»gi 1856-sonli qarori va O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2013-yil 21-fevraldagi «Xorazm viloyatida «Damas» rusumli yengil avtomobillarni ishlab chiqarishni tashkil qilish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 51-sonli qaroriga muvofiq viloyatda «GM Uzbekistan» 8 O`zbekiston Respublikasi prezidentining 2006-yil 16 -maydagi PQ-350-sonli qarori aksiyadorlik jamiyatining Xorazm viloyat filiali - «Xorazm avto» zavodi ishga tushirildi 9 . 2014-yilning birinchi yarmida «Damas» va «Orlando» rusumli avtomobillarni yig‘ish boshlandi. Shu yilning o‘zida 30,7 ming dona «Damas» va «Orlando» avtomobillari ishlab chiqarildi. Bundan tashqari, yurtimizdagi kichik biznes egalari va xususiy tadbirkorlarga qulaylik yaratish maqsadida o‘tgan yilning oxirida «Labo» avtomobilini ishlab chiqarish ham yo‘lga qo‘yildi. O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 1 iyun kuni «Avtomobil sanoatini 2017-2021-yillarda yanada rivojlantirish va boshqarishni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi» qarorni imzoladi 10 . Qisqa davr ichida amalga oshirilgan ishlardan yana biri «O‘zavtosanoat» aksiyadorlik kompaniyasi «O‘zavtosanoat» aksiyadorlik jamiyatiga aylantirildi. Shuningdek, Prezident O‘zbekiston Respublikasi avtomobil sanoatini 2017-2021- yillarda rivojlantirish dasturini tasdiqladi. Dasturga ko‘ra, «O‘zavtosanoat» AJ 2021- yilga qadar tovar mahsuloti ishlab chiqarish hajmini 3 barobarga oshiradi. Ushbu dastur doirasida 800 mln. dollarlik sarmoyalar o‘zlashtiriladi. Shu bilan birga, importning ishlab chiqarish hajmiga nisbatan solishtirma nisbati 12,5 foizga qisqaradi, sanoat korxonalarida mehnat qiluvchilar miqdori esa 1,2 barobarga oshadi. «2017-2021- yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yonalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasi»ga muvofiq, shuningdek, ilg‘or xorijiy tajriba, zamonaviy innovatsion g‘oyalar, ishlanmalar va texnologiyalar asosida elektr energetika tarmog‘ida davlat boshqaruvining tashkiliy huquqiy asoslarini tubdan takomillashtirish maqsadida O‘zbekiston 9 O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 2012-yil 22-noyabrdagi «2013-2015- yillarda Xorazm viloyatining sanoat salohiyatini rivojlantirish dasturi to‘g‘risida»gi 1856- sonli qarori 10 O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 1 iyun kuni «Avtomobil sanoatini 2017-2021- yillarda yanada rivojlantirish va boshqarishni takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi» qarori Respublikasi Prezidentining 2018-yil 23-oktyabrdagi «Elektr energetikasi tarmogini jadal rivojlantirish va moliyaviy barqarorligini ta’minlash chora – tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori hamda sohaga oid boshqa normativ-huquqiy hujjatlar belgilangan vazifalarni amalga oshirishga muayyan darajada xizmat qilmoqda 11 . Hozirgi kunda respublika energetika tizimi 37 issiqlik va gidro- elektrostansiyalardan iborat bo‘lib, ularning umumiy quvvati 11 million kilovattni tashkil etadi. U yiliga 55 milliard kilovatt soatgacha energiya ishlab chiqarish imkoniyatiga ega. Respublika sanoati sohasini chuquqrlashtirish iqtisodiy barqarorlikni ta`minlaydi. Bugungi taraqqiy etgan mamlakatlar ham ushbu sohaga yetakchi soha sifatida o`rin ajratadi. Yurtimizda ham sanoat tarmoqlarining muttasil rivojlanishi har tomonlama puxta rejalar asodida amalga oshirilmoqda. Davlat organlari sohani rivojlantirishda ``Davlat bosh-islohotchi`` tamoyili asosida faoliyatini yuritmoqda. 1.2 §Oziq-ovqat sanoati tarmoqlarining kengayib borishi 11 O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 23-oktyabrdagi «Elektr energetikasi tarmog`ini jadal rivojlantirish va moliyaviy barqarorligini ta’minlash chora – tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori Aholini ijtimoiy-moddiy ne`matlar ta`minlash sohasi har doim davlat faoliyatida markaziy o`rinni egallab kelgan. Shu jumladan mustaqillikning dastlabki yillarida bu sohada ham islohotlar boshlab yuborilgan edi. Biroq, hali o`tish davrida bo`lganligi uchun dastlabki davrlarda bir qator qiyinchiliklar kuzatildi. Oziq-ovqat mahsulotlarning yetishmay qolishi, mahsulotlarnig qimmatlashuvi kabi holatlar ham qayd etilgan. Keyichalik bularning barchasi yengib o`tildi. Oziq-ovqat xavfsizligi insonlarning istalgan paytda faol va sog`lom turmush tarzi uchun zarur bo`lgan elementlarga boy va xavfsiz (sifati, soni va xilma- xilligi bo`yicha) ovqatlanish imkoniyatiga ega bo`lish demakdir. Shu boisdan qayd etish lozim, ayni globallashuv jarayonida mamlakatlarda aholini oziq-ovqat mahsulotlari bilan sifatli va sotib olish qobiliyati doirasida ta‘minlash muhim masalaga aylandi. Bu borada mamlakatimiz birinchi prezidenti I. A. Karimov ―Yer yuzi aholisining tez ko`payib borayotgani bilan oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining o`sish imkoniyatlari cheklangani o`rtasidagi tafovut oziq-ovqat dasturini hal etish masalasi yildan- yilga keskinlashib borayotganining asosiy sababi ekani haqida bugun ortiqcha gapirishning hojati yo`q, deb o`ylayman. Sodda qilib aytganda, oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining o`sishi aholi soni va ehtiyojlarining o`sishidan ortda qolmoqda 12 deya ta‘kidlab o`tgani ushbu masalaning dolzarb ekanligini ko`rsatib beradi. Fikrimizcha, oziq-ovqat xavfsizligini ta‘minlashga qaratilgan chora-tadbirlar davlatning nafaqat agrar sohadagi, balki siyosiy va iqtisodiy yo`nalishdagi faoliyatlari bilan ham bevosita bog`liqdir. 1974-yilda Jahon oziq-ovqat sammitida ushbu iqtisodiy kategoriya tushunchasi birinchi bor taklif qilingan, barqaror oziq-ovqat iste‘molini ta‘minlash va ishlab chiqarish hajmi, narxlarning o`zgarishini to`ldirish uchun muhim oziq-ovqatlar bo`yicha 12 Birlashgan Millatlar Tashkiloti. 1975. Jahon oziq-ovqat konferensiyasi hisoboti, Rim, 5–16 noyabr 1974 yil. Nyu-York (United Nations. 1975. Report of the World Food Conference, Rome 5–16 November, 1974. NewYork) dunyoda yetarli jamg`armalari 13 doimiy mavjudligini bildiradi. Haqiqatan ham, bugungi kunda yer yuzida aholi soni oshgani sayin, oziq-ovqatga bo`lgan talab ham kuchaymoqda. Bu esa, o`z-o`zidan, oziq-ovqat ishlab chiqaruvchi korxonalarning ko`payishiga sabab bo`ladi. Ana shunday vaziyatda sifatsiz hamda inson sog`lig`iga xavf soluvchi oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish yoki yetishtirish avj olishi ehtimoldan xoli emas 14 . Mamlakatimizda ushbu sohada keng ko`lamli ishlar istiqlolning ilk kunlaridanoq amalga oshirildi. Xususan, 1997 yil ―Oziq-ovqat mahsulotining sifati va xavfsizligi to`g`risidagi Qonunning qabul qilinishi buning yaqqol misolidir. Zotan, oziq-ovqat xavfsizligi sifatining xavfsizligi va uning ta‘minlanganlik darajasi, zaxiralarning mavjud bo`lishi kabi omillar orqali umumiy oziq-ovqat barqarorligi ta‘minlanadi. Ya‘ni oziq-ovqatning inson salomatligiga bo`lgan salbiy ta‘sirini tartibga solish borasidagi tadbirlar birinchi navbatdagi masala bo`lsa, ikkinchidan, oziq-ovqat yuzasidan boshqa mamlakatlarga qaram bo`lishning oldini olishdir. Davlat darajasida oziq-ovqat xavfsizligiga erishish uchun mamlakat zarur oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishi yoki import qilishi, saqlashi, taqsimlashi va oziq-ovqatni adolatli hammabop bo`lishini ta‘minlashi lozim 15 . Taqqoslash sifatida aytish mumkinki, O`zbekistonda don va sabzavot mahsulotlarini iste‘mol qilish boshqa rivojlanayotgan davlatlar darajasida, don ekinlarini yetishtirish bo`yicha esa rivojlangan davlatlardan ham ko`p ekanligini ko`rish mumkin. Aksincha, baliq mahsulotlarini iste‘mol qilish yuqori hajmda emasligi, ushbu sohada muayyan chora-tadbirlarni amalga oshirishni vaziyat 13 FAO. 1999. Qishloq xo`jaligi bozorlari va oziq-ovqat xavfsizligiga Urugvay raundining ta‘siri bahosi. CCP 99/12 Rev. Rim, FAO. oktyabr 1999. 14 O`zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti Karimov I.A. ―O`zbekistonda Oziq- ovqat dasturini amalga oshirishning muhim zaxiralari mavzusidagi xalqaro konferensiyaning ochilish marosimidagi nutqi. http://www.press-service.uz/ saytidan olindi 15 Musayev D., Yaxshilikov Yo., Yusupov Q. ―O`zbekistonda oziq-ovqat xavfsizligi. – Toshkent: ―Mega Basim, 2010. – 76 bet. taqozo etmoqda. Shu boisdan, oziq-ovqat xavfsizligini ta‘minlashga qaratilgan chora-tadbirlarni yuqoridagi holatlardan kelib chiqib, oziq-ovqat xavfsizligini ta‘minlovchi ko`rsatkichlardan foydalanish maqsadga muvofiq. O‘zbekiston Respublikasini birinchi prezidenti 1991-yil 29-noyabrda qabul qilingan ―Respublikada dehqon (fermer) xo`jaliklarini yanada mustahkamlash va tadbirkorlik faoliyatini davlat yo`li bilan qo`llab-quvvatlash tog`risidagi farmoni mamlakatimizda fermerlik harakatini rivojlantirish uchun asos bo`lib xizmat qildi. Bu borada qabul qilingan Yer kodeksi, ―Fermer xo`jaligi to`g`risida, ―Dehqon xo`jaligi to`g`risida va ―Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to`g`risidagi qonunlar fermerlikni rivojlantirish, ularning iqtisodiy hamda moliyaviy mustaqilligini ta‘minlash uchun mustahkam huquqiy asos yaratdi. Chunonchi, O`zbekistonda 1990 yilda aholining oziq-ovqat, asosan go`sht, sut va qandolatchilik mahsulotlariga ehtiyoji import hisobiga qondirilgan bo`lsa, unda bugungi kunda aholining ushbu mahsulotlarga ehtiyoji 96 foizga respublikada ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar hisobiga qondirilmoqda. Ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning sifatini ta‘minlash maqsadida oziqovqat sanoatining korxonalari ISO-9001 xalqaro sifat standartlari va tayyor mahsulotlar xavfsizligi xalqaro sifat standarti ISO-22000 joriy qilingan. Mahalliy oziq-ovqat va xom ashyo ishlab chiqarishni barqaror rivojlantirish, bozorga xavfsiz oziq-ovqat mahsulotlari va iste‘mol me‘yorlarida o`rnatilgan assortimentda yetkazish bo`yicha choralar amalga oshirilmoqda. Bu choralar respublikada oziq-ovqat mahsulotlari xavfsizligini oshirishga ko`maklashmokda. Real sektor korxonalarida ishlab chiqarishni modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni rag`batlantirish hamda qo`llab-quvvatlash bo`yicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar oziq-ovqat tovarlari ishlab chiqarishning o`sishini ta‘minladi. 2015 yilda oziq-ovqat sanoatida ishlab chiqarish umumiy hajmi 16729,2 mlrd. so`mni, o`sish sur‘ati esa o`tgan yilga nisbatan 114,4 foizni tashkil etdi. 2014 yilga nisbatan mahsulotlar ishlab chiqarish hajmi shakar sanoatida – 23,7 foizga, meva va sabzavot sanoatida – 17,9 foizga, go`sht va sut sanoatida – 5,7 foizga, yog` va moy sanoatida – 3,7 foizga o`sgani kuzatildi. Hisobot davrida, o`tgan yilning tegishli davriga nisbatan, tarmoqning yirik korxonalari tomonidan ishlab chiqarish hajmlari quyidagi mahsulot turlari bo`yicha oshirildi: go`sht konservalari – 8,0 martaga, go`sht va o`simlik konservalari – 2,0 martaga, shinni (melassa) – 40,9 foizga, margarin va spredlar – 16,5 foizga, marmelad, jele – 20,2 foizga, uzoq saqlanmaydigan qandolat mahsulotlari – 17,8 foizga, shakar – 16,3 foizga, uzoq saqlanmaydigan boshqa non mahsulotlari – 14,0 foizga, ishlov berilgan suyuq sut – 11,4 foizga, saryog` – 7,9 foizga, bug`doy noni – 6,3 foizga. Shuningdek, 2014 yilga nisbatan, spirt nastoykalari (113,4 foiz), pivo (105,3 foiz) ishlab chiqarish hajmi oshdi. Oziq- ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining asosiy qismi Toshkent shahri (tarmoqning umumiy hajmidagi ulushi 22,2 foiz), Toshkent (18,2 foiz), Samarqand (13,4 foiz) va Farg`ona (6,5 foiz) viloyatlari korxonalari hissasiga to`g`ri kelmoqda. Tarmoqdagi kichik tadbirkorlik sub‘ektlari tomonidan mahsulot ishlab chiqarish hajmining 2014 yilning shu davriga nisbatan 14,3 foizga oshishi ta‘minlandi hamda ularning oziq-ovqat sanoati jami hajmidagi ulushi 69,0 foizni tashkil etdi. 2015 yilda respublikada 1501 ta oziq-ovqat sanoati korxonalari yangidan tashkil qilingan, 2016 yil 1 yanvar holatiga respublikada tarmoqning 8711 ta korxonasi faoliyat ko`rsatmoqda. Mamlakatimizda faoliyat ko`rsatayotgan Oziq-ovqat sanoati korxonalari uyushmasi aholiga sanoat mahsulotlari, iste‘mol tovarlari, o`simlik yog`i, margarin, mayonez, shakar va boshqa mahsulotlar yetkazib berayotgan yuzdan ziyod korxonani o`z tarkibida birlashtirgan. Ular ishlab chiqarayotgan mahsulotlarning bir qismi eksport qilinayotir. Ayni paytda tarmoq korxonalari sohada iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish, oziq-ovqat mahsulotlari turini kengaytirish va ichki bozorni yurtimizda ishlab chiqarilayotgan sifatli tovarlar bilan to`ldirish ishlarini izchil davom ettirmoqda. Ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilash bo`yicha investitsiya loyihalarining amalga oshirilishi bu borada muhim omil bo`layotir. 2015 yilda hududlarda oziq-ovqat sanoatini rivojlantirish uchun 1 ming 660 dan ziyod investitsiya loyihasi amalga oshirildi. Qoraqalpog`iston Respublikasi va viloyatlarda 21 ming 500 fermer xo`jaligi ko`p tarmoqli xo`jalikka aylantirilib, intensiv va mahalliy bog`lar barpo etildi, go`sht, sut va meva-sabzavotni qayta ishlash korxonalari ko`paydi. Chorvachilik, parrandachilik, baliqchilik, asalarichilik hamda servis xizmatlari rivojlantirildi. Natijada 96 ming 200 yangi ish o`rni yaratildi. Bu boradagi yutuqlarni yanada oshirishda intensiv usulda mahsulot yetishtirishni keng targ`ib qilish, yerdan samarali foydalanish va mahalliy xom ashyo asosida yuqori qo`shimcha qiymatga ega mahsulotlarni ishlab chiqarish hajmini kengaytirish muhim ahamiyat kasb etadi. O`zbekistonning oziq-ovqat sohasidagi islohotlari Xalqaro jamoatchilik tomonidan ham keng e‘tirof etilmoqda. Jumladan, BMT Oziq-ovqat va qishloq xo`jaligi tashkiloti (FAO)ning 39-sessiyasi doirasida 2015 yilda O`zbekiston Mingyillik rivojlanish dasturi bo`yicha yutuqlari (oziq-ovqat sohasidagi omilkorligi) uchun mukofotlandi. Shuningdek, O`zbekiston Britaniyaning ―Economist jurnali tomonidan 2015 yil natijalariga ko`ra tuzilgan yangi oziq- ovqat xavfsizligi darajasi reytingida 9 pog`onaga ko`tarildi 16 . Bu reytingga hammasi bo`lib 109 davlat kiritilgan. O`zbekiston reytingdan 64-o`rin egallab, o`tgan yilgi natijasini 9 punktga yaxshiladi. Oziq-ovqat xavfsizligi indeksi (The Global Food Security Index) Britaniyaning ―The Economist Intelligence Unit tahliliy kompaniyasi tomonidan AQShning ―Dupon transmilliy kompaniyasi ko`magida chiqariladi. Tadqiqotlar 2012 yildan beri olib boriladi. Bugungi kunda bu indeks o`zidan turli davlatlarning oziq-ovqat xavfsizligi holati ko`rsatkichlarining eng to`liq shaklini namoyon qiladi. Barcha davlatlar uchta 16 http://www.dupont.com/forms/dupont-food-security. kategoriya bo`yicha baholanadi: oziq-ovqat bilan ta‘minlanganlik va iste‘moli darajasi, ularning mavjudligi va yetarliligi, oziq-ovqat mahsulotlarining sifati va xavfsizlik darajasi. Bu mezonlardan har biri 28 ta turli Ko`rsatkichni o`z ichiga olib, ularning qiymati ikki yillik davr davomida o`lchangan. Ma‘lumotlarga ko`ra, O`zbekiston sanab o`tilgan mezonlar ichida ―yetarlilik bo`yicha eng ko`p ball olgan. Tadqiqotchilar ma‘lumotlariga ko`ra, O`zbekistonda oziq-ovqat mahsulotlari shunchalik ko`pki, har bir fuqaro kuniga 39 kilokalloriyadan iste‘mol qilish mumkin. Yurtimizda 2016-yilda sohani rivojlantirish uchun maqsadda faoliyati tugatilayotgan O`zbekiston oziq-ovqat sanoati korxonalari uyushmasi negizida ―O`zoziqovqatsanoatxolding xolding kompaniyasi tashkil etildi 17 . 17 O`zbekiston Respublikasining birinchi prezidentining ―Respublika oziq-ovqat sanoatini boshqarishni tashkil etishni yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to`g`risidagi 2016 yil 18 fevraldagi PQ- 2492-son Qarori 3 Bob. Samarqand sanoati sohasida tarkibiy o`zgarishlar 1§ Urgut erkin iqtisodiy zonasining tashkil topishi O`zbekiston Respublikasida Erkin iqtisodiy hududlar faoliyati O`zbekiston Respublikasining 1996-yil 25-apreldagi “Erkin iqtisodiy zonalar to`g`risida”gi 220-I-sonli Qonuni bilan tashkil etiladi, tartibga solinadi va muvofiqlashtiriladi. Erkin iqtisdoiy hududlarning ahamiyatini ko`rsatish uchun, ularni jahon xo„jaligining mamlakat ichidagi “orollari”, xorijiy investitsiya, texnologiyalar, boshqarish tajribasining oqib keluvchi “derazalari”, jahon xo`jaligiga uyg`unlashib ketishda “erkin eshiklar” deb nomlanuvchi yangi siyosatidir, deb nomlashadi. Shuningdek, uning bugungi kundagi rivojlanish xususiyatlari va salohiyatidan kelib chiqib, Erkin iqtisodiy hududlarni xalqaro iqtisodiyotni o„rganish instituti deb, ham hisoblash mumkin, chunki, bu institutni muvaffaqiyatli o`tagan har bir xo`jalik subyekti xalqaro biznes olamida faoliyat ko`rsata olish potensialiga ega bo`ladi. Umumiy ko`rinishda EIHlarni tashkil etish maqsadlaridan kelib chiqib, ularning tashkil etilishi va faoliyat yuritishiga bog`liq quyidagi vazifalarni keltirib o`tish mumkin: - ilg`or texnologiyalarni (milliy texnologiyaga nisbatan) jalb etish; - xorijiy investitsiyalarni jalb etish orqali iqtisodiyotni faollashtirish; - valyuta tushumlariga ega bo`lish va shu orqali valyuta zahiralarini oshirish; - ichki iste`mol bozorini to`yintirish; - aholining bandlik darajasini oshirish va ishchi kuchining sifat ko`rsatkichlarini yaxshilash; - iqtisodiyotni boshqarish, xalqaro tadbirkorlik, zamonaviy bozor iqtisodiyoti sohasida jahon tajribasini o`zlashtirish; - bozor infratuzilmasi muassasalarini rivojlantirish; - “depressiv tumanlarni” jadal rivojlantirish va boshqalar. Erkin iqtisodiy zonalarga xorijiy kapitalni jalb etishning iqtisodiy mexanizmi turli-tuman bo’lib, ularning asosiylari quyidagilardan iborat: - uskunalar, xomashyo va ishlab chiqarishning boshqa tashkil etuvchilari importini bojxona bojlaridan to`la yoki qisman ozod etish; - foydaga solinayotgan soliqlarga imtiyozlar joriy etish; - daromad solig`idan to`la yoki qisman ozod qilish; - eksport imtiyozlarini joriy etish va mamlakatning boshqa qismlaridan olib kelinadigan uskunalar, xomashyo va ishlab qarishning boshqa tashkil etuvchilarini rag`batlantirish; - eksportga imtiyozli shart-sharoitlar joriy etish; - mahalliy soliqlardan ozod qilish; - xorijiy investitsiyalarning barcha shakllariga ruxsat berish; - eksport va importni imtiyozli litsenziyalash; - foydani erkin o`zlashtirishga imkoniyat yaratish; - Erkin iqrisodiy hududlarda milliy valyutaning qisman yoki to`liq erkin almashuvini ta`minlaydigan alohida valyuta rejimini joriy etish; - kommunal xizmat, transport tariflari uchun pasaytirilgan ijara to`lovlarini taqdim etish; - jadallashtirilgan amortizatsiyani joriy etish; - zamonaviy bozor infratuzilmasini hamda xizmatlar tarmoqlarini barpo etish; - xorijiy investitsiyali va aralash korxonalarga davlat kafolatlari va imtiyozlarini taqdim etish va boshqalar. Bunday xususiyatga ega sharoitlarni butun iqtisodiyotda – xalq xo`jaligi kopleksiga birdaniga, to`liq holda yaratish juda mushkul. Ammo, mamlakatning kichik bir, alohida hududlarida, alohida tarzida boshqariladigan maxsus hududida, ya`ni hududlarda bunday shart-sharoitni yaratish va qo`llab- quvvatlash mumkin. Shu jihatdan ham EIHlarga xos bo`lgan xususiyatlar o`ziga xos bo`lib, boshqa hududlarda ularni qo`llash imkonsizdir 18 . Istalgan tashkil etilayotgan Erkin iqtisodiy hududda ishlab chiqilgan kompleks rivojlanish rejasiga, ya`ni barcha xo`jalik obyektlarini rivojlantirish, iqtisodiy aloqalarda teng huquqli ishtirok etuvchi xar xil mulkchilik (davlat, kooperativ, aksiyadorlik, qo`shma, yakka tartibdagi) shakllariga asoslangan yangi ishlab chiqarish munosabatlarini vujudga keltirish rejasiga ega bo`lishi zarur. Dasturning asosiy maqsadi davlat, tijorat va xorijiy kapitaldan, aholi mablag`laridan kompleks foydalanish, ishbilarmonlik, moliyaviy va huquqiy tuzilmalarni faollashtirish asosida zonani dinamik iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirishdan iborat bo`lishi zarur 19 . Samarqand viloyati ham geografik va iqtisodiy jihatdan Erkin iqtisdoiy hudud tashkil etish yo`lidan bormoqda. Prezidentimizning 2017-yil 12- yanvardagi farmoniga ko‘ra tashkil etilgan “Urgut” erkin iqtisodiy zonasida bugungi kunda umumiy qiymati 196,2 million dollarlik 60 loyihani amalga oshirish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Urgut iqtisodiy zonasiga xorijiy investitsiyalar dal jalb qilina boshlandi. Jumladan, mas’uliyati cheklangan jamiyat shaklidagi “KAMALAK TEKSTIL” qo‘shma korxonasida turkiyalik hamkorlar bilan birgalikda gilam va gilam mahsulotlari ishlab chiqarish rejalashtirilgan. Bugungi kunda Urgutda turkiyalik tadbirkorlar bilan hamkorlikda tashkil etilgan bir qator korxonalarda yuqori sifatli gilam va gilam mahsulotlari ishlab chiqarilmoqda, – deydi qo‘shma korxona rahbari K.Asrorov. – Birgina “Urgaz Carpet” korxonasida “URGAZ” brendi bilan chiqarilayotgan gilamlar nafaqat ichki bozorda, balki xorijda ham o‘z xaridoriga ega. Shu sababli biz ham davlatimiz tomonidan berilayotgan keng imtiyoz va imkoniyatlardan foydalanib, “Urgut” erkin iqtisodiy zonasida turkiyalik sheriklar bilan gilam zavodi tashkil etmoqchimiz. Umumiy qiymati 26 million 18 D.Y. XUJAMKULOV. ERKIN IQTISODIY HUDUDLAR.Toshkent-2019. 61-62- bet 19 Абдурахманов К.Х., Абдуллаев А.М., Дадабаев Ш.Х. Региональная экономика и управление. – Т.: 2007. – С. 739. dollar bo‘lgan ushbu loyiha amalga oshirilishi natijasida yiliga 28 million dollarlik gilam va gilam mahsulotlari ishlab chiqariladi, 230 doimiy ish o‘rni yaratiladi. Ayni paytda Urgut tumanidagi Mergancha massividan ajratilgan 2,8 gektar maydonda qurilish ishlari olib borilmoqda. Ayrim binolarda pardozlash va texnologiyalarni o‘rnatish ishlari boshlangan. Nasib etsa, joriy yilning to‘rtinchi choragidan mahsulot ishlab chiqarishni boshlaymiz. Iqtisodiy zonada amalga oshirilayotgan yana bir istiqbolli loyiha – yengil sanoat mahsulotlari uchun bo‘yoqlar ishlab chiqarish korxonasi Turkiyaning “TCD TEKSTIL SANAYI VE TICARET A.S” firmasi bilan hamkorlikda tashkil etilmoqda. 2020-yil holatiga ko`ra “Urgut” erkin iqtisodiy zonasida 70 ta maqsad qilib olingan bo`lib, ulardan 43 ta loyiha allaqachon ishga tushirilgan edi. Shu yilgacha bo`lgan davr mobaynida 3 mingdan ortiq yangi ish o‘rinlari yaratilgan edi. Ushbu muassasalar tomonidan 2020-yilning dastlabki davri mobaynida 220 milliard so‘mlik mahsulot ishlab chiqarilgan bo`lib, 6,6 million AQSH dollari miqdoridagi jami mahsulotlar xorij mamlakatlariga eksport qilindi. 2020-yilda Urgut erkin iqtisodiy zonasida “UR JEANS” mas uliyati cheklangan jamiyat ishʼ boshlagani ham katta ahamiyatga ega. Ushbu korxona yiliga 3 million AQSH dollariga teng bo‘lgan jinsi va kiyim mahsulotlari ishlab chiqarish quvvatini o`zida jamlagan. Yana bir muhim tomoni shundaki Urgut erkin iqtisodiy zonasida qulay iqtidosiy muhitni yaratish uchun bojxona postlari ham imkoniyatlar yaratib bermoqda. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ``Urgut`` erkin iqtisodiy zonasi faoliyatini yanada takomillashtirish to`g`risidagi farmoni asosida ushbu hududdagi samaradorlik yana oshirilgan edi. Ushbu farmonga ko`ra quyidailar belgilab olindi. Samarqand viloyatining ishlab chiqarish va resurs salohiyatini kompleks rivojlantirish, mineral xomashyo va qishloq xo‘jaligi resurslarini chuqur qayta ishlash orqali innovatsion tadbirkorlik va yuqori texnologiyalarga asoslangan sanoatni rivojlantirishga to‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalarni jalb qilish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, shu asosda respublikaning eksport hajmlarini oshirish, yangi ish o‘rinlari tashkil etish hamda aholi farovonligini oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi: 1. Quyidagilar: O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ““Urgut”, “G‘ijduvon”, “Qo‘qon” va “Hazorasp” erkin iqtisodiy zonalarini tashkil etish to‘g‘risida” 2017-yil 12-yanvardagi PF-4931-son Farmoniga muvofiq “Urgut” erkin iqtisodiy zonasi tashkil etilganligi; “Urgut” erkin iqtisodiy zonasi (keyingi o‘rinlarda — “Urgut” EIZ) uchun Samarqand viloyatining Urgut, Pastdarg‘om, Nurobod tumanlari hamda Samarqand shahridan jami 918,0 gektar yer maydoni ajratilganligi, shundan 278,7 gektar yer maydonida “Urgut” EIZ ishtirokchilari va tadbirkorlik subyektlari tomonidan investitsiya loyihalari amalga oshirilayotganligi, 207,2 gektar yer maydonida muhandislik-kommunikatsiya va yo‘l-transport infratuzilmasi obyektlari joylashtirilganligi, 173,1 gektar yer maydoni muhofaza zonalaridan iborat ekanligi hamda 259,0 gektar yer maydonida istiqbolli investitsiya loyihalarini joylashtirish rejalashtirilganligi 20 . Ushbu farmondan ko`rinib turibdiki tumanlar o`rtasidagi integratsiyaga ham alohida e`tibor qaratilgan. Iqtisodiy bunday bog`lanish hududlarni rivojlanishi uchun muhim zamin yaratib beradi. Farmonning keying qismida xorij investitsiyalari mahalliy investorlar loyihalari uchun maydonlar ajratib berilishi nazarda tutiladi. 20 O ‘ ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI . “ URGUT ” ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH CHORA - TADBIRLARI TO ‘ G ‘ RISIDA . O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart, 133- son “Urgut” EIZ hududida qiymati 313,0 mln dollarlik, shundan to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 56,8 mln dollar bo‘lgan 55 ta investitsiya loyihasi ishga tushirilganligi, shuningdek, 4 328 ta yangi ish o‘rinlari tashkil etilganligi hamda umumiy qiymati 90,0 mln dollarlik, shundan to‘g‘ridan to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 23,2 mln dollar bo‘lgan 29 ta investitsiya loyihasi amalga oshirilayotganligi; Vazirlar Mahkamasining “Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2017-yil 10-apreldagi 196-son qaroriga muvofiq “Urgut” EIZ tarkibiga kiritilgan Samarqand viloyati Urgut tumani “Mergancha” mavzesidagi 21,09 ga yer maydoni 2015-2016-yillarda Urgut tumani hokimining qaroriga asosan 52 ta tadbirkorlik subyektiga ajratib berilganligi ma’lumot uchun qabul qilinsin 21 . Farmonning ushbu qismida keltirilgan 55 ta investitsiya loyihasi erkin iqtisodiy zonaning faoliyatini ancha kengaytirdi. Farmonning ikkinchi bandida esa Urgut tumanining O`ramas mavzeyi va Samarqand viloyatining Xishrav mavzeylari hisobiga Urgut iqtisodiy zonasi faoliyatini yanada kengaytirish choralari va uni amalga oshirish mexanizmlari bayon etib o`tiladi. Jumladan farmonning ikkinchi qismida quyiagilar keltiriladi : ``O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi, Samarqand viloyati hokimligining Samarqand viloyatining Urgut tumani “O‘ramas” mavzesi hududidan 50 gektar (shundan 27,7 gektari noqulay relyefda joylashgan, tuproq unumdorligi jihatidan 56,3 ball bonitet bo‘lgan qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yer maydonlari) hamda Samarqand shahar hokimligi zaxirasidagi Samarqand shahri “Xishrav” mavzesida joylashgan 294 gektar (shundan 33,6 gektari qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yer maydonlari) yer uchastkalarini 21 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI . “URGUT” ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA. O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart, 133- son ajratish hisobiga “Urgut” EIZ hududini kengaytirish to‘g‘risidagi taklifiga rozilik berilsin`` 22 . Farmonning 4-bandida Urgut erkin iqtisodiy zonasida sanoat texnikalarining ishlashi uchun zarur bo`lgan elektr energiyasi manbayi tarmog`ini kengaytirish belgilab qo`yilgan. Energetika vazirligi “O‘zbekiston milliy elektr tarmoqlari” AJ, Moliya vazirligi bilan birgalikda 2021-yil yakuniga qadar “Urgut” EIZning “Mergancha” hamda “Sariqtepa” mavzelarida joylashgan ishlab chiqarish korxonalarini uzluksiz elektr energiyasi bilan ta’minlash maqsadida Urgut tumanidan o‘tuvchi yuqori kuchlanishli elektr uzatish havo tarmog‘idan alohida tarmoq chiqargan holda podstansiya qurilishi bo‘yicha loyiha-smeta hujjatlari ishlab chiqilishini hamda O‘zbekiston Respublikasi respublika budjeti mablag‘lari hisobidan qurilishini ta’minlasin 23 . Farmonda keltirlganidek alohida elektr energiyasi uchu podstansiya tashkil etilgan. Farmonning 6- va7- bandlarida ``Urgut`` erkin iqtisodiy zonasi direksiyasining bosh binosini barpo etish chora-tadbirlari bayoni keltiriladi. `` 6. Samarqand viloyati hokimligi Moliya vazirligi, Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni qisqartirish vazirligi, Qurilish vazirligi bilan birgalikda loyiha-smeta hujjatlariga asosan O‘zbekiston Respublikasi respublika budjeti va Samarqand viloyatining mahalliy budjeti mablag‘lari hisobidan teng ulushlarda moliyalashtirish hisobiga “Urgut” EIZ direksiyasining ma’muriy binosi qurilishini ta’minlasin. 22 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI. “URGUT” ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA. O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart, 133-son 23 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI. “URGUT” ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA. O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart, 133-son 7. Quyidagilar: “Urgut” EIZning bosh rejasini ishlab chiqish hamda muhandislik- kommunikatsiya va yo‘l-transport infratuzilmasini qurish hamda rekonstruksiya qilish bo‘yicha Samarqand viloyati hokimligi huzuridagi “Yagona buyurtmachi xizmati” injiniring kompaniyasi DUK — buyurtmachi etib; Samarqand viloyatining mahalliy budjeti mablag‘lari, shuningdek, qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa manbalar “Urgut” EIZning bosh rejasini ishlab chiqishni moliyalashtirish manbalari etib; “Urgut” EIZning bosh rejasini ishlab chiqish bo‘yicha bosh pudratchi tashkilot tanlov asosida aniqlanishi belgilansin 24 .`` Erkin iqtisodiy zonaning faoliyatini kengaytirish va samaradorligini oshirish o`z navbatida avtomobil yo`llarininng sozligini ham nazarda tutadi. Shu maqsadda farmon asosida qator hududlarda yo`l qurilishlari va ta`mirlashlash ishlari belgilab berilgan. Farmonning 8-bandi ayni shu sohasini o`z ichiga oladi. Samarqand viloyati hokimligi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi, Avtomobil yo‘llari qo‘mitasi bilan birgalikda ikki oy muddatda Vazirlar Mahkamasining “Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 2017-yil 10-apreldagi 196-son qaroriga asosan “Urgut” EIZ hududi tarkibiga kiritilgan Urgut tumani “Mergancha” mavzesida loyihalar joylashtirilmagan 37,0 gektar yer maydonida ichki avtomobil yo‘llarini qurish va yangi investitsiya loyihalarini joylashtirish choralarini ko‘rsin 25 . 24 O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI . “URGUT” ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA. O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart, 133-son 25 O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI . “URGUT” ERKIN IQTISODIY ZONASI FAOLIYATINI YANADA TAKOMILLASHTIRISH CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA. O‘zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A. ARIPOV., Toshkent sh., 2021-yil 13-mart, 133-son Farmonga ilova tarzida kiritilgan qismida muhandislik va kommunikatsiya uchun alohida dastur ishlab chiqib berilgan. Quyida ana shu dasturni keltiramiz : Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 13-martdagi 133-son qaroriga 1-ILOVA “Urgut” erkin iqtisodiy zonasining muhandislik-kommunikatsiya va yo‘l- transport infratuzilmasini rivojlantirish DASTURI T/ r Chora- tadbirlar nomi Quvva ti Ijro mudda ti Talab etiladig an mablag‘ (mln. so‘m) Moliyalashtiri sh manbalari Mas’ul vazirlik va idoralar Kanalizatsiya tarmog‘ini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash 1. “O‘ramas” mavzesida kanalizatsiy a tarmog‘ini qurish. 2,0 km 2022- yil IV- chorak 2 640,0 2021 — 2023- yillarga mo‘ljallangan Investitsiya dasturi doirasida Uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi, Samarqand viloyati hokimligi, “Urgut” EIZ direksiyasi” DUK2. “Hishrav-2” mavzesida kanalizatsiy a tarmog‘i qurish. 14,0 km 2023- yil II- chorak 7 500,0 2021 — 2023- yillarga mo‘ljallangan Investitsiya dasturi doirasida Ichimlik suv tarmog‘ini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash 3. “O‘ramas” mavzesida suv inshootini qurish. 1 ta 500 m3 2022- yil III- chorak 8 000,0 2021 — 2023- yillarga mo‘ljallangan Investitsiya dasturi doirasida Uy-joy kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi, Samarqand viloyati hokimligi, “Urgut” EIZ direksiyasi” DUK4. “O‘ramas” mavzesida suv tarmog‘i va 1 ta 1000 m3, 1 ta 500 m3 suv inshootini qurish. 15,0 km, 1 ta 1000 m3, 1 ta 500 m3 2023- yil III- chorak 28 500,0 2021 — 2023- yillarga mo‘ljallangan Investitsiya dasturi doirasida Avtomobil yo‘llarini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash 5. “Hishrav-2” mavzesida ichki yo‘llarni qurish. 20,0 km 2023- yil IV- chorak 22 980,0 2021 — 2023- yillarga mo‘ljallangan Investitsiya dasturi doirasida Avtomobil yo‘llari qo‘mitasi, Samarqand viloyati hokimligi, “Urgut” EIZ direksiyasi” DUK Elektr energiyasi tarmog‘ini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash 6. “Xishrav-2” mavzesida 5,0 km uzunlikdagi ikki zanjirli 110 kV bo‘lgan elektr tarmog‘ini 5,0 km, 1 dona, 25 000 kVA 2023- yil II - chorak 20 000,0 2021 — 2023- yillarga mo‘ljallangan Investitsiya dasturi doirasida “Hududiy elektr tarmoqlari” AJ, Samarqand viloyati hokimligi, “Urgut” EIZ direksiyasi” DUK tortish va quvvati 35 MVA bo‘lgan ikki transformato rli 110/10 kVA podstansiya qurish. 7. “O‘ramas” mavzesiga 8,0 km uzunlikdagi ikki zanjirli 110 kV bo‘lgan elektr tarmog‘ini tortish va 4 ta TP o‘rnatish. 8,0 km, 4 dona TP 2022- yil IV- chorak 1 212,0 Tabiiy gaz tarmog‘ini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash 8. “O‘ramas” mavzesiga 1 ta sanoat tugunini o‘rnatish. 1 ta sanoat tuguni 2021- yil III- chorak 400,0 2021 — 2023- yillarga mo‘ljallangan Investitsiya dasturi doirasida “Hududgazta’min ot” AJ, Samarqand viloyati hokimligi, “Urgut” EIZ direksiyasi” DUK9. “Hishrav-2” massivlariga 3,0 km uzunlikdagi tabiiy gaz tarmog‘ini tortish va 3 ta sanoat 3,0 km, 3 ta sanoat tuguni 2022- yil IV- chorak 4 200,0 tugunini o‘rnatish. Aloqa tarmog‘ini qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash 10 . “Hishrav-2” massivlariga 3,0 km optik tolali aloqa tarmog‘ini tortish 3,0 km 2022- yil III- chorak 11,0 “O‘zbekteleko m” AK mablag‘lari “O‘zbektelekom” AK, Samarqand viloyati hokimligi, “Urgut” EIZ direksiyasi” DUK JAMI: 95 443,0 Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 13-martdagi 133-son qaroriga 2-ILOVA Vazirlar Mahkamasining “Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2017-yil 10-apreldagi 196-son qaroriga kiritilayotgan QO‘SHIMCHA Vazirlar Mahkamasining “Erkin iqtisodiy zonalar faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2017-yil 10-apreldagi 196-son qaroriga 1- ilovaning I bo‘limi quyidagi mazmundagi 6-7-bandlar bilan to‘ldirilsin: “6. “Urgut” EIZning Samarqand shahar “Xishrav-2” massivi yer maydonlariga Samarqand shahar hokimligi zaxira yer maydonlari hisobidagi 294 gektar yer maydonlari, quyidagi chegaralar bilan: shimoliy tomondan — “Eski anxor” kanali hududi; sharqiy tomondan — Samarqand viloyati “Maroqand Obod” DUKning chiqindilarni qayta ishlash hududi; janubiy tomondan — Mudofaa vazirligiga qarashli harbiy qism va Pastdarg‘om tumani hududi; g‘arbiy tomondan — Mudofaa vazirligiga qarashli harbiy qism hududi. 7. Urgut tumanidagi “O‘ramas” mahalla fuqarolar yig‘ini hududidan 50,0 gektar yer maydoni, quyidagi chegaralar bilan: shimoliy tomondan — “Samad oqil”, “Mamadaminov Fazli” fermer xo‘jaliklari hududi; sharqiy tomondan — “Agro pilla” MChJ va Aholi punkti hududi; janubiy tomondan — “G‘ozi bobo” fermer xo‘jaligi hududi; g‘arbiy tomondan — “Izma ziyo izza” fermer xo‘jaligi hududi. 26 ” Urgut erkin industrial zonasi joylarda fermer xo`jaligini rivojlantirish uchun ham zamin yaratib bermoqda. Yangi klaster tarmoqlarining ishga tushirilishi natijasida hududlar o`rtasida integratisya munosabatlari rivojlanmoqda. Mahsulotlar ichki iste`mol va xorij eksporti uchun ham ishlab chiqarilmoqda. Prezidentimizning 2020-yil 26-martdagi ``Iqtisodiyotni rivojlanrish kambag`allikni qisqartirishga oid davlat siyosatini tubdan yangilash chora- tadbirlari to`g`risida``gi PF-5975-sonli qaroriga ko`ra O`zbekiston 2030-yilga borib iqtisodiyoti taraqqiy etgan davlatlar qatoridan o`rin egallashi kerak. Bu jarayonda erkin iqtisodiy zonalarning o`rni ham muhim hisoblanadi. 3.3§ Klaster tizimining sanoatning turli sohalari rivojlanishidagi o`rni va ahamiyati Yurtimiz qulay geografik mintaqada va iqlimning mutanosibligi sabali hududda agrar soha azaldan yetakchilardan hisoblanadi. So`ngi yillarda qishloq xo`jaligiga e`tibor yuqorilagani sir emas. Shu o`rinda ushbu sohada ham zamonga monand o`zgarishlar amalga oshirilmoqda. Qishloq xo`jaligida yetishtirilayotgan mahsulotlarni va hududlarni integratsiyalashtirish uchun klaster tizimi joriy etila boshlandi. Ya`ni xom ashyoni tayyor mahsulotga 26 Qonun hujjatlari ma’lumotlari milliy bazasi, 14.03.2021-y., 09/21/133/0204-son aylangunicha hududda jarayon davom etadi. Klaster-qishloq xo‘jaligi ekin turlarini yetishtirish jarayonidan boshlab uni tayyor mahsulotga aylangunicha bo`lgan bosqichlarni birlashtiradi. Ushbu yo`nalish mahsulotlar sifatini oshishiga, mahsulotlarni turi va soni bo‘yicha samaradorlikni ko‘tarilishiga olib keladi. Jami bir mahsulotlar sohasida yagona sanoatlashgan tizimni tashkil qilib turadi. Jumladan, avvallari paxta mahsulotlari ``O‘zpaxtasanoat`` korxonasi orqali to‘qimachilik fabrikalariga yetkazib turilgan bo‘lsa, klaster tizimida bo`lsa, mahsulot to‘g‘ridan-to‘g‘ri to‘qimachilik korxonalarining o`ziga kelib tushadi. Chunonchi, paxta ekin maydonlari va to‘qimachilik fabrikalari o‘rtasida uzviylik va bog`liqlik vujudga keladi. Klasterlashtirilgan tarmoqlar o‘ziga ko‘p sonli vazifalarni olgan holda davlat iqtisodini va xo`jaligini barqarorlashtirib boradi. Yuqori ko`rsatkichli sifatlarni vujudga keltiradi. Sababi klaster tizimida mahsulot yetishtiruvchi va uni qayta ishlovchilar manfaatlarining mutanosibligi ta’minlanadi. Klaster vakillari qishloq xo`jaligiga sanoatni olib kirishi natija sohalarda to`planib qolgan muammolar o‘z javobini topadi. Qishloqlarda aholining ish bilan bandligini ta’minlash, yerdan foydalanishda samaradorlikni oshirish, olinayotgan daromadlarni oshirishga olib keladi. Aynan shu sababli ham so`ngi yillarda mamlakatimizda meva-sabzavot va uzumchilik, vinochilik, sabzavotchilik sohalarida yuqori qo‘shilgan qiymatli mahsulotlar ishlab chiqarish, tashqi bozorga chiqarish hajmini oshirish, foydalanishdan chiqqan va lalmikor yerlarni o‘zlashtirib borish, paxtadan, g‘alladan qisqartirilayotgan maydonlarga bozorbop qishloq xo‘jaligining ekinlari ekishni ko‘paytirib borish, shuningdek, bog‘lar, tokzorlar va issiqxonalar imkoniyatlaridan unumli foydalanish ishlarini yo‘lga qo‘yish maqsadida, qishloq xo‘jaligining barcha tarmoqlarida ishlab chiqarishning yangi - klasterlar va kooperativlar metodlari amalga kiritilmoqda. Bugungi kunda Samarqand viloyatida 44 ta klasterlar mavjud bo‘lib, ularga 151,9 ming gektar yer maydoni biriktirib berildi. Jumladan, 10 ta paxta- to‘qimachilik, 15 ta g‘allachilik, 13 ta meva-sabzavotchilik, 5 ta kartoshkachilik, 1 ta dorivor o‘simlik yetishtiruvchi klasterlar tashkil etilgan. Mazkur klasterlar ixtiyorida 566 taga yaqin zamonaviy qishloq xo‘jaligi texnikalarini mavjudligi hamda 2,5 ming gektar bog‘ va 4,7 ming gektarga yaqin tokzorlarning ular tomonidan tashkil etilganligi ham sohada yuritilayotgan to‘g‘ri islohotlardan dalolatdir. Bu borada Davlatimiz rahbarining 2019 yil 23 oktyabrdagi farmoni bilan O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligini rivojlantirishning 2020-2030 yillarga mo‘ljallangan strategiyasi qabul qilinib, yuqori qo‘shilgan qiymatli mahsulotlar ishlab chiqarish maqsadida meva-sabzavot klasterlari tashkil etilmoqda. Shuningdek, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtiruvchilar uchun klaster va kooperativlarga birikkan holda, yetishtirilgan xomashyoni qayta ishlash natijasida tayyor mahsulot ko‘rinishida dunyo bozorlari iste’molchilariga yetkazib berish imkonini bermoqda. Buni keyingi yillarda paxtachilik tarmog‘ida tashkil etilgan klasterlar faoliyatida yaqqol ko‘rishimiz mumkin. Masalan, 2020 yilda viloyatda 75,6 ming gektar maydonda 215,5 ming tonna paxta yetishtirish belgilangan bo‘lib, amalda 223,3 ming tonna yoki rejaga nisbatan 7,8 ming tonna ko‘p paxta xom ashyosi yetishtirildi. Bu - har gektar yer maydonidan olingan o‘rtacha hosildorlik 29,5 sentnerni tashkil etganidan dalolat. Agar bu boradagi muxtasar tahlilga nazar tashlaydigan bo‘lsak, yuzlab fermer xo‘jaliklari klaster usuliga o‘tilmasidan oldin paxtachilikda gektaridan 22-24 sentnerdan hosil olgan bo‘lsa, ekin maydonlari klaster ixtiyoriga berilgach, birinchi mavsum - 2019 yilda gektaridan 32-35 sentner dan paxta yetishtirildi. 2020 yil esa bu xo‘jaliklarda hosildorlik 40 sentnergacha yetdi. Eng muhimi, bu xomashyoning aksariyat qismi paxta-to‘qimachilik klasterlarida qayta ishlanyapti. Chunki bu klasterlarda 82,7 ming tonna tola, 56,0 ming tonna toladan ip kalava, 37,0 ming tonna ip kalavadan mato, 37,2 ming tonna matoni bo‘yash va 31,0 ming tonna tayyor tikuv-tritotaj mahsulotlari ishlab chiqarish quvvatlari mavjud. Shu imkoniyatlardan kelib chiqib, 2021 yilda paxta-to‘qimachilik klasterlari tomonidan 75,4 ming tonna paxta xomashyosini qayta ishlash, 46,7 ming tonna ip-yigiruv, 34,5 ming tonna mato, 20,4 ming tonna bo‘yash, 3,0 ming bosh chorva mollarini parvarishlash, 71,5 ming tonna chigitni qayta ishlash loyihalari (jami 26 ta loyiha) ni amalga oshirish uchun 866,1 milliard so‘m mablag‘ jalb qilinadi va 4,2 mingta yangi ish o‘rinlari yaratiladi va tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish hajmi qariyb 3 barobarga o‘sishi ta’minlanadi. G‘allachilik, meva-sabzavotchilik, sabzavot, polizchilik, kartoshkachilik va boshqa klaster korxonalarida ham ana shunday loyihalar amalga oshiriladi, minglab yangi ish o‘rinlari yaratiladi. Shuningdek, 2020 yilda viloyatimizdan jami 27,0 ming tonna yoki qiymati 28,2 million AQSh dollariga teng bo‘lgan 35 turdan ortiq meva- sabzavot mahsulotlari dunyoning 15 mamlakatiga eksport qilindi. Bunda ham meva-sabzavotchilik hamda tomorqa xizmati klasterlarining o‘rni beqiyos. Buning uchun qo‘shimcha imkoniyatlarni ishga solish zarurati tug‘ilmoqda. Jumladan, «Mahsulot yetishtirish – xarid qilish – saqlash - qayta ishlash va eksport» zanjirini tashkil etadigan klaster va kooperatsiyalari tizimini keng joriy qilish (bu orqali mamlakatimizda mahsulotlarni yig‘ishtirish va saqlashdagi yo‘qotishlarni bartaraf etiladi); seleksiya borasida ilmiy tadqiqotlar yetarlicha yo‘lga qo‘yilmagani bois urug‘ va ko‘chatlarni sezilarli qismini import qilishga majbur bo‘linmoqda. Bu borada eskirgan tizimdan butunlay voz kechib, mutlaqo yangi uzluksiz zanjir, ya’ni mazkur yo‘nalishda ham klaster va kooperatsiya tizimini tashkil etish; yirik eksportyor klaster va kooperativlar sonini oshirish, qishloq xo‘jaligida qo‘shilgan qiymat zanjirini yaratish va daromadni ko‘paytirish, mahsulot ishlab chiqaruvchilarni aniq bozori, aniq moliyaviy manbasi bilan ishlaydigan tadbirkor (klaster)ga biriktirish; tashkil etilayotgan yo‘nalishlardagi klaster va kooperatsiya rahbarlarini xorijlik hamkasblari bilan tajriba almashishlarini yo‘lga qo‘yish va asosiysi, xalqaro bozorni o‘rganish va talab yuqori bo‘lgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirishga alohida e’tibor qaratishlari lozim bo‘ladi. Sirasini aytganda, Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari Samarqand viloyati kengashi viloyatimizda klaster tizimini keng joriy etilishi, tadbirkorlar, fermerlar va dehqon xo‘jaliklari hamda tomorqa yer egalariga ko‘makchi bo‘lish orqali agrar sohani yanada rivojlantirish va diversifikatsiya qilishga, eksportbop mahsulotlar yetishtirish, ekinlar hosildorligini oshirish va haqiqiy mulkdorlar sinfini shakllantirishda ularga ko‘makchi bo‘ladi. 27 2021-yilda Samarqand viloyatida 13 ta meva-sabzavot klasteri faoliyat yuritgan bo`lsa, 2022-yilda ular soni 32 taga oshirildi. Jumladan viloyatda faoliyat yuritayotgan klaster tizimlariga quyidagilarni misol keltirsak bo`ladi : Bulung‘ur tumani dagi Xijnyak Sergey rahbarligidagi 1523 gektarlik yer maydoni, shundan klasterda 1314 gektar, 86 ta fermer xo‘jaligida 209 gektar ; Jonboy tumanidagi Muratov Baxtiyor rahbarligidagi 1150 gektar yer maydoni, shundan klasterda 86,5 gektar, 158 ta fermer xo‘jaligida 1063,5 gektar; Oqdaryo tumanidagi Do‘stbekov Ziyadulla Uroqovich rahbarligidagi 482 gektar yer maydoni, shundan klasterda 182 gektar, 165 ta fermer xo‘jaligida 300 gektar; Samarqand tumanidagi Qo`ziyev Nosir rahbarligidagi 3496 gektar yer maydoni, shundan 411 ta fermer xo‘jaligida 3496 gektar; Samarqand tumanidagi O‘roqov Xaydar Muxammadiyevich rahbarligidagi 746 gektar yer maydoni, shundan klasterda 120 gektar, 96 ta fermer xo‘jaligida 626 gektar; Tayloq tumanidagi Kazimov Botir Xaydarovich rahbarligidagi 906 gektar yer maydoni, shundan klasterda 278 gektar, 137 ta fermer xo‘jaligida 628 gektar; Tayloq tumani dagi Aminov Raxmatillo Ikmatovich rahbarligidagi 1875 gektar, shundan 469 ta fermer 27 Shomirza Safarov. `` Klaster: mahsulot yetishtiruvchi va uni qayta ishlovchilar manfaatlarining mushtarakligi ta’minlanadi. `` Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari Samarqand viloyati kengashi raisi o‘rinbosari. 10.02.2021. xo‘jaligida 1875 gektar; Tayloq tumanidagi Qo‘ziyev Ashraf Nosirovich rahbarligidagi 1137 gektar, shundan 175 ta fermer xo‘jaligida 1136,9 gektar; Urgut Tumanidagi Qo‘ziyev Ashraf Nosirovich rahbarligidagi 1953 gektar, shundan klasterda 30,7 gektar, 130 ta fermer xo‘jaligida 1922 gektar; Urgut tumanidagi Maxqulov Soli Egamberdiyevich rahbarligidagi 2440 gektar yer maydoni, shundan klasterda 40 gektar, 192 ta fermer xo‘jaligida 2400 gektar; Urgut tumanidagi Esanov Zafar rahbarligidagi 4037 gektar yer maydoni, shundan klasterda 62 gektar, 230 ta fermer xo‘jaligida 3974,6 gektar; Kattaqo‘rg‘on tumanidagi Saparov Nodirbek Mamadaliyevich rahbarligidagi 256 gektar yer maydoni. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 24 sentyabrdagi “Boshoqli don yetishtirishda klaster tizimini bosqichma-bosqich joriy etish orqali yuqori hosildorlikni ta’minlashga oid qo‘shimcha chora- tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori 28 ning ijrosini joylarda ta’minlash maqsadida Samarqand tumanida 2 ta g‘allachilik klasterlari ajratib olindi va ularning faoliyati yo‘lga qo‘yildi. 2019-yilda Samarqand tumanida g‘allachilik ixtisoslashgan klasterlarni tashkil etish masalasi bo‘yicha yaratilgan takliflar yuzasidan, tumandagi g‘alla dalalari klaster tashkilotlari tomonidan to‘liqligicha qamrab olingan edi. Ushbu g‘allachilik klasterini ko`rsatilgan yo`nalishda tashkil etish ishtiyoqini bildirgan tashabbuskorlar yetishtiriladigan g‘alla maydonlariga mineral o‘g‘itlar va yoqilg‘i moylash materiallarini o‘z hisobidan jamg‘arishni hamda kelgusida innovatsion texnologiyalarni amalga oshirib, yangi zamonaviy texnologiyalar olib kelishni va investision loyihalarni joriy etishi e`tirof etilgan. Samarqand tumanida 2022-yilda yetishtiriladigan hosili uchun mo`ljallangan 2035 gektar g‘alla ekin maydonlari mavjudir. G‘allachilik klasteri ni tashkil etish uchun 2022-yilda 2 ta tashabbuskor tanlab olingan. Xususan 1121.0 gektar 28 O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 24 sentyabrdagi “Boshoqli don yetishtirishda klaster tizimini bosqichma-bosqich joriy etish orqali yuqori hosildorlikni ta’minlashga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori . maydonni "Samarqand don tayyorlash klasteri" MCHJga va 914.0 gektar maydonni "Sardor kimyo savdo lux" MCHJga ajratilishini maqsadga muvofiq deb topildi. Sababi, hukumatimiz tomonidan kafolatlangan imkoniyat va imtiyozlardan samarali foydalangan holda mamlakatimizda oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash bo`yicha dastur doirasida "Samarqand don tayyorlash klasteri" MCHJ yiliga 10 000 tonnaga yaqin un, 3000 tonna miqdorida ozuqa yem va 400 tonna miqdorida non va non mahsulotlari ishlab chiqarish quvvatiga hamda "Sardor kimyo savdo lux" MCHJ yiliga 5000 tonna miqdorida un, 100 ming tonna miqdorida chorva uchun mo`ljallangan omuxta yem ishlab chiqarish korxonasiga ega bo‘ladi. Mazkur loyihalarni joriy etilishi natijasida "Samarqand don tayyorlash klasteri" MCHJ tomonidan 12.1 mlrd.so‘m miqdorida bank krediti, 2,5 mlrd.so‘m miqdorida o‘z mablag‘i, jami 14.6 mlrd.so‘m pul summasi va "Sardor kimyo savdo lux" MCHJ tomonidan 3,3 mlrd.so‘m miqdorida bank krediti, 700 mln so‘m miqdorida o‘z mablag‘i, jami 4,0 mlrd.so‘m miqdordagi yangilangan texnikalar keltirilishi belgilab olindi. Natijada Samarqand tumanida yangi 110 nafar yangi ish o‘rinlari yaratildi. Samarqand viloyatida qishloq xo`jalik mahsulotlarini yetishtirishni o`z oldiga asosiy vazifa qilib olgan Samarqand viloyati qishloq xo`jalik boshqarmasi faoliyat yuritib kelmoqda. Boshqarma o`z oldiga quyidagilarni asosiy vazifa qilib olgan : – qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat xavfsizligi sohasida, birinchi navbatda, qishloq xo‘jaligini raqamlashtirish va bu sohaga zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish, qishloq xo‘jaligi sub’ektlari bilan munosabatlarda bozor tamoyillarini joriy etishni nazarda tutuvchi yagona davlat siyosatini amalga oshirish; Samarqand viloyatida sanoat, ilg‘or tajriba va ilm-fan yutuqlarini, zamonaviy resurs tejovchi va intensiv qishloq xo‘jaligi texnologiyalarini joriy etish; - qishloq xo'jaligi va oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish, saqlash, qayta ishlash va sotishda zamonaviy kooperatsiya aloqalarini kengaytirish orqali qishloq xo'jaligi va oziq-ovqat mahsulotlarining qo'shilish zanjirlarini yaratishni rag'batlantirish; – agrobiznesning klaster modelini keng joriy etish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish, klasterlash jarayonining tashkiliy-huquqiy va iqtisodiy asoslarini takomillashtirish, qishloq xo‘jaligi tarmoqlarida klasterlarni yaratish va rivojlantirish bo‘yicha investisiya loyihalarini amalga oshirishga ko‘maklashish; - qishloq xo‘jaligini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlarini muvofiqlashtirish, agrotexnik tadbirlarni o‘z vaqtida moliyalashtirish, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilarining moliyaviy barqarorligini ta’minlash, past hosildor yerlarning unumdorligini oshirish, oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash va qishloq xo‘jaligi mahsulotlari eksportini oshirishga ko‘maklashish; - zamonaviy moliyaviy xizmatlarning to‘liq kompleksini rivojlantirish va yuqori sifatli qishloq xo‘jaligi texnikasi mavjudligini oshirish orqali qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash va qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini chuqur qayta ishlashni rag‘batlantirish; – qishloq xo‘jaligi ekinlari urug‘ini tayyorlash, foydalanish va eksport qilishning zamonaviy tizimini shakllantirish, mahalliy va xorijiy naslchilik navlarining, shu jumladan biotexnologik navlarning birlamchi urug‘chiligini tashkil etish va rivojlantirish; – o‘simliklarni muhofaza qilish, zararkunandalar va begona o‘tlarga qarshi kurashish bo‘yicha tizimli chora-tadbirlar, agrokimyoviy xizmatlar va tuproqni muhofaza qilish sohasida yagona davlat siyosatini amalga oshirish; - qishloq xo‘jaligi tarmoqlarining yuqori malakali ixtisoslashtirilgan mutaxassislarga bo‘lgan joriy va istiqboldagi ehtiyojlarini hisobga olgan holda, ta’lim, fan va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining uzviy integratsiyalashuvini tizimli asosda ta’minlash, kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish . 29 Shuningdek sohani rivojlantirish Oliy ta`lim muassasalari tomonidan kadrlar tayyorlash ishlari ham olib borilmoqda. 29 WWW.AGRO.UZ

O`ZBEKISTON TARAQQIYOTINING YANGI BOSQICHIDA RESPUBLIKA SANOATINING RIVOJLANISH TARIXI (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA) Kirish: ..................................................................................................... betlar 1 Bob O`zbekiston taraqqiyotining yangi bosqichida sanoat sohasida islohotlarni chuqurlashtirish omillari...-bet 1 .1 §. M a m l a k a t d a s a n o a t s o h a s i d a a m a l g a o s h i r i l a y o t g a n i s l o h o t l a r n i n g n a t i j a l a r i v a b u j a r a y o n d a v u j u d g a k e l g a n m u a m m o l a r …………………………………………………………………………………… …betlar 1.2 §. Respublika sanoati sohasidagi islohotlarni chuqurlashtirish zarurati va uning huquqiy asoslarining yaratilishi ............................................... betlar 2 Bob Samarqand viloyatida rivojlanishning yangi bosqichida sanoat sohalarida amalga oshirilayotgan islohotlar jarayoni ............................... bet 2. 1 §. Avtomabilsozlik sanoatining rivojlanishi……………… betlar 2. 2 §Oziq-ovqat sanoati tarmoqlarining kengayib borishi…betlar III Bob Samarqand sanoati sohasida tarkibiy o`zgarishlar……………………bet 3.1§ Urgut erkin iqtisodiy zonasining tashkil topishi………………………… betlar 3.2§Erkin iqtisodiy zonaning kengaytirilishi va uning viloyat iqtisodiyoti nufuzining ortib borishi………………………………………………………………betlar 3.3§Klaster tizimining sanoatning turli sohalari rivojlanishidagi o`rni va ahamiyati…betlar Xulosa

7.Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati 8.Ilovalar Xulosa .................................................................................................... betlar

KIRISH Istiqlol sharofati bilan yurtmiz tarixini o`rganishga bo`lgan e`tibor ham bir qadar o`zgardi. O`tmishni borligicha yanada to`laqonli yoritish imkoniyati vujudga keldi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 - yil 27 iyuldagi “O’z FA tarix instituti faoliyatini takomillashtirish haqidagi” qarori qabul qilingach, tarixiy muammolar va ularning yechimlarini izlash jarayoni yuqorilab bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2018-yil 28 dekabrda O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisga Murojaatnomasida mamlakat iqtisodiyotini yanada rivojlantirish borasidagi aniq fikr va g‘oyalar belgilab berildi, o‘rtaga qo‘yilgan dolzarb muammolar, ularning mohiyati va ahamiyati atroflicha tahlil qilinishi kerakligini aytdi. Bunda, “O‘ zbekiston sanoati rivojlanishining asosiy maqsadi nafaqat ushbu iqtisodiyot sektorida o‘sish sur’atlarini oshirishga intilish, balki boy tabiiy resurslar salohiyatidan foydalanish orqali ustuvor tarmoqlar va ishlab chiqarishni rivojlantirish, uning zamonaviy tarkibini shakllantirish, tashqi va ichki bozorda mamlakat sanoati raqobatdoshligi va samaradorligini oshirish uchun chora-tadbirlar majmuasini shakllantirishdan iborat” deb ta’kidlab o‘tdi 1 . Samarqand viloyati ham besh yillik reja 2 dasturida hududni rivojlantirish ishlarini jadal davom ettirmoqda. Dasturga ko`ra Samarqand viloyatini 2022- 2026-yillarda hududlarni kompleks tarzda ijtiomiy-iqtisodiy rivojlanishiga erishish ko`zda tutilgan. 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2019 yil uchun mo‘ljallangan eng muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga Murojaatnomasi. //Xalq so‘zi, 29 dekabr 2018 yil. 2 O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori. 2022-2026-yillarda Samarqand viloyati hududlarini kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish va aholi turmush darajasini yanada yaxshilashga doir qo`shimcha chora-tadbirlar to`g`risida. Toshkent sh.,2022-yil 28- aprel,222-son

Sanoatning rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish jarayonida asosiy e’tibor tarkibiy o‘zgarishlarga qaratilgan bo‘lib, ular sanoat tarmoqlaridagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar va tarkibiy siljishlar bilan birgalikda bashorat qilinadi. Sanoatning tarmoq tarkibini 2030 yilga qadar takomillashtirish YaIMda sanoat ulushini rivojlangan davlatlarda YaIM tarkibidagi xarakterlarga xos bo‘lgani kabi 2017 yildagi 33,5 foizdan 2030 yilda 40 foiz 3 oshirish bilan asoslanadi. Bu maqsadga erishi uchun, shuni aytish kerakki, bugungi kunda mamlakatimizda bu boradagi ishlar boshlab yuborilgan. Ayni vaqtda bu ishlar har bir turdagi istiqbolli xomashyo va yarim fabrikat bo‘yicha chuqur qayta ishlashning 2020, 2025, 2030 yillarga mo‘ljallangan aniq dasturiga ega bo‘lish uchun mutlaqo yangi dasturiy kompleks yondashuvni talab etadi. Bundan tashqari, davlatimiz rahbariyati tomonidan tanlab olingan taraqqiyot strategiyasi raqobatdosh, eksportbop hamda import o‘rnini bosuvchi, yuqori qo‘shimcha qiymatga ega mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratilgan bo‘lib, u sanoatning barqaror va mutanosib ravishda o‘sishi hamda ishlab chiqarish quvvatlarini modernizatsiyalash, texnik va texnologik yangilash asosida uning yetakchi tarmoqlarini rivojlantirishni ko‘zda tutadi. Buni yurtimizda amalga oshirilayotgan ochiq iqtisodiyot, sog‘lom raqobat, ishbilarmonlik va investitsiya muhitini tubdan yaxshilash uchun zarur sharoitlarni yaratilayotganligi, iqtisodiyotda davlat ishtirokini kamaytirish, xususiy sektorni jadal rivojlantirish orqali yangi ish o‘rinlarini ko‘paytirishga alohida e’tiborni kuchayayotganligi, iqtisodiyotni modernizatsiya va diversifikatsiya qilish, mehnat unumdorligini oshirish orqali yuqori iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga erishish borasidagi olib borilayotgan islohotlardan, «yashirin» iqtisodiyotga qarshi kurashish, uning hajmini keskin qisqartirish borasidagi, valyutani erkinlashtirish siyosatini izchil davom ettirish, barqaror monetar siyosatni amalga oshirish, iqtisodiyotni rivojlantirishga doir strategik vazifalarni ro‘yobga chiqarishga qodir malakali kadrlarni tayyorlashga 3 O`sha yerda…

qaratilgan yo‘nalishlarning samarali amalga oshirilayotganligidan va mamlakat iqtisodiyotda tizimli o‘zgarishlar amalga oshirilib, iqtisodiyotini barqaror rivojlanishiga erishishda yalpi ichki mahsulot tarkibida sanoatning ulushi oshirishga qaratilayotganligidan ko‘rish mumkin. Ushbu magistrlik ishida yoritib beriladi. O`zbekistonning yangi taraqqiyoti davtida sanoat sohasi va uning rivojlanishi, erkin iqtisodiy zonalarning tashkil etilish jarayonlari Samarqand viloyati misolida yoritib beriladi. Mavzuning dolzarbligi: Sanoatni rivojlantirish zaruarati va bu sohaning huquqiy asoslari. Sanoatlashtirish jarayonida vujudga kelayotgan muammolar. Bugungi sanoatlashgan dunyoda ushbu sohaning naqadar dolzarbligi, shuningdek unga e`tiborning kuchayishi muhimdir. Global rivojlanish jarayonida munosib ishtirok etish har bir davlat va huquq uchun iqtisodiy nuqtayi nazardan muhimdir. Ushbu jarayonlarni atroflicha tahlil etish barcha soha vakillari xususan tarix fani doirasida ham ahamiyatli. Mavzuning maqsadi va vazifalari: Ushbu dissertatsiya ishining maqsadi O`zbekistonning yangi taraqqiyot davrida sanoat taraqqiyotini O`zbekiston tarixi fanining eng samarali va so’ngi usullari yordamida ochib berish. Ushbu sohani Samarqand viloyatimisolida atroflicha tahlil etish. Mavzuning tarixs h unosligi: O`zbekistonning eng yangi tarixi, amaldagi qonun hujjatlari, Oliy Majlisning sohaga oid qonun hujjatlari, prezident farmonlari, Harakatlar strategiyasi, viloyatda malga oshirilayotgan sohaga oid qonun hujjatlari. Tadqiqot ob’ekti: Tadqiqot ob’ektiga O`zbekistonning mustaqillik sohaga oid olib borilayotgan faoliyatlar va jarayonlarni atroflicha tahlil qilish va yoritib berish.

Похожие

SAMARQAND VILOYATI PEDAGOGLARNI YANGI METODIKALARGA O‘RGATISH MILLIY MARKAZI
QISHLOQ AHOLISI DAROMADLARINI KOʻPAYTIRISHNING INNOVATSION YOʻNALISHLARI (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA)
MEHNAT BOZORIDA YOSHLARNING RAQOBATDOSHLIGINI OSHIRISH YO‘LLARI (Samarqand viloyati misolida)
O`zbekiston florasi
IQTISODIY BARQARORLIKNI TA`MINLASHDA INVESTITSION FAOLIYATI SAMARADORLIGINI OSHIRISH (SAMARQAND VILOYATI MISOLIDA