Мавз ъ: Асосҳои ахлоқии никоҳ ва оила ва дар тарбияи авонон ойӯ ҷ ҷ доштаи он. Нақша: 1. Мазмун ва моҳияти фаҳмоиши никоҳ. 2. Маълумот дар бораи иҳатҳои никоҳ. ҷ 3. Оила ва қадриятҳои оилавий омили ибтидоии маданияти маънавй. 4. Масъулияти падар-модар ва фарзандон дар назди оила. 5. Таъсири муҳити психологи ва и тимоий-маънавии оила ба тарбияи ҷ фарзанд.

1) Никоҳ- назар ба омада баромадани худ калимаи арабй буда, ба тарзи ихтиёрий оила сохтани дуто шахси ба ду хел инс мансуб будаҷ мебошад. Никоҳ ин асоси ҳуқуқии оила ба ҳисоб рафта, он масъулият, бурч, вазифа ва ма буриятҳои ахлоқй ва ҳуқуқии сардорҳои оила дар ҷ назди амъият мебошад. Ҳамин тавр никоҳ ин яке аз ҳодисаи ҷ и тимоий-маънавй мебошад, ки он дар ҳаёту фаолияти инсон бисёр ҷ роли муҳимро мебозад. Дар араёни ба ву уд омадани оила, никоҳ якка ҷ ҷ ва ягона асос ҳисоб меёбад, аз ҳамин сабаб ҳам никоҳ танҳо дар асоси нормаҳои ахлоқ неву балки дар асоси ҳу атҳои махсуси қонун ҳам ҷҷ тартиб дода мешавад. Якчанд намуди никоҳ мав уд мебошад. Яке аз ҷ шакли аввалаи никоҳ - моногамия (экзогамия) яъне маънояш якканикоҳи буда, он дар шаклҳои зерин зина ба зина аз намуди оддий ба намуди мураккаб нигоҳ карда тағйир ёфта меравад. Ин намудҳои никоҳ чунин аст: 1. Полигамия [бисёрникоҳи]-яъне аз тарафи мард ҳам, аз тарафи зан ҳам дуто ёки аз вай зиёд сохташавии никоҳ. 2. Полигиния [бисёрҳамсари]- яъне аз тарафи мард дуто ёки аз вай зиёд сохташавии никоҳ. 3. Полиандрия [бисёршавҳари]- яъне аз тарафи зан дуто ёки аз вай зиёд сохташавии никоҳ. Ҳамин тавр никоҳ бисёр фаҳмоиши муқаддас буда, он яке аз воҳиди асосии амъият ба ҳисоб меравад. ҷ Никоҳи мустаҳкам дар оянда бахтиёрии оилаҳоро таъмин мекунад. Бахтиёршавии оилаҳо бошад, тараққиёти амъиятро ишорат ҷ мекунад. 2) Никоҳ бо ҳамдигар бевосита вобаста будаи иҳатҳои ҳуқуқй, ахлоқй ва ҷ динийро дарбар мегирад. Ин иҳатҳои ҳуқуқй, ахлоқй ва диний асоси ҷ мустаҳкамии никоҳ ва оила ба ҳисоб меравад.

иҳатҳои ҳуқуқии никоҳ. Ҷ Ин ма м аи ҷ ӯ норма ва талабҳои сотсиали буда, он ба қонун ва қоидаҳои муайян асоснок карда мешавад. Масалан, яке аз ин қонун ва қоидаҳо чунин аст: розигии ҳар ду тараф барои сохташавии никоҳ, ба соли никоҳ дохил будани авонон, дар ҷ асоси конститутсияи умҳурияти збекистон кодекси Оила моддаи 15, Ҷ Ӯ соли никоҳ барои писарҳо аз соли 18 барои духтарҳо аз соли 17 қабул гардида шуда аст, аз тарафи давлат қайд карда шудани никоҳ НСҲШ (Навиштани Сабти Ҳолати Шаҳрвандй) ва ғайраҳо мебошад. иҳатҳои ахлоқии никоҳ. Ҷ Дар мобайни ҳар дуто шахси оила созанда мав удшавии норма ва тамойилҳои ахлоқии ҳурмат-иззат, меҳр-муҳаббат, ҷ ор-номус, қадр-қиммат, шарм-ҳаё, вафо ва ғайраҳо мебошад, ки онҳо дар давоми асрҳо шакл ёфта истода аст. Ҳаминро гуфтан лозим аст, ки дар Шарқ аз замонҳои қадим иҳатҳои ахлоқии никоҳ яке аз иҳатҳои асосии никоҳ ба ҷ ҷ ҳисоб меравад. иҳатҳои динии никоҳ. Ҷ Дар китоби муқаддаси дини Ислом Қуръони Карим ба як қатор сураҳо дар бораи никоҳ суханронида шуда аст. Хусусан: “Бас, зингиз хуш к рган аёллардан икки, уч, т ртини никоҳлаб олинг. Агар ӯ ӯ ӯ адолат қила олмасликдан қ рқсангиз, биттани” ӯ (Сураи Нисо, ояти 3), “ зингиздан оиласизларни, қул ва ч риларингиздан солиҳларини никоҳлаб Ӯ ӯ қ йинг, агар фақир б лсалар Аллоҳ з фазлидан бой қилур. Аллоҳ кенг ва ӯ ӯ ӯ билимдон зотдир” (Сураи Ш ро ояти 32), “Сендан олдин ҳам расуллар ӯ юборганмиз ва уларга уфту ҳалоллар, зурриётлар берганмиз” (Сураи Раъд, ҷ ояти 38). Дар бораи никоҳ Дар асоси қонун ва қоидаҳои шариат никоҳ ин ма бурияти динии мусулмонҳо мебошад ва бо ёрии ин қоидаҳо никоҳ ҷ мустаҳкам карда мешавад. Дар ин ҳолат розигии ҳар ду тараф, ба соли никоҳ дохил будани авонон, сохташавии никоҳ бо иштироки шоҳидҳо, мав уд ҷ ҷ нашудани робитаҳои хешовандй, руҳан ва исмонан солим будани ҳар ду ҷ тараф ва ғайра талабҳои диний и ро карда мешавад ва гуногун маросимҳои ҷ диниие, ки ба никоҳ таалуқ дорад гузаронида мешавад.

3). Оила- ин яке аз институти и тимоии барқарор мебошад, ки он дар асосиҷ муносибатҳои ахлоқй, маънавй, ҳуқуқй, и тимоий-иқтисодий сохта мешавад ҷ ва шакл меёбад. Бори аввал, оила ин яке аз маскани маънавй буда он чй тавр ташкил ёфта бошад, амъият ҳам худи ҳамин тавр ташкил меёбад. Оила дар ҷ навбати худ яке аз функсияи асосии ба тараққиёти амъият фаол ҷ таъсиркунанда мебошад. Оила дар араёни тараққиёти тарихии амъият, дар ҷ ҷ асоси қонунияти эҳтиё ҳои и тимоий, биологи, маданий ва маънавие, ки ҷ ҷ давомнокии ин араёнро таъминкунанда аст шакл меёбад. Шаклҳои оила ҷ назар ба характери никоҳ ва назар ба таркиби худ якчанд намуд дорад. Хусусан, назар ба характери никоҳ шаклҳои оила чунин аст: 1) моногам оила (якка никоҳи), 2) полигам оила (бисёрникоҳи). Назар ба таркиби худ бошад, шаклҳои оила чунин аст: 1) Патриархал оила (аз тарафи падар идора намудани оила), 2) Матриархал оила (аз тарафи модар идора намудани оила), 3) Демократик оила ( баробар будани ҳуқуқҳои ҳар ду тараф). Президенти якумин И.А Каримов дар бораи оила чунин суханҳоро гуфта гузоштан: “Оила ин ҳамин тавр намуди тарбия мебошад, ки он фаровонии ҳаётро ва давомнокии авлодҳоро таъминкунанда, урфу- одатҳои муқаддасро нигоҳ доранда ва ба комил инсон шудани наслҳои оянда таъсиррасонанда мебошад”. 4) Муносибатҳои оилавй ба маълум як асосҳои ҳуқуқй ва ахлоқй соҳиб мебошад. Дар Конститутсияи умҳурияти збекистон кодекси “Оила”, дар Ҷ Ӯ соли 1998 моҳи апрел қабул карда шуда аст. Дар ин кодекс дар бораи масъулият, бурч, вазифа ва ма буриятҳои падар-модар ва фарзандон дар ҷ назди оила муфассал баён карда шуда аст. Дар назди оила падар-модарон барои и ро намудани ма буриятҳои зерин соҳиб мебошанд: ҷ ҷ 1) ба фарзанд гузошта шудани ному насаб, 2) ишорат намудани миллати ва шаҳрвандии онҳо, 3) ҳимоя намудани ҳуқуқ ва манфаатҳои фарзанд, 4) ишорат намудани ойи зиндагонии фарзанд, 5) бо таълиму-тарбияи ҷ фарзанд шуғул варзидани падару-модар ва ғайра як қатор вазифаҳо дохил

мешаванд. Вақте, ки падару – модар чунин ма буриятҳои худро и роҷ ҷ намекунанд, дар он ҳолат онҳо аз ҳуқуқи падару-модари маҳрум карда мешаванд. Дар навбати худ фарзандон ҳам дар назди падару – модар барои и ро намудани масъулиятҳои худ ма бур мебошанд. Аз тарафи фарзанд ҷ ҷ эъзоз намудани падару – модар, ба ойи худ гузошта шудани ҳурмат-иззат ҷ ва икроми онҳо ва ғайра як қатор муносибатҳои ахлоқй ин яке аз қадрияти миллий ва умуминсонии мо ва масъулияти асосии фарзанд дар назди падару – модар мебошад. Ин тавр қадриятҳо дар халқи збек аз даврҳои қадим сар ӯ шуда, то ба замони ҳозира давом дода истода аст ва онҳо аҳамияти муҳими худро ҳеч вақт гум намекунад. 5) Шахси инсон яке аз категорияи психологии бисёр мураккаб буда, он дар давоми ҳаёти индивидуали дар таҳти таъсири омилҳои маълум ва мушаҳҳас бо оҳистагй ташкил меёбад. Дар тараққиёти психикии инсон ва таркибёбии сифатҳои шахсии он роли тарбия ва муҳити и тимоий-маънавии оила бисёр ҷ ба аҳамияти муҳим соҳиб аст. Яке аз параметри асосие, ки барои ба камолот расидани инсон ва ба муваффақият соҳиб шудани он хизматкунанда ин таълиму-тарбия мебошад. Камолёбии шахси инсон дар давоми араёни ҷ мураккаб ва бефосила шакл меёбад ва дар ин вақт ба тарбияи фарзанд падару – модар, мактаб, маҳалла, ташкилотҳои амъият, атроф-муҳит, ҷ воситаҳои ахбороти оммавй, санъат, адабиёт, табиат ва ғайраҳо бевосита таъсири худро мерасонад. Муҳити психологи ва и тимоий-маънавии оила ҷ дар фарзандон яке аз манбаи асосии тарбияи зебо ва феъл-атвори миллй ба ҳисоб меравад. Обр ва эътибори падару-модар ин омили асосии тарбияи ӯ миллй буда, айнан бо ёрии омили зерин онҳо ба шуур, тафаккур ва феъл- атвори фарзандони худ таъсири маънавй мерасонанд.