BOSHLANG`ICH SINFLARDA MATEMATIKA O’QITISH METODIKASINING VAZIFALARI

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

55.033203125 KB

Скачать

BOSHLANG`ICH SINFLARDA MATEMATIKA O’QITISHBOSHLANG`ICH SINFLARDA MATEMATIKA O’QITISH
METODIKASINING VAZIFALARIMETODIKASINING VAZIFALARI
R E J AR E J A
1- §. Boshlang’ich sinflrada matematika o`qitish maqsadlari va vazifalari.1- §. Boshlang’ich sinflrada matematika o`qitish maqsadlari va vazifalari.
O`quvchilarni kursni o`rganishga tayyorlash.O`quvchilarni kursni o`rganishga tayyorlash.
2- §. Boshlang`ich matematika kursining tuzilishi va mazmuni.2- §. Boshlang`ich matematika kursining tuzilishi va mazmuni.
3- §. I-IV sinflarda matematika o`qitish orasidagi izchillik.3- §. I-IV sinflarda matematika o`qitish orasidagi izchillik.
4- §. Bolalar bog`chalarida matematikadan mashg`ulotlarning o`ziga xos4- §. Bolalar bog`chalarida matematikadan mashg`ulotlarning o`ziga xos
xususiyatlari.xususiyatlari.

1- §. Boshlang’ich sinflrada matematika o`qitish maqsadlari va vazifalari.1- §. Boshlang’ich sinflrada matematika o`qitish maqsadlari va vazifalari.
O`quvchilarni kursni o`rganishga tayyorlash.O`quvchilarni kursni o`rganishga tayyorlash.
Boshlang’ich sinflarda matematikani o’rganishdan o’quvchilarning tafakkuri vaBoshlang’ich sinflarda matematikani o’rganishdan o’quvchilarning tafakkuri va
shaxsiy sifatlarini matematik savodxonligini o’stirish hamda ijodiy qobilyatlarinishaxsiy sifatlarini matematik savodxonligini o’stirish hamda ijodiy qobilyatlarini
rivojlantirish masalalari maqsat qilib qo’yilgan.rivojlantirish masalalari maqsat qilib qo’yilgan.
Boshlang’ich matematika kursini o’qitishda natural son, nol, musbat butunBoshlang’ich matematika kursini o’qitishda natural son, nol, musbat butun
sonlar ustida hisoblash amallari (,,+”, ,,-”, ,,·”, ,,:”) va ularning xossalari haqidagisonlar ustida hisoblash amallari (,,+”, ,,-”, ,,·”, ,,:”) va ularning xossalari haqidagi
bilimlarni aniq tasavvur qilishlari va ularga doir sonlarni no’merlashlarni, og’zakibilimlarni aniq tasavvur qilishlari va ularga doir sonlarni no’merlashlarni, og’zaki
vayozma hisoblashlarni onson va puxta o’zlashtirishlarini maqsad qilib qo’yadi. vayozma hisoblashlarni onson va puxta o’zlashtirishlarini maqsad qilib qo’yadi.
Shuningdek, ismli sonlar tushunchasi va ular ustida amallar bajarish, dastlabkiShuningdek, ismli sonlar tushunchasi va ular ustida amallar bajarish, dastlabki
geometrik tasavvurlarni shakillantirish, algebrayik materiallarni asosli va tizimligeometrik tasavvurlarni shakillantirish, algebrayik materiallarni asosli va tizimli
ravishda o’rganishni maqsad qilib qo’yadi. Bu tushunchalarning hammasiravishda o’rganishni maqsad qilib qo’yadi. Bu tushunchalarning hammasi
matematika tushunchasiga birlashgan holda bir biri bilan uyg’unlashgan holdamatematika tushunchasiga birlashgan holda bir biri bilan uyg’unlashgan holda
oganiladi.oganiladi.
Boshlang’ich siniflarda matematikani o’qitish o’quvchilarga mantiqiyBoshlang’ich siniflarda matematikani o’qitish o’quvchilarga mantiqiy
fikirlashlarni, diqqat, xotira, ijodiy tasavvur etish, sezgirlikni, to’g’rilikni vafikirlashlarni, diqqat, xotira, ijodiy tasavvur etish, sezgirlikni, to’g’rilikni va
kuzatuvchanlikni shakillantiradi. Shuningdek matematika o’qitish o’quvchilardakuzatuvchanlikni shakillantiradi. Shuningdek matematika o’qitish o’quvchilarda
o’z fikrlarini aniq, to’g’ri va ravon bayon etishi uchun zamin hozirlaydi.o’z fikrlarini aniq, to’g’ri va ravon bayon etishi uchun zamin hozirlaydi.
1. Boshlang`ich maktab o`rta umumiy ta'limning tayanch tarkibiy qismi1. Boshlang`ich maktab o`rta umumiy ta'limning tayanch tarkibiy qismi
hisoblanadi. Shu sababli Boshlang’ich sinflarda matematika o`rganish maktabhisoblanadi. Shu sababli Boshlang’ich sinflarda matematika o`rganish maktab
matematika kursining birinchi bosqichi sifatida qaraladi. matematika kursining birinchi bosqichi sifatida qaraladi.
Boshqa o`quv predmetlari kabi matematika boshlang`ich kursi ham ta'limiy –Boshqa o`quv predmetlari kabi matematika boshlang`ich kursi ham ta'limiy –
tarbiyaviy va amaliy vazifalarni hal qilishi kerak. tarbiyaviy va amaliy vazifalarni hal qilishi kerak.
Matematikani o`rganish jarayonida eng avvalo o`quvchilar nazariy bilimlariMatematikani o`rganish jarayonida eng avvalo o`quvchilar nazariy bilimlari
sistemasini shuningdek, ularda hisoblash, o`lchash va grafik ko`nikmalarningsistemasini shuningdek, ularda hisoblash, o`lchash va grafik ko`nikmalarning
ma'lum aniq sistemasini egallashlari kerak, boshqacha aytganda, bu sistema engma'lum aniq sistemasini egallashlari kerak, boshqacha aytganda, bu sistema eng
sodda amallarni bajarishdan iborat bo`lib, ko`p marta takrorlash hisobigasodda amallarni bajarishdan iborat bo`lib, ko`p marta takrorlash hisobiga
avtomatizmgaavtomatizmga
cha yetkazila di. Bu vazifani yetarlicha baholamaslik amalda bolalarcha yetkazila di. Bu vazifani yetarlicha baholamaslik amalda bolalar
bilimlarining pasayishiga olib keladi.bilimlarining pasayishiga olib keladi.

O`qitish o`quvchilar bilimlarini ongli egallashlarini va yetarlicha yuqoriO`qitish o`quvchilar bilimlarini ongli egallashlarini va yetarlicha yuqori
darajada umumlashtirishlarni ta'minlashi zarur, shuningdek, o`quvchilar imkonidarajada umumlashtirishlarni ta'minlashi zarur, shuningdek, o`quvchilar imkoni
boricha mustaqil ravishda qonuniyat va munosabatlarni ochishni og`zaki va yozmaboricha mustaqil ravishda qonuniyat va munosabatlarni ochishni og`zaki va yozma
xulosalar qilishni o`rganishlari kerak. Boshlang`ich maktab matematika dasturixulosalar qilishni o`rganishlari kerak. Boshlang`ich maktab matematika dasturi
xuddi shunga yo`naltiradi, unda o`qitishda nazariylik saviyasini oshirish ochiq -xuddi shunga yo`naltiradi, unda o`qitishda nazariylik saviyasini oshirish ochiq -
oydin ifodalangan, nazariy va amaliyotning uzviy bog`liqligigining ahamiyatioydin ifodalangan, nazariy va amaliyotning uzviy bog`liqligigining ahamiyati
ko`rsatilgan. ko`rsatilgan.
Masalan, eski dastur asosan hisoblash ko`nikmalari, xususan 20 va 100 ichidaMasalan, eski dastur asosan hisoblash ko`nikmalari, xususan 20 va 100 ichida
qo`shish va ayirish ko`nikmalari amallar xossalariga tayanilmagan holda tarkibqo`shish va ayirish ko`nikmalari amallar xossalariga tayanilmagan holda tarkib
toptiriladi: uzoq vaqt davomida (2, 3, 4 yil) bolalar amallarning biror xossasiningtoptiriladi: uzoq vaqt davomida (2, 3, 4 yil) bolalar amallarning biror xossasining
qo`llanilishiga asoslangan butun bir qator faktlar bilan xossalarning o`ziniqo`llanilishiga asoslangan butun bir qator faktlar bilan xossalarning o`zini
bilmagan holda tanishishadi. Buning natijasida M: 100 ichida qo`shish va ayirishnibilmagan holda tanishishadi. Buning natijasida M: 100 ichida qo`shish va ayirishni
bajarish uchun 20 dan ortiq hisoblash usullarini egallashlari zarur bo`lardi.bajarish uchun 20 dan ortiq hisoblash usullarini egallashlari zarur bo`lardi.
Aslida esa, o`quvchilarni 4 ta asosiy xossa haqidagi bilimlar bilan [a+(v+s),Aslida esa, o`quvchilarni 4 ta asosiy xossa haqidagi bilimlar bilan [a+(v+s),
(a+v)+s, (a+v)-s, a-(v+s)] tanishtirishning o`zi yetarli. Hozirgi amaldagi dasturda(a+v)+s, (a+v)-s, a-(v+s)] tanishtirishning o`zi yetarli. Hozirgi amaldagi dasturda
ana shu maqsad o`quvchilar misollarning yechishning har xil usullarini mustaqilana shu maqsad o`quvchilar misollarning yechishning har xil usullarini mustaqil
topish imkoniga ega bo`lishi bilanoq amalga oshiriladi.topish imkoniga ega bo`lishi bilanoq amalga oshiriladi.
O`quvchilar bilish qobiliyatlarining rivojlanishi natijasida, ular har xilO`quvchilar bilish qobiliyatlarining rivojlanishi natijasida, ular har xil
sharoitda olgan bilimlarini turli o`quv mashqlariga tadbiq etishlari mumkin.sharoitda olgan bilimlarini turli o`quv mashqlariga tadbiq etishlari mumkin.
Boshlang`ich sinflarda o`qitish Boshlang`ich sinflarda o`qitish
tarbiyatarbiya
bilan bog`langan holda amalga bilan bog`langan holda amalga
oshiriladi. O`qitishning bu muhim vazifasi o`quv jarayonida o`quvchilardaoshiriladi. O`qitishning bu muhim vazifasi o`quv jarayonida o`quvchilarda
dunyoqarash, ahloqni kundalik xulqning asosi sifatida shakllantirishga; shaxsiningdunyoqarash, ahloqni kundalik xulqning asosi sifatida shakllantirishga; shaxsining
ko`pginako`pgina
qimmatli xususiyat va sifatlarini shakllantirishga ega qulay sharoitlar qimmatli xususiyat va sifatlarini shakllantirishga ega qulay sharoitlar
yaratib berish zarurligini ifodalaydi.yaratib berish zarurligini ifodalaydi.
Boshlang`ich sinflarda tarbiyalovchi ta'lim - rivojlantiruvchi ta'lim hamdir.Boshlang`ich sinflarda tarbiyalovchi ta'lim - rivojlantiruvchi ta'lim hamdir.
Ta'lim natijasida kuzatuvchanlik, tafakkur, xotira, tasavvur va nutq rivojlanadi vaTa'lim natijasida kuzatuvchanlik, tafakkur, xotira, tasavvur va nutq rivojlanadi va
shu tariqa o`quvchilar hayotga, mehnatga tayyorlanadi.shu tariqa o`quvchilar hayotga, mehnatga tayyorlanadi.
Boshlang`ich matematika o`qitishning ta'limiy va tarbiyaviy vazifalarini halBoshlang`ich matematika o`qitishning ta'limiy va tarbiyaviy vazifalarini hal
qilish ko`p jihatidan o`quvchilarning bu kursni o`rganishga qilish ko`p jihatidan o`quvchilarning bu kursni o`rganishga
tayyorgarliktayyorgarlik
darajasiga, darajasiga,
bog`chalarning tayyorlov guruhlari va maktab qoshidagi tayyorlov sinflaribog`chalarning tayyorlov guruhlari va maktab qoshidagi tayyorlov sinflari

dasturida nazarda tutilgan rivojlantiruvchi va o`rgatuvchi xarakterdagi masalalarnidasturida nazarda tutilgan rivojlantiruvchi va o`rgatuvchi xarakterdagi masalalarni
hal qilish darajasiga bog`liq.hal qilish darajasiga bog`liq.
Bolalarni tayyorlashning asosiy vazifasi matematikadan faktik bilimlar,Bolalarni tayyorlashning asosiy vazifasi matematikadan faktik bilimlar,
ko`nikma va malakalar sistemasini to`plash va ularni o`zlashtirish uchun (masalan,ko`nikma va malakalar sistemasini to`plash va ularni o`zlashtirish uchun (masalan,
son, shakl, miqdor, qo`shish va ayirish malakalari….) sharoitlar yaratishdanginason, shakl, miqdor, qo`shish va ayirish malakalari….) sharoitlar yaratishdangina
emas, balki bu bilimlarni o`zlashtirishga tayyorlashdan ham iboratdir.emas, balki bu bilimlarni o`zlashtirishga tayyorlashdan ham iboratdir.
Bolalarni tayyorlashda asosiy ish analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtiruvchiBolalarni tayyorlashda asosiy ish analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtiruvchi
kabi aqliy operatsiyalarni bajarish malakalarini shakllantirishga qaratilgan bo`lishikabi aqliy operatsiyalarni bajarish malakalarini shakllantirishga qaratilgan bo`lishi
zarur. Bu ish bolalarning matematik nutqlarini rivojlantirish masalasini hal qilishzarur. Bu ish bolalarning matematik nutqlarini rivojlantirish masalasini hal qilish
bilan bundan keyin muvaffiqiyatli o`qish uchun zarur bo`ladigan har xil aktivbilan bundan keyin muvaffiqiyatli o`qish uchun zarur bo`ladigan har xil aktiv
lug`atlar to`plash bilan uzluksiz bog`liq ravishda amalga oshirilishi kerak.lug`atlar to`plash bilan uzluksiz bog`liq ravishda amalga oshirilishi kerak.
Bolalarda matematik bilimlarga nisbatan qiziqish, ulardan foydalanishBolalarda matematik bilimlarga nisbatan qiziqish, ulardan foydalanish
malakasi va ularni mustaqil egallash malakasi tarbiyalanishi kerak. Bundanmalakasi va ularni mustaqil egallash malakasi tarbiyalanishi kerak. Bundan
tashqari, ularda amaliy malaka va ko`nikmalarning (sodda shakllarni chizish, ularnitashqari, ularda amaliy malaka va ko`nikmalarning (sodda shakllarni chizish, ularni
qog`ozni buklab hosil qilish….) shakllanishiga jiddiy ahamiyat berish kerak.qog`ozni buklab hosil qilish….) shakllanishiga jiddiy ahamiyat berish kerak.
Bu davrda ular pedagogning topshiriqlarini tinglab, darhol bajarishi,Bu davrda ular pedagogning topshiriqlarini tinglab, darhol bajarishi,
o`qituvchi ko`rsatmalariga amal qilish, muhim narsani nomuhim narsadan ajratao`qituvchi ko`rsatmalariga amal qilish, muhim narsani nomuhim narsadan ajrata
olish, qo`yilgan vazifalar tartibini aniqlash, olingan natijalarini qo`yilgan masalagaolish, qo`yilgan vazifalar tartibini aniqlash, olingan natijalarini qo`yilgan masalaga
mos keltirish, o`z ishini nazorat qila olish hamda boshqa malakalarni egallabmos keltirish, o`z ishini nazorat qila olish hamda boshqa malakalarni egallab
olishlari kerak.olishlari kerak.
-Yuqorida ko`rsatib o`tilgan vazifalarni hal qilishi o`qitish mazmunining -Yuqorida ko`rsatib o`tilgan vazifalarni hal qilishi o`qitish mazmunining
tanlanishiga, uning ma'lum sistemada joylashishiga hamda shunga mos ravishdatanlanishiga, uning ma'lum sistemada joylashishiga hamda shunga mos ravishda
o`qitish metodi va usullarining tanlanishiga bog`liq ravishda amalga oshiriladi.o`qitish metodi va usullarining tanlanishiga bog`liq ravishda amalga oshiriladi.
Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishning maqsadi 3 ga bo’linadi:Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishning maqsadi 3 ga bo’linadi:
1.Talimiy
2. Tarbiyaviy
3.Amaliy
Talimiy maqsad 3 ga bo’linadiTalimiy maqsad 3 ga bo’linadi
1. O’quvchilarga ma’lum bir dastur asosida matematik bilim berish.
2. O’quvchilarning og’zaki va yozma matematik bilimlarini shakllantirish

3. O’quvchlarni matematik qonuniyatlar asosida real haqiqatlarni bilishga
o’rgatish
Tarbiyaviy maqsad
1. O’quvchilarda ilmiy dunyo qarashni shakllantirish, vatanparvarlik hissini
o’stirish
2. O’quvchilarning matematikaga qiziqishlarini tarbiyalash
3. O’quvchlarda matematik tafakkurni va matematik madaniyatni
shakllantirish
Amaliy maqsadAmaliy maqsad
1.1.
O’quvchilar olgan bilimlarini kundalik hayotida va amaliy faoliyatidaO’quvchilar olgan bilimlarini kundalik hayotida va amaliy faoliyatida
qo’llay olishga o’rgatish qo’llay olishga o’rgatish
2.2.
Matematika o’qitishda texnik vosita va ko’rgazmali qurollardan Matematika o’qitishda texnik vosita va ko’rgazmali qurollardan
foydalanish malakalarini shakllantirish foydalanish malakalarini shakllantirish
3.3.
O’quvchilarni mustaqil ravishda matematik bilimlarni egallashni o’rgatishO’quvchilarni mustaqil ravishda matematik bilimlarni egallashni o’rgatish
2 - §. Boshlang`ich matematika kursi tuzilishi mazmuni.2 - §. Boshlang`ich matematika kursi tuzilishi mazmuni.

Maktablarning boshlang’ich sinflarida o`rganiladigan matematika kursiMaktablarning boshlang’ich sinflarida o`rganiladigan matematika kursi
maktab matematika kursining ajralmas tarkibiy qismidir. Shu sababli boshlang`ichmaktab matematika kursining ajralmas tarkibiy qismidir. Shu sababli boshlang`ich
matematikani muvaffaqiyatli o`zlashtirish matematikani keyingi bosqichlarinimatematikani muvaffaqiyatli o`zlashtirish matematikani keyingi bosqichlarini
mukammal o’zlashtirishga asos bo’lib xizmat qiladi.mukammal o’zlashtirishga asos bo’lib xizmat qiladi.
Boshlang`ich matematika kursining tuzilishi va xususiyatlariBoshlang`ich matematika kursining tuzilishi va xususiyatlari
Boshlang`ich sinf matematika kursida manfiy bo’lmagan butun sonlar vaBoshlang`ich sinf matematika kursida manfiy bo’lmagan butun sonlar va
asosiy kattaliklar arifmetikasi, algebra geometriya elementlari kiradi.asosiy kattaliklar arifmetikasi, algebra geometriya elementlari kiradi.
Boshlang`ich matematika kursining tuzilishi o’ziga xos quydagiBoshlang`ich matematika kursining tuzilishi o’ziga xos quydagi
xususiyatlarga ega.xususiyatlarga ega.
Birinchi xususiyati. Arifmetik xisoblashlar boshlang`ich matematika kursiningBirinchi xususiyati. Arifmetik xisoblashlar boshlang`ich matematika kursining
asosiy mazmunini tashkil etadi.asosiy mazmunini tashkil etadi.

Boshlang`ich kursning asosiy o`zagi Boshlang`ich kursning asosiy o`zagi
natural sonlar va asosiy miqdorlarnatural sonlar va asosiy miqdorlar
arifmetikasidan arifmetikasidan
iborat bo`lib, bung boshlang’ich iborat bo`lib, bung boshlang’ich
algebra va geometriyaalgebra va geometriya
elementlari birlashadielementlari birlashadi
, bu elementlari , bu elementlari
arifmetik bilimlar sistemasiga tarkibanarifmetik bilimlar sistemasiga tarkiban
qo`shilib son, arifmetik amallar va matematik munosabatlar haqidagiqo`shilib son, arifmetik amallar va matematik munosabatlar haqidagi
tushunchalarning yuqoriroq darajada o`zlashtirishiga imkon beradi. Yanitushunchalarning yuqoriroq darajada o`zlashtirishiga imkon beradi. Yani
algebra va geometriya elementlari alohida o’rganilmasdan, arifmetik bilimlaralgebra va geometriya elementlari alohida o’rganilmasdan, arifmetik bilimlar
bilan uzviy bog’liqlikka o’rganiladi.bilan uzviy bog’liqlikka o’rganiladi.
Ikkinchi xususiyati:Ikkinchi xususiyati:

Boshlang`ich kurs materiali konsentrik kiritiladi.Boshlang`ich kurs materiali konsentrik kiritiladi.
Dastlab birinchi o`nlik sonlarini nomerlash o`rganiladi, bu sonlarni yozish uchunDastlab birinchi o`nlik sonlarini nomerlash o`rganiladi, bu sonlarni yozish uchun
raqamlar kiritiladi,raqamlar kiritiladi,

qo`shish va ayirish amallari o`rganiladi, bu yerda yigindilariqo`shish va ayirish amallari o`rganiladi, bu yerda yigindilari
o’ndan oshmaydigan sonlarni qo’shida o’quvchilar sanaladigan birikmalarnio’ndan oshmaydigan sonlarni qo’shida o’quvchilar sanaladigan birikmalarni
gruppalarga birlashtirishni o’rganadilar. 3+4=3+1+1+1+1=3+2+2=7. Keyinroq,gruppalarga birlashtirishni o’rganadilar. 3+4=3+1+1+1+1=3+2+2=7. Keyinroq,
yig’indisi o’ndan oshadigan bir xonali sonlarni qo’shib, ikkinchi qo’shiluvchiningyig’indisi o’ndan oshadigan bir xonali sonlarni qo’shib, ikkinchi qo’shiluvchining
birliklarini guruppalarga ajratadilar. 7+6=7+3+3=13. So`ngra 100 ichida sonlarnibirliklarini guruppalarga ajratadilar. 7+6=7+3+3=13. So`ngra 100 ichida sonlarni
nomerlash qaraladi, xona tushunchasi, o`nli xonalarga ajratish mumkin bo`lgannomerlash qaraladi, xona tushunchasi, o`nli xonalarga ajratish mumkin bo`lgan
sonlarni yozishning sonlarni yozishning
pozitsion prinsipipozitsion prinsipi
ochib beriladi, 2 xonali sonlarni qo`shish va ochib beriladi, 2 xonali sonlarni qo`shish va
ayirish o`rganiladi, ko`paytirish va bo`lish amallari kiritiladi. Keyin, 1000 ichidaayirish o`rganiladi, ko`paytirish va bo`lish amallari kiritiladi. Keyin, 1000 ichida
sonlarni nomerlash o`rganiladi, bu yerda ko`p xonali sonlarni nomerlashning asosisonlarni nomerlash o`rganiladi, bu yerda ko`p xonali sonlarni nomerlashning asosi
bo`lgan 3 ta xona (birlar, o`nlar, yuzlar) qaraladi, arifmetik amallar to`g`risidagibo`lgan 3 ta xona (birlar, o`nlar, yuzlar) qaraladi, arifmetik amallar to`g`risidagi
bilimlar umumlashtiriladi, yozma qo`shish va ayirish usullari kiritiladi va nihoyat,bilimlar umumlashtiriladi, yozma qo`shish va ayirish usullari kiritiladi va nihoyat,
ko`p xonali sonlarni nomerlash o`rganiladi, sinf tushunchasi qaraladi, raqamlarningko`p xonali sonlarni nomerlash o`rganiladi, sinf tushunchasi qaraladi, raqamlarning
egallagan o`rniga, ko`ra qiymatini bilish egallagan o`rniga, ko`ra qiymatini bilish
10
100
1000
Ko’p xonali sonlar kasrlarAlgebraik materialGeometrik
material
miqdorlar

umumlashtiriladi, yozma hisoblash algoritmlari kiritiladi. Shunday qilib,umumlashtiriladi, yozma hisoblash algoritmlari kiritiladi. Shunday qilib,
boshlang`ich kursda 4 ta konsentr o`rganiladi: 10, 100, 1000, ko’p xonali sonlar buboshlang`ich kursda 4 ta konsentr o`rganiladi: 10, 100, 1000, ko’p xonali sonlar bu
konsentrlarda kattaliklar, kasrlar, Algebraik va geometrik materiallar hamkonsentrlarda kattaliklar, kasrlar, Algebraik va geometrik materiallar ham
birgalikda o`rganiladi, bu sxematik tasviri:birgalikda o`rganiladi, bu sxematik tasviri:
Tajribalarning ko`rsatishicha, kurs bunday tuzilganda sistematik takrorlanib,Tajribalarning ko`rsatishicha, kurs bunday tuzilganda sistematik takrorlanib,
ilgari o`rganilgan bilim, ko`nikma va malakalar sonlarning yangi sohasida o`zilgari o`rganilgan bilim, ko`nikma va malakalar sonlarning yangi sohasida o`z
rivojini topadi. Natijada kursni o`zlashtirishga yaxshi imkoniyat yaratiladi.rivojini topadi. Natijada kursni o`zlashtirishga yaxshi imkoniyat yaratiladi.
Uchunchi xususiyati: Nazariy va amaliy xarakterdagi masalalar o`zaroUchunchi xususiyati: Nazariy va amaliy xarakterdagi masalalar o`zaro
uzviy bog`lanadi. Ko`pgina nazariy masalalar induktiv ravishda kiritiladi,uzviy bog`lanadi. Ko`pgina nazariy masalalar induktiv ravishda kiritiladi,
ular asosida esa amaliy xarakterdagi masalalar ochib beriladi. Masalan,ular asosida esa amaliy xarakterdagi masalalar ochib beriladi. Masalan,
ko`paytirishning taqsimot xossasi xususiy faktlarni umumlashtirish asosidako`paytirishning taqsimot xossasi xususiy faktlarni umumlashtirish asosida
kiritiladi, bu xossadan foydalanib, ushbu ko`paytirish usuli ochib beriladi:kiritiladi, bu xossadan foydalanib, ushbu ko`paytirish usuli ochib beriladi:

17·3=(10+7)·3=10·3+7·3=30+21=5117·3=(10+7)·3=10·3+7·3=30+21=51
4. Kursda matematik tushunchalar, qonuniyatlar va xossalar o`zaro
bog`lanishda ochib beriladi. Masalan, arifmetik amallarni o`rganishda ularning
xossalari orasidagi bog`lanishlar va aloqalar ochib beriladi. Bu ma'lum
qonuniyatlarga ega bo`lgan amallar tushunchasini chuqur ochib berishga, bolalarni
funktsional tasavvurlar bilan boyitishga imkon beradi.
5. Matematika kursini o`rganish jarayonida har qaysi tushuncha o`z rivojini5. Matematika kursini o`rganish jarayonida har qaysi tushuncha o`z rivojini
topadi. Masalan, arifmetik amallarni o`rganishda, dastlab ularning konkretitopadi. Masalan, arifmetik amallarni o`rganishda, dastlab ularning konkreti
ma'nosi, so`ngra amallarning xossalari, komponentalar va amallar natijalarima'nosi, so`ngra amallarning xossalari, komponentalar va amallar natijalari
orasidagi bog`lanishlar birgalikda ochib beriladi. Tushunchalarni o`rganishgaorasidagi bog`lanishlar birgalikda ochib beriladi. Tushunchalarni o`rganishga
bunday yondashish o`quvchilarning yosh xususiyatlariga mos keladi.bunday yondashish o`quvchilarning yosh xususiyatlariga mos keladi.
6. Tajribalarning ko`rsatishia, o`xshash yoki o`zaro bog`liq masalalarni6. Tajribalarning ko`rsatishia, o`xshash yoki o`zaro bog`liq masalalarni
taqqoslab o`rgani sh maqsadga muvoffiqdir. Bu holda muhim o`xshash va muhimtaqqoslab o`rgani sh maqsadga muvoffiqdir. Bu holda muhim o`xshash va muhim
farq qiladigan tomonlarni darhol ajratib ko`rsatish mumkin, bu esa o`quvchilarningfarq qiladigan tomonlarni darhol ajratib ko`rsatish mumkin, bu esa o`quvchilarning
o`xshash masalalarni aralashtirib yuborishi kabi xatolarini olidin oladi. Shuningo`xshash masalalarni aralashtirib yuborishi kabi xatolarini olidin oladi. Shuning
uchun dasturda ba'zi masalalar bir vaqtda kiritiladi (masalan, + va - amallari),uchun dasturda ba'zi masalalar bir vaqtda kiritiladi (masalan, + va - amallari),
shuningdek, ilgari o`rganilgan va shunga o`xshash masalalarga taqqoslagan holdashuningdek, ilgari o`rganilgan va shunga o`xshash masalalarga taqqoslagan holda
yangi masalalarni kiritish ko`zda tutilgan.yangi masalalarni kiritish ko`zda tutilgan.

Endi matematika kursi har bir tarkibiy qismiEndi matematika kursi har bir tarkibiy qismi
mazmunini mazmunini
qaraymiz.qaraymiz.
Boshlang`ich sinflar dasturida arifmetikadan elementar ma'lumotlarningBoshlang`ich sinflar dasturida arifmetikadan elementar ma'lumotlarning
ushbu uyushmasi berilgan: natural son, nol ular ustida to`rt arifmetik amalniushbu uyushmasi berilgan: natural son, nol ular ustida to`rt arifmetik amalni
bajarish, kasrlar, ismli sonlar va ular ustida amallar. Bu ma'lumotlarni o`rganishbajarish, kasrlar, ismli sonlar va ular ustida amallar. Bu ma'lumotlarni o`rganish
o`quvchilarni matematik tushunchalar sistemasini o`zlashtirishga, shuningdeko`quvchilarni matematik tushunchalar sistemasini o`zlashtirishga, shuningdek
puxta va ongli hisoblash ko`nikmalari va malakalarini egallashga olib kelishipuxta va ongli hisoblash ko`nikmalari va malakalarini egallashga olib kelishi
kerak.kerak.
Natural son to`plamlar sinfining miqdoriy tavsifi kabi talqin etiladi. BuNatural son to`plamlar sinfining miqdoriy tavsifi kabi talqin etiladi. Bu
tushuncha to`plamlar ustida amallar va kattaliklarni o`lchash natijalari asosidatushuncha to`plamlar ustida amallar va kattaliklarni o`lchash natijalari asosida
o`rganiladi. Predmetlarni o`lchash jarayonida o`quvchilarning amaliy faoliyatlario`rganiladi. Predmetlarni o`lchash jarayonida o`quvchilarning amaliy faoliyatlari
bilan ularning son haqidagi tasavvurlari bog`lanadi. Nomerlashni o`rganishdabilan ularning son haqidagi tasavvurlari bog`lanadi. Nomerlashni o`rganishda
natural son tartiblangan to`plam elementi yoki natural ketma – ketlik hadi sifatidanatural son tartiblangan to`plam elementi yoki natural ketma – ketlik hadi sifatida
qaraladi.qaraladi.
Boshlang`ich kursda nol soni bo`sh to`plamlar sinfining miqdoriy tavsifiBoshlang`ich kursda nol soni bo`sh to`plamlar sinfining miqdoriy tavsifi
sifatida talqin etiladi. Nol – son va raqam sifatida 1 sinfda kiritiladi. Dastlab nolnisifatida talqin etiladi. Nol – son va raqam sifatida 1 sinfda kiritiladi. Dastlab nolni
chizg’ichning boshlang’ich nuqtasini bildiruvchi raqami sifatida so`ngra 2-2, 3-3chizg’ichning boshlang’ich nuqtasini bildiruvchi raqami sifatida so`ngra 2-2, 3-3
kabi ayirish natijasi sifatida qaraladi. So`ngra nol amallarning komponenti sifatida:kabi ayirish natijasi sifatida qaraladi. So`ngra nol amallarning komponenti sifatida:
5+0, 0+8, 6-0, 0·4, 4·0, 0:4 qaraladi. Bu yerda nolga bo`lish mumkin emasligi ham5+0, 0+8, 6-0, 0·4, 4·0, 0:4 qaraladi. Bu yerda nolga bo`lish mumkin emasligi ham
eslatiladi. Nol raqamidan sonning yozuvida u yoki bu xona birliklari yo`qliginieslatiladi. Nol raqamidan sonning yozuvida u yoki bu xona birliklari yo`qligini
belgilashda foydalaniladi. (70, 3000, 204).belgilashda foydalaniladi. (70, 3000, 204).
Bundan tashqarii, qo`shish va ko`paytirishning o`rin almashtirish xossasi,Bundan tashqarii, qo`shish va ko`paytirishning o`rin almashtirish xossasi,
taqsimot qonunidan kelib chiqadigan natijalar: sonni yig`indiga qo`shish, sonnitaqsimot qonunidan kelib chiqadigan natijalar: sonni yig`indiga qo`shish, sonni
yig`indidan ayirish, yig`indini sondan ayirish, sonni yig`indiga (ko`paytmaga)yig`indidan ayirish, yig`indini sondan ayirish, sonni yig`indiga (ko`paytmaga)
ko`paytirish, yig`indini songa bo`lish kabi hisoblash usullarini ongli o`zlashtirishko`paytirish, yig`indini songa bo`lish kabi hisoblash usullarini ongli o`zlashtirish
dasturga kiritilgan. 2+6= 54-20=dasturga kiritilgan. 2+6= 54-20=
Hisoblashlarning og`zaki usullari bilan bir qatorda yozma usullarga ham kattaHisoblashlarning og`zaki usullari bilan bir qatorda yozma usullarga ham katta
e'tibor beriladi. Yozma hisoblash usullarini o`rganish «Minglik» ichda qo`shish vae'tibor beriladi. Yozma hisoblash usullarini o`rganish «Minglik» ichda qo`shish va
ayirish usullarini o`rganishdan boshlanadi. Keyinroq, 900-345, 802-368 hollarayirish usullarini o`rganishdan boshlanadi. Keyinroq, 900-345, 802-368 hollar
qaraladi.qaraladi.

Matematika sistematik kursini o`rganishga tayyorlash maqsadida Matematika sistematik kursini o`rganishga tayyorlash maqsadida
kasrlarkasrlar
haqida dastlabki tasavvurlar beriladi. haqida dastlabki tasavvurlar beriladi.
UlushUlush
tushunchasi butun (doira, to`g`ri 4 tushunchasi butun (doira, to`g`ri 4
burchak) teng qismlardan biri sifatida kiritiladi, shuningdek, yozuvi, almashtirishburchak) teng qismlardan biri sifatida kiritiladi, shuningdek, yozuvi, almashtirish
va taqqoslash ko`rsatmalilik asosida beriladi. va taqqoslash ko`rsatmalilik asosida beriladi.
Arifmetik amallarArifmetik amallar
matematika boshlang`ich kursida markaziy o`rinni matematika boshlang`ich kursida markaziy o`rinni
egallaydi. Arifmetik amal konkreti asosida to`plamlar ustida amallar bajarishegallaydi. Arifmetik amal konkreti asosida to`plamlar ustida amallar bajarish
jarayonida: jarayonida:
qo`shishqo`shish
– umumiy elementlariga ega bo`lmagan to`plamlarning – umumiy elementlariga ega bo`lmagan to`plamlarning
birlashtirish amali, birlashtirish amali,
ayirishayirish
– to`plamlarni biror qismini olib tashlash amali, – to`plamlarni biror qismini olib tashlash amali,
ko`paytirishko`paytirish
– bir xil sondagi elementlaridan tuzilgan to`plamlarni birlashtirish – bir xil sondagi elementlaridan tuzilgan to`plamlarni birlashtirish
amali, amali,
bo`lishbo`lish
– to`plamlarni o`zaro kesishmaydigan teng elementlaridan tuzilgan – to`plamlarni o`zaro kesishmaydigan teng elementlaridan tuzilgan
bir nechta to`plamlarga ajratish amali asosida ochib beriladi. Bunday yondashishbir nechta to`plamlarga ajratish amali asosida ochib beriladi. Bunday yondashish
bolalarning tajribasiga tayanish va shakllantirilayotgan bilimning ko`rgazmalibolalarning tajribasiga tayanish va shakllantirilayotgan bilimning ko`rgazmali
asosini tashkil etishga imkon beradi. Har bir amalning belgisi, nomi,asosini tashkil etishga imkon beradi. Har bir amalning belgisi, nomi,
komponentalari va amal natijalarining nomlari kiritiladi. Sodda va murakkabkomponentalari va amal natijalarining nomlari kiritiladi. Sodda va murakkab
ifodalar qaraladi.ifodalar qaraladi.
Boshlang`ich matematika kursida o`quvchilarning hisoblash malakalariniBoshlang`ich matematika kursida o`quvchilarning hisoblash malakalarini
shakllantirishga mo`ljallangan turli mashqlar sistemasi qaraladi: Ayrimshakllantirishga mo`ljallangan turli mashqlar sistemasi qaraladi: Ayrim
misollarning yechilishi, jadvallarni to`ldirish, harflarning sonli qiymatini qo`yish,misollarning yechilishi, jadvallarni to`ldirish, harflarning sonli qiymatini qo`yish,
ifodaning sonli qiymatini topish. Jadval hollarda qo`shish, ko`paytirish, ayirish,ifodaning sonli qiymatini topish. Jadval hollarda qo`shish, ko`paytirish, ayirish,
bo`lish to`la bo`lish to`la
avtomatizmavtomatizm
darajasiga yetkazilishi kerak. darajasiga yetkazilishi kerak.
Arifmetik amallarning xossalarini o`rganish hamda amallarni bajarish asosidaArifmetik amallarning xossalarini o`rganish hamda amallarni bajarish asosida
komponentalar va amal natijalari orasidagi bog`lanish; komponentalarning biriningkomponentalar va amal natijalari orasidagi bog`lanish; komponentalarning birining
o`zgarishi bilan arifmetik amallar natijalarining o`zgarishi o`rganiladi.o`zgarishi bilan arifmetik amallar natijalarining o`zgarishi o`rganiladi.
Algebra Algebra
elementlarini kiritish chuqur, umumlashgan o`zlashtirishelementlarini kiritish chuqur, umumlashgan o`zlashtirish
maqsadlarini ko`zlaydi. aniq misollar asosida tenglik, tengsizlik, tenglamamaqsadlarini ko`zlaydi. aniq misollar asosida tenglik, tengsizlik, tenglama
o`zgaruvchi tushunchalari ochib beriladi. o`zgaruvchi tushunchalari ochib beriladi.
1- sinfdan boshlab sonli tenglik va tengsizliklar (2=2, 4=1+3, 2<3, 5+2>5, 8-1- sinfdan boshlab sonli tenglik va tengsizliklar (2=2, 4=1+3, 2<3, 5+2>5, 8-
4<8-3….) qaraladi va murakkablashib boradi. Ularni o`rganish arifmetik amallarni4<8-3….) qaraladi va murakkablashib boradi. Ularni o`rganish arifmetik amallarni
o`rganish bilan bog`lanadi va uni chuqurroq o`zlashtirio`rganish bilan bog`lanadi va uni chuqurroq o`zlashtiri
ss
hga yordam beradi.hga yordam beradi.
Dastlab, x+2=5, 7-x=4 kabi eng sodda keyinroq (x+5)-3=10 ko`rinishdagiDastlab, x+2=5, 7-x=4 kabi eng sodda keyinroq (x+5)-3=10 ko`rinishdagi

murakkabroq tenglamalar o`rganiladi, tenglamalarni yechish olidn tanlash usulimurakkabroq tenglamalar o`rganiladi, tenglamalarni yechish olidn tanlash usuli
bilan, so`ngra esa amal natijalari bilan komponentalari orasidagi bog`lanishgabilan, so`ngra esa amal natijalari bilan komponentalari orasidagi bog`lanishga
asoslangan holda yechiladi. Tenglamalarni yechish bilan bir paytda masalalarniasoslangan holda yechiladi. Tenglamalarni yechish bilan bir paytda masalalarni
tengla ma tuzish bilan yechishga o`rgatiladi.tengla ma tuzish bilan yechishga o`rgatiladi.
HarfHarf
o`zgaruvchini belgilovchi o`zgaruvchini belgilovchi
simvolsimvol
(a+v, 15-R) sifatida o`zgaruvchili (a+v, 15-R) sifatida o`zgaruvchili
tengsizliklar (8-s>5) kiritiladi; va ular tanlash yo`li bilan yechiladi. O`zgaruvchitengsizliklar (8-s>5) kiritiladi; va ular tanlash yo`li bilan yechiladi. O`zgaruvchi
bilan amaliy tanishtirish o`quvchilarning funksional tasavvurlarini shakllanishigabilan amaliy tanishtirish o`quvchilarning funksional tasavvurlarini shakllanishiga
imkon yaratadi.imkon yaratadi.
GeometrikGeometrik
materiyalani asosan o`quvchilarni eng sodda geometrik figuralar materiyalani asosan o`quvchilarni eng sodda geometrik figuralar
bilan tanishtirish, ularning fazoviy tasavvurlarini o`stirish, shuningdek arifmetikbilan tanishtirish, ularning fazoviy tasavvurlarini o`stirish, shuningdek arifmetik
qonuniyatlarni, bog`lanishlarni Ko`rsatmali aniq illyustratsiyalash maqsadlarigaqonuniyatlarni, bog`lanishlarni Ko`rsatmali aniq illyustratsiyalash maqsadlariga
xizmat qiladi. 1- sinfdan boshlab to`g`ri chiziq, siniq chiziq, kesmalarxizmat qiladi. 1- sinfdan boshlab to`g`ri chiziq, siniq chiziq, kesmalar
ko`pburchaklar, ularning elementlari, to`g`ri burchak, kvadrat kabi geometrikko`pburchaklar, ularning elementlari, to`g`ri burchak, kvadrat kabi geometrik
figuralarni o`rganiladi. O`quvchilar bu geometrik figuralarni tasavvur qila olishi,figuralarni o`rganiladi. O`quvchilar bu geometrik figuralarni tasavvur qila olishi,
ularni atashni va katak qog`ozga sodda yasashlarni o`rganib olishlari kerak.ularni atashni va katak qog`ozga sodda yasashlarni o`rganib olishlari kerak.
Bundan tashqari, ular kesma, siniq chiziq uzunligini, ko`pburchak perimetrinii,Bundan tashqari, ular kesma, siniq chiziq uzunligini, ko`pburchak perimetrinii,
to`g`ri to`rtburchak, kvadratning yuzini (Paletka yordamida) topish malakasinito`g`ri to`rtburchak, kvadratning yuzini (Paletka yordamida) topish malakasini
egallab olishlari kerak.egallab olishlari kerak.
Arifmetik, algebraik, geometrik materialni o`rganish bilan uzviy ravishdaArifmetik, algebraik, geometrik materialni o`rganish bilan uzviy ravishda
o`quvchilarni o`quvchilarni
asosiy miqdorlarasosiy miqdorlar
– uzunlik, vaqt, massa, yuza, baho, hajm, tezlik – uzunlik, vaqt, massa, yuza, baho, hajm, tezlik
bilan tanishtirish, shuningdek, bu miqdorlarning o`lchov birliklari, har xil o`lchovbilan tanishtirish, shuningdek, bu miqdorlarning o`lchov birliklari, har xil o`lchov
asboblari yordamida o`lchash usullari bilan tanishtiriladi. asboblari yordamida o`lchash usullari bilan tanishtiriladi.
Ismli sonlarIsmli sonlar
ustida ustida
amallar amallar
ismsiz sonlarismsiz sonlar
ustida amallar bajarish bilan bir vaqtda bajariladi, chunki ustida amallar bajarish bilan bir vaqtda bajariladi, chunki
ikkala hol asosida ham 10 li sanoq sistemasi yotadi. ikkala hol asosida ham 10 li sanoq sistemasi yotadi.
Masalalar yechish yordamida arifmetik amallarning, amallar xossalarining,Masalalar yechish yordamida arifmetik amallarning, amallar xossalarining,
amallar natijalari bilan komponentalari orasidagi bog`lanishlarning mazmuniamallar natijalari bilan komponentalari orasidagi bog`lanishlarning mazmuni
ochiladi.ochiladi.
1 sinfda qo`shish va ayirishga doir matnli masalalar real predmetlar yoki1 sinfda qo`shish va ayirishga doir matnli masalalar real predmetlar yoki
ularning tasvirlari ustida amaliy ishlarni bajarishga tayangan holda qaraladi.ularning tasvirlari ustida amaliy ishlarni bajarishga tayangan holda qaraladi.

Predmetlarni sanash natijasida javob olinadi. +, -, = ishoralari kiritilgandanPredmetlarni sanash natijasida javob olinadi. +, -, = ishoralari kiritilgandan
keyin masalani yechimi tenglik ko`rinishda bajariladi. keyin masalani yechimi tenglik ko`rinishda bajariladi.
Oldin sodda masalalar o`rganilib, asta – sekin murakkab masalalarga o`tiladi.Oldin sodda masalalar o`rganilib, asta – sekin murakkab masalalarga o`tiladi.
O`quvchilar masala matnni mustaqil o`qishni, uning sharti va savoliniO`quvchilar masala matnni mustaqil o`qishni, uning sharti va savolini
tushunishni, ma'lum va noma'lum miqdorlarni ajrata olishni, masala shartini qisqatushunishni, ma'lum va noma'lum miqdorlarni ajrata olishni, masala shartini qisqa
yozishni, uni rasm yoki chizma bilan illyustratsiyalashni, yechish reja tuzishni,yozishni, uni rasm yoki chizma bilan illyustratsiyalashni, yechish reja tuzishni,
zarur amallarni tanlashni, hisoblashni bajarishni, yechimni tekshirishni va javobnizarur amallarni tanlashni, hisoblashni bajarishni, yechimni tekshirishni va javobni
yozishni o`rganib olishlari kerak.yozishni o`rganib olishlari kerak.
Shunday qilib, masalalar matematikani turmush bilan bog`lab o`rganishShunday qilib, masalalar matematikani turmush bilan bog`lab o`rganish
vositasi, matematik tushunchalarning har xil tomonlarini ochib beradigan turlivositasi, matematik tushunchalarning har xil tomonlarini ochib beradigan turli
hayotiy-iqtisodiy vaziyatlar bilan ta'minlovchi matematik bilimlarning tadbiqhayotiy-iqtisodiy vaziyatlar bilan ta'minlovchi matematik bilimlarning tadbiq
qilinish doirasidan iboratdir. Bundan tashqari, masalalar yechish jarayonidaqilinish doirasidan iboratdir. Bundan tashqari, masalalar yechish jarayonida
o`quvchilar turmushda zarur bo`ladigan amaliy o`quv, malaka va ko`nikmalarnio`quvchilar turmushda zarur bo`ladigan amaliy o`quv, malaka va ko`nikmalarni
egallaydilar, foydali faktlar bilan tanishadilar. Matematika darslarida o`qituvchiegallaydilar, foydali faktlar bilan tanishadilar. Matematika darslarida o`qituvchi
o`quvchilarning xotirasini, tasavvuri, diqqati, nutqini va mantiqiy tafakkurlarinio`quvchilarning xotirasini, tasavvuri, diqqati, nutqini va mantiqiy tafakkurlarini
rivojlantirishning real imkoniyatlariga ega bo`ladi, bu imkoniyatdan to`laroqrivojlantirishning real imkoniyatlariga ega bo`ladi, bu imkoniyatdan to`laroq
foydalanish kerak.foydalanish kerak.
3 - §. I-IV sinflarda matematika o`qitish orasidagi izchillik3 - §. I-IV sinflarda matematika o`qitish orasidagi izchillik
O`zlashtirilayotgan bilimlarni sistemalashtirish va o`qitishning har xilO`zlashtirilayotgan bilimlarni sistemalashtirish va o`qitishning har xil
sharoitda hamda turmushda qo`llanishni o`z ichiga olgan izchillik boshlang’ichsharoitda hamda turmushda qo`llanishni o`z ichiga olgan izchillik boshlang’ich
sinflarda va undan keyingi sinflarda ham amalga oshirilishi kerak.sinflarda va undan keyingi sinflarda ham amalga oshirilishi kerak.
Boshlang`ich sinflarda matematik bilimlarning shunday puxta poydevoriniBoshlang`ich sinflarda matematik bilimlarning shunday puxta poydevorini
qo`yish kerakki, bu poydevor ustiga bundan keyingi matematik ta'limni ishonchqo`yish kerakki, bu poydevor ustiga bundan keyingi matematik ta'limni ishonch
bilan qurish mumkin bo`lsin.bilan qurish mumkin bo`lsin.
O`qitish mazmunida izchillik yordam beradi.O`qitish mazmunida izchillik yordam beradi.
Boshlang`ich sinf o`qituvchisi V-VI sinflar dasturi bilan tanish bo`lishi, shuBoshlang`ich sinf o`qituvchisi V-VI sinflar dasturi bilan tanish bo`lishi, shu
bilan birga to`plam, tenglama, manfiy sonlar, geometrik yasashlar vabilan birga to`plam, tenglama, manfiy sonlar, geometrik yasashlar va
almashtirishlar kabilarni o`rganilishini ham bilishi zarur. almashtirishlar kabilarni o`rganilishini ham bilishi zarur.

Boshlangich sinf o`qituvchilari V-VI sinfdagi masalalarni qar ab chiqsa,Boshlangich sinf o`qituvchilari V-VI sinfdagi masalalarni qar ab chiqsa,
birinchidanbirinchidan
, to`plamlar nazariyasi, matematik logikaning asosiy tushunchalari,, to`plamlar nazariyasi, matematik logikaning asosiy tushunchalari,
sonlar, miqdorlar haqida aniq tasavvurlarga ega bo`lishlari sonlar, miqdorlar haqida aniq tasavvurlarga ega bo`lishlari
ikkinchidan,ikkinchidan,
boshlang`ich matematik bilim, ko`nikma va malakalarning kelajagini yaxshi ko`raboshlang`ich matematik bilim, ko`nikma va malakalarning kelajagini yaxshi ko`ra
olishi, shular asosida matematikani bundan keyingi o`qitish jarayoni bilanolishi, shular asosida matematikani bundan keyingi o`qitish jarayoni bilan
bog`lanishini amalga oshirishiga kafolat beriladi.bog`lanishini amalga oshirishiga kafolat beriladi.
4 - §. Boshlang’ich sinf matematika o’qitish bilan matematikaning4 - §. Boshlang’ich sinf matematika o’qitish bilan matematikaning
keyingi bosqichlardagi o’qitishning orasidagi uzviylik.keyingi bosqichlardagi o’qitishning orasidagi uzviylik.
Bolalarning bog`chada bo`lishining oxirgi yilida ular bilan har kuni muayyanBolalarning bog`chada bo`lishining oxirgi yilida ular bilan har kuni muayyan
bir vaqtda 30-35 minut davom etadigan 2 ta mashg`ulot o`tkaziladi. Bubir vaqtda 30-35 minut davom etadigan 2 ta mashg`ulot o`tkaziladi. Bu
mashg`ulotlarni tarbiyachi maxsus dasturga muvofiq o`tkazadi. Bolalar ma'lummashg`ulotlarni tarbiyachi maxsus dasturga muvofiq o`tkazadi. Bolalar ma'lum
bilimlar tizimini egallab olishlari, dasturda belgilangan malakalarni hosil qilishlaribilimlar tizimini egallab olishlari, dasturda belgilangan malakalarni hosil qilishlari
va maktabda o`qishga tayyor bo`lishlari kerak.va maktabda o`qishga tayyor bo`lishlari kerak.
Bu mashg`ulotlarda har bir boladan doim Bu mashg`ulotlarda har bir boladan doim
o`rgatilgan tartiblarga o`rgatilgan tartiblarga
amal qilishniamal qilishni
talab etiladi. Bolalar biror narsa demoqchi bo`lganlarida qo`llarini ko`tarishlari,talab etiladi. Bolalar biror narsa demoqchi bo`lganlarida qo`llarini ko`tarishlari,
javob berayotganidan o`rnidan turishi, o`rtog`ining javobini diqqat bilan tinglashijavob berayotganidan o`rnidan turishi, o`rtog`ining javobini diqqat bilan tinglashi
va uning xatosini tuzatishi, tarbiyachining ko`rsatmasini aniq bajarishi kerak.va uning xatosini tuzatishi, tarbiyachining ko`rsatmasini aniq bajarishi kerak.
6-7 yoshli bolalarda sistemali bilimlarning o`sganligi va aqliy faoliyatlarining6-7 yoshli bolalarda sistemali bilimlarning o`sganligi va aqliy faoliyatlarining
murakkablashishi murakkablashishi
hisobhisob
mashg`ulotlarida ham yaqqol ko`rinadi. Maktabga mashg`ulotlarida ham yaqqol ko`rinadi. Maktabga
boradigan bolalardan faqat 10 gacha sanash talab etilmaydi, balki ulardan aytilganboradigan bolalardan faqat 10 gacha sanash talab etilmaydi, balki ulardan aytilgan
sonni narsalardan sanab ko`rsata bilishni talab etiladi. sonni narsalardan sanab ko`rsata bilishni talab etiladi.
Son va miqdorSon va miqdor
bog`lanishlarini tushunish barcha arifmetik amallar asosini bog`lanishlarini tushunish barcha arifmetik amallar asosini
tashkil etadi. Bolalar narsalar sonini oshirish yoki kamaytirish bilantashkil etadi. Bolalar narsalar sonini oshirish yoki kamaytirish bilan
tanishayotganlarida bu bog`lanishni mustahkamlaydilar.tanishayotganlarida bu bog`lanishni mustahkamlaydilar.
Bolalarning matematik tafakkuriga maktab talablarining keskin o`zgarishiBolalarning matematik tafakkuriga maktab talablarining keskin o`zgarishi
munosabati bilan asosiy e'tiborini ularda to`g`ri munosabati bilan asosiy e'tiborini ularda to`g`ri
matematik tasavvurlarmatematik tasavvurlar
yaratishga yaratishga
va ular bilan ishlash ko`nikmasini hosil qilishga qaratish kerak. Maktabgava ular bilan ishlash ko`nikmasini hosil qilishga qaratish kerak. Maktabga
borgandan keyingi dastlabki kunlardanoq o`quvchi duch keladigan asosiyborgandan keyingi dastlabki kunlardanoq o`quvchi duch keladigan asosiy

matematik tushunchalaridan biri matematik tushunchalaridan biri
tenglik va tengsizliktenglik va tengsizlik
dir. Agarda kichik bolalardir. Agarda kichik bolalar
narsalarni katta kichiklik belgisi bo`yicha solishtirib hissiy tajriba to`plagannarsalarni katta kichiklik belgisi bo`yicha solishtirib hissiy tajriba to`plagan
bo`lsalar, kattalari xuddi shu tushunchaga sonlarni taqqoslash asosida erishadilar.bo`lsalar, kattalari xuddi shu tushunchaga sonlarni taqqoslash asosida erishadilar.
Eng avvalo, tarbiyachi bolalarning Eng avvalo, tarbiyachi bolalarning
mavhummavhum
sonlar bilan ishlashga o`tishga sonlar bilan ishlashga o`tishga
shoshilmasligi kerak. Bolalar dilida va qog`ozda 1+2=3, 5-1=4 kabi misollarnishoshilmasligi kerak. Bolalar dilida va qog`ozda 1+2=3, 5-1=4 kabi misollarni
yechishni o`rgatishdan oldin ularni turli konkreti narsalar bilan ishlashga o`rgatishyechishni o`rgatishdan oldin ularni turli konkreti narsalar bilan ishlashga o`rgatish
zarur; qo’nib turgan qushchalarga yana bitta yoki 2 ta qushcha uchib kelibzarur; qo’nib turgan qushchalarga yana bitta yoki 2 ta qushcha uchib kelib
qo`shildi (kabi).qo`shildi (kabi).
Sonlar bilan ishlashga juda erta o`tish keyingi matematik tushunchalarniSonlar bilan ishlashga juda erta o`tish keyingi matematik tushunchalarni
egallashlarida bolalarni qiynab qo`yadi, bolaning sistemali bilimlarga o`tishiniegallashlarida bolalarni qiynab qo`yadi, bolaning sistemali bilimlarga o`tishini
umulashtirishumulashtirish
tomon o`sib boruvchi qobiliyat bilan bog`lab olib borish zarur. tomon o`sib boruvchi qobiliyat bilan bog`lab olib borish zarur.
6-7 yoshli bolalarning umumlashtirish xususiyati ularning mavhum narsalarni6-7 yoshli bolalarning umumlashtirish xususiyati ularning mavhum narsalarni
tushuna olishga qobiliyatliligidir. Bu yoshdagi balalar ba'zi bir tushunchalarnitushuna olishga qobiliyatliligidir. Bu yoshdagi balalar ba'zi bir tushunchalarni
egallab boradilar.egallab boradilar.
Masalan, «transport», «mebel», «kiyim», «idish tovoq» kabi tushunchalarniMasalan, «transport», «mebel», «kiyim», «idish tovoq» kabi tushunchalarni
egallab olish uchun ular poyezd, tramvay, avtobus kabilarning ayrimegallab olish uchun ular poyezd, tramvay, avtobus kabilarning ayrim
xususiyatlarini bilish va ular uchun muhim va umumiy bo`lgan birgina belginixususiyatlarini bilish va ular uchun muhim va umumiy bo`lgan birgina belgini
ajratib olishi zarur bo`ladi. Bunday belgi avvalo narsaning vazifasi hisoblanadi. ajratib olishi zarur bo`ladi. Bunday belgi avvalo narsaning vazifasi hisoblanadi.
SensomotorikaningSensomotorikaning
rivojlanishi bolaning o`qishga tayyorligining zaruriy rivojlanishi bolaning o`qishga tayyorligining zaruriy
shartidir. Ular rasm solishi, qirqib olish, qog`ozni bir – biriga yelimlashi, tikish vashartidir. Ular rasm solishi, qirqib olish, qog`ozni bir – biriga yelimlashi, tikish va
boshqa ishlarni ko`z va qo`l bilan aniq bajarishi zarur.boshqa ishlarni ko`z va qo`l bilan aniq bajarishi zarur.
Bundan tashqari, bog`chada ularning diqqati, xotirasi, tafakkur va nutqiniBundan tashqari, bog`chada ularning diqqati, xotirasi, tafakkur va nutqini
rivojlantirish o`ta muhim vazifalar hisoblanadi.rivojlantirish o`ta muhim vazifalar hisoblanadi.

ADABIYOTLAR:ADABIYOTLAR:
1.1.

Jumayeva M.E, Tadjiyeva Z.G`. “Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitishJumayeva M.E, Tadjiyeva Z.G`. “Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish
metodikasi”. (O O`Y uchun darslik.) Toshkent. “Fan va texnologiya” 2005.metodikasi”. (O O`Y uchun darslik.) Toshkent. “Fan va texnologiya” 2005.
2. Jumayev M.E, Boshlang`ich sinflarda o`qitish metodikasidan praktikum. (O O`Y 2. Jumayev M.E, Boshlang`ich sinflarda o`qitish metodikasidan praktikum. (O O`Y
uchun uchun
o`quv qo`llanmao`quv qo`llanma
) Toshkent. “O`qituvchi” 2004 . ) Toshkent. “O`qituvchi” 2004 .
3. Jumayev M.E, Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish metodikasidan laboratoriya3. Jumayev M.E, Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish metodikasidan laboratoriya
mashg`ulotlari. (O O`Y uchun mashg`ulotlari. (O O`Y uchun
o`quv qo`llanmao`quv qo`llanma
) Toshkent. “Yangi asr avlodi” 2006.) Toshkent. “Yangi asr avlodi” 2006.
Qo`shimcha adabiyotlarQo`shimcha adabiyotlar
1. 1.
Karimov .I.A. “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”. Toshkent: Ma’naviyat, 2008 yilKarimov .I.A. “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch”. Toshkent: Ma’naviyat, 2008 yil
2. Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil qatiy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik-har bir rahbar2. Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil qatiy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik-har bir rahbar
faoliyatining kundalik qoidasi bo`lishi kerak Toshkent, “O’zbekiston” 2017 yil faoliyatining kundalik qoidasi bo`lishi kerak Toshkent, “O’zbekiston” 2017 yil
3.3.
Axmedov M. N. Abduraxmonova va boshqalar. «Matematika 1-darslik». Toshkent:Axmedov M. N. Abduraxmonova va boshqalar. «Matematika 1-darslik». Toshkent:
«turon - iqbol»-2019 yil.«turon - iqbol»-2019 yil.
4.4.
4. Bikboyyeva N.U. va boshqalar. «Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish4. Bikboyyeva N.U. va boshqalar. «Boshlang`ich sinflarda matematika o`qitish
metodikasi». O`quv qo`llanma. Toshknt: «O`qituvchi» - 1996 yil.metodikasi». O`quv qo`llanma. Toshknt: «O`qituvchi» - 1996 yil.
5.5.
5. Abduraxnonova N.U. va boshqalar. «Matematika 2-darslik». Toshkent: «5. Abduraxnonova N.U. va boshqalar. «Matematika 2-darslik». Toshkent: «

Yangiyo‘lYangiyo‘l
Poligraf ServisPoligraf Servis
» - 2018yil.» - 2018yil.
6.6.
6. S. Burxonova va boshqalar. «Matematika 3-darslik». Toshkent: «Sharq» - 2019 yil.6. S. Burxonova va boshqalar. «Matematika 3-darslik». Toshkent: «Sharq» - 2019 yil.
7.7.
7. Bikboyyeva N.U. va boshqalar. «Matematika 4-darslik». Toshkent: «O`qituvchi» -7. Bikboyyeva N.U. va boshqalar. «Matematika 4-darslik». Toshkent: «O`qituvchi» -
2020 yil.2020 yil.
8.8.
Gardner, H. "Testing for Aptitude, Not for Speed." Gardner, H. "Testing for Aptitude, Not for Speed."
New York TimesNew York Times

18 July 2002.18 July 2002.
9.9.
Gathercoal, F. Gathercoal, F.
judicious Discipline.judicious Discipline.

San Francisco, CA: Caddo Gap Press, 1997.San Francisco, CA: Caddo Gap Press, 1997.
10.10.
Ginsberg, M. Ginsberg, M.
Motivation Matters: A Workbook for School Change.Motivation Matters: A Workbook for School Change.

San Francisco, San Francisco,
CA: Jossey Bass, 2004.CA: Jossey Bass, 2004.

BOSHLANG`ICH SINFLARDA MATEMATIKA O’QITISHBOSHLANG`ICH SINFLARDA MATEMATIKA O’QITISH METODIKASINING VAZIFALARIMETODIKASINING VAZIFALARI R E J AR E J A 1- §. Boshlang’ich sinflrada matematika o`qitish maqsadlari va vazifalari.1- §. Boshlang’ich sinflrada matematika o`qitish maqsadlari va vazifalari. O`quvchilarni kursni o`rganishga tayyorlash.O`quvchilarni kursni o`rganishga tayyorlash. 2- §. Boshlang`ich matematika kursining tuzilishi va mazmuni.2- §. Boshlang`ich matematika kursining tuzilishi va mazmuni. 3- §. I-IV sinflarda matematika o`qitish orasidagi izchillik.3- §. I-IV sinflarda matematika o`qitish orasidagi izchillik. 4- §. Bolalar bog`chalarida matematikadan mashg`ulotlarning o`ziga xos4- §. Bolalar bog`chalarida matematikadan mashg`ulotlarning o`ziga xos xususiyatlari.xususiyatlari.

1- §. Boshlang’ich sinflrada matematika o`qitish maqsadlari va vazifalari.1- §. Boshlang’ich sinflrada matematika o`qitish maqsadlari va vazifalari. O`quvchilarni kursni o`rganishga tayyorlash.O`quvchilarni kursni o`rganishga tayyorlash. Boshlang’ich sinflarda matematikani o’rganishdan o’quvchilarning tafakkuri vaBoshlang’ich sinflarda matematikani o’rganishdan o’quvchilarning tafakkuri va shaxsiy sifatlarini matematik savodxonligini o’stirish hamda ijodiy qobilyatlarinishaxsiy sifatlarini matematik savodxonligini o’stirish hamda ijodiy qobilyatlarini rivojlantirish masalalari maqsat qilib qo’yilgan.rivojlantirish masalalari maqsat qilib qo’yilgan. Boshlang’ich matematika kursini o’qitishda natural son, nol, musbat butunBoshlang’ich matematika kursini o’qitishda natural son, nol, musbat butun sonlar ustida hisoblash amallari (,,+”, ,,-”, ,,·”, ,,:”) va ularning xossalari haqidagisonlar ustida hisoblash amallari (,,+”, ,,-”, ,,·”, ,,:”) va ularning xossalari haqidagi bilimlarni aniq tasavvur qilishlari va ularga doir sonlarni no’merlashlarni, og’zakibilimlarni aniq tasavvur qilishlari va ularga doir sonlarni no’merlashlarni, og’zaki vayozma hisoblashlarni onson va puxta o’zlashtirishlarini maqsad qilib qo’yadi. vayozma hisoblashlarni onson va puxta o’zlashtirishlarini maqsad qilib qo’yadi. Shuningdek, ismli sonlar tushunchasi va ular ustida amallar bajarish, dastlabkiShuningdek, ismli sonlar tushunchasi va ular ustida amallar bajarish, dastlabki geometrik tasavvurlarni shakillantirish, algebrayik materiallarni asosli va tizimligeometrik tasavvurlarni shakillantirish, algebrayik materiallarni asosli va tizimli ravishda o’rganishni maqsad qilib qo’yadi. Bu tushunchalarning hammasiravishda o’rganishni maqsad qilib qo’yadi. Bu tushunchalarning hammasi matematika tushunchasiga birlashgan holda bir biri bilan uyg’unlashgan holdamatematika tushunchasiga birlashgan holda bir biri bilan uyg’unlashgan holda oganiladi.oganiladi. Boshlang’ich siniflarda matematikani o’qitish o’quvchilarga mantiqiyBoshlang’ich siniflarda matematikani o’qitish o’quvchilarga mantiqiy fikirlashlarni, diqqat, xotira, ijodiy tasavvur etish, sezgirlikni, to’g’rilikni vafikirlashlarni, diqqat, xotira, ijodiy tasavvur etish, sezgirlikni, to’g’rilikni va kuzatuvchanlikni shakillantiradi. Shuningdek matematika o’qitish o’quvchilardakuzatuvchanlikni shakillantiradi. Shuningdek matematika o’qitish o’quvchilarda o’z fikrlarini aniq, to’g’ri va ravon bayon etishi uchun zamin hozirlaydi.o’z fikrlarini aniq, to’g’ri va ravon bayon etishi uchun zamin hozirlaydi. 1. Boshlang`ich maktab o`rta umumiy ta'limning tayanch tarkibiy qismi1. Boshlang`ich maktab o`rta umumiy ta'limning tayanch tarkibiy qismi hisoblanadi. Shu sababli Boshlang’ich sinflarda matematika o`rganish maktabhisoblanadi. Shu sababli Boshlang’ich sinflarda matematika o`rganish maktab matematika kursining birinchi bosqichi sifatida qaraladi. matematika kursining birinchi bosqichi sifatida qaraladi. Boshqa o`quv predmetlari kabi matematika boshlang`ich kursi ham ta'limiy –Boshqa o`quv predmetlari kabi matematika boshlang`ich kursi ham ta'limiy – tarbiyaviy va amaliy vazifalarni hal qilishi kerak. tarbiyaviy va amaliy vazifalarni hal qilishi kerak. Matematikani o`rganish jarayonida eng avvalo o`quvchilar nazariy bilimlariMatematikani o`rganish jarayonida eng avvalo o`quvchilar nazariy bilimlari sistemasini shuningdek, ularda hisoblash, o`lchash va grafik ko`nikmalarningsistemasini shuningdek, ularda hisoblash, o`lchash va grafik ko`nikmalarning ma'lum aniq sistemasini egallashlari kerak, boshqacha aytganda, bu sistema engma'lum aniq sistemasini egallashlari kerak, boshqacha aytganda, bu sistema eng sodda amallarni bajarishdan iborat bo`lib, ko`p marta takrorlash hisobigasodda amallarni bajarishdan iborat bo`lib, ko`p marta takrorlash hisobiga avtomatizmgaavtomatizmga cha yetkazila di. Bu vazifani yetarlicha baholamaslik amalda bolalarcha yetkazila di. Bu vazifani yetarlicha baholamaslik amalda bolalar bilimlarining pasayishiga olib keladi.bilimlarining pasayishiga olib keladi.

O`qitish o`quvchilar bilimlarini ongli egallashlarini va yetarlicha yuqoriO`qitish o`quvchilar bilimlarini ongli egallashlarini va yetarlicha yuqori darajada umumlashtirishlarni ta'minlashi zarur, shuningdek, o`quvchilar imkonidarajada umumlashtirishlarni ta'minlashi zarur, shuningdek, o`quvchilar imkoni boricha mustaqil ravishda qonuniyat va munosabatlarni ochishni og`zaki va yozmaboricha mustaqil ravishda qonuniyat va munosabatlarni ochishni og`zaki va yozma xulosalar qilishni o`rganishlari kerak. Boshlang`ich maktab matematika dasturixulosalar qilishni o`rganishlari kerak. Boshlang`ich maktab matematika dasturi xuddi shunga yo`naltiradi, unda o`qitishda nazariylik saviyasini oshirish ochiq -xuddi shunga yo`naltiradi, unda o`qitishda nazariylik saviyasini oshirish ochiq - oydin ifodalangan, nazariy va amaliyotning uzviy bog`liqligigining ahamiyatioydin ifodalangan, nazariy va amaliyotning uzviy bog`liqligigining ahamiyati ko`rsatilgan. ko`rsatilgan. Masalan, eski dastur asosan hisoblash ko`nikmalari, xususan 20 va 100 ichidaMasalan, eski dastur asosan hisoblash ko`nikmalari, xususan 20 va 100 ichida qo`shish va ayirish ko`nikmalari amallar xossalariga tayanilmagan holda tarkibqo`shish va ayirish ko`nikmalari amallar xossalariga tayanilmagan holda tarkib toptiriladi: uzoq vaqt davomida (2, 3, 4 yil) bolalar amallarning biror xossasiningtoptiriladi: uzoq vaqt davomida (2, 3, 4 yil) bolalar amallarning biror xossasining qo`llanilishiga asoslangan butun bir qator faktlar bilan xossalarning o`ziniqo`llanilishiga asoslangan butun bir qator faktlar bilan xossalarning o`zini bilmagan holda tanishishadi. Buning natijasida M: 100 ichida qo`shish va ayirishnibilmagan holda tanishishadi. Buning natijasida M: 100 ichida qo`shish va ayirishni bajarish uchun 20 dan ortiq hisoblash usullarini egallashlari zarur bo`lardi.bajarish uchun 20 dan ortiq hisoblash usullarini egallashlari zarur bo`lardi. Aslida esa, o`quvchilarni 4 ta asosiy xossa haqidagi bilimlar bilan [a+(v+s),Aslida esa, o`quvchilarni 4 ta asosiy xossa haqidagi bilimlar bilan [a+(v+s), (a+v)+s, (a+v)-s, a-(v+s)] tanishtirishning o`zi yetarli. Hozirgi amaldagi dasturda(a+v)+s, (a+v)-s, a-(v+s)] tanishtirishning o`zi yetarli. Hozirgi amaldagi dasturda ana shu maqsad o`quvchilar misollarning yechishning har xil usullarini mustaqilana shu maqsad o`quvchilar misollarning yechishning har xil usullarini mustaqil topish imkoniga ega bo`lishi bilanoq amalga oshiriladi.topish imkoniga ega bo`lishi bilanoq amalga oshiriladi. O`quvchilar bilish qobiliyatlarining rivojlanishi natijasida, ular har xilO`quvchilar bilish qobiliyatlarining rivojlanishi natijasida, ular har xil sharoitda olgan bilimlarini turli o`quv mashqlariga tadbiq etishlari mumkin.sharoitda olgan bilimlarini turli o`quv mashqlariga tadbiq etishlari mumkin. Boshlang`ich sinflarda o`qitish Boshlang`ich sinflarda o`qitish tarbiyatarbiya bilan bog`langan holda amalga bilan bog`langan holda amalga oshiriladi. O`qitishning bu muhim vazifasi o`quv jarayonida o`quvchilardaoshiriladi. O`qitishning bu muhim vazifasi o`quv jarayonida o`quvchilarda dunyoqarash, ahloqni kundalik xulqning asosi sifatida shakllantirishga; shaxsiningdunyoqarash, ahloqni kundalik xulqning asosi sifatida shakllantirishga; shaxsining ko`pginako`pgina qimmatli xususiyat va sifatlarini shakllantirishga ega qulay sharoitlar qimmatli xususiyat va sifatlarini shakllantirishga ega qulay sharoitlar yaratib berish zarurligini ifodalaydi.yaratib berish zarurligini ifodalaydi. Boshlang`ich sinflarda tarbiyalovchi ta'lim - rivojlantiruvchi ta'lim hamdir.Boshlang`ich sinflarda tarbiyalovchi ta'lim - rivojlantiruvchi ta'lim hamdir. Ta'lim natijasida kuzatuvchanlik, tafakkur, xotira, tasavvur va nutq rivojlanadi vaTa'lim natijasida kuzatuvchanlik, tafakkur, xotira, tasavvur va nutq rivojlanadi va shu tariqa o`quvchilar hayotga, mehnatga tayyorlanadi.shu tariqa o`quvchilar hayotga, mehnatga tayyorlanadi. Boshlang`ich matematika o`qitishning ta'limiy va tarbiyaviy vazifalarini halBoshlang`ich matematika o`qitishning ta'limiy va tarbiyaviy vazifalarini hal qilish ko`p jihatidan o`quvchilarning bu kursni o`rganishga qilish ko`p jihatidan o`quvchilarning bu kursni o`rganishga tayyorgarliktayyorgarlik darajasiga, darajasiga, bog`chalarning tayyorlov guruhlari va maktab qoshidagi tayyorlov sinflaribog`chalarning tayyorlov guruhlari va maktab qoshidagi tayyorlov sinflari

dasturida nazarda tutilgan rivojlantiruvchi va o`rgatuvchi xarakterdagi masalalarnidasturida nazarda tutilgan rivojlantiruvchi va o`rgatuvchi xarakterdagi masalalarni hal qilish darajasiga bog`liq.hal qilish darajasiga bog`liq. Bolalarni tayyorlashning asosiy vazifasi matematikadan faktik bilimlar,Bolalarni tayyorlashning asosiy vazifasi matematikadan faktik bilimlar, ko`nikma va malakalar sistemasini to`plash va ularni o`zlashtirish uchun (masalan,ko`nikma va malakalar sistemasini to`plash va ularni o`zlashtirish uchun (masalan, son, shakl, miqdor, qo`shish va ayirish malakalari….) sharoitlar yaratishdanginason, shakl, miqdor, qo`shish va ayirish malakalari….) sharoitlar yaratishdangina emas, balki bu bilimlarni o`zlashtirishga tayyorlashdan ham iboratdir.emas, balki bu bilimlarni o`zlashtirishga tayyorlashdan ham iboratdir. Bolalarni tayyorlashda asosiy ish analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtiruvchiBolalarni tayyorlashda asosiy ish analiz, sintez, taqqoslash, umumlashtiruvchi kabi aqliy operatsiyalarni bajarish malakalarini shakllantirishga qaratilgan bo`lishikabi aqliy operatsiyalarni bajarish malakalarini shakllantirishga qaratilgan bo`lishi zarur. Bu ish bolalarning matematik nutqlarini rivojlantirish masalasini hal qilishzarur. Bu ish bolalarning matematik nutqlarini rivojlantirish masalasini hal qilish bilan bundan keyin muvaffiqiyatli o`qish uchun zarur bo`ladigan har xil aktivbilan bundan keyin muvaffiqiyatli o`qish uchun zarur bo`ladigan har xil aktiv lug`atlar to`plash bilan uzluksiz bog`liq ravishda amalga oshirilishi kerak.lug`atlar to`plash bilan uzluksiz bog`liq ravishda amalga oshirilishi kerak. Bolalarda matematik bilimlarga nisbatan qiziqish, ulardan foydalanishBolalarda matematik bilimlarga nisbatan qiziqish, ulardan foydalanish malakasi va ularni mustaqil egallash malakasi tarbiyalanishi kerak. Bundanmalakasi va ularni mustaqil egallash malakasi tarbiyalanishi kerak. Bundan tashqari, ularda amaliy malaka va ko`nikmalarning (sodda shakllarni chizish, ularnitashqari, ularda amaliy malaka va ko`nikmalarning (sodda shakllarni chizish, ularni qog`ozni buklab hosil qilish….) shakllanishiga jiddiy ahamiyat berish kerak.qog`ozni buklab hosil qilish….) shakllanishiga jiddiy ahamiyat berish kerak. Bu davrda ular pedagogning topshiriqlarini tinglab, darhol bajarishi,Bu davrda ular pedagogning topshiriqlarini tinglab, darhol bajarishi, o`qituvchi ko`rsatmalariga amal qilish, muhim narsani nomuhim narsadan ajratao`qituvchi ko`rsatmalariga amal qilish, muhim narsani nomuhim narsadan ajrata olish, qo`yilgan vazifalar tartibini aniqlash, olingan natijalarini qo`yilgan masalagaolish, qo`yilgan vazifalar tartibini aniqlash, olingan natijalarini qo`yilgan masalaga mos keltirish, o`z ishini nazorat qila olish hamda boshqa malakalarni egallabmos keltirish, o`z ishini nazorat qila olish hamda boshqa malakalarni egallab olishlari kerak.olishlari kerak. -Yuqorida ko`rsatib o`tilgan vazifalarni hal qilishi o`qitish mazmunining -Yuqorida ko`rsatib o`tilgan vazifalarni hal qilishi o`qitish mazmunining tanlanishiga, uning ma'lum sistemada joylashishiga hamda shunga mos ravishdatanlanishiga, uning ma'lum sistemada joylashishiga hamda shunga mos ravishda o`qitish metodi va usullarining tanlanishiga bog`liq ravishda amalga oshiriladi.o`qitish metodi va usullarining tanlanishiga bog`liq ravishda amalga oshiriladi. Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishning maqsadi 3 ga bo’linadi:Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishning maqsadi 3 ga bo’linadi: 1.Talimiy 2. Tarbiyaviy 3.Amaliy Talimiy maqsad 3 ga bo’linadiTalimiy maqsad 3 ga bo’linadi 1. O’quvchilarga ma’lum bir dastur asosida matematik bilim berish. 2. O’quvchilarning og’zaki va yozma matematik bilimlarini shakllantirish

3. O’quvchlarni matematik qonuniyatlar asosida real haqiqatlarni bilishga o’rgatish Tarbiyaviy maqsad 1. O’quvchilarda ilmiy dunyo qarashni shakllantirish, vatanparvarlik hissini o’stirish 2. O’quvchilarning matematikaga qiziqishlarini tarbiyalash 3. O’quvchlarda matematik tafakkurni va matematik madaniyatni shakllantirish Amaliy maqsadAmaliy maqsad 1.1. O’quvchilar olgan bilimlarini kundalik hayotida va amaliy faoliyatidaO’quvchilar olgan bilimlarini kundalik hayotida va amaliy faoliyatida qo’llay olishga o’rgatish qo’llay olishga o’rgatish 2.2. Matematika o’qitishda texnik vosita va ko’rgazmali qurollardan Matematika o’qitishda texnik vosita va ko’rgazmali qurollardan foydalanish malakalarini shakllantirish foydalanish malakalarini shakllantirish 3.3. O’quvchilarni mustaqil ravishda matematik bilimlarni egallashni o’rgatishO’quvchilarni mustaqil ravishda matematik bilimlarni egallashni o’rgatish 2 - §. Boshlang`ich matematika kursi tuzilishi mazmuni.2 - §. Boshlang`ich matematika kursi tuzilishi mazmuni. Maktablarning boshlang’ich sinflarida o`rganiladigan matematika kursiMaktablarning boshlang’ich sinflarida o`rganiladigan matematika kursi maktab matematika kursining ajralmas tarkibiy qismidir. Shu sababli boshlang`ichmaktab matematika kursining ajralmas tarkibiy qismidir. Shu sababli boshlang`ich matematikani muvaffaqiyatli o`zlashtirish matematikani keyingi bosqichlarinimatematikani muvaffaqiyatli o`zlashtirish matematikani keyingi bosqichlarini mukammal o’zlashtirishga asos bo’lib xizmat qiladi.mukammal o’zlashtirishga asos bo’lib xizmat qiladi. Boshlang`ich matematika kursining tuzilishi va xususiyatlariBoshlang`ich matematika kursining tuzilishi va xususiyatlari Boshlang`ich sinf matematika kursida manfiy bo’lmagan butun sonlar vaBoshlang`ich sinf matematika kursida manfiy bo’lmagan butun sonlar va asosiy kattaliklar arifmetikasi, algebra geometriya elementlari kiradi.asosiy kattaliklar arifmetikasi, algebra geometriya elementlari kiradi. Boshlang`ich matematika kursining tuzilishi o’ziga xos quydagiBoshlang`ich matematika kursining tuzilishi o’ziga xos quydagi xususiyatlarga ega.xususiyatlarga ega. Birinchi xususiyati. Arifmetik xisoblashlar boshlang`ich matematika kursiningBirinchi xususiyati. Arifmetik xisoblashlar boshlang`ich matematika kursining asosiy mazmunini tashkil etadi.asosiy mazmunini tashkil etadi.

BOSHLANG`ICH SINFLARDA MATEMATIKA O’QITISH METODIKASINING VAZIFALARI

08.08.2023

0

55.033203125 KB

Похожие