Mavzu: Mustaqillik yillarida O’zbekiston Braziliya munosabatlari. Reja: I.Kirish II.Asosiy qism a) Mustaqillik yillarida O’zbekistonning Yevropa davlatlari bilan aloqalari b) O‘zbekiston Respublikasining Braziliya davlati bilan o`zaro hamkorlik aloqalari c) O`zbekiston – Braziliya ijtimoiy iqtisodiy hamkorligi d) Madaniy-texnikaviy sohadagi aloqalar III.Xulosa IV.Foydalanilgan adabiyot va manbalar ro‘yxati: 1

KIRISH Mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq,O‘zbekiston hukumati o‘z milliy manfaatlariga mos tashqi siyosat yo‘linibelgilash, jahon hamjamiyatiga qo‘shilish va xorijiy mamlakatlar bilan siyosiy,iqtisodiy, texnikaviy, madaniy aloqalar o‘rnatishga eng dolzarb vazifalardan birideb qaradi. O‘zbekiston tarixida birinchi marta tashqi siyosat asoslari va uningbosh yo‘nalishlari qonun yo‘li bilan mustaxkamlandi. O‘zbekistonning Oliy Kengashi Bayonotida “Xalqaro hamkorlikning to‘la huquqli a’zosi bo‘lgan O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarda mustaqil davlat, xalqaro huquq sub’ekti sifatida qatnashadi. Uning asosiy maqsadlari mustahkam tinchlik,qurolsizlanish, o‘z hududini qurol – yarog‘lardan holi qilish, yadroviy qurolni va boshqa ommaviy qirg‘in qurollarini yo‘qotish, suveren davlatlar o‘rtasidagi nizo va ziddiyatlarni hal etishda kuch ishlatish va tazyiq o‘tkazishga, eng avvalo harbiy kuch qo‘llashga yo‘l qo‘ymaslik, insoniyatning jahonshumul muammolarini hal etishda davlatlar hamkorligi va xalqlar birdamligidan iboratdir... O‘zbekiston Respublikasi oldindan hech qanday shart qo‘ymagan holda barcha sheriklar bilan bevosita teng huquqli, o‘zaro manfaatli bitimlar hamda shartnomalar tuzish uchun o‘zini ochiq deb e’lon qiladi”, deyilgan.Prezidentimiz O‘zbekistonning tashqi siyosati istiqbolini taoriflab shunday deydilar: “O‘zbekiston dunyo uchun ochiq, Biz ham dunyoning O‘zbekistonga katta qiziqish bilan qarayotganini his etmoqdamiz. Bir paytda O‘zbekiston bir yoqlama iqtisodiyotga, markazga qaram izdan chiqqan iqtisodiyotga ega bo‘lgan yarim mustamlaka mamlakat qatoriga aylangan edi” 1 .“Xalqaro hamjamiyatda katta aks sado bergan, 2012-yilning sentabr oyida qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qonun asosida aynan ana shundayyondashuvlar mujassamdir. 1 Karimov I.A. Maqsadimiz – tinchlik, barqarorlik, hamkorlik. T., «O`zbekiston», 1995. 45 Braziliya 2

O‘zbekiston Respublikasining Evropa mamlakatlari bilan hamkorlikaloqalari O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Osiyo davlati sifatida geografik jihatdanEvropadan ancha yiroq joylashgan bo‘lsa ham, zamonaviy iqtisodiy, siyosiy vaijtimoiy munosabatlar natijasida Evropaga va Evropa Ittifoqiga tobora„yaqinlashib" bormoqda. Evropa Ittifoqi bu hamkorlikka to‘g‘ri baho berga holda, ayniqsa, 2001 yil 11 sentabrdagi terrorchilik harakatlaridan keyinO‘zbekistonga nisbatan yangi strategik hamkorlik dasturlari bilan javob bermoqda.Agar yaqin kelajakda Janubiy Kavkazdagi respublikalar Evropa Ittifoqi a’zosibo‘ladigan bo‘lsa, u holda Kaspiy dengizi Evropa Ittifoqining sharqiy chegarasinitashkil etadi va Markaziy Osiyo Evropaning bevosita qo‘shnisi bo‘lib qoladi.Evropa Ittifoqining Markaziy Osiyo davlatlariga nisbatan munosabatlarining2001 yil 11 sentabrdan keyin qay darajada o‘zgarganligini o‘rganish jiddiye’tiborga sazovordir. Bu vazifani amalga oshirishda Evropa Ittifoqining MarkaziyOsiyoga nisbatan munosabatini YIning boshqa bir mintaqaga nisbatan bo‘lganmunosabati bilan qiyosiy o‘rganish muhim. Bu o‘rinda biz janubiy Kavkazrespublikalarini mintaqa sifatida ko‘zda tutmoqdamiz. Evropa Ittifoqi va MarkaziyOsiyo davlatlari o‘rtasidagi munosabatlari qanday asosda qurilgan va hamkorlikqay daraj ada amalga oshmoqda? Evropa Ittifoqi tomonidan ilgari ham bir nechamarotaba Markaziy Osiyo mintaqasiga nisbatan hamkorlik loyihalari ishlabchiqildi, lekin bu loyihalar to‘liq amalga oshmadi, 3

ba’zilari esa hatto qog‘ozdaqolib ketdi 2 .Evropa Ittifoqi Markaziy Osiyo davlatlari bilan qanday shartnomaviyhuquqiy hujjatlar asosida hamkorlik qilmoqda? Evropa Ittifoqining MarkaziyOsiyoga nisbatan siyosati qay darajada amalga oshmoqda? Bu siyosat faqatiqtisodiyot mojarolarni bartaraf etish va atrof-muhitni muhofaza qilish kabiyo‘nalishlar bilangina cheklanib qolmayaptimikan? SHu narsani ta’kidlash joizki,Markaziy Osiyoda havfsizlik va barqarorlikni saqlash - Evropa Ittifoqini sharqqa.qarab kengaytirish kabi yaqin kelajakdagi dolzarb muammolardan biri hisoblanadi.U holda yana bir savol tug‘iladi: Barqarorlikni saqlash zarur va muhim ekan, negaendi shu maqsadda Kavkaz davlatlari o‘rtasida barqarorlikni saqlash to‘g‘risidagibitimga o‘xshash bitimlarni Markaziy Osiyoda ham imzolash mumkin emas? Bujuda ham o‘rinli va maqsadga muvofiq bo‘lar edi.Amerika Qo‘shma SHtatlari, Rossiya va Xitoy salohiyatli hamkorlar sifatidao‘z mavqe’iga ega. Lekin Evropa Ittifoqining Markaziy Osiyo mintaqasidagiimkoniyatlari cheklangan deb bo‘lmaydi.Kavkaz davlatlaridan keyin birin-ketin Markaziy Osiyo respubikalari hamEvropa Ittifoqi bilan hamkorlik to‘g‘risidagi bitimlarini imzoladilar. Ushbubitimlar Evropa Ittifoqi bilan Markaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi hamkorlikmunosabatlari uchun umumhuquqiy asos bo‘lib xizmat qilmoqda. Amaldaqo‘llanilayotgan bitimlar asosida esa Hamkorlik Kengashlari tashkil etildi. MazkurHamkorlik Kengashlari tomonidan Evropa Ittifoqi bilan Markaziy Osiyo davlatlario‘rtasidagi hamkorlikning borishi to‘g‘risida muntazam ravishda anjumanlaro‘tkaziladi 3 . Markaziy 2 Millatlararo munosabatlar madaniyati va baynalmilal dunyoqarash. T., «O`qituvchi», 1992. 135 Braziliya№ 7-8. 3 Ibrohimov A., Sultonov X., Jo`raev N. Vatan tuyg’usi. T.,«O`zbekiston», 1996. 396 Braziliya 4

Osiyo davlatlari Kavkaz davlatlaridan farqli o‘laroq, EvropaIttifoqiga nisbatan munosabatlarda bir hil maqomga ega emas. Kavkazdagi barchadavlatlar Evropa Ittifoqi bilan hamkorlik bitimini imzolaganlar, ratifikatsiyaqilganlar va mazkur bitimlar kuchga kirgan. Bundan tashqari, Kavkaz davlatlariEvropa Ittifoqi kengashida qatnashish huquqiga ega. Bunday hamkorlik bitimlariQirg‘izistonda (01.07. 1999), Qozog‘istonda (01.07.1999) va O‘zbekistonda(01.07.1999) kuchga kirgan, lekin Turkmanistonda bu hujjat ratifikaziya arafasida, ammo Tojikistonda bunday bitim imzolanishi hali taklif etilganiBitimlarining asosiy maqsadi - siyosiy muloqotga erishish va ushbu dialogyordamida ikki tomonlama siyosiy munosabatlarni o‘rnatish, demokratikqadriyatlar va bozor iqtisodiyotini shakllantirish, bozor iqtisodiyotiga asoslanganiqtisodiy munosabatlarni yaratishdir. Bitimdagi moddalarda mintaqada iqtisodiy otsohasida ijobiy natijalarga erishish, qonun chiqarish, moliya, fuqarolik huquqi, ilm fan, texnologiya va madaniyat sohalarida o‘zaro hamkorlik qilish belgilab qo‘yilgan. Evropa Ittifoqining tashabbusi asosidagi bu hamkorlik dasturlariMarkaziy Osiyodagi siyosiy barqarorlikni ta’minlashga yordam beradi, o‘zaroiqtisodiy imkoniyatlar yaratadi va nihoyat Markaziy Osiyo davlatlari va EvropaIttifoqi birgalikda ko‘proq muvaffaqiyatlarga e’rishadi. Evropa Ittifoqi vaMarkaziy Osiyo davlatlari o‘rtasidagi munosabatlar Evropa Ittifoqi bilan Kavkazdavlatlari o‘rtasidagi munosabatlardan farq qiladi. CHunki Markaziy Osiyodavlatlari kelajakda Evropa Ittifoqiga a’zo bo‘lishga da’vogar emas. Kavkazdavlatlari esa bunga da’vogar. SHu sababli Markaziy Osiyo 5