Mavzu: Oiladigi ma'naviy ruhiy muhit va uning yoshlar tarbiyasiga tasiri Mundarija KIRISH..... I. bob. Oiladagi ruhiy muhit va uni shakllantirish omillari. 1.1. Oiladagi ruhiy muhitni shakllantirishning tabiiy omillari 1.2. Oiladagi ruhiy muhitni shakllantirshning Iqtisodiy va huquqiy omillari II.bob. Mustahkam oila -- jamiyat poydevori 2.1. Nikoh -- oilaning tayanchi 2.2. Farzand tarbiyalashdagi xatoliklar 2.3 . A.Fitratning "Oila"asarida tarbiya masalasi. XULOSA Foydalanilgan adabiyotl ar 1

Kirish Bugungi globallashib borayotgan zomonda Oila masalasi yanada dolzarb bo lib bormoqda sababi yuksak turmush darajasiga erishish ʻ uchun birinchi navbatda Oilaga etibor berishi kerak. Oila jamiaytning asosiy bo g inidir Birinchi Prezidentimiz Islom Abdug aniyevch ʻ ʻ ʻ Karimov Takidlaganidek "bu yorug’ dunyoda hayot bor ekan,oila bor.Oila bor ekan, farzand deb atalmish bebaho ne’mat bor. Farzand bor ekan, odamzod hamisha ezgu orzu va intilishlar bilan yashaydi’’. Shunday ekan Oiladagi ruhiy muhit albatta farzand tarbiyasiga tasir ko rstadi. Farzand tug ilgandan boshlab Oila muhitiga moslashad Etibor ʻ ʻ beradigan bo lsa bir vaqtda tug ilgan chaqaloqlarga ikki xil oila ʻ ʻ muhitida tarbiya topsa Hali gudakligidayoq uning xarakteri shakllana boradi bolalarning biri injiq biri esa quvnoq yana biri og ir bosiq bo lib ʻ ʻ shakllanadi bu nimaga bog liq ?? Mening fikrimcha bu hol bolaning ʻ irsiyatiga emas, ko proq oiladagi muhitga, bolaning ota-onasiga bog liq ʻ ʻ deb o ylayman. ʻ Shunga o xshash tatqiqot ham o tkazilgan. Yaqinda bir ʻ ʻ kitob qo limga tushib qoldi real voqeliklarga asoslangan Malkolm ʻ Gladullining "zukkolar va landavvurlar " kitobida shunday bobi bor edi "Rozeto jumbog i" : unga ko ra italiyaning odam borishi qiyin, tashqi ʻ ʻ dunyodan deyarli uzilib qolgan Rozeto degan joyida Odamlar uzoq umr ko rishar edi birorta 65 yoshdan kichik odam yurak xastaligi bn ʻ og rimasdi ular faqat keksalik sababli vafot etar edi.Leki ʻ n turmush sharoiti juda og ir edi hayot kechirish qiyin edi .Bir say ʻ y ohning gapiga kirib Amerikaga Bir qismi ko chib ketadi u yerda konda og ir sharoitda ʻ ʻ ishlaydi lekin ular uzoq umr ko rishda davom etadi Buni payqab qolgan ʻ bir doktor tatqiqot o tkazadi. Ularning uzoq umr ko rishi ovqatlanishida ʻ ʻ ham irsiyatda ham Yashash hududida ham emas, ularning hayot tarzida bo lib chiqadi y ʻ a'n i ularning oilasida kamida 3 avlod birgalikda istiqomat qilishadi, odamlari biri birinikiga ko p mehmonga borishadi, ʻ s o vg alar ulashar ekan .bu esa hayotda rozilik hissiyotini, baxt ʻ garmonini ishlab chiqishiga sabab bo ladi. Mana uzoq umr ko rish ʻ ʻ uchun nima qilish kerak ekan. Bizning o zbek xalqimiz ham ʻ 2

mehmondo st xalq deymiz leki. Oxiri paytlarda aka-uka, ota bola ʻ o rtasifahi munosabatlar uzoqlashib bormoqda bu esa oradagi oqibatni ʻ uzoqlashtirmoqda ekan. Oilada Avvalgidek 3 avolda emas ko p hollarda ʻ oilalarda bir yoki ikki aclod istoqomat qilmoqda. Farzand tarbiya topishi uchun Bobo buvining ham katta o rni bor bobo buvisindan tarbiya ʻ topgan bolada keksalarga xos bo lgan olir bosiqlik shakllanadi. ʻ Xotirjamlikda gap katta oilaviy muhit yaxshi bo lishi uchun birinchi ʻ navbatda Oilada xotirjamlik blishi zarur deb o ylayman ʻ Farzand tug ilib oila deb atalmish muqaddas dargohda ulg ayarkan ʻ ʻ bu olamdago ilk tushunchalarni aynan oiladan oladi. Farzand ilk so zlarni esa ona allasidan oladi. Alla eshitib katta bo lgan farzand ʻ ʻ boshqalarga nisbatan mehrliroq bo ladi.Shunday ekan Oliadagi muhit ʻ farzand tarbiyasiga xali gudakligidan tasir qilishini ko rishimiz mumkin. ʻ Xalqimizda bir gap bor qush uyasida ko rganini qiladi Ota-ona ʻ qanday bo lsa katta ehtimol bilan farzand ham Ota-onasiga o xshagan ʻ ʻ bo ladi.Oilada sog lom ruhiy muhitni shakllantirish farzand taribasiga ʻ ʻ juda katta ijobiy tasiri bor , agar oilada kelishmovchilklar er-xotin bir birini tushunmaslik, urush janjal bo lib tursa, farzandga bu bevosita tasir ʻ qiladi. Shayx Muhammad Yusuf Muhammad Sodiq hazratlaring "baxtiyor oila" asarida aynan farzand tarbiyasi borasida ulkan qiymatga ega o gitlarni yozganlar.unga ko ra Farzand tarbiyasi tarbiyasida birinchi ʻ ʻ o rinda Asabiylashmaslik kerak ekanligini ,farzandlar oiladagi muhitni ʻ o zilari his etib ,kayfiyatlariga tasir qilishlarini aytib o tganlar . Farzand ʻ ʻ tarbilashda shoshilmaslik kerak u bir ikki kunlik nars emas tarbiya butun umr davom etadigan jarayondir .Xotirjamlikda gap katta Keksalarimiz duoga qo l ochayotganda birinchi so raydigan Ne'mat Tinchlik, ʻ ʻ xotirjamlik , sog liqni so raydilar ʻ ʻ 3

I. bob. Oiladagi ruhiy muhit va uni shakllantirish omillari. 1.1. Oiladagi ruhiy muhitni shakllantirishning tabiiy omillari Oila tarixiy-ijtimoiy hodisa sifatida kishilik jamiyatida qator vazifalarni bajarib, ham o’zi, ham jamiyatimizning takomillaShuhini ta’minlab kelmoqda. Chunonchi, oilaning dastlabki va bosh vazifasi — demografiya vazifasidir. Sirasini aytganda, oila nainki jinsiy aloqani tartibga solish, balki zurriyotni davom ettirish ehtiyoji tufayli yuzaga kelgan ijtimoiy-biologik hodisa hisoblanadi. Qur’oni karimda ham er-xotinning yaqinlashuvidan asl muddao farzand o’tab qilish ekanligi «Baqara» surasining 223-oyatida maxsus ta’kidlangan: «Xotinlaringiz ziroatgohingizdir. Bas, 4

ziroatgohingizga xoxlagan holatingizda yaqinlasvahering va o’zingiz uchun yaxshi amallar taqdim qiling!»1 Zero, farzand er va xotin munosabatlarini, demakki, oilani mustahkamlohchi ilohiy ne’matdir. Qizlarni chiqarayotganda keksalarning «Iloyo etagingdan ko’paygin, uvali-juvali bo’lgin» deya alqashlari ham Shundan qolgan. Farzandning dunyoga kelishi oilaninggina quhonchi emas, rost, bunda oila a’zolari ko’payadi, ammo hammadan ahval shu farzand mansub bo’lgan xalq, millat ko’payadi, jamiyat to’lisvadi. Shu ma’noda oilada qancha bola bo’lishi masalasi demografik siyosat asosini tashqil etadi. O’zbek xalqida esa qadimul ayyomdan ayolmandlik sharaf sanalib kelinadi. Zero, zardushtiylikning muqaddas kitobi «Avesto»da farzand ko’rgan ayolni alqash, uni har gal bola tuqqanida bir tuya bilan rag’batlantirish qonuniylashtirilgan. aksinc va, balog’atga etib, qasddan turmush ko’rmayotgan qizni qopga solib 25 darra urish va yigitga tamg’a bosib, og’ir zanjirni beliga bog’lab yurishi bilan jazolash bu yurilgan. Aftidan, bu talablar izsiz ketmagan, bil’aks, xalqda ko’p farzandlilikka rag’bat uyg’otgan. Natijada «o’nta bo’lsa — o’rni boshka, qirqta bo’lsa — qilig’i» degan aqida o’zbek oilasidagi bolapar harlik ruhiyatini svakllantirgan. Shu boisdan o’zbeklarda tug’ilish nisbatan ko’proq ekan, bu xalqimizdagi bolaparharlik an’anasining ifodasi sanaladi. Biroq, Shuni ta’kidlash joizki, jaxrida ayni zamonda kec hayotgan demografik siyosat o’zbek oilasini ham befarq qoldirmayotir. Xususan, istiqlol tufayli kun tartibiga qo’yilgan sog’lom ahlod uchun kurash maqsadlari ishni sog’lom oiladan boshlashni taqozo eta boshladi. Bu hol oilani rejalashtirish masalasini keltirib chiqardi. Oilani rejalashtirish bola tutishni tartibga solishni anglatsada, bu masalada jahon demografik siyosatida ikki Yunalish xukm surib kelayotganini eslatishga to’g’ri keladi: Birinchi yo’nalish — oilani ixtiyoriy usulda rejalashtirish.. Bunda qancha farzand qurish masalasini har bir oilaning o’zi val qiladi. Iqtisodiy taraqqiy etgan mamlakatlarda ayollarning ma’lumotlilik darajasi o’sib, ishlab chiqarishda bandliklari oshgan, Shuningdek, tibbiy himoyalanish imkoniyatlari kengaygan vaziyatda bir yoki ikki farzand qurish bilan cheklanish an’anaga aylanayotir. Bu hol, ayniqsa, Ehropa mamlakatlarida tobora chuqurlashayotir. Ahhol Shu darajaga borib etdiki, bu mamlakatlarda tug’ish bevad kamayib ketayotgan fahqulodda ijtimoiy tashhishga aylana boshladi. Ikkinchi yo’nalish — oilani siyosiy yo’l bilan davlat tomonidan rejalashtirish.. Bunday demografik siyosat Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasi mamlakatlarida XX 5