Mustaqillik yillarida Qoraqalpog'iston Respublikasi
![Mustaqillik yillarida Qoraqalpog'iston Respublikasi
Reja:
1.Qoraqolpogiston Respublikasining tashkil topishi
2. Qoraqalpog‘iston respublikasining iqtisodiyva ijtimoiy taraqqiyoti
3.Qoraqalpog‘iston respublikasida xalq ta’limi, fan va madaniyat
4. 2016-2020 yillarda Qoraqlpog`iston Respublikasi taraqqiyoti](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_1.png)
![1. 1924-yilda Qozog‘iston ASSR tarkibida Qoraqalpog‘iston Muxtor
(Avtonom) viloyati tashkil qilindi. Viloyat volostlarga bo‘linadigan To‘rtko‘l,
Chimboy, Xo‘jayli va Qo‘ng‘irot okruglaridan iborat edi.
1925-yil 12—19-fevralda To‘rtko‘l shahrida Muxtor viloyat Sho‘rolarning 1-Ta’sis
qurultoyi bo‘lib o‘tdi. Unda Qoraqalpog‘iston Muxtor viloyatining Qozog‘iston
ASSR tarkibiga «o‘z ixtiyori bilan kirganligi» qonunlashtirildi.
Albatta, viloyat aholisining milliy tarkibi ham e’tiborga loyiq edi. Muxtor
viloyat tashkil etilgan paytda viloyat hududidagi aholining 38,5 foizini
qoraqalpoqlar, 28,7 foizini o‘zbeklar, 28,6 foizini qozoqlar va bor yo‘g‘i 1 foizga
yaqinini (shahar aholisidan tashqari) ruslar tashkil etgan.
Oradan 8 yil o‘tar-o‘tmas Qoraqalpog‘iston Muxtor viloyatini yana «O‘z
ixtiyoriga ko‘ra» Qozog‘iston tarkibidan olib RSFSR tarkibidagi Qoraqalpog‘iston
Muxtor Sho‘ro Sotsialistik Respublikasi (QQASSR)ga aylantirish» zarurati
tug‘ildi. Bu qo‘lbola zaruriyat Qoraqalpog‘iston viloyati Ijroiya Qo‘mitasining
1932-yil 5-martdagi navbatdan tashqari bo‘lib o‘tgan IV plenumida quyidagicha
asoslandi: «Qoraqalpog‘istonning Moskva va sanoat Markazlaridan uzoqligini,
madaniy va iqtisodiy jihatdan qoloqligini, yanada rivojlanishi istiqbollarini...
hisobga olib, Butunittifoq Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi Prezidumidan
Qorqalpog‘iston Muxtor viloyatini RSFSRga kiradigan Muxtor Sho‘ro Sotsialistik
Respublikasiga aylantirish so‘ralsin».
Qoraqalpoq xalqining «iltimosi» qondirilib, Butunittifoq MIK Prezidiumi
1932-yil 20-martdagi qarori bilan Qoraqalpog‘iston Muxtor viloyati
Qoraqalpog‘iston Muxtor Sho‘ro Sotsialistik Respublikasiga aylantirilib RSFSR
tarkibiga kiritildi.
Ammo oradan yana bor-yo‘g‘i 4 yil o‘tar-o‘tmas Qoraqalpog‘iston Muxtor
Sho‘ro Sotsialistik Respublikasini RSFSR tarkibidan O‘zbekiston Sho‘ro
Sotsialistik Respublikasiga «oshirish ehtiyoji» paydo bo‘ldi. Bu «ehtiyoj» uchun
RSFSR bilan QQASSR o‘rtasida umumiy chegaralar yo‘qligi «asos» bo‘ldi. 1936-
yil may oyida tayyorlangan SSSRning yangi Konstitutsiyasi loyihasida](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_2.png)
![QQASSRni RSFSR tarkibidan chiqarib , O‘zbekiston SSR tarkibiga kiritish ko‘zda
tutilgan edi.
Butunittifoq Sho‘rolarining 1936-yil 5-dekabrda bo‘lib o‘tgan favqulodda
VIII qurultoyida SSSRning yangi Konstitutsiyasi qabul qilindi. Mazkur
Konstitutsiya asosida tayyorlanib 1937-yil 12-fevralda tasdiqlangan O‘zbekiston
SSR Konstitutsiyasida QQASSRning O‘zbekiston Sho‘ro Sotsialistik Respublikasi
tarkibiga kirganligi qonun bilan mustahkamlandi.
Qoraqalpog‘iston xalqlari qariyb 70 yildan beri O‘zbekiston xalqlari bilan
ijtimoiy-siyosiy hayotning barcha sohalarida bir-birlari bilan og‘alarcha yelkadosh
bo‘lib yashab kelmoqdalar.
Sobiq Ittifoq parchalangandan so‘ng mustaqil O‘zbekiston tarkibidagi suveren
Qoraqalpog‘iston Respublikasi maqomini oldi. Bu tabiiy hodisa edi. Chunki, asrlar
mobaynida qoraqalpoqlar bilan o‘zbek xalqi o‘rtasida do‘stlik, qardoshlik
munosabatlari qaror topgan, turmush tarzlari va dunyoqarashlarida mushtaraklik
vujudga kelgan edi. Orol bo‘yi kengliklarida qadimdan o‘zbek va qoraqalpoq
ajdodlari birgalikda yashab, mehnat qilishdi. O‘zlarining taraqqiyot yo‘llarini bosib
o‘tishdi.
1990-yil 14-dekabrda Qoraqalpog‘iston Respublikasida «O‘zbekiston
Respublikasi tarkibida Qoraqalpog‘iston Respublikasi Davlat suvereniteti
to‘g‘risida»gi Deklaratsiya qabul qilindi.
Mazkur Deklaratsiya 1991-yil 31-avgustda qabul qilingan «O‘zbekiston
Respublikasi davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida»gi Qonunda o‘zining huquqiy
asosini topdi. Unda Qoraqalpog‘istonning hududiy yaxlitligi va mustaqilligi e’tirof
etildi. Qonunda Qoraqalpog‘iston va O‘zbekiston o‘rtasidagi munosabatlarni teng
huquqlilik, ikki tomonlama shartnomalar, bitimlar va boshqa qonun aktlari asosida
mustahkamlash ko‘rsatib berildi.
O‘zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog‘iston Respublikasi o‘rtasidagi
siyosiy, huquqiy, iqtisodiy va madaniy munosabatlar O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasida (70—75-moddalar) o‘z aksini topdi (10-ilova).](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_3.png)
![Natijada ikki tomonlama hurmat asosida qoraqalpoq xalqining o‘z taqdirini
o‘zi belgilash, mustaqil taraqqiyot hamda milliy davlatchilikni mustahkamlashdagi
roli oshdi. Kelajakka qat’iy ishonch bilan qaraydigan, olis istiqbolni yaratishning
kafolatini beradigan huquqiy maqomga ega bo‘ldi.
Konsitutsiyaning 21-moddasiga asosan Qoraqalpog‘iston Respublikasi
fuqarosi ayni paytda O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanadi. Bu
qoraqalpoq xalqiga O‘zbekiston xalqlarining barcha huquqlardan foydalanish
imkonini beradi. Ularning haq-huquqlari va erkinliklarini kafolatlaydi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi
taraqqiyoti uchun qator imkoniyatlar beradi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasining 82-moddasida mustahkamlab qo‘yilganidek, O‘zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi Raisi o‘rinbosarlaridan biri — Oliy Majlis deputati,
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qarg‘i Kengesi Raisi hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 98-moddasiga binoan
Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumati rahbari lavozimi bo‘yicha O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tarkibiga kiradi. 107-moddaga binoan esa,
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi, Oliy sudi, Oliy xo‘jalik sudi
tarkibiga Qoraqalpog‘iston Respublikasining xuddi shunday sud organlarining
rahbarlari kiradi. Sud hujjatlari o‘zbek tili bilan birga qoraqalpoq tilida ham olib
boriladi (115-modda).
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 71-moddasida belgilab
qo‘yilganidek, Qoraqalpog‘iston Respublikasi o‘z Konstitutsiyasiga ega bo‘lmog‘i
kerak. Ana shu huquqiy asosga ko‘ra Qoraqalpog‘iston Respublikasi Oliy
Kengashi o‘zining o‘n ikkinchi sessiyasida (1993-yil 9-aprelda) Qoraqalpog‘iston
Respublikasining Konstitutsiyasini qabul qildi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasining Konstitutsiyasi O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasiga hech qanday monelik qilmaydi, aksincha, uni
bosh huquqiy asos sifatida biladi va Qoraqalpog‘iston hududida to‘la amal qilishini
ta’minlaydi. O‘zbekiston Respublikasi qonunlari Qoraqalpog‘istonning butun
hududida majburiy ekanligi e’tirof etilgan.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_4.png)
![Qoraqalpog‘iston milliy davlatchiligi o‘z taraqqiyoti tarixida birinchi marta
ana shunday insonparvar, adolatli, demokratik imtiyozlarga ega bo‘ldi. Ayni
paytda u suveren davlatning barcha ramzlariga ega.
1992-yil 14-dekabrda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n
birinchi sessiyasida Qoraqalpog‘iston Davlat bayrog‘i tasdiqlandi.
1993-yil 9-aprelda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n
ikkinchi sessiyasida Davlat gerbi tasdiqlandi.
1993-yil 4-dekabrda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n
to‘rtinchi sessiyasida Davlat madhiyasi tasdiqlandi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Konstitutsiyasiga asosan 1994-yil 25-
dekabrda Oliy Kengashning 75 deputatdan iborat yangi tarkibi muqobillik asosida
saylandi. Respublika parlamenti Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qarg‘i Kengesi
deb ataldi. Jo‘qarg‘i Kengesning 1995-yil 11-yanvarda Nukus shahrida bo‘lib
o‘tgan birinchi chaqiriq birinchi sessiyasida Jo‘qorg‘i Kenges Raisi, uning
o‘rinbosarlari, mandat komissiyasi, 8 ta qo‘mita raislari va uning a’zolari saylandi.
Ayni paytda, deputatlar qo‘mitalar raislari rahbarligida Qoraqalpog‘iston
qonunchilik tizimini yaratishda faol ishtirok etmoqdalar.
Xususan, demokratik jamiyat qurish hamda erkin bozor munosabatlarini
shakllantirishga mo‘ljallangan muhim qonun va qarorlar qabul qilindi. Jo‘qorg‘i
Kenges Raisi qoshida doimiy harakatdagi Kengash tashkil qilindi. Uning tarkibiga
Jo‘qarg‘i Kenges Raisi, Rais o‘rinbosarlari, mandat komissiyasi va qo‘mitalar
raislari kiradi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi ijroiya hokimiyat organi Vazirlar Kengashi
hisoblanadi. Uning tarkibiga Rais, ikkita birinchi o‘rinbosar va 4 ta tarmoq
o‘rinbosarlari kiradi. Shuningdek, ijroiya hokimiyat tarkibiga vazirliklar va qator
tarmoq qo‘mitalari rahbarlari ham kiritilgan.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Toshkent shahrida
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshida o‘zining ish olib boruvchi
doimiy vakiliga ega.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_5.png)
![Qoraqalpog‘iston Respublikasida faoliyat ko‘rsatayotgan qator jamoat
tashkilotlari bu yerda demokratik jarayonlarning tobora qaror topayotganidan
dalolat beradi. Ayni paytda, Respublika hududida hukumatga qarashli bo‘lmagan
qator tashkilotlar, jumladan, «Orol va Amudaryoni himoya qilish uyushmasi»,
«EKOSAN», «Aralsos», «Sog‘lom avlod uchun» singari bir qator xalqaro
tashkilotlarning bo‘limlari ish olib bormoqda.
Ayni vaqtda, shuni ta’kidlash joizki, istiqlol yillarida Qoraqalpog‘istonda
qonunchilik, ijroiya va sud hokimiyatining zamonaviy tizimini vujudga keltirishda
dastlabki qadamlar qo‘yilgan bo‘lsa-da, xali bu borada qator muammolar saqlanib
qolmoqda.
1997-yil 17-iyul kuni Nukusda bo‘lgan Qoraqalpog‘iston Respublikasi
Jo‘qarg‘i Kengesining navbatdan tashqari sessiyasi qonun chiqaruvchi va ijroiya
hokimiyati faoliyatlarida davom etib kelayotgan kamchiliklarni chuqur tahlil qildi.
Xususan, qabul qilingan qonun va qarorlarni hayotga to‘la tatbiq qilinishida,
ijroiya intizomini qaror topdirishda xali jiddiy kamchiliklar borligi qayd qilindi.
Jumladan, Jo‘qarg‘i Kenges va Vazirlar Kengashi faoliyatlaridagi bir-birini
takrorlash hollari tanqid qilindi. Amaliy faoliyatga xalaqit berayotgan
rasmiyatchilik, qog‘ozbozik, bo‘lar-bo‘lmas ma’lumotlar to‘plash kabi nuqsonlar
tilga olindi.
Kadrlarni tanlash va joy-joyiga qo‘yishdagi rasmiyatchilik illatlariga barham
berish alohida ta’kidlandi. Jo‘qarg‘i Kenges amalda tarixga aylanib qolgan va
o‘tmish sarqiti hisoblangan — sho‘rolar davridagi «Oliy Sovet Prezidiumi» rolini
bajarayotgani ko‘rsatib o‘tildi.
Jo‘qarg‘i Kenges qo‘mitalari faoliyati o‘z maqomiga va o‘z oldiga qo‘yilgan
vazifalarga mos kelmayotgani, ishlab chiqarishga doir masalalar bilan o‘ralashib
qolayotgani ko‘rsatib o‘tildi.
Uchala hokimiyat organi kengashi va sud hokimiyatlari o‘z maqomi doirasida
ish olib bormog‘i lozimligi qayd etildi. Ana shunda haqiqiy demokratik jamiyat
shakllanadi.
Qoraqalpog‘iston respublikasining iqtisodiyva ijtimoiy taraqqiyoti](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_6.png)
![O‘zbekistonda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda ko‘p
millatli Qoraqalpog‘iston xalqlarining, ana shu mo‘tabar yurt kishilarining ham
munosib hissasi bor.
Shu bois O‘zbekiston hukumati bu masalada Qoraqalpog‘iston Respublikasini
har tomonlama qo‘llab-quvvatlamoqda. 1996-yilda ushbu maqsadlar uchun 10
milliard so‘m ajratildi. Bu Qoraqalpog‘iston milliy daromadining 55 foizini tashkil
qiladi. Bundan tashqari, Qoraqalpog‘istonga berilayotgan moliyaviy yordam
miqdori 1994-yilga nisbatan 18-barobar ko‘paydi.
O‘zbekiston hukumatining amaliy yordami hamda qoraqalpoq xalqining
fidoiy mehnati tufayli keyingi yillarda Qoraqalpog‘istonda aholi turmush sharoitini
yaxshilash, tub iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish borasida qator ijobiy
natijalarga erishildi. Eng avvalo, elda tinchlik va barqarorlik mustahkamlandi.
Hamjihatlik bilan yurt istiqboli yo‘lida mehnat qilishga sharoit yaratildi.
O‘lkada mulkchilikning yangi shakllari paydo bo‘la boshladi. Ishlab chiqarish
va xizmat sohasida nodavlat sektorning hissasi oshib bordi. Ayni paytda sanoat,
qishloq xo‘jaligi va savdoda bu ko‘rsatkich 80—90 foizni tashkil etmoqda.
Qoraqalpog‘iston iqtisodiyotining boshqa yo‘nalishlarida ham islohotlar izchil
amalga oshirila boshlandi.
Qoraqalpog‘istonda 1996-yilda 51 ta mayda ulgurji tizim, shu jumladan 2 ta
savdo uyi , 13 ta mayda ulgurji savdo do‘konlari va omborlar, 17 ta ko‘tara savdo
bozor hamda O‘zbekiston tovar xomashyo birjasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi 19 ta
supermarket do‘konlari faoliyat ko‘rsatdi. 1997-yilning birinchi yanvarigacha
bo‘lgan ma’lumotlarga qaraganda xususiylashtirishdan tushgan mablag‘larning
umumiy hajmi 330 million so‘mni tashkil etdi. Uning 20 foizi o‘lka ijtimoiy
taraqqiyotiga ajratildi. 50 foizi esa bilan birga Qoraqalpog‘iston Respublikasi
davlat mulkini xususiylashtirish qo‘mitasi xususiylashtirilgan korxonalar va
tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida 13,8 million so‘m kredit ajratdi. 2002-
yilda 9 ta korxona davlat tasarrufidan chiqarildi.
Bozor fondining faoliyati sezilarli ravishda faollashdi. 1996-yilda fond
birjalari filiallarida 191,6 million so‘mlik aksiyalar sotildi. O‘zbekiston](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_7.png)
![Respublikasi Prezidentining davlat korxonalarini aksionerlik jamiyatlariga
aylantirish, qimmatbaho qog‘ozlar bozorini rivojlantirishga oid farmonlarini
bajarish amalda o‘z samaralarini bera boshladi.
1997-yil 1-yanvar holatiga qaraganda respublikada soliq idoralari tomonidan
318 ta aksionerlik jamiyatlari ro‘yxatga olindi. 1996-yil yakuniga ko‘ra ishlab
chiqarilgan mahsulot hajmi 11 milliard so‘mlikni tashkil etdi. Bu 1995-yilga
nisbatan 2,2 marta ko‘pdir.
Jami sanoat ishlab chiqarish hajmida nodavlat korxonalarining ulushi 90
foizga o‘sdi. 144 ta sanoat korxonalari va birlashmalaridan 113 tasi mulkchilikning
turli shakllariga o‘tib ishlay boshladi.
To‘rtko‘l tumanida 2000-yil 6-martdan e’tiboran Rossiyaning Savvinovo
yigiruv fabrikasi bilan hamkorlikda yiliga 2750 tonna ip-kalava ishlab
chiqaradigan qo‘shma korxonani qurib tugallashga kirishildi. Kichik va xususiy
korxonalar, yakka tartibda mehnat faoliyati bilan shug‘ullanuvchi korxonalar
rivojlandi. Mikrofirmalar soni 1999-yildagi 3755 tadan 2000-yilga kelib 5565 taga
yoki 1,5 martaga, fermer xo‘jaliklari soni esa 1823 tadan 2353 taga yoki 1,6
martaga ko‘paydi. Birgina 2002-yilning o‘zida respublikaning 12 ta tumanida 21 ta
qishloq xo‘jalik korxonalari negizida yangidan 901 fermer xo‘jaliklari tuzildi va
faoliyat ko‘rsatib turgan 79 ta fermer xo‘jaliklariga qo‘shimcha yer maydonlari
ajratilib, jami 980 ta fermer xo‘jaliklari tuzildi. Ular bozor iqtisodiyoti sharoitida
ishlashga moslasha boshladilar. Mehnat unumdorligi va mahsulot ishlab chiqarish
hajmi o‘sa boshladi. Respublikada 1996-yilda amaldagi narxlarda 10754,4 so‘mlik
sanoat mahsuloti ishlab chiqarildi. Bu solishtirma narxlarda olganda 1995-
yildagiga nisbatan 101,5 foizni tashkil etadi. 2000-yilga kelib yalpi mahsulot
yetishtirishda kichik va o‘rta biznes hajmining ulushi 27 foizni tashkil etdi. Bu
1999-yilgi ko‘rsatkichdan 3 foizga ko‘p demakdir. Kichik va o‘rta tadbirkorlik
subyektlariga tijorat banklari va byudjetdan tashqari jamg‘armalar tomonidan
2000-yilda 2,9 milliard so‘m miqdorida kreditlar berildi. Natijada harakatsiz turgan
korxonalar sonini 771 taga kamaytirish imkoniyati tug‘ildi.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_8.png)
![1991—2003-yillarda natura ko‘rinishida mahsulot ishlab chiqarish ham
ko‘paydi, xususan past voltli apparaturalar, yo‘l qurilishi mashinalari ehtiyot
qismlari, yengil sanoat texnologik uskunalari va ularning ehtiyot qismlari, mebellar
va boshqalar ana shular jumlasidandir.
Paxtadan ip ishlab chiqarish, ip gazlamalari, tayyor trikotaj buyumlar,
iste’mol mahsulotlaridan un, makaron, mineral suvlar ishlab chiqarish ko‘paydi.
2003-yilda yig‘ma temir-beton konstruksiyalari va detallari, toshdan bezakli
materiallar tayyorlash, qandolatchilik mahsulotlari, o‘simlik yog‘i, uzum vinosi,
salqin ichimliklar va osh tuzi ishlab chiqarish o‘sdi.
Bir qator yangi sanoat korxonalari qurilib ishga tushirildi. Jumladan, 1995-
yilda Xo‘jayli shahrida shisha idishlar zavodi qurilib foydalanishga topshirildi.
Natijada respublikaga chetdan shisha idishlarni tashib keltirish sezilarli darajada
kamaydi.
Respublikaning Ustyurt-Orolbo‘yi mintaqasi yirik neftgaz hududlarining
(Kaspiybo‘yi, To‘qay va Amudaryo tekisligi) qo‘shilgan joyida joylashgan bo‘lib,
O‘zbekiston Respublikasi hududida eng katta neftgaz maydoni (90 ming kv. km
dan ziyod) bo‘lib hisoblanadi.
Mustaqillik yillarida mazkur hududda 7 ta gaz va gaz kondensati koni ochildi.
Bu konlarda aniqlangan umumiy gaz zaxirasi 100,1 milliard metr kub, gaz
kondensati zaxirasi 2523,1 ming tonnani tashkil etadi.
1995-yilda Qo‘ng‘irotdagi 37,4 milliard metr kub gaz va 739 ming tonna gaz
kondensati zaxirasiga ega bo‘lgan «Urga» koni foydalanishga topshirildi. 2003-
yilga kelib mazkur kondan bir kunda 3,2 million metr kub gaz, 24 tonna gaz
kondensati qazib olinmoqda. 2002-yilning noyabr oyidan boshlab «Sharq Berdaq»
koni foydalanishga topshirildi. Mazkur kon bir kunda 3,0 million metr kub gaz va
16 tonna gaz kondensatini qazib olish quvvatiga ega.
2002-yili Ustyurt-Orolbo‘yi hududida joylashgan konlardan 1,2 milliard metr
kubdan ortiq gaz va 10,4 ming tonna gaz kondensati qazib olindi.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_9.png)
![Mustaqillik yillarida respublikada aholi punktlarini gazlashtirish bo‘yicha bir
qator ijobiy ishlar amalga oshirildi. 2000-2003-yillar mobaynida 98 aholi
punktlariga tabiiy gaz yetkazib berildi.
1993-yilda respublikada 59 foiz aholi gaz, 52 foiz aholi toza ichimlik suvi
bilan ta’minlangan bo‘lsa, 2003-yilga kelib esa aholini gaz bilan ta’minlash 91,7
foizni, toza ichimlik suvi bilan ta’minlash esa 66,2 foizni tashkil etdi.
Mustaqillik yillarida Qoraqalpog‘iston Respublikasi xalq xo‘jaligining qurilish
sohasida ham muayyan ijobiy ishlar amalga oshirilmoqda. Jumladan, aholining
infratuzilma inshootlari bo‘yicha keyingi 12 yil ichida 97 ta qishloq shifokorlik
shahobchalari, 90 o‘rinli shifoxona, 11900 o‘quvchiga mo‘ljallangan maktab
binolari, 7,5 ming kv. m turar joy, 2 ming km gaz tarmoqlari, 1,4 ming km suv
tarmoqlari foydalanishga topshirildi. Natijada respublikada 390 ta qishloq aholi
punktlari toza ichimlik suvi bilan, yuzga yaqin aholi punktlari esa tabiiy gaz bilan
ta’minlandi.
«Qoraqalpoqqurilish» aksionerlik jamiyatida Italiya firmalarining yuqori
sifatli jihozlari bilan jihozlangan, yiliga 60 ming kvadrat metr marmar bloklari va
plitalari ishlab chiqaradigan yangi marmar sexi ochildi. «Nukusun» zavodida esa
spirt ishlab chiqaradigan yangi sex qurildi.
Yengil sanoat ishlab chiqarishining bazasi kengaya bordi. 1993-yilda Nukus
shahrida «Kateks» to‘qimachilik majmuasi, 1995-yilda Ellikqal’a tumanida ham
«Elteks» nomli xuddi shunday to‘qimachilik majmuasi foydalanishga topshirildi.
Moliyaviy qiyinchiliklarga qaramay qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta
ishlash bo‘yicha qator chora-tadbirlar amalga oshirildi. Nukus va Qo‘ng‘irot un
kombinatlari, To‘rtko‘lda 3 million shartli banka konserva mahsulotlari ishlab
chiqaradigan zavod, Ellikqal’a tumanida esa shunday quvvatga ega bo‘lgan
konserva sexi foydalanishga topshirildi.
1991—2003-yillar mobaynida respublikada arxitektura qurilishi sohasida
katta yutuqlarga erishildi. Bu yillar mobaynida San’at va Berdaq nomidagi
muzeylar, Mirzo Ulug‘bek, Ajiniyoz, «Markaziy bank», «Xalq», «Paxta»,
«Tadbirkor», «Asaka» banklari, Xo‘jalik sudi, Nukus aeroporti binolari, respublika](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_10.png)
![markaziy shifoxonasining binolari qayta ta’mirlandi va bunyod etildi. 80 kilometrli
Qo‘ng‘irot—Beynov avtomobil yo‘li, Nukus—Xo‘jayli yo‘nalishida temir-beton
ko‘prigi qurilib foydalanishga topshirildi.
Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish natijasida 144 ta
sanoat korxonasidan 113 tasi mulkchilikning turli shakllariga o‘tib ishlay boshladi.
Nodavlat shakliga o‘tib ishlayotgan korxonalarning rivojlanish darajasi nisbatan
yuqori bo‘ldi. Shuningdek, bu korxonalarning iqtisodiy samaradorligi, foyda olish
borasida ham sezilarli yutuqqa erishdi. Bu borada xususiy korxonalar , ayniqsa,
peshqadamlik qila boshladi.
Nukus aeroportining bahosi 151,8 million so ‘ m bo ‘ lgan yangi binosi qurilib ,
foydalanishga topshirildi . 2002- yili rasmiy delegatsiya zalida va Nukus shahar
aviakassa agentligining binosiga jahon andozalariga javob beradigan darajada
ta ’ mirlash ishlari olib borildi va zamonaviy texnik asbob - uskunalar bilan
jihozlandi . 2002- yilda Nukus aerovokzal majmuasi ta ’ mirdan chiqarildi va soatiga
200 nafar mijozga xizmat ko ‘ rsatish quvvatiga ega bo ‘ ldi
Yangidan « Uchquduq — Miskin — Qorao ‘ zak » temir yo ‘ l liniyalari ishga
tushirilib , qo ‘ shni Turkmaniston Respublikasi hududidan o ‘ tmaydigan bo ‘ ldi .
Miskin, To‘rtkul va Ellikqal’a temir yo‘l vokzallari qurib foydalanishga topshirildi.
«Qo‘ng‘irot—Nukus—Chimboy», «Nukus—To‘rtkul» va «To‘rtkul—Uchquduq»
yo‘nalishlari tashkil etildi. «Uchquduq—Miskin—Nukus», «Toshkent—Nukus—
Qo‘ng‘irot—Toshkent», «Andijon—Nukus—Saratov» va boshqa shaharlararo
yo‘nalishlar tashkil etildi.
Hozirgi vaqtda «O‘ztelekom» aksionerlik kompaniyasining
«Qoraqalpoqtelekom» filialida 132,9 ming telefon nuqtasi, ya’ni 202 avtomat
telefon stansiyasi aholiga xizmat ko‘rsatmoqda.
1999-yildan boshlab Yaponiya fondining OECF krediti bo‘yicha
Qoraqalpog‘iston Respublikasining 9 ta shahar tumanlarida (Nukus, Taxiatosh
shaharlari va To‘rtkul, Beruniy, Ellikqal’a, Xo‘jayli, Kegayli, Nukus tumanlari)
qayta qurish va rivojlantirish loyihasi bo‘yicha yangidan 306 kilometr shisha tolali
kabelli 78,5 ming raqamlik ATS va 6720,0 ming portga ega raqamli shaharlararo](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_11.png)
![telefon stansiyalari ishga tushirildi. Mazkur ATSlar orqali abonentlar jahondagi
180 davlatiga sanoqli soniyalarda bog‘lanishi va sifatli so‘zlashish imkoniyatiga
ega. Mazkur dasturning ikkinchi bosqichi bo‘yicha Chimboy, Qorako‘zak,
Taxtako‘pir, Amudaryo, Qanliko‘l, Bo‘zatov tumanlarida amaliy ishlar olib
borilmoqda.
Qoraqalpog‘istonda mehnatga layoqatli aholining asosiy qismi qishloqda
istiqomat qiladi. Mustaqillik yillarida boshqa sohalar qatorida agrar sektorda ham
iqtisodiy qayta qurish, bozor munosabatlariga o‘tish ro‘y berdi. Qishloq xo‘jaligi
ilgarigidek, o‘lka iqtisodiyotining yetakchi tarmog‘i bo‘lib qoldi. 1997-yil 1-
yanvar holatiga respublikada 263 ta qishloq xo‘jalik korxonasi faoliyat ko‘rsatdi.
Nodavlat sektorining jami ishlab chiqarilgan mahsulotdagi ulushi 98,3 foizni
tashkil etdi. Ayrim qishloq xo‘jalik mahsulotlari, jumladan, paxta yetishtirishda
nodavlat korxonalarining hissasi 97,9 foizni, donchilikda 98,1 foizni,
kartoshkachilikda 99,7 foizni, sabzavotchilikda 98,8 foizni, polizchilikda 100
foizni, go‘sht yetishtirishda 98,9 foizni, sut va tuxum ishlab chiqa
Mustaqillik yillarida respublikada pilla, g‘alla, paxta, sholi va boshqa qishloq
xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirishga alohida e’tibor qaratildi. Jumladan, 2003-yilda
o‘lkada 568 tonna pilla, 9 ming 746 tonna g‘alla yetishtirildi. Dehqonchilikda ekin
maydonlarining tarkibi o‘zgardi. Mazkur yilda rejadagi 8,0 ming gektar o‘rniga
91,5 ming gektar paxta, 55,0 ming gektar o‘rniga 61,0 ming gektar yerga sholi
ekildi.
Respublika oziq-ovqat majmuasida shaxsiy yordamchi xo‘jaliklarning hissasi
tobora ko‘payib bormoqda. Qoraqalpog‘istonda dehqon fermer xo‘jaliklarini
tashkil etish bo‘yicha yetarli tajriba to‘plandi. Masalan, Ellikqal’a tumanida
dehqonlarga yer, ishlab chiqarish vositalari va yetishtirilgan mahsulotlarga egalik
qilish imkonini berish maqsadida mavjud 14 ta jamoa xo‘jaliklari dehqon-fermer
xo‘jaliklari uyushmasiga aylantirildi. Dehqonlarga meros qilib qoldirish huquqi
bilan yerlar uzoq muddatga ijaraga berildi. Ana shu tajribani ma’qullab,
O‘zbekiston hukumati yerni uzoq muddatga ijaraga berish bo‘yicha maxsus qaror
qabul qildi.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_12.png)
![1991-2003-yillarda investitsiya faoliyatida sezilarli o‘zgarishlar ro‘y berdi.
Kapital qurilishda korxonalarning mablag‘lari hisobidagi qurilishlar hajmi
ko‘payib, byudjet mablag‘ining hissasi kamaydi.
O‘tgan yillar mobaynida respublikada xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi
qo‘shma korxonalar tuzish borasida muayyan ijobiy ishlar amalga oshi-rildi. 2003-
yilga kelib respublika bo‘yicha 43 ta qo‘shma korxona ro‘yxatdan o‘tgan bo‘lib,
shundan ishlab chiqarish sohasida 32 ta, savdo sohasida 2 ta, xizmat ko‘rsatish
sohasida 4 ta, qishloq ho‘jalik sohasida 4 ta, transport sohasida 1 ta korxona
faoliyat ko‘rsatmoqda.
Respublikada 2003-yil 1-yanvar holati bo‘yicha chet el kredit liniyalari orqali
6,5 million AQSH dollari miqdorida investitsiyalar, shu jumladan 5,6 million
AQSH dollari miqdorida to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar jalb etildi. Xorijiy
investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar tomonidan ishlab chiqarilgan mahsulotlar
va ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi 2003-yilda 2,2 milliard so‘mni tashkil etdi.
Granit plitalari, tikuv, konditer va qurilish mahsulotlari kabi 8 turdagi yangi
mahsulotlarni eksport qilish yo‘lga qo‘yilib, ularning umumiy soni 23 taga yetdi.
Eksport qilingan tovarlar hajmi 122,9 million dollarga teng bo‘ldi. Uning
tashqi savdo oborotidagi ulushi 53,8 foizni tashkil etdi. G‘arb mamlakatlariga
eksport qilingan xomashyo 113,6 million AQSH dollarini, MDH mamlakatlariga
jo‘natilganlari esa 9,3 million AQSH dollarini tashkil etdi.
Uzoq G‘arbga asosan paxta tolasi, toladan olingan mahsulotlar, qayta
ishlangan neft mahsulotlari sotildi. Paxta tolasi jami eksport mahsulotlarining 95
foizini tashkil etdi.
2002-yilda respublikada ishlab chiqarilgan 26,1 million AQSH dollari
miqdoridagi tovarlar eksport qilindi.
Mustaqillik yillarida Qoraqalpog‘iston Respublikasida o‘zini o‘zi boshqarish
nodavlat va notijorat tashkilotlar faoliyatiga ham katta e’tibor qaratildi. 2000-yilga
qadar bo‘lgan davrda respublikada 140 ta nodavlat va notijorat tashkilotlar mavjud
edi. Aytish joizki, «Perzent» («Farzand»), «Qishki gullar», «Xalq
hunarmandlarining ijodiy ustaxonasi», «Progress», «Orolning oltin merosi» va](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_13.png)
![boshqa nodavlat notijorat tashkilotlari to‘plagan tajribalar diqqatga loyiqdir.
Mustaqillik yillarida o‘lkada aholini ijtimoiy muhofaza qilish, ularni ish bilan
ta’minlash, tadbirkorlikni rivojlantirish hamda fuqarolarning huquqlarini muhofaza
qilish kabi masalalarga alohida e’tibor qaratildi.
Istiqlol yillarida Qoraqalpog‘iston Respublikasida sog‘liqni saqlash tizimida
ham muayyan o‘zgarishlar amalga oshirildi. Bu borada eng avvalo aholi sog‘lig‘ini
muhofaza qilish va mustahkamlash uchun tegishli moddiy texnik baza yaratish
hamda malakali mutaxassis kadrlar tayyorlashga alohida e’tibor qaratildi. Bugungi
kunda o‘lkada bu sohada 1432 ta malakali shifokor, 3640 ta o‘rta tibbiyot
xodimlari aholi sog‘ligi yo‘lida faoliyat ko‘rsatishmoqda. O‘tgan yillar mobaynida
respublika shifoxonalari va poliklinikalarini zamonaviy tibbiy-apparaturalar bilan
ta’minlash bo‘yicha alohida yutuqlarga erishildi. 1999-yili Yaponiya granti
bo‘yicha respublikaga bir nechta xorijiy tibbiyot asbob-uskunalari keltirib
o‘rnatildi.
Respublika tibbiyoti erishgan natijalardan eng muhimi — onalar o‘limi soni
kamaydi. O‘lkada «Homilador ayollarni va bolalar salomatligini mustahkamlash
bo‘yicha milliy Dastur» hamda «Yosh avlodni sog‘lomlashtirish kompleks
Dasturi» ishlab chiqilgan bo‘lib, mazkur Dasturlar bo‘yicha mamlakatda ayollar va
bolalar salomatligiga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu borada 2001-yilda
Respublika shoshilinch tibbiyot tez yordam markazi hamda Respublika akusherlik
va genekologiya ilmiy tadqiqot institutining Nukus filiali tashkil etilib, aholiga tez
tibbiy yordam ko‘rsatish hamda xotin-qizlarning sog‘lig‘ini saqlash,
kasalliklarning oldini olish, bemorlarni sog‘lomlashtirish borasida ham ijobiy
natijalarga erishildi.
Qoraqalpog‘iston respublikasida xalq ta’limi, fan va madaniyat
Qoraqalpoq xalqi qadimiy va boy tarixga ega. Uning milliy madaniyati, jozibali
san’ati, mumtoz adabiyoti, qadriyatlari udum va an’analari olamga mashhurdir.
Mustaqillik tufayli qoraqalpoq xalqi juda ko‘p qadriyatlarini qayta tiklash
imkoniyatiga ega bo‘ldi. Adolat va tenglik, ozodlik va erk uchun kurashgan](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_14.png)
![Yernazar Olako‘z, Ollayor Do‘stnazarov singari xalq qahramonlarining —
jasoratli, o‘t yurakli qoraqalpoq farzandlarining orzu-armonlari amalga oshdi.
Bugungi kunda Ibroyim Yusupov, To‘lepbergen Qaibergenov, Tilovbergen
Jumamuratov kabi Qoraqalpoq yozuvchi va shoirlarining asarlari xalqlarimiz
ma’naviy xazinasidan munosib joy oldi.
Sobir Kamolov, Charjau Abdirov kabi yirik olimlar O‘zbekiston fani rivojiga
juda katta hissa qo‘shdilar.
Mustaqillik yillarida Qoraqalpog‘iston madaniy hayotida ham jiddiy
o‘zgarishlar haqida gap ketganda , avvalo xalq ta’limi tizimida yuz bergan
o‘zgarishlarni ta’kidlash o‘rinli. Bugungi kunda respublika xalq ta’limi tizimi
milliy uyg‘onish, ijtimoiy-iqtisodiy va ma’naviy rivojiga xizmat qilishda yetakchi
rol o‘ynamoqda.
Respublikada yangi tipdagi o‘rta umumta‘lim muassasalari — litseylar,
gimnaziyalar va alohida fanlarni chuqurlashtirilgan holda o‘qitiladigan maktablar,
biznes maktablar, kollejlar va boshqalar tez rivojlanmoqda.
Hozirgi vaqtda Respublikada 25 tadan ziyod maktab va maktab internatlarda
o‘quvchilarning fanlarni o‘rganishga bo‘lgan qiziqishlari asosida muayyan fanlarni
chuqur o‘rgatishga yo‘naltirilgan. Bundan tashqari qator maktablarda
ixtisoslashtirilgan sinflar tashkil etilgan.
2003-yilga kelib «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy
dasturi» asosida uzluksiz ta’lim tizimini tubdan isloh qilishda samarali natijalarga
erishildi. Eski turdagi ta’lim muassasalari o‘rniga yangi turdagi kasb-hunar
kollejlari va akademik litseylari tashkil etildi. Qoraqalpog‘iston Respublikasida
1998—2002-yillarda 3 ta akademik litsey va 33 ta kasb-hunar kollejlari qurilib
foydalanishga topshirildi.
Hozirgi paytda respublikada 763 ta umumta‘lim maktabi, 405 ta maktabgacha
ta’lim muassasasi, 91 maktabdan tashqari ta’lim muassasasi (shundan 28 tasi
bolalar sport maktabi) faoliyat ko‘rsatdi.
Bolalarga xorijiy tillarni, xoreografiya, tasviriy va musiqa san’atini,
kompyuter savodxonligi asoslarini o‘rgatuvchi guruhlar tashkil etildi.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_15.png)
![Barcha qishloq hunar-texnika bilim yurtlarida respublika uchun zarur bo‘lgan
soha kadrlarini tayyorlashga e’tibor kuchaytirildi. Milliy hunarmandchilikni
rivojlantirishga, gilam to‘qish, keramika buyumlari tayyorlash, ganchkorlar va
boshqa shu kabi hunar egalarini tayyorlashga ahamiyat berila boshlandi.
Respublikada o‘rta bo‘g‘indagi kadrlarni tayyorlash tizimida 2003-yilga kelib
71 ta o‘quv yurti faoliyat ko‘rsatdi. Shundan 68 tasi kasb-hunar kollejlari, 3 tasi
akademik litseylardir. Bugungi kunda mazkur o‘quv yurtlarida 51 mingdan ortiq
o‘quvchi tahsil olmoqda.
Berdaq nomidagi Qoraqalpog‘iston Davlat Universitetida bugungi kunda 33
ta mutaxassislik bo‘yicha bakalavrlar, 15 ta mutaxassislik bo‘yicha esa magistrlar
tayyorlanmoqda.
O‘ziga xos tarixga ega bo‘lgan Ajiniyoz nomli Nukus Davlat pedagogika
institutida oliy ma’lumotli mutaxassislar tayyorlanmoqda. Mazkur o‘quv yurtining
15 ta fakultetida 4 ming 402 ta talaba ta’lim olmoqda.
O‘lkada sog‘liqni saqlash sohasidagi kadrlarni tayyorlash borasida ham
muayyan ijobiy o‘zgarishlar yuz berdi.
Respublika sog‘liqni saqlash muassasalarining tibbiyot xodimlariga bo‘lgan
ehtiyojini qondirish maqsadida 1991-yilda Nukusda Toshkent Pediatriya tibbiyot
institutining Qoraqalpog‘iston filiali tashkil etildi.
. Keyingi besh yil mobaynida yangidan maktablar qurish va kapital ta’mirlash
hisobidan 30 ta maktab avariya holatidan chiqarildi. 2001-yili hashar yo‘li bilan 2
ta maktab binosi, 2002-yili 8 ta maktab binosi qurilib foydalanishga topshirildi.
2003-yilning o‘zida esa 7 ta maktab va kasb-hunar kolleji yangidan qurilib ishga
tushirildi.
1991—2003-yillarda fan sohasida ham sezilarli o‘zgarishlar bo‘ldi.
1992-yilda O‘zbekiston Respublika Fanlar Akademiyasining Qoraqalpoq
filialiga O‘zbekiston Respbulikasi FAning Qoraqalpoq bo‘limi maqomi berildi.
Uning tarkibida ilgari 3 ta institut mavjud bo‘lgan bo‘lsa, yana ikkita institut
qo‘shildi. «Tarix, arxeologiya va etnografiya» hamda «Bioekologiya» institutlari
ham shu bo‘lim tarkibiga kirdi. Botanika bog‘i bo‘linmasiga esa bo‘lim maqomi](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_16.png)
![berildi. 1994-yilda esa Fanlar Akademiyasi tarkibiga O‘zbekiston Sog‘liqni
saqlash vazirligiga qarashli tajriba instituti va tibbiyot klinikasi ham kiritildi.
Fanlar Akademiyasi tashkil etgan bunday tadbirlar olimlarga tibbiy va
ijtimoiy fanlarni yanada rivojlantirish, xalq xo‘jaligi va madaniyatini
yuksaltirishda muayyan muvaffaqiyatlarni qo‘lga kiritishga yordam berdi.
Qoraqalpoq fanida erishilgan yutuqlar hamda to‘rt jildlik «Qoraqalpoq tilining
izohli lug‘ati»ni yaratishdagi xizmatlari uchun Fanlar Akademiyasining 4 nafar
ilmiy xodimi (M.Qalandarov, R.Yesemuratova, T.To‘raboyev, D.Qozoqboyev)
1996 yilda O‘zbekiston Respublikasining Beruniy nomidagi Davlat mukofoti bilan
taqdirlandilar.
1992-yilda O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi fanlari
akademiyasining Qoraqalpoq bo‘limi tashkil etildi. Uning tarkibiga Sh.Musayev
nomidagi Chimboy yer ishlari instituti hamda sholichilik va chorvachilik
institutlarining filiallari kiritildi.
Nukusda O‘rta Osiyo irrigatsiya ilmiy tekshirish institutining bo‘limi faoliyat
ko‘rsatmoqda. Respublikada oliy o‘quv yurtlari ham ilmiy-tadqiqot ishlari olib
borilmoqda.
Keyingi yillarda Toshkent olimlari ko‘magida katta miqdordagi yuqori
malakali mutaxassislar tayyorlandi.
Respublikadagi 60 nafar fan doktori va 600 nafar fan nomzodidan deyarli 30
foizi O‘zbekiston mustaqilligi yillarida ilmiy daraja oldilar.
Ilgari Fanlar Akademiyasi haqiqiy a’zoligiga saylangan Ch.A.Abdirov,
S.K.Kamolov, A.B.Baxiyevlar qatoriga T.Yeshanov, A.Dauletov, U.Hamidov va
J.Bozorboyev ham qabul qilindilar. 1997-yilda esa ikki nafar rassom (J.Izentayev
va J.Quttimuratov) O‘zbekiston Respublikasi Badiiy akademiyasining
akademikligiga saylandilar.
Respublika olimlari keyingi yillarda chet el mutaxassislari bilan hamkorlikda
ilmiy izlanishlar olib bormoqdalar. Respublika Fanlar Akademiyasining
Qoraqalpoq bo‘limi «Bioekologiya» instituti xodimlari Germaniya olimlari bilan](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_17.png)
![birgalikda 1993-yildan beri Orolbo‘yi ekologiyasi muammolari bo‘yicha
tadqiqotlar olib borishmoqda.
1995-yilda Mo‘ynoqda Germaniya Federativ Respublikasi yordamida
«Bioekologiya» institutining xalqaro ekologiya stansiyasi ochildi.
«Tarix, arxeologiya va etnografiya» instituti Avstraliyaning Sidney universiteti
olimlari hamda fransuz arxeologlari bilan birgalikda ish olib bormoqdalar.
Mustaqil O‘zbekiston va Qoraqalpog‘istonning dolzarb masalalari respublika
shoir va yozuvchilari ijodida katta o‘rin egallaydi. O‘zbekiston va
Qoraqalpog‘iston xalq yozuvchisi To‘lepbergan Qaipbergenov qatoriga yangi
nomlar kelib qo‘shildi. Saginbay Ibrohimov, Kenesboy Rahmonov kabi shoirlar,
Guloysha Yesemuratova, O‘zarboy Abdurahmonov, Muratboy Nizanovlar ana
shular jumlasidandir.
2000 yil aprel oyida Qoraqalpog‘iston Yozuvchilar uyushmasida 1999 yilda
yaratilgan badiiy asarlar muhokamasiga bag‘ishlangan yig‘ilish bo‘ldi. Unda eng
yaxshi asarlarga Qoraqalpoq Yozuvchilar uyushmasining mukofoti berildi.
Jumladan, Davlatmurod Karimov «Qur’oni Karim»ni o‘zbek tilidan Qoraqalpoq
tiliga tarjima qilgani uchun, Gulchehra Rahimova mustabid tuzum qurbonlari
haqidagi qissasi uchun va Minayxon Jumanazarova «Cho‘lpon» nashriyotida chop
etilgan «Qalbingizda qolgim keladi» she‘rlar to‘plami uchun mazkur mukofotga
sazovor bo‘ldilar. Ayniqsa, 1999-yil 4-mayda O‘zbekiston Prezidentining
Farmoniga ko‘ra T.Qaipbergenov va I.Yusupovning «El-yurt hurmati» ordeni bilan
taqdirlanishi respublika hayotida katta voqea bo‘ldi.
1993-yil yanvarda Toshkentda Qoraqalpog‘iston madaniyati kunlari, noyabr
oyida esa Qoraqalpog‘istonda Toshkent madaniyati kunlari o‘tkazildi. Xuddi
shuningdek, 2000-yil iyun oyida Qoraqalpog‘istonda Toshkent shahri va
Xorazmdan kelgan madaniyat xodimlari va ijodkorlar ishtirokida ma’naviyat
kunlari o‘tkazildi. Dekabr oyida esa Toshkentda Qoraqalpog‘iston madaniyati
kunlari uyushtirildi. Bu tadbirlar Nukus va Toshkent madaniyat xodimlari
faoliyatini bir-birlariga yaqinlashtirdi. 1996-yilda Qoraqalpoq xoreografiyasi
tarixida birinchi marta «Oyjamol» nomli Qoraqalpoq baleti (N.Muhammedinova](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_18.png)
![musiqasi, T.Xodjayev asari) sahnalashtirildi. 1996-yilda O‘zbekiston
mustaqilligining 5 yilligi oldidan o‘tkazilgan «O‘zbekiston — Vatanim manim»
qo‘shiq-tanlovida yosh qo‘shiqchi Roza Kutekeyeva «Mustaqillik gullari»
qo‘shig‘i bilan ishtirok etib, faxrli ikkinchi o‘rinni oldi. Shu yili yana Amir Temur
rolining eng yaxshi ijrosi uchun tanlovida Berdaq nomidagi drama teatri artisti
Bozorboy Uzoqberganov qatnashib, birinchi o‘rinni oldi. Bu misollar
Qoraqalpog‘iston san’atkorlari mustaqillik yillarida erishgan muvaffaqiyatlardan
dalolat beradi.
Qoraqalpog‘iston san’atida erishilgan muvaffaqiyatlarni keng targ‘ib etishda
Rassomlar uyushmasi, I.V.Savitskiy nomidagi San’at muzeyi, Tarix-
o‘lkashunoslik muzeyi hamda Jangovor va mehnat shuhrati muzeylari katta
ishlarni olib bormoqda.
Qoraqalpog‘iston Jo‘qarg‘i Kengesi va Vazirlar Kengashining «Erkin
Qoraqalpog‘iston», «Qoraqalpog‘iston xabarlari» gazetalari, yozuvchilar
uyushmasining «Amudaryo» jurnali, «Respublika Fanlar Akademiyasining
Qoraqalpoq bo‘limi xabarlari» ilgarigidek muntazam chiqarilmoqda. 1991-yildan
respublikada hukumatga qarashli bo‘lmagan «Orol qizlari» jurnali chop etila
boshladi.
Istiqlol yillarida Nukus shahrining 60 yilligi, To‘rtko‘l shahrining 120 yilligi,
Ajiniyoz Qosiboy o‘g‘lining 170 yilligi, Amir Temurning 660 yilligi keng
nishonlandi. Bular O‘zbekiston va Qoraqalpog‘iston tarixidagi eng muhim
voqealar, o‘zbek va qoraqalpoq xalqlari o‘rtasidagi do‘stlik ramzidir.
4. Davlatimiz rahbari 2017-yil 20-21-yanvar kunlari Qoraqalpog‘istonda
bo‘lib, hudud iqtisodiyotini rivojlantirish, ijtimoiy sharoitlarni yaxshilash bo‘yicha
tizimli chora-tadbirlarni belgilab bergan edi. O‘tgan vaqt mobaynida ular to‘la
amalga oshirildi.
Tashrif yakunlariga ko‘ra ishlab chiqilgan dasturga muvofiq, sanoatni
rivojlantirish borasida umumiy qiymati 160 milliard so‘mga yaqin 242 loyiha
bajarildi. Bu qariyb 4 ming ish o‘rni yaratish imkonini berdi.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_19.png)
![Masalan, Qorao‘zak tumanidagi “Qoraqalpoq sement” korxonasida birinchi
bosqichda yiliga 200 ming tonna sement, Nukus shahridagi “Texnik global”
korxonasida “Samsung” brendi ostida yiliga 150 ming televizor, “Nukus polimer”
korxonasida yiliga 8 ming tonna polietilen quvurlar va xo‘jalik buyumlari ishlab
chiqarish yo‘lga qo‘yildi. To‘rtko‘l tumanidagi “Vegateks global” korxonasida
yiliga 5 ming tonna ip-kalava ishlab chiqarilmoqda.
Qoraqalpoq aholisi uchun nihoyatda muhim va dolzarb masala bo‘lgan
ichimlik suvi muammosi yillar davomida hal etilmay kelayotgan edi. Shuni
inobatga olib, qisqa vaqtda 101 kilometrlik “Qo‘ng‘irot – Mo‘ynoq” suv quvuri va
“Qo‘ng‘irot” suv taqsimlash inshooti qurib bitkazildi. Buning natijasida Mo‘ynoq
tumanidagi 25 ming aholi toza ichimlik suvi bilan ta’minlandi.
Bundan tashqari, investitsiya dasturiga muvofiq byudjet mablag‘lari va
Orolbo‘yi hududini rivojlantirish jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan mavjud suv
tarmoqlari rekonstruksiya qilindi va yangilandi. Shu tariqa 35 aholi punktida 50
mingdan ziyod odam ichimlik suvi bilan ta’minlangani bu boradagi ishlarning
izchil davomi bo‘ldi.
Nafaqat Qoraqalpog‘iston, balki butun mamlakatimizning faxri bo‘lgan,
dunyoda “Sahrodagi Luvr” deb shuhrat qozongan I.Savitskiy nomidagi
Qoraqalpoq davlat san’at muzeyining muhtasham ikkinchi korpusi qurilib, yuksak
xalqaro standartlar asosida jihozlandi va foydalanishga topshirildi.
Qoraqalpoq davlat o‘lkashunoslik muzeyi binosi, O‘zbekiston Qahramoni
Ibroyim Yusupov nomidagi iqtidorli bolalar maktabi, Amir Temur nomidagi
istirohat bog‘i, zamonaviy imkoniyatlarga ega yirik sport majmuasi bunyod etildi.
Imom Eshon Muhammad jom’e masjidi rekonstruksiya qilinib, foydalanishga
topshirildi.
Bunday o‘zgarishlar barcha tumanlarda, qishloq va ovullarda ro‘y berdi.
Hudud iqtisodiyoti rivojlandi, aholi turmush darajasi oshdi. Eng muhimi, odamlar
buni o‘z hayotlarida sezmoqda.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_20.png)
![Shu bois Qoraqalpog‘iston aholisi Prezidentimizning bu galgi tashrifini ham
ko‘tarinkilik bilan kutdi. Tashrif kun tartibi, tanishilgan obyektlar va belgilangan
chora-tadbirlar shunga yarasha ahamiyatli, keng ko‘lamli bo‘lmoqda.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Qoraqalpog‘iston Respublikasiga
tashrifini Chimboy tumanidagi 8-maktabgacha ta’lim muassasasidan boshladi.
Tashrif bolalar bog‘chasidan boshlanganida katta ma’no mujassam.
Prezidentimiz o‘zining har bir chiqishi va hududlarga tashrifida maktabgacha
ta’lim sifatini oshirish, maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni maktabga
sifatli tayyorlashni tubdan yaxshilash, ta’lim-tarbiya jarayoniga jahon amaliyotida
keng qo‘llaniladigan zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini joriy etish
tashabbusini ilgari surmoqda va bu borada muhim vazifalar qo‘ymoqda.
Prezidentimizning 2016-yil 29-dekabrdagi “2017-2021-yillarda maktabgacha
ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori qabul
qilinib, maktabgacha ta’lim muassasalarining moddiy-texnik bazasini
mustahkamlash, jumladan, qishloq aholi punktlarida yangi ana shunday inshootlar
qurish, ularni zamonaviy uskunalar, o‘quv-metodik qo‘llanmalar, multimedia
resurslari bilan ta’minlash choralari ko‘rilmoqda.
Shavkat Mirziyoyevning joriy yil 30-sentabrdagi "Maktabgacha ta’lim tizimi
boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida"gi farmoni bilan
Maktabgacha ta’lim vazirligi tashkil etildi. Yangi vazirlikning asosiy vazifalari
bosqichma-bosqich barcha bolalarni maktabgacha ta’lim tizimiga qamrab olish,
o‘zaro raqobat qiluvchi davlat va nodavlat MTMlari tarmog‘ini yaratish,
amaliyotga maktabgacha ta’lim va bolalarni tarbiyalashning muqobil shakllarini
joriy etishdan iborat.
Mazkur qaror va farmon ijrosi yuzasidan bugun Qoraqalpog‘iston
Respublikasida ham keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Hududda 318 ta
maktabgacha ta’lim muassasasi bo‘lib, ularning 3 tasi xususiy, 7 tasi turli
tashkilotlar tasarrufida. Ularda 48 ming 106 nafar, umumiy bolalarning 32 foizi
ta’lim-tarbiya olmoqda.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_21.png)
![Davlatimiz rahbari mazkur bog‘chada bolalarga yaratilgan sharoitlar bilan
tanishdi, ularni yaqinlashib kelayotgan Yangi yil bayrami bilan tabrikladi.
Maktabgacha ta’lim tizimiga alohida e’tibor qaratayotganimiz bejiz emas,
dedi Shavkat Mirziyoyev. Yoshlar tarbiyasiga bugun e’tibor bermasak, ertaga kech
bo‘lishi mumkin. Maktabgacha ta’lim muassasalarini Qoraqalpog‘istonning iqlim
sharoitidan kelib chiqib qurish kerak. Har bir xonani isitiladigan pol bilan
ta’minlash zarur. Bundan tashqari, bu soha uchun kadrlar tayyorlash tizimini ham
qayta ko‘rib chiqish, buning uchun oliy ta’lim muassasalari qoshida maxsus
kurslar tashkil qilish lozim. Tarbiyachilar saviyasi bolalar kelajagi uchun muhim
ahamiyatga ega.
Prezidentimiz yangi qurilayotgan bog‘chalar loyihasini tayyorlashda Janubiy
Koreya tajribasini tatbiq qilish lozimligini qayd etdi.
Bunday inshootlarni eskicha ruhdagi loyihalar asosida qurish o‘zini
oqlamayapti. Bolalarning yotoqxonalari va darsxonalarini keng va yorug‘ qilib
bunyod qilishimiz, ma’muriy xonalarni ixchamlashtirishimiz kerak, dedi
davlatimiz rahbari.
Shu yerda 50, 100, 150 o‘rinli maktabgacha ta’lim muassasalarining
namunaviy loyihalari taqdimoti bo‘lib o‘tdi. Yangi loyihalarda maktabgacha ta’lim
muassasalarining davlat va nodavlat tarmoqlarini yanada kengaytirish, ular
o‘rtasida sog‘lom raqobat muhitini shakllantirish, davlat va xususiy sektor
sherikligi shartlarida maktabgacha ta’lim muassasalarining yangi shakllarini joriy
etish kabi ma’lumotlar o‘z ifodasini topdi.
Pedagogika kollejini tugatgan yoshlarni qayta tayyorlov kurslariga jalb etib,
ularni maktabgacha ta’lim muassasalariga ishga qabul qilish bo‘yicha topshiriq
berildi.
Prezidentimiz Toshkent davlat agrar universiteti Nukus filialining Chimboy
tumanidagi akademik litseyiga tashrif buyurdi.
Shu yerda farmatsevtika sanoatini yanada rivojlantirish, dori-darmon
vositalari hamda tibbiyot buyumlari ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash,](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_22.png)
![ichki bozorni mamlakatimizda ishlab chiqarilgan yuqori sifatli preparatlar bilan
to‘ldirish borasida amalga oshiriladigan istiqbolli loyihalar taqdim etildi.
Davlatimiz rahbari mazkur soha istiqbolini yuqori baholab, bu borada
mutaxassislar tayyorlash tizimini takomillashtirish zarurligini ta’kidladi.
Paxtani foyda bersa ham, foyda bermasa ham ekaverish vaqti o‘tdi. Daromad
bermadimi, boshqa ekin ekish kerak. Masalan, qizilmiya bu hudud iqlimi va
sharoitiga mos keladi. Shunday ekan, nima uchun uni ko‘paytirishni yo‘lga
qo‘ymasligimiz kerak, dedi Shavkat Mirziyoyev.
Chimboy tumanidagi «Lanextrakt» qo‘shma korxonasida qizilmiya ildizidan
ekstrakt ishlab chiqariladi. Korxonada yiliga 30 ming tonna qizilmiya ildizi qayta
ishlanib, 1,3 ming tonna ekstrakt tayyorlanadi. Xitoylik investorlar bilan
hamkorlikda tashkil etilgan korxonada 200 ish o‘rni yaratilgan.
Prezidentimiz Qoraqalpog‘iston Respublikasida farmatsevtika
plantatsiyalarini tashkil etish va yetishtirish loyihasi bilan ham tanishdi. Davlatimiz
rahbarining 2017-yil 3-maydagi “Nukus-farm”, “Zomin-farm”, “Kosonsoy-farm”,
“Sirdaryo-farm”, “Boysun-farm”, “Bo‘stonliq-farm” va “Parkent-farm” erkin
iqtisodiy zonalarini tashkil etish to‘g‘risida”gi farmoni ijrosi yuzasidan hududda
keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilib, mavjud ishlab chiqarish imkoniyatlari va
resurslar salohiyatidan samarali foydalanish orqali yangi ish o‘rinlari yaratishga
alohida e’tibor qaratilmoqda.
Hududda farmatsevtika sanoatini rivojlantirish yo‘nalishida 2018-2019-
yillarda qiymati 27 million dollarga teng 17 loyiha amalga oshirilishi
rejalashtirilgan. Mazkur loyihalar doirasida 37 turdagi farmatsevtika mahsulotlari
ishlab chiqariladi va ularning bir qismi eksport qilinadi.
Nukus shahridagi «Nukus Med Tex» MChJ tomonidan tibbiy buyumlar,
«Berlin farm» MChJ tomonidan onkologik dori vositalari ishlab chiqarish yo‘lga
qo‘yiladi. To‘rtko‘l tumanidagi «To‘rtko‘l shisha idishlari» MChJda farmatsevtika
shisha idishlari tayyorlanadi.
Shu kabi farmatsevtik mahsulotlar ishlab chiqarishga qaratilgan boshqa
loyihalar ham taqdim qilindi. Loyihalarda selluloza ishlab chiqarish haqidagi](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_23.png)
![ma’lumot ham o‘rin oldi. Ikki bosqichda amalga oshiriladigan mazkur loyiha
qog‘oz ishlab chiqarishdan tayyor mahsulotgacha bo‘lgan jarayonni o‘z ichiga
oladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasida bo‘sh turgan va kam quvvat bilan
ishlayotgan bino va maydonlar xatlovdan o‘tkazilgani to‘g‘risidagi ma’lumot
asosida yangi korxonalarni ishga tushirish ko‘zda tutilmoqda. Shuningdek,
loyihalarda kam ta’minlangan oilalarni ish bilan ta’minlash bo‘yicha takliflar o‘rin
olgan.
Davlatimiz rahbari Chimboy tumani faollari, ziyolilar bilan uchrashdi.
Uchrashuvda bugun dunyoda ro‘y berayotgan o‘zgarishlar, aholini qiynayotgan
muammolar, ta’lim, tibbiyot tizimini takomillashtirish yuzasidan fikr almashildi.
Shavkat Mirziyoyev Taxiatosh tumaniga tashrif buyurdi.Bu yerda
Qoraqalpog‘iston Respublikasini kompleks rivojlantirish bo‘yicha 2017-yilda
amalga oshirilgan ishlar haqida ma’lumot berildi. Prezidentimizning avvalgi
tashrifidan so‘ng 2 ming 112 loyiha amalga oshirildi. Sanoat, qishloq xo‘jaligi va
xizmat ko‘rsatish sohalaridagi ushbu loyihalar natijasida eksportbop mahsulotlar
ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yildi, 11 mingga yaqin ish o‘rni yaratildi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasini 2018-2019-yillarda komleks rivojlantirish
dasturi doirasida yana 1 ming 309 loyiha rejalashtirilgan. Ularni amalga oshirishga
tashabbuskor korxonalar va tijorat banklari mablag‘lari, xorijiy investitsiyalar
yo‘naltiriladi. Buning natijasida yangi mahsulotlar ishlab chiqarish o‘zlashtiriladi,
mahalliylashtirish va qayta ishlash darajasi oshadi, 10 mingga yaqin ish o‘rni
tashkil etiladi.
Hudud sanoatini yangi bosqichga ko‘tarish maqsadida mamlakatimizdagi
yirik korxonalar ham jalb etilgan. Xususan, Navoiy kon-metallurgiya kombinati
Taxiatosh tumanida metall konstruksiyalar va nostandart jihozlar, Olmaliq kon-
metallurgiya kombinati Qorao‘zak tumanida temir-beton mahsulotlar va qum-
shag‘al ishlab chiqarishi rejalashtirilgan.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_24.png)
![Davlatimiz rahbari Qoraqalpog‘iston iqtisodiyotini diversifikatsiya qilish,
qo‘shimcha qiymatli mahsulotlar ishlab chiqarish va eksportni kengaytirish
bo‘yicha ko‘rsatmalar berdi.
Tebinbuloq konini o‘zlashtirish istiqbollariga alohida e’tibor qaratildi. Hozirgi
kunda mamlakatimizda metall mahsulotlar mavjud shunday buyumlarni eritish
orqali ishlab chiqarilmoqda. Tebinbuloq koni temir rudasining ulkan zaxirasiga
ega. Ushbu konni o‘zlashtirish ikki bosqichda amalga oshiriladi. Natijada 2021-
yildan boshlab yiliga 1 million tonna po‘lat ishlab chiqarish imkoniyati paydo
bo‘ladi. Bu boradagi ishlarni tashkil etish maqsadida “O‘zbekiston temir yo‘llari”
aksiyadorlik jamiyati tarkibida direksiya tashkil etildi.
Samarasiz foydalanilayotgan obyektlar negizida yangi korxonalar tashkil etish
loyihalari haqida ham ma’lumot berildi. Qoraqalpog‘istonda 6 ta kichik sanoat
zonasi tashkil etish rejalashtirilgan. Ulardagi obyektlar 5 yil muddatga keyinchalik
mulk huquqini rasmiylashtirish sharti bilan bepul beriladi. Muhandislik-
kommunikatsiya tarmoqlarini qurish va tiklash ishlari davlat byudjeti hisobidan
amalga oshiriladi. Shu tariqa ushbu zonalarda ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yish,
tadbirkorlikni rivojlantirish uchun zarur sharoit yaratiladi.
Shu yerda “O‘zqurilishmateriallari” va “O‘zbekenergo” aksiyadorlik
jamiyatlari tomonidan amalga oshiriladigan ishlar, Orolbo‘yi aholisi turmush
darajasini yaxshilashga qaratilgan rejalar namoyish etildi.
Prezidentimiz ushbu reja va maqsadlarning Qoraqalpog‘iston hayotidagi
ahamiyatiga alohida e’tibor qaratib, ularning har biri bo‘yicha topshiriqlar berdi.
Davlatimiz rahbari Xo‘jayli tumanidagi barpo etilayotgan zamonaviy
logistika markazida bo‘ldi. Mazkur hududda logistika markazi qurish topshirig‘i
Prezidentimizning joriy yil yanvar oyida Qoraqalpog‘istonga tashrifi davomida
berilgan edi.
«Xo‘jayli agrosanoat markazi» MChJ tomonidan tashkil etilayotgan markaz
qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini saqlash, qayta ishlash va eksport qilish bilan
shug‘ullanadi, ichki bozorni qishloq xo‘jaligi mahsulotlari bilan uzluksiz
ta’minlash, yer maydonlaridan unumli foydalanish, yangi ish o‘rinlari yaratish,](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_25.png)
![mamlakatimiz eksport salohiyatini oshirishga xizmat qiladi.15,3 gektar maydonni
egallagan majmuada 2018-yilda 5 ming tonna meva-sabzavotni qadoqlash,
saralash va qayta ishlash imkoniyati yaratiladi. 150 kishi ish bilan ta’minlanadi.
Shu yerda Qoraqalpog‘istonda oziq-ovqat sanoati sohasida amalga
oshiriladigan investitsiya loyihalari, chorvachilik, parrandachilik, asalarichilik va
baliqchilikni rivojlantirish bo‘yicha dasturlar taqdimoti bo‘lib o‘tdi. Xususan,
2018-2019-yillarda meva-sabzavot va go‘shtni qayta ishlash, sovutkichlar qurishga
oid 70 loyihani amalga oshirish rejalashtirilgan. 2018-2020-yillarda chorvachilik
va parrandachilikni rivojlantirish dasturi doirasida 250 loyihani hayotga tatbiq
etish ko‘zda tutilgan. Natijada 730 dan ortiq ish o‘rni yaratiladi. 2018-2020-
yillarda baliqchilikni rivojlantirish dasturi doirasida 6 loyiha bajariladi. Nukus va
Qanliko‘l tumanlarida sholi maydonlarida baliq yetishtirish texnologiyasi tatbiq
etiladi.
Prezidentimizga 2018-yili Qoraqalpog‘istonda tomorqalardan samarali
foydalanish dasturi loyihasi ham taqdim etildi.
Davlatimiz rahbari mazkur loyihalar ahamiyatiga to‘xtalib, ularni yanada
takomillashtirish va o‘z vaqtida amalga oshirish bo‘yicha topshiriqlar berdi.
Shavkat Mirziyoyev Qoraqalpog‘iston Respublikasida melioratsiya va
irrigatsiya tarmoqlarini qurish va rekonstruksiya qilish loyihalari bilan tanishdi.
2013-2017-yillarda Orolbo‘yi mintaqasida byudjet va markazlashgan kapital
mablag‘lar hisobidan 248 milliard so‘mlik irrigatsiya-melioratsiya tadbirlari
amalga oshirilib, 140 ming gektar maydonning suv ta’minoti va 231 ming gektar
yerning meliorativ holati yaxshilandi.
Prezidentimizning joriy yil 27 noyabrdagi “2018-2019-yillarda irrigatsiyani
rivojlantirish va sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash Davlat
dasturi to‘g‘risida”gi qarori bu boradagi ishlar ko‘lamini yanada kengaytirishga
xizmat qiladi.
Ushbu qarorga muvofiq, kelgusi ikki yilda qariyb 140 kilometr kanallar
hamda 63 gidrotexnik inshoot rekonstruksiya qilinib, 60 ming gektar
sug‘oriladigan yerning meliorativ holati yaxshilanadi. 246 kilometrdan ortiq](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_26.png)
![kollektorlarni qurish-rekonstruksiya qilish, 3 ming 735 kilometr uzunlikdagi
kollektorlarni ta’mirlash va tiklash ishlari amalga oshiriladi. Natijada 89 ming
gektar maydonning meliorativ holati yaxshilanib, qishloq xo‘jaligi ekinlaridan
olinadigan hosildorlikni oshirishga erishiladi.
To‘rtko‘l tumanida barpo etilishi rejalashtirilayotgan Sho‘rbuloq suv ombori
Amudaryoning quyi oqimida suv taqchil yillarda suv ta’minotini yaxshilash,
hududda baliqchilik, chorvachilik, bog‘dorchilikni rivojlantirish va qo‘shimcha ish
o‘rinlari yaratish imkonini beradi.
Ma’lumki, Orol dengizi sathi pasayib, qirg‘oqdan 180-200 kilometr
uzoqlashib ketgani Amudaryoning quyi oqimiga kirib keluvchi suvlar yuqori
nishablikdan tushishi va Mo‘ynoq tumanidagi Daryo oralig‘i suv ombori yaqinida
jarliklar hosil bo‘lishiga olib kelmoqda. Bu Mo‘ynoq suv ombori, Ribache,
Maqpalko‘l, Zakirko‘l ko‘llariga suv yetib bormasligi, hududdagi baliq va
hayvonot dunyosi yo‘q bo‘lib ketish xavfini tug‘dirmoqda.
Ushbu xavfning oldini olish maqsadida 2013-2017-yillarda shimoliy va
sharqiy dambalarni rekonstruksiya qilish hamda suv o‘tkazish qobiliyatini tiklash
ishlari bajarildi. Navbatdagi bosqichda Maypost ko‘li bo‘ylab to‘g‘on yo‘lini
tiklash va ko‘ldan Amudaryoning eski o‘zaniga suv o‘tkazish imkonini beradigan
gidrotexnik inshoot qurish mo‘ljallangan.
Davlatimiz rahbariga janubiy Qoraqalpog‘istonda suv resurslarini
boshqarishni yaxshilash loyihasi to‘g‘risida ham ma’lumot berildi.
Loyiha asosida amalga oshirilayotgan ishlar tufayli Ellikqal’a, Beruniy va
To‘rtko‘l tumanlarida 100 ming gektarga yaqin maydon suv bilan ta’minlanib,
yiliga 269 million kubometr suv tejaladi. 23 nasos stansiyasi, Suv iste’molchilari
uyushmasi va fermer xo‘jaliklari hisobidagi 450 dan ortiq nasos agregatlari
to‘xtatilishi har yili 52 million kilovatt soat elektr energiyasini iqtisod qilish
imkonini beradi.
Prezidentimiz irrigatsiya sohasidagi loyihalarni sifatli bajarish va mintaqada
suv resurslaridan samarali foydalanish yuzasidan tavsiyalar berdi.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_27.png)
![O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Nukus shahrida
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qorg‘i Kengesi deputatlari va faollari bilan
uchrashuv o‘tkazdi. Unda shu kungacha bajarilgan ishlar tanqidiy tahlil qilinib,
barcha sohalarni rivojlantirish bo‘yicha kelgusi ikki yilda amalga oshiriladigan
ustuvor yo‘nalishlar va dolzarb vazifalar belgilab berildi.
Mamlakatimizning tegishli vazirliklari, shuningdek, kompaniya va banklar
rahbarlarini muntazam ravishda hududlarga yuborib, joylardagi qo‘shimcha
rezervlarni izlab topish, aniq investitsiya loyihalarini ishlab chiqish va amalga
oshirish bo‘yicha tadbirlar izchil davom ettirilmoqda, dedi Shavkat Mirziyoyev.
Qoraqalpog‘istonga bugungi safardan oldin ikki hafta mobaynida ishlar xuddi shu
tartibda tashkil etildi va qo‘shimcha investitsiyalarni jalb etishga yo‘naltirilgan
yangi dastur loyihasi ishlab chiqildi.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_28.png)
![ADABIYOTLAR:
1.Mirziyoev Sh.M. Biz milliy taraqqiyot yo'limizni qat'iyat bilan davom ettiramiz
va uni yangi bosqichga ko'taramiz. T. 1. - Toshkent: O'zbekiston .. 2017 yil.
2. Mirziyoev Sh.M. Biz buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan
birgalikda quramiz. - Toshkent: O'zbekiston. 2017 yil.
3. Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini himoya qilish
mamlakat taraqqiyoti va xalq farovonligining garovidir. O'zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga bag'ishlangan tantanali
marosimdagi nutq. - Toshkent: O'zbekiston. 2017 yil.
4. Mirziyoev Sh.M. Birgalikda biz erkin va obod, demokratik O'zbekiston davlatini
barpo etamiz. - Toshkent: O'zbekiston. 2017 yil.
5. I.A.Karimov O'zbekiston: milliy mustaqillik, iqtisodiyot, siyosat, mafkura. T. 1.
- Toshkent: O'zbekiston, 1996 yil.
6. Karimov I.A Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch. -Toshkent: Ma'naviyat, 2008
yil.
10. Karimov I.A Vatanimiz baxti va buyuk kelajagiga xizmat qilish eng katta
baxtdir. - Toshkent: O'zbekiston. 2015 yil.](/data/documents/204ad322-c3d7-4df0-9069-394f22b866d7/page_29.png)
Mustaqillik yillarida Qoraqalpog'iston Respublikasi Reja: 1.Qoraqolpogiston Respublikasining tashkil topishi 2. Qoraqalpog‘iston respublikasining iqtisodiyva ijtimoiy taraqqiyoti 3.Qoraqalpog‘iston respublikasida xalq ta’limi, fan va madaniyat 4. 2016-2020 yillarda Qoraqlpog`iston Respublikasi taraqqiyoti
1. 1924-yilda Qozog‘iston ASSR tarkibida Qoraqalpog‘iston Muxtor (Avtonom) viloyati tashkil qilindi. Viloyat volostlarga bo‘linadigan To‘rtko‘l, Chimboy, Xo‘jayli va Qo‘ng‘irot okruglaridan iborat edi. 1925-yil 12—19-fevralda To‘rtko‘l shahrida Muxtor viloyat Sho‘rolarning 1-Ta’sis qurultoyi bo‘lib o‘tdi. Unda Qoraqalpog‘iston Muxtor viloyatining Qozog‘iston ASSR tarkibiga «o‘z ixtiyori bilan kirganligi» qonunlashtirildi. Albatta, viloyat aholisining milliy tarkibi ham e’tiborga loyiq edi. Muxtor viloyat tashkil etilgan paytda viloyat hududidagi aholining 38,5 foizini qoraqalpoqlar, 28,7 foizini o‘zbeklar, 28,6 foizini qozoqlar va bor yo‘g‘i 1 foizga yaqinini (shahar aholisidan tashqari) ruslar tashkil etgan. Oradan 8 yil o‘tar-o‘tmas Qoraqalpog‘iston Muxtor viloyatini yana «O‘z ixtiyoriga ko‘ra» Qozog‘iston tarkibidan olib RSFSR tarkibidagi Qoraqalpog‘iston Muxtor Sho‘ro Sotsialistik Respublikasi (QQASSR)ga aylantirish» zarurati tug‘ildi. Bu qo‘lbola zaruriyat Qoraqalpog‘iston viloyati Ijroiya Qo‘mitasining 1932-yil 5-martdagi navbatdan tashqari bo‘lib o‘tgan IV plenumida quyidagicha asoslandi: «Qoraqalpog‘istonning Moskva va sanoat Markazlaridan uzoqligini, madaniy va iqtisodiy jihatdan qoloqligini, yanada rivojlanishi istiqbollarini... hisobga olib, Butunittifoq Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi Prezidumidan Qorqalpog‘iston Muxtor viloyatini RSFSRga kiradigan Muxtor Sho‘ro Sotsialistik Respublikasiga aylantirish so‘ralsin». Qoraqalpoq xalqining «iltimosi» qondirilib, Butunittifoq MIK Prezidiumi 1932-yil 20-martdagi qarori bilan Qoraqalpog‘iston Muxtor viloyati Qoraqalpog‘iston Muxtor Sho‘ro Sotsialistik Respublikasiga aylantirilib RSFSR tarkibiga kiritildi. Ammo oradan yana bor-yo‘g‘i 4 yil o‘tar-o‘tmas Qoraqalpog‘iston Muxtor Sho‘ro Sotsialistik Respublikasini RSFSR tarkibidan O‘zbekiston Sho‘ro Sotsialistik Respublikasiga «oshirish ehtiyoji» paydo bo‘ldi. Bu «ehtiyoj» uchun RSFSR bilan QQASSR o‘rtasida umumiy chegaralar yo‘qligi «asos» bo‘ldi. 1936- yil may oyida tayyorlangan SSSRning yangi Konstitutsiyasi loyihasida
QQASSRni RSFSR tarkibidan chiqarib , O‘zbekiston SSR tarkibiga kiritish ko‘zda tutilgan edi. Butunittifoq Sho‘rolarining 1936-yil 5-dekabrda bo‘lib o‘tgan favqulodda VIII qurultoyida SSSRning yangi Konstitutsiyasi qabul qilindi. Mazkur Konstitutsiya asosida tayyorlanib 1937-yil 12-fevralda tasdiqlangan O‘zbekiston SSR Konstitutsiyasida QQASSRning O‘zbekiston Sho‘ro Sotsialistik Respublikasi tarkibiga kirganligi qonun bilan mustahkamlandi. Qoraqalpog‘iston xalqlari qariyb 70 yildan beri O‘zbekiston xalqlari bilan ijtimoiy-siyosiy hayotning barcha sohalarida bir-birlari bilan og‘alarcha yelkadosh bo‘lib yashab kelmoqdalar. Sobiq Ittifoq parchalangandan so‘ng mustaqil O‘zbekiston tarkibidagi suveren Qoraqalpog‘iston Respublikasi maqomini oldi. Bu tabiiy hodisa edi. Chunki, asrlar mobaynida qoraqalpoqlar bilan o‘zbek xalqi o‘rtasida do‘stlik, qardoshlik munosabatlari qaror topgan, turmush tarzlari va dunyoqarashlarida mushtaraklik vujudga kelgan edi. Orol bo‘yi kengliklarida qadimdan o‘zbek va qoraqalpoq ajdodlari birgalikda yashab, mehnat qilishdi. O‘zlarining taraqqiyot yo‘llarini bosib o‘tishdi. 1990-yil 14-dekabrda Qoraqalpog‘iston Respublikasida «O‘zbekiston Respublikasi tarkibida Qoraqalpog‘iston Respublikasi Davlat suvereniteti to‘g‘risida»gi Deklaratsiya qabul qilindi. Mazkur Deklaratsiya 1991-yil 31-avgustda qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida»gi Qonunda o‘zining huquqiy asosini topdi. Unda Qoraqalpog‘istonning hududiy yaxlitligi va mustaqilligi e’tirof etildi. Qonunda Qoraqalpog‘iston va O‘zbekiston o‘rtasidagi munosabatlarni teng huquqlilik, ikki tomonlama shartnomalar, bitimlar va boshqa qonun aktlari asosida mustahkamlash ko‘rsatib berildi. O‘zbekiston Respublikasi va Qoraqalpog‘iston Respublikasi o‘rtasidagi siyosiy, huquqiy, iqtisodiy va madaniy munosabatlar O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida (70—75-moddalar) o‘z aksini topdi (10-ilova).
Natijada ikki tomonlama hurmat asosida qoraqalpoq xalqining o‘z taqdirini o‘zi belgilash, mustaqil taraqqiyot hamda milliy davlatchilikni mustahkamlashdagi roli oshdi. Kelajakka qat’iy ishonch bilan qaraydigan, olis istiqbolni yaratishning kafolatini beradigan huquqiy maqomga ega bo‘ldi. Konsitutsiyaning 21-moddasiga asosan Qoraqalpog‘iston Respublikasi fuqarosi ayni paytda O‘zbekiston Respublikasi fuqarosi hisoblanadi. Bu qoraqalpoq xalqiga O‘zbekiston xalqlarining barcha huquqlardan foydalanish imkonini beradi. Ularning haq-huquqlari va erkinliklarini kafolatlaydi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi Qoraqalpog‘iston Respublikasi taraqqiyoti uchun qator imkoniyatlar beradi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 82-moddasida mustahkamlab qo‘yilganidek, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Raisi o‘rinbosarlaridan biri — Oliy Majlis deputati, Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qarg‘i Kengesi Raisi hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 98-moddasiga binoan Qoraqalpog‘iston Respublikasi hukumati rahbari lavozimi bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tarkibiga kiradi. 107-moddaga binoan esa, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi, Oliy sudi, Oliy xo‘jalik sudi tarkibiga Qoraqalpog‘iston Respublikasining xuddi shunday sud organlarining rahbarlari kiradi. Sud hujjatlari o‘zbek tili bilan birga qoraqalpoq tilida ham olib boriladi (115-modda). O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 71-moddasida belgilab qo‘yilganidek, Qoraqalpog‘iston Respublikasi o‘z Konstitutsiyasiga ega bo‘lmog‘i kerak. Ana shu huquqiy asosga ko‘ra Qoraqalpog‘iston Respublikasi Oliy Kengashi o‘zining o‘n ikkinchi sessiyasida (1993-yil 9-aprelda) Qoraqalpog‘iston Respublikasining Konstitutsiyasini qabul qildi. Qoraqalpog‘iston Respublikasining Konstitutsiyasi O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga hech qanday monelik qilmaydi, aksincha, uni bosh huquqiy asos sifatida biladi va Qoraqalpog‘iston hududida to‘la amal qilishini ta’minlaydi. O‘zbekiston Respublikasi qonunlari Qoraqalpog‘istonning butun hududida majburiy ekanligi e’tirof etilgan.
Qoraqalpog‘iston milliy davlatchiligi o‘z taraqqiyoti tarixida birinchi marta ana shunday insonparvar, adolatli, demokratik imtiyozlarga ega bo‘ldi. Ayni paytda u suveren davlatning barcha ramzlariga ega. 1992-yil 14-dekabrda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n birinchi sessiyasida Qoraqalpog‘iston Davlat bayrog‘i tasdiqlandi. 1993-yil 9-aprelda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n ikkinchi sessiyasida Davlat gerbi tasdiqlandi. 1993-yil 4-dekabrda Qoraqalpog‘iston Respublikasi Oliy Kengashining o‘n to‘rtinchi sessiyasida Davlat madhiyasi tasdiqlandi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Konstitutsiyasiga asosan 1994-yil 25- dekabrda Oliy Kengashning 75 deputatdan iborat yangi tarkibi muqobillik asosida saylandi. Respublika parlamenti Qoraqalpog‘iston Respublikasi Jo‘qarg‘i Kengesi deb ataldi. Jo‘qarg‘i Kengesning 1995-yil 11-yanvarda Nukus shahrida bo‘lib o‘tgan birinchi chaqiriq birinchi sessiyasida Jo‘qorg‘i Kenges Raisi, uning o‘rinbosarlari, mandat komissiyasi, 8 ta qo‘mita raislari va uning a’zolari saylandi. Ayni paytda, deputatlar qo‘mitalar raislari rahbarligida Qoraqalpog‘iston qonunchilik tizimini yaratishda faol ishtirok etmoqdalar. Xususan, demokratik jamiyat qurish hamda erkin bozor munosabatlarini shakllantirishga mo‘ljallangan muhim qonun va qarorlar qabul qilindi. Jo‘qorg‘i Kenges Raisi qoshida doimiy harakatdagi Kengash tashkil qilindi. Uning tarkibiga Jo‘qarg‘i Kenges Raisi, Rais o‘rinbosarlari, mandat komissiyasi va qo‘mitalar raislari kiradi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi ijroiya hokimiyat organi Vazirlar Kengashi hisoblanadi. Uning tarkibiga Rais, ikkita birinchi o‘rinbosar va 4 ta tarmoq o‘rinbosarlari kiradi. Shuningdek, ijroiya hokimiyat tarkibiga vazirliklar va qator tarmoq qo‘mitalari rahbarlari ham kiritilgan. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Toshkent shahrida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qoshida o‘zining ish olib boruvchi doimiy vakiliga ega.