MAVZU: O’ZBEKISTON VA ERON MUNOSABATLARI MUNDARIJA 1 Kirish 2 O‘zbekiston-eron munosabatlari 3 Eron O zbekiston Respublikasi ikki davlat o rtasida diplomatik ʻ ʻ munosabatlar 4 O‘zbekiston-Eron elchixonasi ochilishi munosabatlari 5 Xulosa 6 Foydalanilgan adabiyotlar

KRISH MARKAZIY OSIYO Eron bo’yicha kelishuvning Markaziy Osiyo uchun ahamiyati O’zbekiston Eron yadroviy dasturi bo’yicha erishilgan xalqaro kelishuv mintaqaviy va xalqaro xavfsizlikni mustahkamlashga xizmat qiladi degan umidda. Atom qurolidan xoli Markaziy Osiyoda bu borada bosiq munosabatlar bildirilmoqda. Toshkentning bu boradagi qarashlari Rossiya Tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov bilan o’tgan uchrashuvda bildirilgan. Toshkentda Lavrov bilan muloqot qilgan Tashqi ishlar vaziri Abdulaziz Komilovning aytishicha, Eron bilan kelishuv mintaqa xavfsizligini va yadroviy qurollarni tarqatmaslik tartibini mustahkamlaydi.Markaziy Osiyo ommaviy qirg’in qurollaridan xoli hudud deb e’lon qilingan, bu borada tegishli xalqaro bitim imzolangan. Eron yuzasidan kelishuvga nisbatan mintaqa davlatlarida munosabat bosiq, bu ko’proq regionda Eron ta’siri nisbatan zaifligi bilan izohlanadi.“Chunki Eronning mintaqaga ta’siri g’oyaviy, shialik jihatdan ham, iqtisodiy jihatdan ham unchalik emas. Eronning ta’siri Yaqin Sharqda kuchli, bu mintaqaga qaraganda bizda shialar nufuzi juda kam. Shuning uchun biz uchun bu kelishuvning ta’siri kam. Ammo yaqinda Karimov Shanxay Hamkorlik Tashkiloti (ShHT) yadroviy qurolga ega davlatlar hisobiga kengayib borayotganidan xavotir bildirdi, ya’ni Pokiston va Hindistonni tashkilotga a’zo bo’lishi geosiyosiy muvozanatni o’zgartiradi deb. Ammo men Eron yaqin orada ShHTga qo’shib olinadi deb hisoblamayman”, - deydi Turkiyada yashayotgan o’zbek faoli Namoz Normo’min . Eron atom programmasi bo’yicha erishilgan bitimdan asosan Isroil norozi. Dunyodagi aksariyat davlatlar uzoq yillardan buyon davom etib kelayotgan bu mojaro nihoyat yakun topganini ijobiy baholashmoqda.Turkiya tashqi ishlar vazirligi bayonotida kelishuv mamnuniyat bilan qabul qilingani va mintaqa taraqqiyoti uchun xizmat qilishi izhor etiladi.Namoz Normo’minga ko’ra, kelishuv nafaqat Yaqin Sharqda o’zaro raqobatda bo’lgan Eron va Turkiya munosabatlari, balki bu munosabatlar orqali Markaziy Osiyo uchun ham muhim ahamiyat kasb etadi.

O‘ZBEKISTON-ERON MUNOSABATLARI Eron Islom Respublikasi 1991-yilning 25-dekabrida O‘zbekiston Respublikasining mustaqilligini rasman tan oldi.1992-yil 10-mayda O‘zbekiston va Eron o‘rtasida diplomatik aloqalar o‘rnatildi.Eronning Toshkentdagi elchixonasi 1992-yil noyabr oyida va O‘zbekistonning Tehrondagi elchixonasi 1995-yil may oyida ochilgan. O‘tgan muddat davomida O‘zbekistonning birinchi Prezidenti Islom Karimovning Eronga to‘rt bor tashrifi amalga oshirildi. (1992 va 2003-yillarda rasmiy, 1996 va 2004-yillarda EKO sammiti doirasida).O‘z navbatida Eron prezidentlari A.Rafsanjoni (1993-yil oktabr) va S.Hotamiylarning (2002-yil aprel) O‘zbekistonga rasmiy tashriflari bo‘lib o‘tgan.

Islom hamkorlik tashkilotining (IHT) 2017-yil sentabrda Ostonada o‘tkazilgan fan va texnologiyalar bo'yicha birinchi sammiti doirasida O‘zbekiston Prezidenti Sh. Mirziyoyevning Eron Islom Respublikasi Prezidenti H.Ruhoniy bilan uchrashuvi bo‘lib o‘tdi.Tashqi ishlar vazirining orinbosari darajasida muntazam ravishda O‘zbekiston-Eron siyosiy maslahatlashuvlari o‘tkaziladi. Siyosiy maslahatlashuvlarning 5-davrasi 2017-yilning 13-martida Toshkentda o‘tkazildi. Hozirgi kunda O‘zbekiston va Eron munosabatlarining shartnomaviy-huquqiy asosini siyosiy, iqtisodiy madaniy sohalarda imzolangan 55 ta hujjat tashkil etadi. O‘zbekiston Respublikasi va Eron Islom Respublikasi o‘rtasida savdo-iqtisodiy va ilmiy-texnikaviy hamkorlik bo‘yicha Hukumatlararo qo‘shma komissiya tashkil etilgan. 2018-yilning aprel oyida Tehron shahrida O‘zbekiston-Eron qo‘shma komissiyasining 12-yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. 2018-yil natijalariga ko‘ra, o‘zaro tovar ayirboshlash ko‘rsatkichlari $306,5 mln, shu jumladan O‘zbekison eksporti – $172,5 mln., import esa $133,9 mln. hajmida qayd etildi.O‘zbekistonda Eron sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan 116 dan ortiq korxona faoliyat ko‘rsatmoqda. Shulardan 19 tasi to‘liq Eron sarmoyasi asosida ish olib bormoqda. O‘zbekistonning Eronga eksporti paxta, paxta tolasi, qora va rangli metallar, mineral o‘g‘itlar,elektomexanik jihozlar, mevalar, quruq mevalar va plastmassa mahsulotlaridan iborat bo‘lmoqda. 2011-yilning 25-aprelida Ashxabodda tashqi ishlar vazirlarining to‘rt tomonlama yig‘ilishida O‘zbekiston- Turkmaniston-Eron-O‘mon temir yo‘l koridorini shakllantirish bo‘yicha hujjat imzolandi. Eron O zbekiston Respublikasi ikki davlat o rtasida ʻ ʻ diplomatik munosabatlar O zbekiston — Eron munosabatlari — Eron O zbekiston Respublikasining ʻ ʻ mustaqilligini tan olib, ikki davlat o rtasida diplomatik munosabatlar o rnatilgach, ʻ ʻ 1992 yil noyabrda Eroning Toshkentdagi elchixonasi, 1995 yil mayda O zbekiston ʻ Respublikasining Tehrondagi elchixonasi o z faoliyatini boshladi. ʻ O zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning Eronga ilk tashrifi 1992 ʻ yil noyabrda bo lib o tdi. 2000 yil 10—11 iyunda O zR Prezidenti Islom Karimov ʻ ʻ ʻ

Iqtisodiy Hamkorlik Tashkshyutiga a zo davlatlar rahbarlarining Eronda bo libʼ ʻ utgan 6sammitida ishtirok etdi. 2003 yil 17—18 iyunda rasmiy tashrif bilan Eronda bo ldi. 2002 yil 26—28 aprelda Eron Islom Resggublikasi Prezidenti ʻ S.M.Hotamiyning O zRga rasmiy tashrifi amalga oshirildi. Ana shu tashriflar ʻ natijasida ikki davlat o rtasidagi munosabatlarning shartnomaviyhuquqiy asoslari ʻ yaratildi. Ikki mamlakat o rtasida transportkommunikatsiya, neftkimyo, bank, bojxona, ʻ farmatsevtika, uyushgan jinoyatchilik, terrorizm va giyohvand moddalarning noqonuniy tarqatilishiga qarshi kurash sohalarida keng hamkorlik yo lga ʻ qo yilgan. Hoz. kunda O zbekiston va Eron munosabatlarining ʻ ʻ shartnomaviyhuquqiy asosini 50 dan ortiq hujjat tashkil etadi. O zbekiston ʻ Respublikasi va Eron o rtasida savdoiqtisodiy sohadagi o zaro manfaatli ʻ ʻ hamkorlikning tamoyil va yo nalishlarini belgilab beruvchi bir qator davlatlararo ʻ va hukumatlararo shartnomalar hamda idoralararo hujjatlar imzolangan. Ikki tomonlama munosabatlar "Savdoiqtisodiy aloqalar to g risida", "Sarmoyalarni ʻ ʻ o zaro rag batlantirish va himoya qilish", "Ikki tomonlama soliqqa tortishdan ʻ ʻ qochish va olingan foyda va kapitalga solinadigan soliqlar haqida ma lumot bilan ʼ almashish to g risida"gi shartnoma va qator hukumatlararo memorandumlar bilan ʻ ʻ tartibga solinadi. 2004 yil yakuniga ko ra, O zbekiston va Eron o rtasidagi tovar ʻ ʻ ʻ ayirboshlash hajmi 370 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Eron Islom Respublikasi O zbekistonning 10 ta yetakchi savdo hamkori qatoridan_joy olgan. Eron ʻ O zbekistondan paxta tolasi, rangli metall va undan yasalgan buyumlar, qora ʻ metall va metall buyumlar, mineral yoqilg i, neft va uni qayta ishlashdan olingan ʻ mahsulotlar, mexanik stanoklar, xizmatlar, o g it, kimyoviy shtapel tolalari va h.k. ʻ ʻ oladi va O zbekistonga bog dorchilik mahsulotlari, o simlik va hayvon yog i, ʻ ʻ ʻ ʻ poyabzal, kimyoviy ip, kir yuvish vositalari, gilam va gilam mahsulotlari, plastmassa va undan tayyorlangan buyumlar, xizmatlar, to qimachilik hamda ʻ organik kimyoviy mahsulotlar, kofe, choy, shirinlik va doridarmon yuboradi. 1993 yilning 18 oktyabr da imzolangan hujjat asosida O zbekiston Respublikasi va Eron ʻ Islom Respublikasi o rtasida Savdoiqtisodiy va ilmiytexnikaviy hamkorlik ʻ