logo

Zamonaviy jahon iqtisodiyotida innovatsion menejmentning roli

Загружено в:

23.11.2024

Скачано:

0

Размер:

172.3330078125 KB
Zamonaviy jahon iqtisodiyotida innovatsion
menejmentning roli  
Mundarija
Kirish ………………………………………………………………………...…….3
Asosiy qism  ………………………………………………………………...……...6
I.bob  Innovatsion menejmentning ilmiy asoslari ………………………………….6
1.1 Innovatsion menejmentning mohiyati va vazifalari …………………………...6
1.2 Innovatsion menejmenetning usullari ……………………………………….…9
II.bob  Zamonaviy iqtisodiyotda innovatsion menejmentning roli ………………13
2.1 Innovatsion menejmentning mamalakatni ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirishdagi 
ahamiyati …………………………………………………………………………13
2.2 Innovatsion menejmentni O`zbekiston iqtidodiyotidagi roli …………………21
Xulosa:  …………………………………………………………………………...31
Foydalanilgan adabiyotlar:  …………………………..…………………………33
1 KIRISH.
Innovatsiya – bu kelajak degani. Biz buyuk
kelajagimizni   barpo etishni bugundan boshlaydigan
bo‘lsak, uni aynan innovatsion g‘oyalar, innovatsion
yondashuv asosida boshlashimiz kerak.
Shavkat Mirziyoyev
Mavzuning   dolzarbligi.   Yangiliklar   kiritish   innovatsion   menejmentning
obyekti   sifatida.   Innovatsion   menejment   O‘zbekistondagi   tadbirkorlarga   va   ilmiy
ommaga nisbatan yangi tushunchadir. Aynan shu vaqtda O‘zbekistonda yangiliklar
ko'payib   ketmoqda.   Iqtisodiyotni   boshqarish   formalari   o'rniga   boshqa   yangi
uslublar   va   shakllar   paydo   bo‘lmoqda.   Bunday   sharoitda   mazkur   faoliyat   bilan
davlat   organlaridan   tortib   pastki   tabaqalardagi   korxonalar   ham   kichik   biznes
shaklida shug'ullanmoqlari lozim. Maxsus adabiyotlarda va rasmiy hujjatlarda ko'p
hollarda   iqtisodiyotning   markazdan   boshqarishga   taalluqli   bo‘lgan   tushunchalar,
ya’ni   ilmiy-texnikaviy   progresslarni   boshqarish,   ilmiytexnik   yutuqlarni   ishlab
chiqarishda   qo‘llash   kabi   tushunchalar   qo‘llanilar   edi.   Bu   mavzuga   kirishda   biz,
yangi   fikrlarni   o'rganish,   yangi   sohalar   va   sohalarni   rivojlantirish   hamda   global
o'zgarishlar   bilan   ta'sir   qiluvchi   innovatsiyalarni   qo'llash   muhim   ahamiyatga   ega
ekanligini bilib olishimiz mumkin.
  Bozor   iqtisodiyoti   sharoitida   tijorat   korxonalari   yuridik   va   iqtisodiy
erkinliklaiga   ega,   shu   sababli   hech   qanday   kiritishlar   haqida   (davlat   tomonidan)
gap   bo'lishi   mumkin   emas.   Bu   prinsip   orqali   innovatsion   menejment   oblastidagi
alohida   tushunchalardagi   farqlarni   tushunish   mumkin.   Innovatsion   so'zining
ma’nosi ingliz tilidagi «innovatsion» so‘zidan olingan bo‘lib, yangilik va yangilik
2 kiritish degan m a’noni bildiradi. Bu yangilik zamirida yangi tartibni, yangi odatni,
yangi uslubni, kashfiyotni tushunish lozim.
Innovatsion   faoliyatning   asosiy   maqsadlari   mahsulot   ishlab   chiqarish
miqdori   va   sifatini   oshirgan   holda,   uning   tannarxini   minimallashtirish   va
texnoligik,   tashkiliy   hamda   insoniy   zahiralaming   sifatini   oshirib,   ularni   ilg‘or
halqaro   talablarga   moslashtirishdir.   Yangilikni   bozorga   kiritish   jarayonini
tijoratlashish jarayoni deb atash lozim. Yangilikning paydo bo‘lishi va uni hayotga
tatbiq etilishi oralig‘idagi vaqt innovatsion loyihasi deb ataladi. Kunlik amaliyotda,
odatda,   yangiliklar,   yangilik   kiritish,   innovatsiya   tushunchalarini   o'xshatish   ko‘p
uchraydi,   qachonki   har   qanday   kashfiyotlar,   yangi   voqealar,   xizm   atlar   va   m
etodlar xillari tarqalishiga qabul qilinsa (tijoratlashish) o ‘shanda xalq ommasi tom
onidan tan olinadi.  
2017-2021   yillarda   O‘zbekiston   Respublikasini   rivojlantirishning   beshta
ustuvor   yo‘nalishi   bo‘yicha   Harakatlar   strategiyasida   aholi   farovonligini   tubdan
oshirish   va   turmush   sifatini   yaxshilash,   jamiyat   va   davlatni   har   tomonlama   jadal
rivojlantirish,   mamlakatni   modernizatsiya   qilish   va   hayotning   barcha   sohalarini
liberallashtirish   bo‘yicha   aniq   maqsadlar   belgilab   olindi.   Shuningdek,   Sohadagi
mavjud   muammolarni   hal   qilish,   shuningdek,   innovatsion   faoliyatni
qo‘llabquvvatlash,   innovatsion   g‘oyalar,   ishlanmalar   va   texnologiyalar,   ilmiy
yutuqlarni   amalda   joriy   etishni   rag‘batlantirishning   institutsional   va   tashkiliy-
huquqiy   asoslarini   tubdan   takomillashtirish   maqsadida   O‘zbekiston   Respublikasi
Prezidentining   “O‘zbekiston   Respublikasi   Innovatsion   rivojlanish   vazirligini
tashkil etish to‘g‘risida”gi Farmoni qabul qilindi.
Mazkur   Farmonga   innovatsion   g‘oyalar,   ishlanmalar   va   texnologiyalarni
amaliyotga   keng   joriy   etish   borasida   O‘zbekistonning   istiqboldagi   rivojlanish
strategiyasini   amalga   oshirish   hamda   zamonaviy   boshqaruv   tizimini   tashkil   etish
bo‘yicha muhim qadam sifatida qarash mumkin.
3 Kurs ishining maqsadi:   Kurs  ishining maqsadi  sifatida zamonaviy jahon
iqtisodiyotida   innovatsion   menejmentning   ahamiyati   va   zaruriyatini   o`rganish
vazifasi belgilanadi.
Kurs ishining vazifalari: 
 Hozirgi   kunda   innovatsion   menejmentning   muhimliligi   nafaqat
bizning mamlakatda balkim zamonaviy jahon iqtisodiyotidagi o`rnini.
 Innovatsion menejmentning yuzaga kelishidagi ilmiy asoslarini hamda
mamlakatimiz iqtisodiyotidagi nafaqat muhimliligi va dolzarbligi.
 Innovatsion   maqsadlar   salohiyatini   yangiliklarni   ishlab   chiqish,
patentlashtirish   va   litsenziyalashtirish   bo‘yicha   ishlarni   o‘tkazish,   nou   –   xaular,
yangi sanoat namunalari, tovar belgilari va h.k. 
 Innovatsiyalarni tashkil etish va boshqarishni o`rganish.
Kurs   ishining   obyekti:   Yangi   innovatsiyalar,   Innovatsion   ilmiy   loyihalar
va obyektlar, korxonalar, tashkilotlar va davlatlar.
Kurs ishining predmeti: O`zbekiston Respublikasi   va jahon iqtisodiyoti va
innovatsion   menejmentdagi   ilmiy   asoslari,   innovatsion   menejment   bilan   bog`liq
munosabatlar.
Kurs ishining tuzulishi va hajmi:
Kurs   ishi   tarkibi   kirish,   ikkita   bob,   xulosa   va   foydalanilgan   adabiyotlar
ro`yxatidan iborat. Kurs ishi matni 33 betni tashkil etadi.
         
4   
I.BOB INNOVATSION MENEJMENTNING ILMIY ASOSLARI
1.1INNOVATSION MENEJMENTNING MOHIYATI VA
VAZIFALARI
Innovatsion   menejment   –   bu   innovatsion   jarayonlar,   innovatsion   faoliyat,
bu   faoliyat   bilan   band   bo‘lgan   tashkiliy   tuzilmalar   va   ularning   hodimlarini
boshqarish   tamoyillari,   usullari   va   shakllarning   majmuasidir.   Menejmentning   har
qanday   boshqa   sohalari   uchun  kabi,   uning  uchun   ham   quyidagilar   xos:   maqsadni
qo‘yish va strategiyani tanlash, davraning to‘rtta bosqichi:
    rejalashtirish; 
  shartlarni belgilash va tashkil qilish;
    ijro etish; 
  rahbarlik. 
Innovatsion   menejmentning   bosqichlar   quyida   chizma   shaklida   berilgan.
Davraning har bir bosqichida belgilangan vazifalar hal qilinadi. Birinchi bosqich –
rejalashtirish bosqichida – strategiyani amalga oshirish rejasi tuziladi. Ikkinchisida
– shartlar va tashkil qilish belgilanadi, ya'ni innovatsion davrning har xil pallalarini
amalga   oshirish   uchun   resurslarni   belgilash,   hodimlar   oldiga   vazifalarni   qo‘yish,
ishni   tashkil   qilish   ketadi.   Ijro   etish   bosqichida   tekshirishlar   va   ishlab   chiqishlar
bajariladi,   reja   amalga   oshiriladi.   Rahbarlik   bosqichi   nazorat   va   tahlilni
harakatlarga   tuzatish,   kiritish   va   tajriba   to‘plashni   ko‘zda   tutadi.   Bu   yerda
innovatsion   loyihalar,   innovatsion   boshqaruv   qarorlari,   yangiliklarni   qo‘llashning
5 samaradorligi   baholanadi.   Innovatsion   jarayon   (IJ)   davriy   xarakterga   ega.   IJ   ni
ifodalovchi   faoliyat   inson   mehnatini   taqsimlanishi   natijasida   ajralib   chiqqan,   bir
birlaridan farqlanuvchi  alohidagi  vazifaviy,  tashkiliy birliklarga bo‘linadi.  IJ ning
iqtisodiy   va   texnologik   ta'siri   faqat   yangi   mahsulotlar   yoki   texnologiyalarda
qisman ro‘yobga chiqadi.
Innovatsion menejmentning boqsichlari:
(1-rasm)  Innovatsion m е n е jm е ntning bosqichlari.
Innovatsion menejmentning maqsadlari, xarakteri va mazmuni innovatsion
menejmentning   xususiyatlari   va   uning   an'anaviy   turlardan   katta   farq   qilinishini
belgilab beradi. Iyerarxiyaning har  xil  darajasidagi  (davlat  darajasidan  boshlab  to
kichik   innovatsion   korxonagacha)   har   qanday   innovatsion   tizimlarni   innovatsion
rivojlanishining   maqsadi   uzoq   muddatli   iqtisodiy   o‘sish   va   yuqori   tartibdagi
raqobat   afzalliklarini   ta'minlash   uchun   innovatsion   bazani   yaratishdan   iboratdir.
Raqobat   nazariyasidan   kelib   chiqqan   holda,   xuddi   fanni   rivojlanishi   va   yangi
texnologiyalarni tadbiq etilishining innovatsion salohiyati yuqori tartibdagi raqobat
afzalligini   yaratadi.   Innovatsion   rivojlanish   maqsadlarni   belgilash   va   kompaniya
6 rivojlanishi   yo‘nalish   strategik   ko‘rishga   o‘zining   xususiyatlarini   kiritadi,
boshqaruv   apparati   oldida   turgan   vazifalarni   modifikatsiyalaydi.   Innovatsion
tadbirkorlikning yuqori  xatari, mahsulotlarni  mavjud bo‘lish  davrlarini  qisqarishi,
yirik   seriyali   ishlab   chiqarishdan   voz   kechish   innovatsion   menejer   zimmasiga
alohida   majburiyatlar   yuklaydi.   Innovatsion   faoliyat   sharoitida   menejerning   roli
keskin   o‘sadi,   uning   shaxsi,   qobiliyati,   malakasi   va   kasbiy   ko‘nikmalari   esa
haqiqatda   ham   kompaniya   taqdirini   belgilab   beradi.   Innovatsion   menejmentning
asosiy vazifalarini amalga oshirishda alohidagi  o‘zaro aloqa va mantiqiy izchillik
vujudga   keladi.   Masalan,   menejmentning   kommunikatsiya,   undovchi   sabablar,
vakolatlarni   boshqa   topshirish   jarayoni   kabi   protsessual   va   ijtimoiy   –   psihologik
vazifalarning   ahamiyati   keskin   oshadi.   Innovatsion   jarayonlarni   tashkil   qilish
usullari   orasida   shaxslararo   munosabatlar,   guruhli   dinamika   qonunlariga
suyanuvchi   norasmiy   turlar   ustunlik   qiladilar.   Nazoratning   har   xil   turlari
o‘rtasidagi   nisbat   o‘zgaradi.   Ularning   barchasi   ko‘proq   o‘zini   o‘zi   nazorat   qilish,
innovatsiyalarning   strategik   nazorati,   hamda   nazoratning   moliyaviy   –   iqtisodiy
turlariga   mo‘ljallangan.   Innovatsion   jarayonlarni   borishi   ustidan   nazorat   qilish
bilan   bog‘liq   kommunikatsiyalar   alohida   ahamiyat   kasb   etadi.   Ularda   protsessual
xarakter   va   axborotlarni   almashtirishning   uzluksiz   jarayoni   ustun   bo‘ladi.
Hodimlarni   innovatsion   boshqarishda   menejmentning   vazifalari   va   usullari
alohidagi   o‘zgarishlarga   duch   keladilar.   Yangiliklarni   ishlab   chiqish   va   tadbiq
etilishi,   jarayonlarni   murakkablashishi,   yangi   texnologiyalarni   paydo   bo‘lishi
hodimdan tegishli malaka va alohida kasbiy bilimlar va ko‘nikmalarni talab qiladi.
Innovatsion   tuzilmalarda   hodim   ma'lumotining   umumiy   darajasini   ancha   oshishi
sodir   bo‘ladi.   Hodimlarning   shakllanayotgan   turi   o‘ziga   ma'suliyatni   olish   va
qarorlar qabul qilishga qodir hodimlarni talab qiladi.
7 (2-rasm)   Innovatsion   menejmentdagi   ishlab   chiqarishni   boshqarish
vazifalarining tizimi.
Innovatsion   menejmentdagi   ishlab   chiqarishni   boshqarish   vazifalarining
tizimi   rasmda   berilgan.   Vakolatlarni   boshqaga   topshirish   va   u   bilan   bog‘liq
tashkilot   iyerarxiyasi   yuqori   darajalarining   vakolatlarini   qisqarishi   hodimlarning
tashabbusi,   shaxsiy   erkinligi   va   omilkorligini   o‘sishi   bilan   yaqindan   bog‘liq.
Innovatsion   menejmentda   hodim,   innovatsion   jamoa   va   umuman   innovatsion
korxonaning   o‘zining   hulqining   turi   o‘zgaradi.   nafaqat   maqsadga   qaratilgan
ratsional   harakat,   balki   qiymatga   qaratilgan   ratsional   harakat   hulqning   asosiy
tarkibiy   qismi   bo‘ladi.   Innovatsion   menejmentda   boshqaruv   usullarining   tarkibi,
tuzilishi   va   mazmunining   ko‘rinishlari   ancha   o‘zgaradi:   tahlil   va   bashorat,
modellashtirishning   miqdoriy   usullari,   ta'sir   qilishning   ijtimoiy   –   psihologik
turlariga,   an'anaviy   menejmentga   qaraganda   ko‘proq   o‘rin   beriladi,   iqtisodiy
yondashishlarning   mazmuni   boyitiladi,   ma'muriy   dastaklarini   qo‘llash   uchun
imkoniyatlar doirasi torayadi
1.2INNOVATSION MENEJMENTNING USULLARI
8 Hodimlarni innovatsion boshqarishda menejmentning vazifalari va usullari
alohidagi   o‘zgarishlarga   duch   keladilar.   Yangiliklarni   ishlab   chiqish   va   tadbiq
etilishi,   jarayonlarni   murakkablashishi,   yangi   texnologiyalarni   paydo   bo‘lishi
hodimdan tegishli malaka va alohida kasbiy bilimlar va ko‘nikmalarni talab qiladi.
Innovatsion   tuzilmalarda   hodim   ma'lumotining   umumiy   darajasini   ancha   oshishi
sodir   bo‘ladi.   Hodimlarning   shakllanayotgan   turi   o‘ziga   ma'suliyatni   olish   va
qarorlar qabul qilishga qodir hodimlarni talab qiladi.
Innovatsion   menejment   usullari,   tashkilotni   rivojlantirish   va   yangiliklarni
muvaffaqiyatli   boshqarish   uchun   muhimdir.   Bu   usullar   va   amaliyotlar,
tashkilotning   moliyaviy   natijalarni   oshirish,   foydali   yangiliklarni   yaratish   va
yangiliklarni   amalga   oshirish   jarayonlarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.
Quyidagi muhim innovatsion menejment usullari mavjud:
Innovatsion   strategiya:   Tashkilotning   innovatsion   mafkuralari   va
maqsadlarini   aniqlash   uchun   o'ziga   xos   strategiya   yaratish.   Bu   strategiya,
tashkilotning   innovatsion   imkoniyatlarini   tushuntirish,   moliyaviy   va   inson
resurslarni   innovatsiyalar   uchun   ajratish,   yangiliklarni   o'rganish   va   rivojlantirish,
tashkilot   ichidagi   hamkorlik   va   innovatsion   jangovarlikni   ko'rsatishga
yo'naltiriladi.
Hamkorlik   va   kommunikatsiya:   Innovatsion   menejmentda   tashkilot
ichidagi   va   tashkilotlar   orasidagi   komunikatsiya   juda   muhimdir.   Xodimlarni,
boshqaruv organlarini va mahalliy jamiyatni yangiliklarga jalb qilish uchun o'zaro
hamkorlikda olib boriladi.
Tadbirlar   va   jamoatchilik:   Innovatsion   tadbirlar   va   jamoatchilik
tashkilotning   innovatsiyalarni   rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Bunday
tadbirlar   xodimlarni   malakasini   oshirishga,   yangiliklar   yaratishga   va   yangi
g`oyalarini rivojlantirishga yordam beradi.
Mijozlarga   yo'naltirilgan   innovatsiyalar:   Tadbir   va   loyihalarni
mijozlarga   yo'naltirish   orqali,   ularning   talablarini   tushunish   va   ularga   eng
9 zamonaviy,   muqobil   variantda   o`z   mahsulotlarini   yetkazish   choralarini
rivojlanlantirishi   mumkin.   Mijozlarning   fikrlari   va   talablari   tashkilotning
yangiliklarni yaratishda yordam bera olishi mumkin.
Yangiliklarni   boshqarish:   Yangiliklarni   boshqarish,   ularni   nazorat   qilish
va   ularga   moliyaviy   resurslarni   ajratish   uchun   tizimni   yaratish   usullari   ham
muhimdir.   Bu   tizim   tashkilotning   innovatsion   loyihalarini   boshqarish,   ularni
monitoring qilish va yangiliklarni amalga oshirishda yordam beradi.
Innovatsion   menejment   usullari   tashkilotning   moliyaviy   va   strategik
maqsadlariga mos keladigan yangiliklarni yaratish va o'zlashtirishda yordam berish
uchun keng qamrovliroq strategiyalar va amaliyotlarni o'z ichiga oladi.   Innovatsion
menejment   usullari,   tashkilotlarga   yangiliklarni   muvaffaqiyatli   boshqarish,
rivojlantirish   va   amalga   oshirishda   yordam   berib,   shuningdek   korxonalarning
konkurentsiyasi   va   moliyaviy   muvaffaqiyati   uchun   muhimdir.   Shu   bilan   bir
qatorda   innovatsion   menejment   tashkilotlarda   yangiliklarni   rivojlantirish   va
boshqarish   jarayonlarini   tashkil   etish   uchun   foydalaniladigan   strategik   va   amaliy
usullardan   iboratdir.   Bu   usullar   tashkilotning   mazmuni   va   maqsadlariga   qarab,
innovatsion faoliyatni ta'sir etish uchun ishlab chiqiladi. Qo`shimcha ma`lumotlar
sifatida yana innovatsion menejmentning bir necha usullari mavjud. Ular:
SWOT TAHLILI: SWOT tahlili (kuch, zaiflik, imkoniyatlar, va tahdidlar)
tashkilotning   ichki   va   tashqi   muhitini   tahlil   qilishda   yordam   beradi.   Bu   tahlil
innovatsion   faoliyatni   o'rganish   va   boshqarish   uchun   qo'shimcha   malumotlar
taqdim   etadi.   Innovatsion   menejmentdagi   eng   muhim   usullaridan   biri   SWOT
tahlilini yanada kengroq ma`lumotlarini ko`rib chiqadigan bo`lsak:
Kuch   (STRENGHTS):   Bu   qismi   tashkilotning   imkoniyatlari   va   ustuvor
taraflari   bilan   bog'liq.   Bu   tahlilni   o'tkazgan   paytingizda,   tashkilotning   o'zida
qanday   kuchli   tomonlari   borligini   aniqlashda   yordam   beradi.   Misol   uchun:
tashkilotning   brendi,   yuqori   sifatli   xizmatlari,   yuqori   malakali   xodimlari,   moddiy
resurslari va h.k.
10 Zaiflik (WEAKNESSES):  Bu  bo'limda  tashkilotning  ichki  kamchiliklarini
va boshqaruvdagi yomon tomonlarini tahlil qilish uchun ishlatiladi. 
Imkoniyatlar   (OPORTUNITES):   Bu   qism   tashkilotning   tashqi   muhitida
paydo   bo'ladigan   yangiliklari,   rivojlanishi   va   muvafaqqiyatga   olib   kelish
imkoniyatlarini   aniqlash   uchun   ishlatiladi.   Bu   imkoniyatlar   tashkilotni
rivojlanishga,   yangiliklarni   joriy   qilishga   va   bozor   bo'ylab   o`z   imkoniyatlarini
taqdim   etishga   erishishi   mumkin.   Misol   uchun,   yangi   reklamalar,   yangi
texnologiyalar va h.k.
Tahdidlar   (THREATS):   Bu   qism   tashkilotning   tashqi   muhitida   yuzaga
kelishi   mumkin   bo'lgan   tahdidlarini   tahlil   qilish   uchun   ishlatiladi.   Bu   qismda,
tashkilot   o'zini   qanday   muhofaza   qilish   kerakligini   va   qanday   samarali
rivojlanishlarga ega bo`lishini ko`rib chiqishi kerak.
SWOT   tahlili   -   tashkilotning   tahlili   va   strategiyasini   shakllantirishda
qo'llaniladigan   eng   kuchli   vositalardan   biridir.   U   tashkilot   boshqaruvchilariga,
biznes   hamkorlariga   tashkiltotning   joriy   holatini   o'rganish,   rivojlanishining
potentsialini   aniqlash,   yangi   imkoniyatlarni   va   xavflarni   ko'rsatishda   yordam
beradi.
OPEN   INNOVATION   (Ochiq   innovatsiya):   Bu   usulda,   tashkilot   tashqi
manfaatdorlarni   (mijozlar,   hamkorlik   qilayotgan   tashkilotlar,   universitetlar   va
boshqa   muassasalar)   yangi   idea   va   innovatsiyalarini   rivojlantirishda   qatnashishga
taklif   qiladi.   Ochiq   innovatsiya   orqali,   tashkilot   tashqi   resurslardan   foydalanib,
yangiliklarni   osonlik   bilan   amalga   oshirish   va   ulardan   foydalanishni   ko'paytirish
imkoniyatiga ega bo'ladi.
11 II.BOB ZAMONAVIY IQTISODIYOTDA INNOVATSION
MENEJMENTNING ROLI
2.1 INNOVATSION MENEJMENTNING MAMLAKATNI 
IJTIMOIY IQTISODIY RIVOJLANTIRISHDAGI AHAMIYATI
Innovatsiyalar   —   bu   yangi   g'oyalar,   usullar,   mahsulotlar   yoki   xizmatlar,
yangi   fikrlar   va   ularni   amalga   oshirish   usullari.   Innovatsion   menejment   esa,   bu
innovatsiyalarni   tashkil   etish,   boshqarish   va   bajarish   jarayonlarini   menejerlik
tamoyillarini   qo'llab-quvvatlashdir.   Bu   mamlakatni   ijtimoiy   va   iqtisodiy
rivojlantirish   uchun   zarur   bo'lgan   amaldir.   Mamlakatlar   o'zlarini   yangi   idealar   va
innovatsiyalarini   qo'llash   orqali   rivojlantirish   uchun   innovatsion   menejmentdan
kengroq qo'llanishini rivojlantirishgan. Bu yangi texnologiyalarni, yangi sohalarni
shu jumladan, boshqa mamlakatlardagiga o'xshash xizmatlar va xizmatlarni tashkil
etishni o'z ichiga oladi.
12   Innovatsion menejmentning mamlakatni  ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishdagi
ahamiyati   juda   katta.   Bu   mamlakatni   sog'liqni   rivojlantirish,   ta'lim   va   fanlar
sohasida   yangiliklar   kiritish,   iqtisodiyotni   ko'rsatish,   xizmat   ko'rsatish   sohasini
rivojlantirish va boshqalar kabi jihatlarda o'zaro bog'liqlikni oshirishga olib keladi.
Innovatsion   menejmentning   muhim   ahamiyati,   mamlakatning   iqtisodiyotini
ko'rsatish,   moliyaviy   rivojlantirish,   yangi   ish   o'rinlari   yaratish   va   o'zaro
hamkorlikni rivojlantirishda yordam beradi. 
Bularni   umumiyroq   aytganda,   innovatsion   menejment   mamlakatlarni
yanada   samarali   xizmatlarini   rivojlantirish,   yangicha   rejalar   va   innovatsiyalarni
rivojlantirishni   o'z   ichiga   oladi.   Bu   esa,   ijtimoiy   va   iqtisodiy   rivojlanishni
mustahkamlaydi.   Shuning   uchun,   har   bir   mamlakat   innovatsion   menejmentni
rivojlantirishga   e'tibor   qaratishi   muhimdir,   chunki   bu:   bugungi   kunda   dunyoning
yuqori darajadagi rivojlanayotgan sohalaridan biridir.
Ta'lim va Fanlar Sohasidagi Rivojlanish:   Innovatsion menejment, ta'lim
va   fanlar   sohasidagi   rivojlanishni   ham   ta'minlashda   muhim   rol   o'ynaydi.   Yangi
o'quv   texnologiyalari,   onlayn   ta'lim   va   boshqa   innovatsiyalar   orqali   mamlakatda
ta'lim tizimini yangilash va ta'lim sifatini oshirish imkonini beradi.
Iqtisodiyotni   rivojlantirish:   Innovatsion   menejment,   mamlakatning
iqtisodiyotini   rivojlantirishda   ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Yangi   tadbirlar,
investitsiyalar,   xususiy   korxonalar   va   boshqa   innovatsiyalar   orqali   mamlakat
iqtisodiyotini rivojlantirish imkoniyatini yaratadi. Bu esa, mamlakatning moliyaviy
rivojlanishini   ta'minlash,   ishlab   chiqarish   va   xizmatlarni   sifatini   oshirish   uchun
muhimdir.
Yangi Ish O'rinlarini Yaratish:  Innovatsion menejment, yangi sohalar va
sohalarni   rivojlantirish   orqali   yangi   ish   o'rinlari   yaratishda   ham   katta   ahamiyatga
ega.   Bu,   yangi   karyera   yo'nalishlarini   o'z   ichiga   oladi   va   fuqarolarga   yangi
imkoniyatlar yaratadi.
O'zaro Hamkorlik va Diplomatiya:  Innovatsion menejment, mamlakatlar
o'rtasida  o'zaro  hamkorlikni   rivojlantirishda  katta   roli   bor.  Yangi   innovatsiyalarni
13 o'z   ichiga   olgan   mamlakatlar,   boshqa   mamlakatlar   bilan   diplomatiya   va   iqtisodiy
hamkorlikni   rivojlantirish   orqali   o'zaro   foydalanish   imkoniyatini   yaratadi.
Jumladan   innovatsion   menejmentning   mamlakatni   ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishdagi   ahamiyati   juda   katta.   Bu   mamlakatning   yanada   rivojlangan   va
samarali bo'lishi, yangi imkoniyatlarni yaratish va dunyodagi boshqa mamlakatlar
bilan o'zaro ishonchli aloqalarni oshirish uchun katta qo'llaniladi.
Mashhurlik   va   Brend:   Innovatsion   menejment,   mamlakatning   tashqi
rivojlanishda   mashhurlik   va   brendni   ham   o'z   ichiga   oladi.   Yangi   innovatsion
mahsulotlar va xizmatlar orqali mamlakatlar o'zlarini mashhurlikka olib chiqishi va
dunyoga mashhur brendlariga ega bo`lishadi.
Yuridik   va   Siyosiy   Tizimni   Rivojlantirish:   Innovatsion   menejment,
yuridik   va   siyosiy   tizimning   rivojlanishida   ham   katta   ahamiyatga   ega.   Bu,
investitsiyalar,   intellektual   mulkni   himoya   qilish,   korporativ   boshqaruvni
rivojlantirish va boshqa sohalar bo'yicha innovatsion usullarni o'z ichiga oladi.
Mehnat   Kuchini   Oshirish:   Innovatsion   menejment   yangi   sohalar   va
texnologiyalarda   mehnat   kuchini   oshirishga   yordam   beradi.   Avtomatlashtirish,
robototexnika, intellektual tizimlar va boshqa yangiliklar orqali xizmatlar sohasida
yuqori natijalarga erishishi mumkin.
O'zaro   Hamkorlik   va   Muammolarni   Hal   Qilish:   Innovatsion
menejment,   yangi   yondashuvlar,   tadbirlar   va   mahsulotlar   orqali   mamlakatlar
o'rtasida o'zaro hamkorlik va ishonchli aloqalarni oshirishda ham katta ahamiyatga
ega.   Bu   qat'iy   muammolarni   hal   qilish,   samarali   natijalar,   o'zaro   hamkorlik   va
kelajakdagi innovatsiyalarni ta'minlash uchun zarur hisoblanadi.
Innovatsion   menejmentning   mamlakatni   ijtimoiy-iqtisodiy   rivojlanishdagi
ahamiyati,   yangi   ideyalar   va   rivojlanayotgan   sohalarga   oid   strategiyalarni
o'rganish,   qo'llash   va   amalga   oshirish   orqali   mamlakatni   yanada   samarali,
rivojlangan,   iqtisodiyot   sohasini   rivojlantirish   muhimdir.   Bu   innovatsion
menejmentni o'rganish va rivojlantirish, yangi imkoniyatlar yaratish va mamlakatni
dunyoda muvaffaqiyatli va qat'iy o'rniga olib chiqishga yordam beradi.
14 Tadbirlar   va   Markaziy   Rivojlanish:   Innovatsion   menejment,
mamlakatning   markaziy   hududlarini   rivojlantirishda   va   tadbirlarni   o'tkazishda
muhim   rol   o'ynaydi.   Markaziy   rivojlanish,   mamlakatni   boshqa   hududlar   bilan
solishtirish,   iqtisodiy   rivojlanishni   tenglikda   tarqatish   va   tadbirlarni   samarali
boshqarish orqali yangi imkoniyatlar yaratishni ta'minlash imkonini beradi.
Tibbiyotni   Rivojlantirish:   Innovatsion   menejment,   tibbiyot   sohasidagi
yangiliklar  va  tibbiyot  tizimini  rivojlantirishda ham  muhim  ahamiyatga  ega. Tez-
tez   yangilanayotgan   viruslar,   kasalliklar   va   boshqa   tibbiyot   muammolarga   qarshi
innovatsion   yondashuvlar   va   mahsulotlar   mamlakatni   bemorlikdan   saqlashda   va
davolashda yangicha yondashuvlarni o'z ichiga oladi.
Innovatsion   Harakatlar   va   Startuplar:   Innovatsion   menejment,   yangi
biznesni   rivojlantirishda   ham   katta   ahamiyati   bor.   Startuplar   va   innovatsion
harakatlar, yangi  idealar  va mahsulotlar orqali mamlakatni  iqtisodiy rivojlanishda
katta   o'rin   egallaydilar.   Innovatsion   menejment,   startuptlar   va   innovatorlarni
qo'llab-quvvatlash,   ularning   yangi   fikrlarini   amalga   oshirish   va   tijoratda
rivojlanishiga yordam beradi.
Innovatsion   menejmentning   bu   yo'nalishlari,   mamlakatni   yanada
rivojlangan,   samarali   va   iqtisodiy   rivojlanishi   uchun   zarurdir.   Bu   yangi   fikrlarni
o'rganish,   tajribalarni   baholash   va   rivojlanishni   oshirish   orqali   mamlakatni
dunyodagi o`rnini yuqori pog`onalarga yetkazish uchun muhimdir.
Yuridik   va   Intellektual   Mulkni   Boshqarish:   Innovatsion   menejment,
mamlakatning   yuridik   va   intellektual   mulkini   boshqarishda   ham   katta   ahamiyati
bor.   Innovatsion   yondashuvlar,   mahsulotlar   va   texnologiyalar   yaratishda   yuridik
muammolar, intellektual mulkni himoya qilish va litsenziyalashda yordam beradi.
Ochiq   Innovatsiyalar   va   Boshqaruv:   Innovatsion   menejment,   ochiq
innovatsiyalar va boshqaruvda yangi qarorlarni qabul qilishda muhim ahamiyatga
ega. Ochiq innovatsiyalar, jamiyat va iqtisodiyotda yangi rivojlanishlarni o'rnatish
va ulashish orqali jiddiy samarali yangiliklarni yaratishda yordam beradi.
Risk Boshqaruv va Monitoring:  Innovatsion menejment, yangi sohalar va
sohalardagi   rivojlanishda   ruxsat   berilgan   risklarni   boshqarishda   ham   muhim   rol
15 o'ynaydi. Innovatsiyalar, o'zida risklarni ham o'z ichiga oladi. Buning uchun, yangi
innovatsiyalarni   joriy   qilish,   ularga   tajribalarni   oshirish   va   muammolarni   yechish
uchun monitoring va tahlilni o'rganish muhimdir.
Innovatsion menejmentning bu keyingi yo'nalishlari mamlakatning yanada
samarali,   rivojlanishiga   yordam   beradi.   Bu   yangi   imkoniyatlarni   ochish,
muammolarni   hal   qilish,   moliyaviy   rivojlanish   va   o'zaro   hamkorlikda   yaxshi
natijalar uchun kerakli.
Quyidagi sabablarga ko'ra, innovatsion menejment mamlakat iqtisodiyotini
rivojlantirishda katta ahamiyatga ega:
Yangi   Mahsulotlar   va   Xizmatlar:   Innovatsion   menejment,   yangi
mahsulotlar   va   xizmatlarni   yaratish   orqali   mamlakatning   iqtisodiyotini
o'zgartirishda   katta   rol   o'ynaydi.   Yangi,   sifatli   va   talablarga   mos   keladigan
mahsulotlar,   mamlakatning   eksportini   oshirish,   yangi   bozorlarga   kirish   va
mamlakatni dunyoda muvaffaqiyatli o'rniga olib chiqishda muhimdir.
Sanoat   va   Texnologiyalar   Sohasidagi   Rivojlanish:   Innovatsion
menejment,   sanoat   va   texnologiyalar   sohasidagi   innovatsiyalarni   muvaffaqiyatli
boshqarishda   ham   muhim   rol   o'ynaydi.   Yangi   samarali   texnologiyalar,
avtomatlashtirilgan   tizimlar   va   boshqa   yangiliklar,   sanoat   mahsulotlarini   isloh
qilish va xizmatlarni ta'minlashda foydalanishga imkon beradi.
Startuptlar   va   Innovatorlar   Qo'llab-quvvatlash:   Innovatsion
menejment,   startuptlar   va   innovatorlar   orasidagi   faoliyatni   qo'llab-quvvatlashda
katta   o'rin   egallaydi.   Innovatorlar,   yangi   fikrlar,   mahsulotlar   va   xizmatlar   orqali
iqtisodiyotga   yangi   yo'nalishlar   kiritishda   muhim   rol   o'ynaydilar.   Mamlakat
innovatorlarni   qo'llab-quvvatlash,   ularning   loyihalari   va   yangiliklarini   boshqarish
orqali o'z iqtisodiyotini rivojlantirish muhim ahamiyat kasb etadi.
O'zaro   Hamkorlik   va   Biznes   Sohasidagi   Aloqalar:   Innovatsion
menejment,   mamlakat   iqtisodiyotini   o'zaro   hamkorlik   yaratishda   va   tadbirlarni
o'tkazishda   katta   ahamiyatga   ega.   Biznes   sohasidagi   innovatsiyalar,   tijorat
16 aloqalarini   rivojlantirish,   yangi   bozorlarga   kirish   va   mamlakatning   eksportini
oshirishda innovatsion menejmentni samarali boshqarish muhim ahamiyatga ega.
Innovatsion   menejmentning   iqtisodiyotdagi   bir   necha   sohalarini   ko`rib
chiqishimiz bilan bir qatorda bir  necha misollar  ham  ko`rib chiqishimiz mumkin.
Bularga:
Texnologik   rivojlanish   va   ta'minot:   Mamlakatlar,   yangi   texnologiyalardan
foydalanib,   sanoat   sektorini   rivojlantirish   va   energiya   ta'minoti   tizimlarini
yangilash   orqali   iqtisodiy   rivojlanishni   yaxshi   boshqarishi   mumkin.   Quyidagi
misol,   yirik   mamlakatlardan   birining   energiya   tarmoqlarini   avtomatlashtirish   va
energiya   saqlashda   innovatsion   yondashuvlar   orqali   mamlakat   iqtisodiyotini
rivojlantirishga yo'l qo'yadigan misoldir.
Yuridik   tizim   va   intellektual   mulkni   boshqarish:   Innovatsion   menejment,
mamlakatning   yuridik   tizimini   yangilash,   intellektual   mulkni   himoya   qilish   va
tadbirkorlikni   qo'llab-quvvatlashda   katta   ahamiyatga   ega.   Mamlakat,   patentlarni,
litsenziyalarni boshqarish va yangi innovatsion loyihalarni himoya qilish orqali o'z
innovatsion potentsialini rivojlantiradi.
Bu   misollar,   innovatsion   menejmentning   mamlakat   iqtisodiyotini
rivojlantirishdagi   muhim   rolini   ko'rsatish   uchun   ilustrativ   namunalar   hisoblanadi.
Innovatsion   menejment,   mamlakatlar   uchun   yangi   imkoniyatlar   yaratishda   va
dunyodagi konkurensiyada o'z o'rnini egallashda katta muhim ahamiyatga ega.
Yuqoridagi   misollardan   tashqari   quyidagi   misollar   ham   hozirgi   kundagi
rivojlangan davlatlarda amalga oshirilmoqda. Bularga misol qilib:
SmartCities   (Aqlli   Shaharlar):   Bir   nechta   mamlakatlar,   aqlli   shaharlar
(Smart   Cities)   konseptini   joriy   etmoqda.   Bu,   texnologiyalar   va   ma'lumotlar
omborlarini   qo'llab-quvvatlash,   transport   va   energetika   tizimlarini   boshqarish,
tashqi   va   ichki   xavfsizlikni   oshirish,   va   shahar   hayotini   yangilashni   o'z   ichiga
oladi.
17 AgroTech   va   Agroinnovatsiyalar:   Mamlakatlarning   ko'pida   o'zlarini
oziq-ovqat   mahsulotlari   oshirishda   va   agrar   sohalarini   rivojlantirishda   yangi
innovatsiyalarga   e'tibor   berish   kerak.   Masalan,   iqtisodiyotda   inovatsion
mukofotlarni   qo'llash,   suv   va   boshqa   resurslarni   samarali   boshqarish   uchun
sensorlar va avtomatlashtirilgan qurilmalar qo'llash.
Ushbu   misollar,   mamlakatlarda   innovatsion   menejmentning   qanday   qilib
iqtisodiyotni   rivojlantirishda   katta   o'rin   egallaganligini   namoyish   etish   uchun
masalaning   faqat   bir   qismi   hisoblanadi.   Har   bir   mamlakat   o'zining   iqtisodiy   va
ijtimoiy   shartlariga   qarab,   o'ziga   xos   innovatsion   yondashuvlar   va   strategiyalarni
amalga   oshirishda   mavqeni   belgilaydi.   Innovatsion   menejmentning   nafaqat
O`zbekiston misolida balkim bizga tanish eng yaqin qo`shni davlatlarda ham keng
ko`lamda amalga oshirilmoqda.
      Qozog`iston:
Innovatsion   Parklar   va   Kampuslar:   Qozog'iston,   innovatsion   parklar   va
texnologik  kampuslar   orqali   yangi   mahsulotlar   va   xizmatlar   ishlab   chiqishda   boy
innovatorlarni   qo'llab-quvvatlaydi.   Bu   parklar,   tadbirlarni   tashkil   etish,   yangi
bizneslarni   o'z   ichiga   oladi   va   ilmiy-texnikaviy   sohalarda   ishlab   chiqarishni
tezlashtiradi.
Innovatsion   Kredit   Sohasi:   Qozog'iston,   innovatsion   sohada   faoliyat
ko'rsatayotgan   kompaniyalarni   qo'llab-quvvatlash   va   ularning   innovatsion
loyihalarini moliyaviy boshqarishda yordam berish uchun innovatsion kreditlar va
to'lovlar tashkil etmoqda.
Qozog'iston,   innovatsion   sohaning   rivojlanishi   va   qo'shimcha   vaqtincha
koronavirus pandemiyasi davrida ekonomik qurilishni o'zgartirishni maqsad qilgan
"Qurilish 4.0" strategiyasini amalga oshirmoqda.
Qozog'iston   Respublikasi   Prezidenti   Nursultan   Nazarbayev   tomonidan
"Qazaqstan   2050"   strategiyasi   qabul   qilinib,   bu   strategiyada   mamlakatni   o'zini
18 dunyoda   samarali,   adolatli   va   innovatsion   mamlakatiga   aylantirishni   maqsad
qilgan.
Qirg'iziston:
Startuptlar va Innovatsion Mardumchilik:  Qirg'iziston, startuptlarni qo'llab-
quvvatlash va  innovatorlarni  yaratish uchun mardumchilik tadbirlarini  o'rgatishda
xususiy ahamiyat beradi. Bu tadbirlar innovatsion ideyalar va yangi mahsulotlarni
amalga oshirish uchun platforma yaratishda muhim rol o'ynaydi.
Samarali   Moliyaviy   Boshqarish:   Qirg'iziston,   innovatsion   sohada   faoliyat
ko'rsatayotgan   tadbirkorlarni   moliyaviy   boshqarishda   yordam   bermaslik   uchun
sohaviy   xizmatlar   va   innovatsion   moliyaviy   vositalarni   rivojlantirishga   tawajjuh
qaratmoqda.
  Qirg`iziston innovatsion sohalarda faoliyat ko'rsatayotgan startuptlarni
qo'llab-quvvatlash   va   ularning   loyihalarini   amalga   oshirish   uchun   "Startup
Qirg'iziston" loyihasini amalga oshiradi.
Qirg'iziston   Respublikasi   Prezidenti   Sadyr   Japarov   tomonidan   mamlakat
iqtisodiyoti   va   innovatsion   sohada   rivojlantirish   bo'yicha   bir   qator   strategiyalar
e'lon qilingan.
Tojikston:
Davlat   Dasturlari   va   Strategiyalar:   Tadjikiston,   iqtisodiy   rivojlanishni
innovatsion   usullar   bilan   ta'minlash   uchun   davlat   dasturlarini   va   strategiyalarini
amalga   oshiradi.   Bu,   innovatsion   sohalarda   ishlov   berish,   tashqi   investitsiyalarini
jalb etish va yangi texnologiyalarni qo'llashga o'rgatish uchun tizimli strategiyalar
yaratishni o'z ichiga oladi.
Texnologik   Tadbirlar   va   Forumlar:   Tadjikiston,   texnologik   tadbirlar   va
forumlar   tashkil   etib,   innovatorlarni   bir-biriga   yondashish,   ta'lim   olish   va
tajribalarini almashish uchun imkoniyatlar yaratadi. Bu forumlar, yangi ideyalar va
texnologiyalar almashishga o'rinboshlash uchun muhim o'rin egallaydi.
19 Tojikiston,   innovatsion   sohada   faoliyat   ko'rsatayotgan   tadbirlarni
mustahkam   qilish   maqsadida   "Innovatsion   sohani   rivojlantirish   davlat   dasturi
to'g'risida"   qonuni   va   "Innovatsion   sohani   rivojlantirish   davlat   dasturi   to'g'risida"
qonun hujjatlari qabul qilgan.
Tojikiston   Respublikasi   Prezidenti   Emomali   Rahmon   tomonidan
"Iqtisodiyotning   innovatsion   rivojlanishi   va   san'at   sohasidagi   yangi   mahsulotlarni
ishlab   chiqish   muassasalarini   shakllantirishga   doir   chora-tadbirlar"   2019   yil   16
yanvarda imzolangan.
Turkmaniston:
Turkmaniston,   iqtisodiyotni   yangilash   va   innovatsion   sohada   faoliyat
ko'rsatish   maqsadida   "Teknologik   yashash   muhitini   rivojlantirish   bo'yicha"
dasturini amalga oshiradi.
Turkmaniston   Respublikasi   Prezidenti   Gurbanguli   Berdimuhamedov
tomonidan "Turkmanistonning inqirozi" nomli kitobida iqtisodiyot va innovatsion
rivojlanish yo'nalishlariga oid viziyani bayon qilgan.
Har   bir   mamlakatda   innovatsion   menejment   va   iqtisodiy   rivojlanish
sohasida amalga oshirilayotgan strategiyalar mamlakatning mazmuni, iqtisodiyoti,
va maqsadlari boyicha farqli bo'lishi mumkin.
Yuqoridagi   misollarda   O`rta   Osiyo   davlatlarida   ishlab   chiqilayotgan   va
amalda   qo`llanilayotgan   innovatsion   strategiyalar,   qarorlarni   misol   sifatida   ko`rib
chiqdik.   Biz   bulardan   tashqari   hozirgi   kunda   jadal   rivojlanayotgan   bizga   tanish
musulmon davlatlarini ham misol sifatida ko`rib chiqishimiz mumkin:
Oman:
Oman,   "Vision   2040"   strategiyasi   orqali   innovatsion   sohalarda   ishlov
berish,   yangi   yondashuvlarni   qo'llash,   yangi   texnologiyalarni   o'rgangan   kadrlarni
rivojlantirish,   va   madaniyat   sohasida   yangiliklarni   olib   kelish   uchun   tadbirlarni
amalga oshirmoqda.
Oman   Sultonining   maqsadi   –   Omandagi   yangi   yondashuvlarni   qo'llab-
quvvatlash orqali mamlakatni dunyoda tanilgan innovatsion mamlakatlardan biriga
aylantirish.
20 Qatar:
Qatar,   texnologik   rivojlanish   va   innovatsion   sohalarda   yangi   loyihalarni
amalga   oshirish   va   kadrlarni   rivojlantirishni   o'z   ichiga   olgan,   shuningdek,   aqlli
transport   va   infrastruktura   tizimlarini   rivojlantirish   yo'nalishida   faoliyat
ko'rsatayotgan mamlakatlar orasida o'rin olmoqda.
Qatar   qishloq   xo'jaligi   va   iqtisodiy   innovatsiyalar   sohasida   ham   ishlov
berib, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun imkoniyatlar yaratmoqda.
Bu   mamlakatlar   o'zlarining   iqtisodiy   va   ijtimoiy   shartlariga   qarab,
innovatsion   menejmentni   rivojlantirish   va   yangiliklarni   qo'llashda   keng   xil
tadbirlarni   amalga   oshirishmoqda.   Har   biri   o'zining   strategiyalari,   innovatsion
yondashuvlari,   va   mamlakatni   dunyoda   yanada   samarali   va   rivojlangan   qilishga
oid maqsadlarga ega.
2.2 INNOVATSION MENEJMENTNI O`ZBEKISTON
IQTISODIYOTIDAGI ROLI
Innovatsion   jarayonlarni   davlat   tomonidan   tartibga   solinishining   zarurligi
birinchi navbatda, ularning iqtisodiyot va umuman jamiyat uchun o‘sib borayotgan
ahamiyatidan   kelib   chiqqan.   Iqtisodiyotning   tuzilishi   innovatsiyalar   ta'siri   ostida
o‘zgaradi.   Axir   resurslardan   foydalanishning   samaradorligini   o‘sishi   hisobiga
ularni   bir   qismi   bo‘shaydilar   va   faoliyatning   boshqa   sohalariga   qayta
taqsimlanadilar. Masalan, hishloq xo‘jaligida band bo‘lganlarning ulushi qisqaradi,
xizmatlar   sohasida   esa   o‘sadi.   Bundan   tashqari,   innovatsiyalar   yangi   ishlab
chiqarishlar, sohalarni vujudga kelishi va mavjud bo‘lganlarni asta-  sekin barham
topishining   bevosita   sababli   bo‘ladilar.   Innovatsiyalarning   jamiyatni   iqtisodiy
tashkil   qilinishini   ham   o‘zgartiradilar.   Yangi   ijtimoiy   institutlar   va   xo‘jalik
tashkilotlari (masalan, venchurli firmalar) paydo bo‘ladilar, ular o‘rtasidagi o‘zaro
aloqalar   o‘zgaradilar.   Mulkning   tuzilishida   siljishlar   sodir   bo‘ladi.   Boshqaruv
texnologiyasi   takomillashadi:   vertikal   ta'sir   ko‘rsatishlar   borgan   sari   gorizontallar
bilan   to‘ldiriladi   va   almashtiriladi.   Iqtisodiyotni   davlat   tomonidan   tartibga
solishning   mazmuni   ham   o‘zgaradi.   Innovatsion   jarayonlar   borgan   sari   kattaroq
21 ijtimoiy   ahamiyat   kasb   etadilar.   Yangilik   kiritishlar   bilan   yaratiladigan   iqtisodiy
o‘sish   nafaqat   aholini   turmush   darajasini   oshishiga   imkon   beradi,   balki   bandlik
muammolarini   yangi   yuqori   ish   haqi   to‘lanadigan   ish   joylarini   tashkil   qilinishi
hisobiga   hal   qilinishi,   ta'lim   va   sog‘liqni   saqlash   darajasini   oshirishga   yordam
beradi. Bundan tashqari  hozirgi tarixiy davrda innovatsiyalarni  tarqalishi  jarayoni
har xil ijtimoiy va iqtisodiy subyektlarni yagona bir butunga bog‘lovchi, millatning
yagonaligini   ta'minlovchi,   ko‘pgina   hollarda   sotsial   ziddiyatlar   va   janjallarni
yumshatuvchi elementlardan biri bo‘ladi. 
Hozirgi   dunyodagi   innovatsion   jarayonlarning   intensivligi   ekologik
muammolarni   ancha   keskinlashtirgan.   Bir   qator   yo‘nalishlar   bo‘yicha   atrof
muhitga   antropogen   yuklama   mushkul   chegaraga   yaqinlashmoqda,   uni   orqasida
moddalarni   tabiatdagi   meyoriy   o‘zgarib   turishini   buzilishi   muqarrardir.   Boshqa
tomondan, faqat innovatsiyalar yordamida inson va tabiat o‘rtasidagi munosabatni
uyg‘unlashtirishi mumkin. Axir xuddi ilmiy – texnik yutuqlar ishlab chiqarishning
tuzilmasi   va   iste'molni   ratsionallashtirish   hamda   qaytadan   aylanuvchi
texnologiyalarni   tarqatish   yo‘li   bilan   o‘rni   to‘ldirilmaydigan   resurslardan
foydalanishni va zararli chiqindilarni kamaytirishga imkon beradi. Bu muammolar
jahon   hamjamiyati   tomonidan   qabul   qilingan,   barqaror   ekologik   muvozanatni
ko‘zda   tutuvchi   21   –   asrda   barqaror   rivojlanish   kontseptsyasi   munosabati   bilan
ayniqsa dolzarbdir. O‘tgan asr xo‘jalik hayotini muddat bilan internatsionallashuvi
bilan   ma'lum   bo‘ladi.   Ko‘pincha   integratsiyaning   yuqori   darajasida   ega   xalqaro
xarakter innovatsion jaryonlarni ham kasb etadi. Har xil mamlakatlarni innovatsion
sohada kooperatsiyalashishi resurslarni yangi ilmiy – texnik natijalarni olish, ham
buyumli   va   ham   buyumli   bo‘lmagan   shakllardagi   texnologiyalarning   transporti,
jahon   ilmiy   -   innovatsion   infratuzilmasini   yaratilishi   o‘z   mohiyatiga   ko‘ra   global
xarakterga   ega   innovatsiyalarni   amalga   oshirish   maqsadida   birlashtirilishi   orqali
sodir bo‘ladi. 
Ilmiy   -   texnik   taraqqiyotning   hozirgi   ko‘lamlarida   ko‘pgina   innovatsion
loyihalarni   bitta,   hatto   eng   rivojlangan   mamlakatlarni   amalga   oshirishga   kuchlari
22 etmaydi. Ammo mamlakatda xuddi shunday ilmiy – texnik baza, hamda xorijdan
innovatsiyalarni   qabul   qilishni   ta'minlovchi   mexanizmlar   mavjud   bo‘lmasa   jahon
innovatsion   jarayonlariga   to‘laqonli   integratsiyalashishning   iloji   bo‘lmaydi.
Mamlakatni mehnat taqsimotiga qo‘shilishining darajasi va samaradorligi tovarlar
va   xizmatlarning   jahon   bozorlaridagi   uning   tutgan   o‘rni,   malakali
mutaxassislarning mavjudligi bilan ta'riflanadi. Ushbu parametlar tabiiy resurslarga
eksklyuziv   egalik   qilish   yoki   ekstensiv   xarakterdagi   boshqa   afzalliklar   bilan
kamroq   darajada   va   mahsulotning   raqobatbardoshligini   ta'minlovchi
innovatsiyalardan   foydalanish   bilan   borgan   sari   ko‘proq   darajada   belgilanadilar.
Milliy   iqtisodiyotning   global   raqobatbardoshligini   innovatsion   jarayonlarni
rivojlanishi darajasiga bog‘liqligi – innovatstyalarning umumdavlat ahamiyatidagi
muhim   jihatidir.   Ammo   innovatsion   jarayonlarni   davlat   tomonidan   tartibga
solinishining   zaruriyati   nafaqat   ularning   umummilliy   ahamiyati,   balki   iqtisodiy
mazmuni bilan ham asoslangan. Bir tomondan, bozor iqtisodiyotiga innovatsiyalar
– xo‘jalik yurituvchi subyektlar foydasini bozor talabini yaxshiroq qanoatlantirish,
ishlab   chiqarish   xarajatlarini   raqiblarnikiga   nisbatan   kamaytirish   hisobiga
ko‘paytirishning   asosiy   vazifasidir.   Boshqa   tomondan,   klassik   bozor
mexanizmlarini   amalda   bo‘lishi   sharoitlarida   ilmiy   –   texnik   natijalarni   olish   va
ularni   xo‘jalik   amaliyotiga   tadbiq   etish   ancha   qiyinlashadi.   Bozor   iqtisodiyotiga
ega xorijiy mamlakatlarning tajribasi shuni ko‘rsatadiki, ilmiy – texnik rivojlanish
masalasida   bozorni   avtomatlashtirilishiga  to‘liq  suyanish  mumkin emas.   Yangilik
kiritishlardan   foydalanish   faqat   u   yoki   bu   korxona   yoki   mintaqaning   xususiy
muammosi bo‘lmaydi, u ko‘proq ijtimoiy xarakterni kasb etadi, chunki u yoki bu
mamlakatni   rivojlanishining   sotsial–   iqtisodiy   istiqbollari   borgan   sari   u   yerda
innovatsion   jarayonlar   qanchalik   uzviy   borayotganiga   bog‘liqdir.   Innovatsion
jarayonlarni   boshqarishning   markazlashtirilgan   usullarining   ustuvorligi   jahon
amaliyoti tomonidan isbotlangan. 
Innovatsion   jaryonni   rivojlanishini   boshqarishning   o‘zagi   deb   davlatning
ilmiy   –   texnik   siyosatini   hisoblash   zarur.   Ijtimoiy   rivojlanishning   barcha
23 elementlari   va   bo‘g‘inlarida   innovatsiyalar   (yangilik   kiritishlar,   ilmiytexnik
yutuqlar)ni   yaratish   va   tadbiq   etish   bo‘yicha   jarayonlar,   hamda   fan   va   texnika
yutuqlarini   (ham   ishlab   chiqarish   –   texnik   va   ham   iste'mol   belgilanishida)o‘zida
ro‘yobga chiqaruvchi ilmiy – texnik siyosatining obyekti bo‘ladilar: Davlat ilmiy –
texnik siyosati: 
  ilmiy – texnik yutuqlarni tadbiq etilishi va ishlab chiqarishni yangilanishi
tufayli   mamlakat   mahsulotining   raqobatbardoshligini   ta'minlovchi   innovatsion
faoliyatni oshishiga ko‘maklashishi;
   zamonaviy   texnologik   tartibning   asosini   tashkil   qiluvchi   bazisli   va
yaxshilanuvchi innovatsiyalari har tomonlama qo‘llab-quvvatlanishini ta'minlash; 
  raqobatli bozor innovatsion mexanizmini samarali faoliyat yuritishi uchun
sharoitlar yaratishi;
     texnologiyalarning   mintaqalararo   va   xalqaro   transferi,   xalqaro
investitsion   hamkorlik,   milliy   investitsion   tadbirkorlikni   manfaatlarini
himoyalashga   ko‘maklashish   zarur.   Innovatsion   faoliyatni   davlat   tomonidan
qo‘llab-quvvatlanishining aniq shakllariga quyidagilar kiradilar:
     To‘g‘ridan-to‘g‘ri   moliyalashtirish   yakka   kashfiyotchilar   va   kichik
tadbiq etuvchi korxonalarga imtiyozli bank ssudalarini berish; 
   katta soliq imtiyozlaridan foydalanuvchi  venchurli innovatsion fondlarni
tashkil qilish; 
  yakka kashfiyotchilar uchun davlat patentli bojlarini pasaytirish; 
   resursni   tejovchi   kashfiyotlar   bo‘yicha   potentli   bojlarni   to‘lash
muddatlarini kechiktirish; 
  texnologiyalar, texnoparklar tarmog‘ini tashkil qilish va h.k. 
Davlat ilmiy – texnik siyosatini amalga oshirishda foydalanadigan tartibga
solishning(to‘g‘ridan-to‘g‘ri   va   vositali)   shakllari   va   usullari   bozor
24 munosabatlarini   vujudga   kelishi   davrida   xalq   xo‘jaligini   ijtimoiy-   iqtisodiy
o‘zgarishlarida   egiluvchan   bo‘lishi   kerak.   Ushbu   bosqichda   davlatning   faoliyati
innovatsiyalarni   tadbiq   etish   va   tarqatishni   har   tomonlama   rag‘batlantirshga
qaratilishi   kerak.   Yuqorida   bayon   etilganlarni   barchasi   O‘zbekistonda   ilm
sohasidagi   faoliyat   va   innovatsiyalarni   davlat   tomonidan   tartibga   solinishi   uchun
iqtisodiy huquqiy mexanizmlarni ishlab chihish zarurligini ta'kidlaydi. Respublika
Vazirlar Mahkamasi Muvofiqlashtiruvchi kengashi qoshidagi fan va texnologiyalar
bo‘yicha markaz tomonidan O‘zbekistonda innovatsion faoliyatni rivojlantirish va
texnologiyalarni   tijoratlashtirish   dasturi   tayyorlanmoqda,   u   buning   uchun   kerakli
infratuzilmani:   innovatsion   faoliyatning   barcha   jixatlari   (mulkchilik   huquqlarini
tartibga   solishdan   tortib   qulay   investitsion   muhitni   yaratish,   fondli   va   venchurli
moliyalashtirish   tizimi   vujudga   keltirishgacha)   uchun   huquqiy   bazani;   mamlakat
innovatsion   salohiyati   monitoringi   uchun   axborot   blokini;   texnologiyalar   va   ko‘p
ilm   iste'mol   qiluvchi   mahsulotlarni   ilmiy   sohadan   ishlab   chiqarishga,   milliy   va
xorijiy   bozorlarga   transferti   (uzatish)   tizimlarini,   texnologik   menejment   sohasida
mutaxassislarni   tayyorlash   uchun   ta'lim   bazasini   yaratishni   ko‘zda   tutadi.
“O‘zbekiston  Respublikasidagi   innovatsion  faoliyat   haqida”,  “Texnologiyalarning
transferti   (topshirilishi)   haqida”,   “Tijorat   siri   haqidagi”   qonunlar,   Vazirlar
Mahkamasining   “Ikki   tomonlama   (harbiy   va   fuqarolik)   qo‘llanishdagi
texnologiyalarni   uzatish   tartibi   haqida”,   “O‘zbekiston   Respublikasi   fuharolariga
xorijiy   sheriklar   bilan   litsenzion   bitimlar   bo‘yicha   vakolatli   mukofotlar   to‘lash
tartibi   haqida”,   “Eksportga   mo‘ljallangan   ishlab   chihishlarni   xorijiy
patentlantirishga valyuta mablag‘larini ajratish tartibi haqidagi” bir qator qarorlari
ishlab   chiqilmoqda.   Ularni   qabul   qilinishi   “Aqliy   mulk   haqida”   va   “Xizmat
kashfiyotlari  haqidagi” amaldagi  qonunlar bilan birgalikda ilmiy-texnik faoliyatni
amalga   oshirish   va   aqliy   va   sanoat   mulki   obyektlaridan   foydalanish   jarayonida
vujudga   keladigan   o‘zaro   munosabatlarning   huquqiy   mexanizmlarini   yo‘lga
qo‘yishga imkon beradi. 
25 O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   ishlab   chiqarishni
modernizatsiyalash   va   texnik-texnologik   qayta   jihozlashni   rag‘batlantirishning
qo‘shimcha choralari haqidagi Farmoni qabul qilingan  Haqiqiy iqtisodiy sharoitlar
va   mamlakatdagi   fan   va   texnologiyalarning   u   yoki   bu   sohasini   jahon   darajasiga
nisbatan   rivojlanganligi   darajasiga   qo‘shilgan   holda,   ilmiy-texnik   siyosatning
belgilangan strategiyasini tanlab olish talab qilinadi. Jahon tajribasidan fan, texnika
va   texnologiyalarni   rivojlanishining   uchta   tamoyili:   umumiy,   selektiv   (tanlab
olinadigan)   va   boshqalardan   o‘rganish   ma'lum.   Fan   va   texnologiyani   umumiy
rivojlanishi   strategiyasi,   ya'ni   barcha   mavjud   yo‘nalishlar   va   sohalarda   ilmiy
tadqiqotlar va texnologik ishlab chiqarishlarni o‘tkazish hozirgi vaqtda respublika
uchun   qabul   qilib   bo‘lmaydigan,   kelajakda   esa   mamlakatni   jahon   ilmiy
hamjamiyatiga integratsiyalashishi va uning doirasidagi “Mehnat taqsimoti” tufayli
maqsadna muvofiq bo‘lmasligi mumkin. O‘zbekiston uchun selektiv rivojlanish va
ilg‘or   ilmiy-texnik   ishlab   chiqarishlarni   boshqalardan   o‘rganish   strategiyalarini
birlashtiruvchi   yo‘l   maqsadga   muvofiqroq   ko‘rinadi.   Birinchisi   (selektiv)   mavjud
ilmiy-texnik salohiyat va uning harakatlarini ustuvor davlat ilmiy-texnik siyosatiga
jamlash asosida iqtisodiyotning bazaviy sohalari uchun. Ikkinchisi – respublikada
kuchsiz   rivojlangan   va   jahon  darajasidan   ancha   orqada   qolgan,   ammo  iqtisodiyot
uchun   g‘oyatda   zarar   yo‘nalishlar   uchun.   Innovatsion   jarayonlarning   ko‘rsatib
o‘tilgan   ta'riflari,   hamda   davlatning   hozirgi   jamiyatdagi   iqtisodiy   va   sotsial   roli
davlat   idoralarining   innovatsion   faolityani   tartibga   solish   bo‘yicha   vazifalarini
belgilab beradi. Ulardan eng muhimlari quyidagilar: 
1.   Innovatsion   faoliyatni   muvofiqlashtirish.   Davlatning   vazifasi   –
innovatsion   jarayonlarning   umumiy   strategik   mo‘ljallarini   belgilash   va   har   xil
tuzilmalarning   innovatsiyalarni   amalga   oshirishga   ko‘maklashishni   o`z   ichiga
oladi. 
2.   Innovatsiyalarni   rag‘batlantirish.   Bu   yerda   markaziy   o‘rinni   raqobatni
rag‘batlantirish,   hamda   innovatsion   jarayon   ishtirokchilariga   har   xil   moliyaviy
26 subsidiyalar   va   imtiyozlar   berishdir.   Innovatsion   xatarlarni   davlat   tomonidan
qisman yoki to‘liq sug‘urtalash katta ahamiyatga ega. 
3.   Innovatsion   jarayonlarning   huquqiy   bazasini   yaratish.   Nafaqat   ijtimoiy
va   texnologik   o‘zgarishlarga   muvofiq   me'yorlarning   barqarorligi   va   o‘z   vaqtida
tuzatish   kiritilishini   ta'minlovchi   zaruriy   qonunlarni,   balki   ularga   rioya   qilishning
haqiqiy   amaldagi   mexanizmlarini   shakllantirish   muhimdir.   Ilmiy-texnik
mahsulotlarni   yaratuvchilar   va   inovatorlar   huquqlarini   davlat   tomonidan
himoyalash alohida o‘ringa ega. 
4.   Innovatsiyalarni   hodimlar   bilan   ta'minlash.   Davlat   o‘quv   yurtlaridagi
o‘qish dasturlarining mazmuni  innovatsiyalar  generatorlarining ijodiy salohiyatini
rivojlanishi   va     mutaxassislarni   yangilik   kiritishlarni   qabul   qila   olishiga
ko‘maklashishi kerak. 
5.   Innovatsion   infratuzilmani   shakllantirish   .   Davlat   axborot   tizimlari   –
yangiliklarni   tarqatishninng   asosiy   kanallaridan   birining   faoliyatini   ta'minlaydi   ,
innovatorlarga   yuridik   ,   maslahat   va   boshqa   xizmatlarni   ko‘rsatadi.   Davlat   yana
innovatsion subyektlar o‘rtasida vositachi bo‘lishi , ularga sheriklarni qidirib topish
, davlat kafolati ostida bitimlar tizimida yordam ko‘rsatishi mumkin. 
6. Innovatsion jarayonlarni institutsial ta'minlash. Bu yerda asosiysi davlat
sektori (mudofaa, sog‘liqni saqlash, ta'lim)sohalarida ITTKI bajaruvchi va yangilik
kiritishlarni   amalga   oshiruvchi   davlat   tashkilotlari   va   bo‘linmalarni   tashkil
qilishdir.   Davlat   yana   iqtisodiyotda   innovatsiyalarni   mahsulotlashtirish   va   taqdim
etish nuqtai nazaridan eng samarali tashkiliy tuzilmalar (yirik korporatsilar , kichik
biznes va h.k.)tarqatishga ko‘maklashadi. 
7.   Innovatsion   faoliyatning   ijtimoiy   mavqeini   oshirish   ,   Davlat   ilmiy   –
texnik   yutuqlar   va   yangiliklarni   targ‘ibot   qilish   ,   innovatorlarni   ma'naviy
rag‘batlantirishni tashkil qiladi , ularning ijtimoiy himoyasini ta'minlaydi va h.k. 
    Innovatsiyalarni   moliyaviy  tartibga  solishni   amalga  oshirish   Innovatsion
faoliyat   qoidaga   ko‘ra,   noaniqlik   va   xatarning   yetarlicha   yuqori   darajasi   bilan
27 ta'riflanadi,   shuning   uchun   innovatsion   jarayonlarning   manbalarini   ko‘pligi,
egiluvchanligi   va   tez   o‘zgaruvchan,   turbulentli   muhitga   moslashuvchanligi
innovatsion faoliyatni moliyaviy tartibga solishning muhim tamoyillaridan bo‘ladi.
Innovatsion   faoliyatning   budjet   mablag‘lari   hisobiga   moliyalashtirish   davlat
innovatsion siyosatining maqsadlari va ustuvorliklariga muvofiq amalga oshiriladi
va ham yirik ko‘lamli ilmiy-texnik muammolarni hal qilish va ham kichik va o‘rta
innovatsion tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash uchun mo‘ljallanadi. 
Davlat budjetidan ajratilgan mablag‘lar davlat innovatsion fondlari (Davlat
fundamental   tadqiqotlar   fondi,   ilmiy-texnik   sohada   korxonalarning   kichik
shakllarini   rivojlantirishga   ko‘maklashish   fondi,   davlat   ishlab   chiqarish
innovatsiyalar   fondi   kabilar),   davlat   maqsadiy   innovatsion   dasturlari   va   yuqori
samarali   loyihalar,   hamda   innovatsion   faoliyatni   davlat   tomonidan
qo‘llabquvvatlash   dasturlariga   yo‘naltiriladi.   Samarali   innovatsion   loyihalarni
davlat   tomonidan   qo‘llab-quvvatlanishi   davlatni   ularni   moliyalashtirishdagi
(qoidaga   ko‘ra,   tanlov   asosida)   ishtirokining   qaytarilish   asosidagi
markazlashtirilgan  investitsion  kreditlar, innovatsion faoliyatni  amalga oshiruvchi
korxonalar aksiyalari bir qismini davlat mulkida mustahkamlash, mamlakatimiz va
xorijiy   kredit-moliya   muassasalari   tomonidan   innovatsion   faoliyat   subyektlariga
beriladigan innovatsion kreditlar bo‘yicha davlat kafolatlari kabi shakllarini ko‘zda
tutadi. Innovatsion faoliyat subyektlari budjetdan tashqari  mablag‘larni jalb qilish
manbalari,   tuzilishi   va   usullarini   mustaqil   ravishda   belgilaydilar   (innovatsion
faoliyatni   moliyalashtirishga   budjetdan   tashqari   mablag‘lar   davlat   va   nodavlat
mablag‘laridan jalb qilinadilar). 
Tashkilotning   innovatson   faoliyatini   nafaqat   tashqaridan   jalb   qilinadigan
moliyaviy mablag‘lar hisobiga, balki shaxsiy mablag‘lar hisobiga ham olib borish
mumkin.  Amortizatsion   ajratmalar   fondi   va  ishlab   chiqarishni   rivojlantirish   fondi
tashkilot   innovatsion   faoliyatini   moliyalashtirishning   muhim   ichki   mablag‘lari
bo‘ladilar.   Amortizatsion   ajratmalar   fondini   ta'riflab   turib,   ta'kidlash   kerakki,
amortizatsiya-bu asosiy fondlar qiymatini mahsulot qiymatiga va materiallar bilan
28 bir   qatorda   asosiy   ishlab   chiqarish   omili   bo‘ladilar.   Ular   mehnat   vositalaridan
iborat   bo‘ladilar,   keyingilardan   xo‘jalik   jarayonida   ko‘p   marta   foydalanadilar   va
bunda ular o‘zlarining buyumli- tabiiy shaklini o‘zgartirmaydilar. 
Amortizatsion ajratmalarning miqdorlari davlat idoralari tomonidan asosiy
mablag‘larning balansli  qiymatiga nisbatan foizlarda belgilanadi  va amortizatsion
ajratmalarning   me'yorlari   deb   ataladi.   Ko‘pgina   hollarda   bu   me'yorlar   asosiy
fondlar qiymatini ularning xizmat muddatiga bo‘lish yo‘li bilan hisoblab chiqiladi.
Innovatsion faoliyatni sarmoyadorlar mablag‘lari hisobiga moliyalashtirish kreditli
investitsiyalar,   innovatsion   faoliyat   subyektlari   tomonidan   bosib   chiqarilgan
qimmatbaho   qog‘ozlar   (aksiyalar,   obligatsiyalar,   veksellar)ga   investitsiyalar;   pul
shaklidagi, qimmatbaho qog‘ozlar, asosiy fondlar, sanoat va aqliy mulk va ularga
huquqlar   ko‘rinishidagi,   innovatsion   faoliyatni   hamkorlikda   olib   borish   haqidagi
sheriklik   bitimlarini   tuzish   asosida   amalga   oshiriladigan   To‘g‘ridan-to‘g‘ri
kiritmalar ko‘rinishida lizing va investitsiyalarni jalb qilishning boshqa usullaridan
foydalanish asosida amalga oshiriladilar. 
Innovatsion   korxonalar   faoliyatini   kreditlashning   zamonaviy   tizimlari
asosiy   alomatlaridan   biri   uning   shartnomali   asosidir.   Kreditlashtirish   masalasi
bo‘yicha vujudga keladigan barcha masalalar bevosita shartnoma tuzgan tomonlar,
masalan,   qarz   oluvchi   korxona   va   bank   tomonidan   hal   qilinadi.   Investitsion
kreditni   berish   haqidagi   masalani   hal   qilishda   sarmoyador   bozordagi   innovatsion
kreditni   amalga   oshirilishi   imkoniyatini,   innovatsion   korxona   daromadlarining
kutilgan o‘sishini va boshqa muhim ta'riflarni tahlil qiladi, uzoq muddatli kreditlar
holida   esa   umuman   innovatsion   korxonaning   iqtisodiy   holati   istiqbollari   ham
baholanadi. 
Moliyaviy   kiritmalarni   o‘zini   o‘zi   qoplashning   bu   va   boshqa   ta'riflarini
olish uchun sarmoyador, qoidaga ko‘ra, kreditni ajratish haqidagi qarorlarni qabul
qilishda   innovatsion   loyihaning   tegishli   biznes-rejasini   ko‘rib   chiqadi.
Sarmoyadorlar   innovatsion   faoliyat   subyektlari   tomonidan   bosib   chiqarilgan
qimmatbaho qog‘ozlar (aksiyalar, obligatsiyalar, veksellar)ga mablag‘larni kiritib,
29 innovatsion   faoliyatni   moliyalashtirishlari   mumkin.   Innovatsion   korxonalar
ko‘pgina shaxsiy mablag‘lari istiqbolli innovatsion loyihalarni moliyalashtirishlari
mumkin.   Innovatsion   korxonalar   ko‘pgina   shaxsiy   mablag‘lari   istiqbolli
innovatsion   loyihalarni   moliyalashtirish,   moddiy-texnik   bazani   rivojlantirish,
kerakli   ITTKIni   o‘tkazish   uchun   etishmagan   holda   qimmatbaho   qog‘ozlarni
qo‘shimcha bosib chiqarishga murojaat qiladilar.
                             
                                                              XULOSA:
Xulosa o`rnida shuni aytib o`tishimiz joizki  zamonaviy jahon iqtisodiyotida
innovatsion   menejmentning   roli,   global   muhitning   o'zgarishi,   tekshirish   va
zamonaviy   o'zgarishlar,   yangi   texnologiyalar   va   turli   sohalar   bo'yicha   qiziqishlar
o'sib   bormoqda.   Innovatsion   menejment,   korporatsiyalar,   davlatlar   va   boshqa
tashkilotlar   uchun   katta   ahamiyatga   ega.   Quyidagi   xulosalar   qismini   ko`rib
chiqishimiz mumkin mumkin:  
30 Innovatsion   boshqaruv   g‘oyatda   murakkabdir.   Innovatsion   jarayonlarni
rivojlanishi   qonuniyatlarni   tahlil   qilish   uchun   innovatsion   menejerlar   bo‘lgan
mutaxassislar   zarur,   ular   yangilik   kiritishlarning   har   xil   tashkiliy   –   iqtisodiy
jihatlari bilan shug‘ullanadilar.
Innovatsiya   jarayonarni   davlat   tomonidan   tartibga   solinishining   birinchi
navbatda   zaruriyati   ularning   iqtisodiyot   va   umuman   jaimyat   uchun   o‘sib
borayotgan   ahamiyatidan   kelib   chiqqan.   Iqtisodiyotning   tuzilishi
innovatsiyalarning   ta'siri   ostida   o‘zgaradi.   Axir   resurslardan   foydalanishning
samaradorligini   o‘sishi   hisobiga   ulardan   bir   qismi   bo‘shaydilar   va   faoliyatning
boshqa sohalariga qayta taqsimlanadilar.
Innovatsion   menejment,   ishlab   chiqarish   jarayonlarini   moliyaviy
boshqaruv,   ishbilarmonlik   va   innovatsion   faoliyatlar   bilan   birga   boshqaradi.   Bu,
innovatsion   loyihalarni   amalga   oshirish   uchun   moliyaviy   resurslarni   boshqarish,
investitsiyalarni   qilish   va   yangi   bozorlar   uchun   strategik   rejalar   tuzishda   yordam
beradi. Shuningdek, bu tizim kichik va katta korxonalar o'rtasidagi bilim o'rgatish
va ko'plab sohalar uchun innovatsiyalarni rivojlantirishni rag'batlantiradi.  
O zbekiston   Respublikasining   davlat   tomonidagi   innovatsion   faoliyatniʻ
rivojlantirish   uchun,   davlat   va   sohani   birlashtirish,   innovatsion   faoliyatni
rivojlantirishda   bir-biriga   yordam   berish,   innovatsion   guruhlar   yaratish   va
innovatsion   loyihalarni   amalga   oshirish   uchun   ko'rsatkich   imkoniyatlarni
yaratishga intiladi.
O zbekiston   Respublikasida   innovatsion   faoliyatni   davlat   tomonidan
ʻ
tartibga solish, mamlakatning iqtisodiyotini rivojlantirish, yangi sohalar yaratish va
mustahkamlashga  qaratilgan strategik maqsadlarning asosiy  qismidir. Bu jarayon,
moliyaviy,   siyosiy,   ijtimoiy   ko'rsatkichlarga   ega   bo'lib,   O zbekiston   Respublikasi	
ʻ
hukumati va sohalararo tashkilotlar uchun muhimdir. 
31 Shu   bilan   bilan   bir   qatorda   zamonaviy   jahon   iqtisodiyotida   innovatsion
menejmentning   eng   muhim   sabablarini   ko`rib   chiqishimiz   mumkin:   Bular
quyidagilarni o`z ichiga oladi:
Ommaviy   Soha   Uchun   Xizmatlar:   Innovatsion   menejment,   ommaviy
sohadagi xizmatlarni rivojlantirish va uning samaradorligini oshirishda muhim rol
o'ynaydi. Internet, telekommunikatsiya va boshqa sohalarda yangi texnologiyalarni
qo'llash   orqali   ommaviy   sohada   xizmat   ko'rsatish,   ta'lim,   tibbiyot,   transport,   va
boshqa sohalarda innovatsion yondashuvlarni kiritishni ta'minlaydi.
O'zaro Hamkorlik: Innovatsion menejment, mamlakatlar va korporatsiyalar
o'rtasida   yaxshi   o'zaro   hamkorlikni   rivojlantirishda   muhim   xizmat   ko'rsatadi.
Innovatsion   loyihalarni   bir-biriga   o'rgatish,   ilmiy-texnikaviy   markazlar   va
tadbirkorlik tashkilotlari o'rtasida xalqaro hamkorliklarni rivojlantirish orqali yangi
texnologiyalarni o'rgatish va amalga oshirish uchun zamin yaratiladi.
Iqtisodiy   O'zgarishlarga   Adaptatsiya:   Innovatsion   menejment,   iqtisodiy
o'zgarishlarga   tez   adaptatsiya   qilishda   muhim   rol   o'ynaydi.   Iqtisodiy   tizimlar   va
korporatsiyalar   o'rtasidagi   o'zgarishlarga   tez   moslashish,   yangi   yondashuvlarni
o'rganish   va   amalga   oshirish   orqali   iqtisodiyotning   samarali   rivojlanishini
ta'minlaydi.
Innovatsion menejment, ishlab chiqarish jarayonlarini moliyaviy boshqaruv,
ishbilarmonlik   va   innovatsion   faoliyatlar   bilan   birga   boshqaradi.   Bu,   innovatsion
loyihalarni   amalga   oshirish   uchun   moliyaviy   resurslarni   boshqarish,   to'g'ri
investitsiyalarni   qilish   va   yangi   bozorlar   uchun   strategik   rejalar   tuzishda   yordam
beradi. Shuningdek, bu tizim kichik va katta korxonalar o'rtasidagi bilim o'rgatish
va ko'plab sohalar uchun innovatsiyalarni rivojlantirishni rag'batlantiradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI:
1. O’zbekiston   Respublikasi   Prezidentining   “O’zbekiston   Respublikasi
Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to’g’risida”gi PQ3416-sonli Qarori.
29.11.2017 yil.
2. O‘zbekiston   Respublikasining   “Innovatsion   faoliyat   to‘g‘risida”gi
32 O‘RQ 630-sonli Qonuni. 24.07.2020 yil. 
3. Borut   Likar,   co-editors   Peter   Fatur,   Urshka   Mrgole;   translation
Arslingue   K.Jontar,   TEFL,   TBE.   —   1st.   ed.   —   El.   knjiga.   —   Ljubljana
INNOVATION   management   [Elektronski   vir]   Korona   plus   —   Institute   for
Innovation and Technology, 2013r.
4. G о ncharenk о   L.P.,   О leynik о v   E.A.,   Berezin   V.V.   “Inn о va ц i о nn ы y
menedjment” uchebn о e p о s о bie/M.: KN О RUS, 2005,- 544 s.
5. Yo’ldoshev   N.Q.,   Akbarxodjaeva   Z.Z.   Innovatsion   menejment.   –   T.:
«IQTISODIYOT», 2019. – 321 bet.
6. Yo’Idoshev   N.Q.   va   boshqalar.   «Innovatsion   menejment».   Darslik.
TDTU. 2011 y. - 312 b.
7. Endryu   Hargad о n   «Upravlenie   inn о va ц iyami.   О p ы t   vedu щ ih
k о mpaniy».  Uchebnik – M.: ООО «I.D.Vilyama».  2007. – 304 s.
Axborot manbaalari:
8. www.lex.uz   –   O‘zbekiston   Respublikasi   Qonun   hujjatlari
ma’lumotlari milliy bazasi. 
9. www.norma.uz – Axborot – huquqiy portal
10.   www.argos.uz   -   O'zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   huzuridagi
Davlat xizmatini rivojlantirish agentligi
11.  www.sciencedirest.com – ommabop ilmiy jurnallar sayti 
12.  www.scopus.com – Xalqaro maqola va anjumanlar sayti 
33

Zamonaviy jahon iqtisodiyotida innovatsion menejmentning roli Mundarija Kirish ………………………………………………………………………...…….3 Asosiy qism ………………………………………………………………...……...6 I.bob Innovatsion menejmentning ilmiy asoslari ………………………………….6 1.1 Innovatsion menejmentning mohiyati va vazifalari …………………………...6 1.2 Innovatsion menejmenetning usullari ……………………………………….…9 II.bob Zamonaviy iqtisodiyotda innovatsion menejmentning roli ………………13 2.1 Innovatsion menejmentning mamalakatni ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirishdagi ahamiyati …………………………………………………………………………13 2.2 Innovatsion menejmentni O`zbekiston iqtidodiyotidagi roli …………………21 Xulosa: …………………………………………………………………………...31 Foydalanilgan adabiyotlar: …………………………..…………………………33 1

KIRISH. Innovatsiya – bu kelajak degani. Biz buyuk kelajagimizni barpo etishni bugundan boshlaydigan bo‘lsak, uni aynan innovatsion g‘oyalar, innovatsion yondashuv asosida boshlashimiz kerak. Shavkat Mirziyoyev Mavzuning dolzarbligi. Yangiliklar kiritish innovatsion menejmentning obyekti sifatida. Innovatsion menejment O‘zbekistondagi tadbirkorlarga va ilmiy ommaga nisbatan yangi tushunchadir. Aynan shu vaqtda O‘zbekistonda yangiliklar ko'payib ketmoqda. Iqtisodiyotni boshqarish formalari o'rniga boshqa yangi uslublar va shakllar paydo bo‘lmoqda. Bunday sharoitda mazkur faoliyat bilan davlat organlaridan tortib pastki tabaqalardagi korxonalar ham kichik biznes shaklida shug'ullanmoqlari lozim. Maxsus adabiyotlarda va rasmiy hujjatlarda ko'p hollarda iqtisodiyotning markazdan boshqarishga taalluqli bo‘lgan tushunchalar, ya’ni ilmiy-texnikaviy progresslarni boshqarish, ilmiytexnik yutuqlarni ishlab chiqarishda qo‘llash kabi tushunchalar qo‘llanilar edi. Bu mavzuga kirishda biz, yangi fikrlarni o'rganish, yangi sohalar va sohalarni rivojlantirish hamda global o'zgarishlar bilan ta'sir qiluvchi innovatsiyalarni qo'llash muhim ahamiyatga ega ekanligini bilib olishimiz mumkin. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tijorat korxonalari yuridik va iqtisodiy erkinliklaiga ega, shu sababli hech qanday kiritishlar haqida (davlat tomonidan) gap bo'lishi mumkin emas. Bu prinsip orqali innovatsion menejment oblastidagi alohida tushunchalardagi farqlarni tushunish mumkin. Innovatsion so'zining ma’nosi ingliz tilidagi «innovatsion» so‘zidan olingan bo‘lib, yangilik va yangilik 2

kiritish degan m a’noni bildiradi. Bu yangilik zamirida yangi tartibni, yangi odatni, yangi uslubni, kashfiyotni tushunish lozim. Innovatsion faoliyatning asosiy maqsadlari mahsulot ishlab chiqarish miqdori va sifatini oshirgan holda, uning tannarxini minimallashtirish va texnoligik, tashkiliy hamda insoniy zahiralaming sifatini oshirib, ularni ilg‘or halqaro talablarga moslashtirishdir. Yangilikni bozorga kiritish jarayonini tijoratlashish jarayoni deb atash lozim. Yangilikning paydo bo‘lishi va uni hayotga tatbiq etilishi oralig‘idagi vaqt innovatsion loyihasi deb ataladi. Kunlik amaliyotda, odatda, yangiliklar, yangilik kiritish, innovatsiya tushunchalarini o'xshatish ko‘p uchraydi, qachonki har qanday kashfiyotlar, yangi voqealar, xizm atlar va m etodlar xillari tarqalishiga qabul qilinsa (tijoratlashish) o ‘shanda xalq ommasi tom onidan tan olinadi. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida aholi farovonligini tubdan oshirish va turmush sifatini yaxshilash, jamiyat va davlatni har tomonlama jadal rivojlantirish, mamlakatni modernizatsiya qilish va hayotning barcha sohalarini liberallashtirish bo‘yicha aniq maqsadlar belgilab olindi. Shuningdek, Sohadagi mavjud muammolarni hal qilish, shuningdek, innovatsion faoliyatni qo‘llabquvvatlash, innovatsion g‘oyalar, ishlanmalar va texnologiyalar, ilmiy yutuqlarni amalda joriy etishni rag‘batlantirishning institutsional va tashkiliy- huquqiy asoslarini tubdan takomillashtirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligini tashkil etish to‘g‘risida”gi Farmoni qabul qilindi. Mazkur Farmonga innovatsion g‘oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarni amaliyotga keng joriy etish borasida O‘zbekistonning istiqboldagi rivojlanish strategiyasini amalga oshirish hamda zamonaviy boshqaruv tizimini tashkil etish bo‘yicha muhim qadam sifatida qarash mumkin. 3

Kurs ishining maqsadi: Kurs ishining maqsadi sifatida zamonaviy jahon iqtisodiyotida innovatsion menejmentning ahamiyati va zaruriyatini o`rganish vazifasi belgilanadi. Kurs ishining vazifalari:  Hozirgi kunda innovatsion menejmentning muhimliligi nafaqat bizning mamlakatda balkim zamonaviy jahon iqtisodiyotidagi o`rnini.  Innovatsion menejmentning yuzaga kelishidagi ilmiy asoslarini hamda mamlakatimiz iqtisodiyotidagi nafaqat muhimliligi va dolzarbligi.  Innovatsion maqsadlar salohiyatini yangiliklarni ishlab chiqish, patentlashtirish va litsenziyalashtirish bo‘yicha ishlarni o‘tkazish, nou – xaular, yangi sanoat namunalari, tovar belgilari va h.k.  Innovatsiyalarni tashkil etish va boshqarishni o`rganish. Kurs ishining obyekti: Yangi innovatsiyalar, Innovatsion ilmiy loyihalar va obyektlar, korxonalar, tashkilotlar va davlatlar. Kurs ishining predmeti: O`zbekiston Respublikasi va jahon iqtisodiyoti va innovatsion menejmentdagi ilmiy asoslari, innovatsion menejment bilan bog`liq munosabatlar. Kurs ishining tuzulishi va hajmi: Kurs ishi tarkibi kirish, ikkita bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro`yxatidan iborat. Kurs ishi matni 33 betni tashkil etadi. 4

I.BOB INNOVATSION MENEJMENTNING ILMIY ASOSLARI 1.1INNOVATSION MENEJMENTNING MOHIYATI VA VAZIFALARI Innovatsion menejment – bu innovatsion jarayonlar, innovatsion faoliyat, bu faoliyat bilan band bo‘lgan tashkiliy tuzilmalar va ularning hodimlarini boshqarish tamoyillari, usullari va shakllarning majmuasidir. Menejmentning har qanday boshqa sohalari uchun kabi, uning uchun ham quyidagilar xos: maqsadni qo‘yish va strategiyani tanlash, davraning to‘rtta bosqichi:  rejalashtirish;  shartlarni belgilash va tashkil qilish;  ijro etish;  rahbarlik. Innovatsion menejmentning bosqichlar quyida chizma shaklida berilgan. Davraning har bir bosqichida belgilangan vazifalar hal qilinadi. Birinchi bosqich – rejalashtirish bosqichida – strategiyani amalga oshirish rejasi tuziladi. Ikkinchisida – shartlar va tashkil qilish belgilanadi, ya'ni innovatsion davrning har xil pallalarini amalga oshirish uchun resurslarni belgilash, hodimlar oldiga vazifalarni qo‘yish, ishni tashkil qilish ketadi. Ijro etish bosqichida tekshirishlar va ishlab chiqishlar bajariladi, reja amalga oshiriladi. Rahbarlik bosqichi nazorat va tahlilni harakatlarga tuzatish, kiritish va tajriba to‘plashni ko‘zda tutadi. Bu yerda innovatsion loyihalar, innovatsion boshqaruv qarorlari, yangiliklarni qo‘llashning 5