Mavzu;Elektron raqamli imzo va ulardan foydalanish Reja 1.Elektron raqamli imzo tushunchasi 2. Elektron raqamli imzo modulini o’rnatish tartibi 3.Elektron raqamli imzoni imkoniyatlari 4. Elektron raqamli imzo turlari va ularda ishlash

Elektron raqamli imzo   — Elektron  hujjatdagi  mazkur  elektron  hujjat axborotini  elektron  raqamli  imzoning  yopiq  kalitidan  foydalangan  holda  maxsus o zgartirish  natijasida  hosil  qilingan  hamda  elektron  raqamli  imzoning  ochiq  kaliti ʻ yordamida  elektron  hujjatdagi  axborotda  xatolik  yo qligini  aniqlash  va  elektron ʻ raqamli  imzo  yopiq  kalitining  egasini  identifikatsiya  qilish  imkoniyatini  beradigan imzo.  (qonun)Qonunda  talab  etilgan  shartlarga  rioya  etilgan  taqdirda  elektron raqamli  imzo  qog oz  hujjatga  shaxsan  qo yilgan  imzo  bilan  bir  xil  ahamiyatga ʻ ʻ egadir.  Elektron  ma lumotlarni  kriptografik  o zgartirish  natijasida  hosil  qilingan ʼ ʻ belgilar  ketma-ketligi.  Elektron  raqamli  imzo  ma lumotlar  blokiga  qo shib ʼ ʻ qo yiladi  va  blokni  qabul  qiluvchiga,  manbani  va  ma lumotlarning  butunligini ʻ ʼ tekshirish  hamda  soxtalashtirishdan  muhofazalanish  imkonini  beradi.  Hozirgi kunga  kelib,  ayrim  mamlakatlar  qonunchilik  yo li  bilan  raqamli  imzodan ʻ foydalanishni  layoqatliligini  qonunlashtirib  qo yganlar.  Elektron  raqamli  imzo ʻ kalitlari  sertifikatlari  ro yxatga  olish  markazlari  tomonidan  beriladi. ʻ   Elektron raqamli  imzo   -  yopiq  kalitini  qo‘llagan  holda  axborotning  kriptografik  o‘zgarishi natijasida  olingan  va  imzoning  shakllanish  vaqtidan  boshlab  elektron  hujjatdagi axborotda  xatolik  yo‘qligini  aniqlovchi  hamda  imzo  kaliti  sertifikatini  imzo egasiga  taalluqligini  tekshiruvchi  elektron  hujjatning  rekviziti  hisoblanadi; elektron  raqamli  imzo   -  elektron  hujjatdagi  mazkur  elektron  hujjat  axborotini elektron  raqamli  imzoning  yopiq  kalitidan  foydalangan  holda  maxsus  o‘zgartirish natijasida  hosil  qilingan  hamda  elektron  raqamli  imzo  ochiq  kaliti  yordamida elektron  hujjatdagi  axborotda  xatolik  yo‘qligini  aniqlash  va  elektron  raqamli  imzo yopiq  kalitining  egasini  identifikatsiya  qilish  imkoniyatini  beradigan  imzo; elektron  raqamli  imzoning  yopiq  kaliti   -  elektron  raqamli  imzo  kalit  vositalaridan foydalangan  holda  hosil  qilingan,  faqat  imzo  qo‘yuvchi  shaxsning  o‘ziga  ma’lum bo‘lgan  va  elektron  hujjatda  elektron  raqamli  imzo  yaratish  uchun  mo‘ljallangan belgilar  ketma-ketligi; elektron  raqamli  imzoning  ochiq  kaliti   -  elektron  raqamli  imzo  kalit  vositalaridan foydalangan  holda  hosil  qilingan,  elektron  raqamli  imzo  yopiq  kalitiga  mos keluvchi,  axborot  tizimining  har  qanday  foydalanuvchisi  foydalana  oladigan  va elektron  hujjatdagi  elektron  raqamli  imzo  kalit  haqiqiyligini  tasdiqlash  uchun mo‘ljallangan  belgilar  ketma-ketligi; elektron  raqamli  imzo  kalitining  sertifikati   -  elektron  raqamli  imzoning  ochiq  kaliti elektron  raqamli  imzoning  yopiq  kalitiga  mosligini  tasdiqlaydigan  va  elektron raqamli  imzo  yopiq  kalitining  egasiga  vakolatli  organ  tomonidan  berilgan  elektron yoki  qog‘oz  shaklidagi  hujjat; elektron  raqamli  imzo  yopiq  kalitining  paroli   -  elektron  raqamli  imzoning  yopiq kalitidan  ruxsatsiz  tarzda  foydalanishdan  himoya  qilish  uchun  mo‘ljallangan  shartli belgilar  ketma-ketligi. elektron  raqamli  imzoning  yopiq  kaliti  egasi   -  elektron  raqamli  imzo  kalitini yaratgan  (elektron  hujjatga  imzo  qo‘ygan)  va  vakolatli  organ  tomonidan  uning nomiga  elektron  raqamli  imzo  kaliti  sertifikati  berilgan  jismoniy  shaxs. elektron  raqamli  imzo  kalit  sertifikatini  boshqarish   -  elektron  raqamli  imzo kalitining  sertifikati  amal  qilishini  to‘xtatib  turish  yoki  qayta  tiklash  yoxud  uni bekor  qilish.

elektron raqamli  imzo  kalit  sertifikatining  amal  qilish  muddati   -  elektron  raqamli imzo  kaliti  ro‘yxatga  olingan  vaqtdan  boshlab  24  oydan  oshmasligi  kerak. ERI OLISH TARTIBI ERI      O zbekiston  Respublikasi  Davlat  soliq  qo’mitasi ʻ    ning  Yangi  texnologiyalar ilmiy-axborot  markazi  va  uning   hududiy  boshqarmalari   tomonidan  2 yilga  beriladi. ERIni  yaqin  atrofdagi  tuman  Davlat  soliq  inspektsiyasi  (DSI)da  to lov  asosida ʻ olish  mumkin.  ERI  uchun  eng  kam  oylik  ish  haqining  10%  miqdorida  to'lov summasi  undiriladi. ERI  olish  uchun  quyidagi  hujjatlarni  taqdim  etish  lozim: -  ERI  kaliti  sertifikati  va  kalitini  olish  to g risidagi  imzolangan  hamda  zarur ʻ ʻ hollarda  muhr  bilan  tasdiqlangan  ariza  ( 1-ilova ); -  arizada  ko rsatilgan  jismoniy  shaxs  yoki  yuridik  shaxs  vakilining  pasporti; ʻ -  ERI  kalitlarini  yaratish  xizmati  uchun  to lov  to langanligi  to g risidagi ʻ ʻ ʻ ʻ kvitantsiya. Eslatma.   Aholiga  qulaylik  yaratish  maqsadida  ERI  kalitlarini  ro yxatdan  o’tkazish ʻ uchun  CLICK  tizimi  orqali  to lovni  amalga  oshirish  yo lga  qo yilgan.  Buning ʻ ʻ ʻ uchun  telefonda  *880*0113*STIR*to lov  summasi#  USSD-buyrug i  teriladi. ʻ ʻ Bunda: STIR  – bu  soliq  to lovchining  identifikatsion  raqami; ʻ To lov  summasi  – eng  kam  oylik  ish  haqining  10%  miqdorida  (2016  yil  1 oktyabr ʻ holatiga  ko ra  eng  kam  oylik  ish  haqining  10  foizi  14  977  so mni  tashkil  etadi). ʻ ʻ CLICK  orqali  to lov  xizmati  faqatgina  jismoniy  shaxslar  uchun  mavjud  bo lib,  u ʻ ʻ O zR  DSI  va  uning  hududiy  boshqarmalari  tomonidan  beriladigan  ERI  uchun ʻ amalga  oshiriladi. To lov  amalga  oshirilgandan  so ng  yaqin  o rtadagi  DSIga  tashrif  buyuring.  ERI ʻ ʻ ʻ kalitlarini  yozish  uchun  USB  flesh-kartasini  olib  borishni  unutmang. ERI MODULINI O`RNATISH TARTIBI Yagona  interaktiv  davlat  xizmatlari  portalida  (Yagona  portal)  elektron  raqamli imzodan  (ERI)  foydalanilanish  uchun   E-IMZO   maxsus  moduli  shaxsiy  (ish  yoki uy)  kompyuteriga  o’rnatilishi  lozim.  E-IMZO  modulini  o’rnatish  yo’riqnomasi bilan   bu  yerda   tanishish  mumkin. Shuningdek,  foydalanuvchi  o’zining  shaxsiy  kompyuterida   JRE   ning  1.7- versiyasidan  kam  bo’lmagan  versiyasi  o’rnatilganligiga  ishonch  hosil  qilishi kerak.   Kompyuterda   ORACLE   JRE   komponentlari   mavjudligi   qanday tekshiriladi?   Agar  Sizning  kompyuteringizda  JRE  ilovasi  mavjud  bo’lmasa,  uni ushbu  havola  orqali  yuklab  olishingiz  mumkin   https://java.com/ru/download/ . Eslatma!!! Elektron  murojaatni  imzolashda,  DSQ  tomonidan  berilgan  ERI   (elektron  raqamli  imzo)  "DSKEYS"  nomi  ostidagi  papkada  komyuterning  C yoki   D  disk  xotirasida  (yoki  USB  fleshkada)  saqlangan  bo'lishi  lozim. ELEKTRON  MUROJAATNI  ELEKTRON  RAQAMLI  IMZO  ORQALI IMZOLASH  TARTIBI Murojaatni  ERI  bilan  imzolash  uchun  elektron  murojaatni  yuborishning  so ngi ʻ qadamida   «Imzo chekish»   tugmasiga  bosing. 1. «Imzo  chekish»   tugmasi  bosilganida  dialogli  oyna  ochiladi,  bunda  tegishli  ERI tanlanishi  lozim.

2. Imzolash muvaffaqiyatli  yakunlangan  taqdirda  ekranda «Shakl muvaffaqiyatli imzolandi»   oynasi  paydo  bo’ladi.  Keyin   «Yuborish»   tugmasini  bosing. Elektron imzo nima? Elektron  imzo  olish  mumkin  bo'lgan  narsa  emas,  balki  elektron  raqamli  imzoga egasiga  egalik  huquqini  tasdiqlash,  shuningdek  imzolangan  vaqtdan  boshlab elektron  hujjatda  ma'lumot  / ma'lumotlarning  holatini  (o'zgartirishlar  mavjudligi yoki  yo'qligi)  qayd  etish  imkonini  beradigan  hujjat  tafsilotlari. Imkoniyatlar elektron  imzo ERI  jismoniy  shaxslarga  Internet  orqali  davlat,  ta'lim,  tibbiy  va  boshqa  axborot tizimlari  bilan  masofaviy  aloqani  ta'minlaydi. Yuridik  shaxslar  uchun  elektron  imzo  elektron  kim  oshdi  savdolarida  qatnashishga ruxsat  beradi,  yuridik  ahamiyatga  ega  bo'lgan  elektron  hujjat  aylanishini  (EDF)  va tartibga  soluvchi  organlarga  elektron  hisobotlarni  topshirishni  tashkil  qiladi. ERI  foydalanuvchilari  uchun  taqdim  etayotgan  imkoniyatlar  uni  oddiy  fuqarolar  va kompaniya  vakillarining  kundalik  hayotining  muhim  qismiga  aylantirdi.   elektron  imzo  vositasi,  ya'ni  kriptografik  algoritmlar  va  funktsiyalar  to'plamini amalga  oshirish  uchun  zarur  bo'lgan  texnik  vositalar.  Bu  kompyuterga  o'rnatilgan kriptografik  provayder  (CryptoPro  CSP,  ViPNet  CSP)  yoki  o'rnatilgan  kriptografik ta'minotchi  (Rutoken  EDS,  JaCarta  GOST)  bilan  mustaqil  token  yoki  "elektron bulut"  bo'lishi  mumkin.  "Elektron  bulut"  dan  foydalanish  bilan  bog'liq  bo'lgan  ERI texnologiyalari  haqida  ko'proq  ma'lumotni  Yagona  elektron  raqamli  imzo portalining  navbatdagi  maqolasida  o'qishingiz  mumkin. Elektron imzo bilan faylni qanday imzolash kerak? EDS   faylini   imzolash   uchun   siz   bir   necha   bosqichlarni   bajarishingiz   kerak .   Bir misol  sifatida,  Yagona  elektron  imzo  portalining  .pdf  formatidagi  savdo  markasi sertifikatiga  malakali  elektron  imzoni  qanday  qo'yish  kerak. Elektron raqamli imzo nimaga kerak va undan foydalanish muddati qancha? Misol  uchun,  uning  yordamida  bugun  Yagona  bportal  orqali  ko‘rsatilayotgan  240 dan  ziyod  interaktiv  xizmatlardan  foydalanish  mumkin. ERI  kaliti  foydalanuvchisi  o‘zining  kalitidan  24  oy  muddat  mobaynida  foydalana oladi.  Uni  uzaytirish  uchun  siz  elektron  raqamli  imzo  kalitini  olingan  Ro‘yxatga olish  markaziga  murojaat  qilishingiz  zarur. Elektron raqamli imzo kimlarga beriladi? ERI  kalitlarning  sertifikatlari  yuridik  va  jismoniy  shaxslarning  murojaatlari bo‘yicha  beriladi.  Murojatt  qilgan  shaxs  ro‘yxatdan  utish  va  ERI  kalitining sertifikatini  olish  uchun  soliq  xizmatlari  organlarida  hisobda  turishi  zarur  (soliq to‘lovchining  identifikatsiya  raqami  -STIRbo‘lish  kerak) Elektron raqamli imzoni qayerdan olish mumkin? Bugungi  kunga  kelib,  6 ta  rasmiy  davlat  ro‘yxatidan  o‘tgan  (amaldagi)  elektron raqamli  imzo  kalitlarini  ro‘yxatga  olish  markazlari  faoliyat  yuritib  kelmoqda: o Davlat  soliq  qo‘mitasi  huzuridagi  Yangi  texnologiyalar  ilmiy-axborot  markazi; o Markaziy  bank  Xavfsizlik  va  axborotni  muhofaza  qilish  departamenti;

o Davlat bojxona  qo‘mitasi; o Fan-texnika  va  marketing  tadqiqotlari  markazi  “UNICON.UZ”  Davlat  unitar korxonasi; o Moliya  vazirligi  huzuridagi  Axborot-hisoblash  markazi  Davlat  unitar korxonasi; o “INTELLECT  SOFT”  xususiy  korxonasi. Siz  shu  markazlardan  biriga  murojaat  qilishingiz  mumkin. Raqamli  imzo   O‘zbekiston  Respublikasining  “Elektron  raqamli  imzo  to‘g‘risida”gi  Qonuniga muvofiq,  elektron  raqamli  imzo  —  elektron  hujjatdagi  mazkur  elektron  hujjat axborotini  elektron  raqamli  imzoning  yopiq  kalitidan  foydalangan  holda  maxsus o‘zgartirish  natijasida  hosil  qilingan  hamda  elektron  raqamli  imzoning  ochiq  kaliti yordamida  elektron  hujjatdagi  axborotda  xatolik  yo‘qligini  aniqlash  va  elektron raqamli  imzo  yopiq  kalitining  egasini  identifikatsiya  qilish  imkoniyatini  beradigan imzo. Elektron  raqamli  imzoning  yopiq  kaliti  —  elektron  raqamli  imzo  vositalaridan foydalangan  holda  hosil  qilingan,  faqat  imzo  qo‘yuvchi  shaxsning  o‘ziga  ma’lum bo‘lgan  va  elektron  hujjatda  elektron  raqamli  imzoni  yaratish  uchun  mo‘ljallangan belgilar  ketma-ketligi. Elektron  raqamli  imzoning  ochiq  kaliti  —  elektron  raqamli  imzo  vositalaridan foydalangan  holda  hosil  qilingan,  elektron  raqamli  imzoning  yopiq  kalitiga  mos keluvchi,  axborot  tizimining  har  qanday  foydalanuvchisi  foydalana  oladigan  va elektron  hujjatdagi  elektron  raqamli  imzoning  haqiqiyligini  tasdiqlash  uchun mo‘ljallangan  belgilar  ketma-ketligi. Mazkur  Qonunga  ko‘ra  elektron  raqamli  imzodan  foydalanish  sohasini  davlat tomonidan  tartibga  solishni  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  va  u maxsus  vakolat  bergan  organ  amalga  oshiradi.  Aloqa,  axborotlashtirish  va telekommunikatsiya  texnologiyalari  sohasida  O‘zbekiston  Respublikasi  aloqa, axborotlashtirish  va  telekommunikatsiya  texnologiyalari  davlat  qo‘mitasi  ERIni ro‘yxatga  oluvchi  vakolatli  davlat  organi  hisoblanadi.  Mazkur  vazifa  Qo‘mita tizimidagi  « UNICON.UZ »  – Fan-texnika  va  marketing  tadqiqotlari  markazi  Davlat unitar  korxonasi  qoshidagi  Elektron  raqamli  imzolar  kalitlarini  ro‘yxatga  olish markazi  tomonidan  amalga  oshiriladi. Elektron  raqamli  imzolar  kalitlarini  ro‘yxatga  olish  markazi  elektron  raqamli imzoning  ochiq  kalitlari  va  shifrlash  sertifikatlaridan  quyidagi  maqsadlarda foydalanishni  ta’minlash  uchun  mo‘ljallangan: -  uzatiladigan  elektron  hujjatlar  va  ommaviy  axborot  resurslarining  butunligini, shuningdek  ularning  ishonchli  autentifikatsiya  qilinishini  nazorat  qilish; -  axborot  o‘zaro  hamkorligi  sub’ektlarining  yuridik  jihatdan  ahamiyatli  elektron identifikatsiyalash  tizimini  yaratish; -  tizim  sub’ektlarining  axborot  o‘zaro  ishlashida  xavfsizlik  va  foydalana  olishning ajratilishini  ta’minlash; -  axborot  o‘zaro  hamkorligi  sub’ektlarining  elektron  raqamli  imzo  kalitlarini boshqarish  tizimini  yaratish.