Mavzu: Quyosh batareyalari Qabul qiluvchi: ______________ Bajardi: ________________ Samarqand-2022 2KURS ISHI

Quyosh batareyalari Reja: I. Kirish……………………………………………………………….. 4 II. Asosiy qism………………………………………………………… 7 2.1. Quyosh batareyalarining konstruksiyasi……………………………… 10 2.2. Quyosh batareyalarining tayyorlanish etaplari………………………... 10 2.3. Teksturlangan element………………………………………………... 11 2.4. Quyosh batareyalarning fotodiod lar bilan bog’liqligi ............................ 18 2.5. Quyosh energiyasini elektr energiyaga aylantirishning fizik asoslari… 23 III. Xulosa………………………………………………………………... 27 IV. Adabiyotlar ro’yxati………………………………………………… 29 3

KIRISH Muqobil energiya so’nggi paytlarda jahon iqtisodiyotidagi asosiy yo’nalishlardan biriga aylanib bormoqda. Yuqori samarali qayta tiklanadigan energiya manbalarini yaratish va ularni joriy qilish O’zbekiston uchun ham tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov tashabbusi bilan mamlakatimizda Quyosh energiyasi xalqaro ilmiy-tadqiqot institutining tashkil etilganligi ham buning tasdig’idir. O’zimizdagi mavjud salohiyatni inobatga olgan holda, yaqin kelajakda barcha sa’y-harakatlarimiz o’zining salmoqli natijalarini ko’rsatadi. Muqobil energetika dunyo miqyosida tobora ustuvor ahamiyat kasb etmoqda, – deb ta’kidladi Aragon milliy laboratoriyasi (AQSh) eksperti Set Darling. Bu, avvalo, dunyoda energiya iste’molining to’xtovsiz ortib borayotgani bilan bog’liq. O’z navbatida, muqobil energiya manbalarini qidirish, topish va ulardan samarali foydalanish, shuningdek, bu boradagi tadqiqotlarni moliyalashtirish masalalari dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. O’zbekiston bilan hamkorligimiz katta istiqbolga ega ekaniga ishonchimiz komil. Negaki, yurtingizda bu sohada katta salohiyat va resurslar zaxirasi mavjud. Mazkur tadbirning o’tkazilishi Osiyo taraqqiyot banki Boshqaruvchilar kengashining 2010-yil may oyida Toshkentda o’tgan yillik majlisida ilgari surilgan Osiyo mintaqasida quyosh energetikasini rivojlantirish bo’yicha Osiyo taraqqiyot banki tashabbusi doirasida e’lon qilingan edi. Osiyo quyosh energiyasi forumining mazkur yig’ilishida Osiyo, Yevropa, Shimoliy va Janubiy Amerika mamlakatlaridan qariyb 300 nafar xalqaro moliya institutlari, kompaniya va korporatsiyalar, ilmiy-tadqiqot markazlari vakillari, olimlar, soha mutaxassislari va ekspertlar ishtirok etmoqda. Mamlakatimizda mustaqillikning dastlabki kunlaridan amalga oshirilayotgan keng ko’lamli islohotlar barqaror rivojlanayotgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan demokratik huquqiy davlat barpo etishga qaratilgan. Davlatimiz rahbari tomonidan ishlab chiqilgan va butun dunyoda keng e’tirof etilgan taraqqiyotning «o’zbek modeli» bu boradagi ishlarda mustahkam asos 4

bo’lib xizmat qilmoqda. Ushbu modelning asosiy maqsadi kuchli milliy iqtisodiyotni tashkil etish, yangi yuqori texnologiyali korxona va ishlab chiqarishlarni jadal rivojlantirish hisobidan uning raqobatbardoshligini oshirish, tayyor mahsulot ishlab chiqarish uchun resurslarni tejash imkonini beradigan zamonaviy texnologiya hamda uslublarni joriy qilishdan iborat. Shu bois yoqilg’i-energetika kompleksini rivojlantirish, jumladan, resurslarni tejaydigan yangi texnologiyalarni joriy etish hisobidan taraqqiy ettirish muhim vazifalardan biri sifatida belgilangan. Mamlakatimizning to’la energetika mustaqilligiga erishgani ham ushbu yo’nalishdagi ishlar yuksak samaralar berayotganidan dalolatdir. Osiyo taraqqiyot banki prezidenti Takexiko Nakao o’z nutqida O’zbekiston Markaziy Osiyoda quyosh energiyasini rivojlantirish borasida yetakchi mamlakat bo’lishi uchun zarur ulkan yer resurslari, quyoshli kunlarga, yuqori malakali va bilimli inson resurslariga ega ekanini ta’kidladi. Shu bois quyosh energetikasini rivojlantirish bo’yicha loyihalarni amalga oshirish ikki tomonlama hamkorlikning istiqbolli yo’nalishlaridan biridir. Istiqlol yillarida O’zbekistonda muqobil energiya manbalaridan, ayniqsa, quyosh energiyasidan foydalanish borasida boy tajriba to’plandi. Serquyosh o’lkamizda yilning 320 kundan ko’prog’ida quyosh charaqlab turadi. Quyosh energiyasining yillik salohiyati esa neft ekvivalentida 51 milliard tonnadan oshadi. Bu quyosh energiyasidan elektr energiyasi ishlab chiqarish, issiq suv va isitish tizimi bilan ta’minlash, quduqdan suv olish va uni chuchuklashtirish, meva-sabzavotlarni quritish hamda boshqa ko’plab maqsadlarda keng ko’lamda foydalanish imkonini beradi. Mamlakatimizda quyosh va biogaz energiyasini ishlab chiqarish hamda undan foydalanish uchun zarur ko’p tarmoqli ilmiy-tajriba va moddiy-texnik baza samarali faoliyat ko’rsatmoqda. O’zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasida quyosh energiyasini yarim o’tkazadigan fotoo’zgartirgichlarni ishlab chiqish va ularning nazariy asoslarini yaratish, turli maqsadlarga mo’ljallangan bioenergetika manbalari, qurama geliotexnik qurilmalar, mustaqil 5

ta’minot manbalarini loyihalashtirish, yuqori haroratli geliomaterialshunoslik sohasida ilmiy maktablar shakllantirilgan. Davlatimiz rahbarining 2012 -yil 1-martda qabul qilingan “Muqobil energiya manbalarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 4512 – sonli farmonida[1] energiya tejaydigan tizimlarni joriy etish, muqobil energiya manbalaridan keng foydalanishga doir kompleks chora-tadbirlarni ishlab chiqish hamda amalga oshirish ko’zda tutilgan. Ushbu va boshqa dasturiy hujjatlar energiya iste’moli sohasida yuzaga kelayotgan qator masalalarni hal etish, noan’anaviy energetika resurslari, jumladan, quyosh energiyasidan keng ko’lamda foydalanish uchun yangi imkoniyatlar yaratish, quyosh panellari uchun tegishli uskunalar, butlovchi va ehtiyot qismlarni sanoatlashtirilgan holda ishlab chiqarishga xizmat qilmoqda. Bugungi kunda mamlakatimizda ko’plab geliotizimlar ishlab chiqaruvchilar va yetkazib beruvchilar faoliyat ko’rsatmoqda. “Fizika-Quyosh” ilmiy-ishlab chiqarish birlashmasi, «Eko- energiya» ilmiy-tadbiqiy markazi, “Mir Solar” mas’uliyati cheklangan jamiyati va boshqalar shular jumlasidandir. Ular ishlab chiqarayotgan mahsulotlar iqtisodiyotning turli tarmoqlarida qo’llanilmoqda. Uy-joy kommunal xo’jaligida quyosh energiyasi elementlarini joriy etishga ham katta e’tibor berilmoqda. Chunonchi, qishloq joylarda namunali loyihalar asosida barpo etilayotgan ayrim uylarda quyosh va shamol energiyasida ishlaydigan gibrid tizimlar o’rnatilmoqda. Yaqin kelajakda mamlakatimizning borish qiyin bo’lgan tumanlarida joylashgan umumta’lim va kasb-hunar o’quv muassasalarini ham quyosh energiyasi elementlari bilan ta’minlash rejalashtirilmoqda. 100 MVt quvvatga ega quyosh fotoelektr stansiyasi loyihasi bilan tanishish maqsadida Samarqand viloyatiga tashrif buyurgan forum ishtirokchilari ham bunday texnologiyalardan foydalanish yaxshi samara berishini qayd etdi. Ular mamlakatimizda muqobil energiya manbalarini rivojlantirish sohasidagi mavjud imkoniyatlar va olimlarimizning bu boradagi eng so’nggi yutuqlarini yuksak baholadi, O’zbekistonning xorijiy sheriklar bilan samarali hamkorlik qilayotganini ta’kidladi. Koreya Respublikasi savdo, sanoat va energetika 6