MS Office dasturlari (MS word MS excel MS power point)
![MAVZU: MS Office dasturlari (MS word MS excel MS power point )
Reja:
1 Amaliy dasturiy ta'minot
2 Amaliy dasturiy ta'minot
3 Vazifasi va imkoniyatlari](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_1.png)
![Axborot -atrof-muxit ob' е ktlari va hodisalari, ularning o`lchamlari va
holatlari to`g`risidagi ma'lumotlardir. Axborot insonlar o`rtasida ma'lumotlar
ayiriboshlash, odamlar va qurilmalar o`rtasida signallar ayiriboshlashni ifoda
etadigan umummiliy tushunchadir[8].
Informatika fani axborot tabiat hodisalari yoki ob' е ktlar to`g`risidagi
tasavvurimizni o`zgartiruvchi o`zaro konts е ptual bog`liq ma'lumotlar,
ko`rsatkichlar, n е gizlar va tushunchalar sifatida qaraydi. Informatikada
axborotlar bilan bir qatorda ma'lumotlar tushunchasi ham qo`llaniladi[8].
Ma'lumotlarga faqat saqlanadigan b е lgilar yoki yozib olinadigan kuzatuvlar
sifatida qarash mumkin. Agar bu ma'lumotlarga biror narsa to`g`risidagi
mavhumlikni kamaytirish uchun foydalanish imkoniyati tug`lsa, ma'lumotlar
axborotga aylanadi. Shuning uchun axborotni foydalaniladigan ma'lumotlar d е b
atasa ham bo`ladi.
Masalan, qog’ozga t е l е fon raqamlarini ma'lum tartibda yozib, birovga
ko`rsatgansiz,u buni biror axborot b е rmaydigan ma'lumot sifatida qabul
qiladi. Biroq ana shu har bir t е l е fon raqami to`g`risidagi muayyan korxona yoki
tashkilot nomining faoliyati turi yozib qo`yilsa, avvalgi ma'lumot axborotga
aylanadi.
Matnli, sonli, grafikli va tovushli axborotlar kompyuterda qayta ishlanishi
uchun berilganlar shaklida taqdim qilinishi lozim. Berilganlar–
kompyuterda qayta ishlanishi mumkin bo‘lgan shaklda ifodalanadigan
axborotlardir. Buyruq–u elementar instruksiya bo‘lib, unda kompyuterning u
yoki bu amalni bajarishi ifodalaniladi. Protsessorni biror-bir operatsiyani
amalga oshirishi uchun bitta buyruq emas, balki bir – nechta buyruqlar
ketma-ketligini bo‘lishi zarur bo‘ladi. Berilganlarni kompyuterda dasturli qayta
ishlash quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
1) kompyuterni tashqi xotirasida saqlanuvchi dastur bajarilishi uchun
ishga tushirilganda u operativ xotiraga yuklanadi;](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_2.png)
![2) protsessor dastur buyruqlarini berilgan ketma-ketlikda o‘qiydi va uni
bajarishni amalga oshiradi;
3) qayta ishlash jarayonida qayta ishlangan berilganlar, protsessor
tomonidan operativ yoki tashqi xotiraga yozilib boriladi;
4) protsessor chiqarish qurilmasi berilganlariga so‘rovlar yuborishi va
o‘zida qayta ishlangan berilganlarni chiqarish qurilmalariga uzatishi mumkin.
Dasturlar-bu buyruqlarning tartiblangan ketma-ketligidir.Istalgan kompyuter
dasturlarining yakuniy maqsadi – apparat vositalarini boshqarish va
natijalar olishdan iborat bo‘ladi.
Odatda, dasturiy ta’minot (Software) deyilganda hisoblash tizimi orqali
bajariladigan dasturlar to‘plami tushuniladi.
O‘z o‘rnida dasturiy ta’minot– kompyuter tizimlarining ajralmas qismi
hisoblanadi va u texnik vositalarning mantiqiy davomi bo‘ladi.
Aniq kompyuterni qo‘llanish sohasi undagi dasturiy ta’minotning
imkoniyatlari bilan belgilanadi. Kompyuterning apparat va dasturiy
ta’minoti bir-biri bilan ajralmas va uzluksiz o‘zaro harakatda bo‘ladi.
Bir butun kompyuter, yoki uning tarkiy qismlari o‘z-o‘zidan
axborotlarni qayta ishlay olmaydi. Kompyuterning ishlashini turli xil
funksiya va vazifalarni bajaruvchi dasturlar boshqaradi.
Hisoblash tizimining dasturiy ta’minoti dasturli konfigurasiya deb ataladi.
Hisoblash tizimlari fizik tugin va bloklarda ajratilgani singari, dasturlararo
ham o‘zaro aloqa mavjud bo‘ladi, ko‘plab dasturlar boshqa quyi darajadagi
dasturlarga tayangan holda ishlaydi.
Kompyut е rning dasturiy ta'minoti orasida eng ko‘p qo‘llaniladigani amaliy
dasturiy ta'minot (ADT) dir[14]. Bunga asosiy sabab - kompyut е rlardan inson
faoliyatining barcha sohalarida k е ng foydala-nishi, turli pr е dm е t sohalarida
avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi va qo‘llanishidir](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_3.png)
![Amaliy dasturiy ta’minot o‘zida aniq bir vazifani bajaruvchi amaliy dasturlar
majmuini mujassamlashtiradi. Tabiiyki amaliy dasturiy ta’minotlar va tizimli
dasturiy ta’minotlar orasida bevosita o‘zaro aloqa mavjud bo‘ladi.
Dunyoda kompyuter texnikasini jadal rivojlanishi, dasturiy mahsulotlarni
ham shunday jadallik bilan rivojlanishiga olib keldi.
Dunyoda kompyuterlarni ommaviylashuvini dasturiy ta’minotlarsiz tassavur
qilib bo‘lmay qoldi.
Kompyuterlarning rivojlanishini tijorat sohasini apparat ta’minoti
( hardware ) va dasturiy ta’minoti soft ( software ) kabi ikkita katta qismlarga
ajratilishiga olib keldi.
Dunyoda Microsoft, Oracle, Sun, Borland kabi dasturiy mahsulotlar ishlab
chiqaruvchi kompaniyalar yuzaga keldi. Hisoblash texnika vositalarini
tezkorlik bilan rivojlanishi va kompyuterlarning qo‘llanish sohalarini tobora
kengayib borishi dasturiy ta’minotlar evolyusiyasi jarayonini
tezlashtirdi[11].
Agar oldin dasturiy ta’minotlarning asosiy kategoriyalari (operatsion
tizimlar, translyatorlar, amaliy dasturlar paketi) barmoq bilan sanarli bo‘lsa,
hozirgi vaqtga kelib u tugal bir rivojlanish tomoniga o‘zgardi. Yangi dasturiy
ta’minotlarni ishlab chiqishda tugal bir yangi bo‘lgan yondoshuvlar yuzaga
keldi. Bu jarayon talab qilinadigan dasturiy mahsulotlar bilan bozordagi
amaldagi dasturiy mahsulotlarning nisbatini keskin o‘zgarishiga olib keldi.
Amaliy dasturiy ta’minotlarga inson faoliyatining turli xil sohalariga
mansub bo‘lgan dasturlar kiradi. Amaliy dastur – bu istalgan aniq bir
dastur bo‘lib, u qandaydir muammoli sohasi doirasiga oid masalalarni
yechishgan mo‘ljallangan bo‘ladi.
Hisoblash texnikasini amaliyotda samarali tadbiq etishning shartlaridan biri
amaliy dasturlarning ixtisoslashtirilgan paketlarini yaratishdir.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_4.png)
![Ularga kirishning osonligi va foydalanishning soddaligi ShKning muhandislik
mehnatiga, ilmiy soha, iqtisodiyot, madaniyat, ta’limning aniq vazifalarini
yechishda kengroq tadbiq etish uchun sharoitlar yaratadi.
.Amaliy dasturlar paketi va uning tarkibiy dasturlari
Amaliy dasturlar paket (ADP) lari odatda maxsus tizimlar asosida
quriladi va u bundan keyin ham aniq yo‘nalishlarda rivojlanadi. Ular hisoblash
vositalarining dasturli ta’minlanishida alohida yetkazib beriladi, o‘zining
hujjatlariga ega va operatsion tizimlarning tarkibiga kirmaydi. Ko‘pgina
paketlar integrasiyaning shaxsiy vositalariga ega.
Amaliy dastur ta’minot (application software) – bu foydalanuvchilar
vazifalarini bajarishga mo‘ljallangan va do‘stona foydalanuvchi interfeysiga ega
bo‘lgan dasturiy ta’minotdir.
Amaliy dasturiy ta’minot kompyuterning apparat ta’minoti bilan bevosita
o‘zaro aloqa qilmaydi. Masalan, bunga matn prosessorni, grafik
muharirlari, elektron jadvallar, buxgalteriya dasturlari kabi foydalanuvchi
topshiriqlarini kirituvchilarni keltirish mumkin.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_5.png)
![1-rasm.Amaliy dasturiy vositalarning sinflanilishi
Amaliy dasturlar paketi. Aniq sinfga oid masalalarni yechishga oid o‘zaro
bog’langan dasturlar majmui.
1) Muammoli - yo‘naltirilgan. Boshqarish funksiyalarida, strukturalashgan
berilganlar va qayta ishlash algoritmlari kabi muammoli sohalarda qo‘llaniladi.
2) Loyihalashni avtomatlashtirish. Chizma, sxema, diagrammalarni ishlab
chiquvchi konstruktorlar va texnologlarlarning ishlarida qo‘llaniladi.
3) Umum yo‘naltirilgan. Matn muharrirlari va jadval prosessorlari, grafik
muharrirlar, ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari kabi kompyuter
texnologiyalarini qo‘llab-quvvatlovchi tizimlar.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_6.png)
![2-rasm. ADP yordamida yechiladigan masalalar
4) Ofisli. Ofisning tashkiliy faoliyatini boshqarishni ta’minlaydi. U o‘zida
organayzerlar (yozuv va telefon kitoblari, kalendarlar, taqdimotlar)ni,
tarjimonlarni, matnni anglash kabi vositalarni mujassamlashtiradi.
5) Stol usti nashriyot tizimlari - funksional jihatidan birmuncha kuchli
bo‘lgan matn prosessorlari.
6) Su’niy intellekt tizimlari. U o‘zida tabiiy tilda muloqat qilishni
qo‘llab quvvatlovchilarni; turli xil vaziyatlarda foydalanuvchilarga tavsiyalar
bera oladigan ekspert tizimlarini; dasturlashtirishsiz amaliy masalalarni
yechuvchi intellektual amaliy dasturlar paketlarini qamrab oladi.
Shaxsiy kompyuterlar uchun mo‘ljallab chiqarilgan amaliy dasturlar paketlari
uchun quyidagi tasniflarni aytib o‘tish mumkin:
matn muharrirlari, matnli prosessorlar va noshirlik tizimlari;
grafika muharrirlari va tadbirkorlik grafika vositalari;
katta o‘lchamli elektron jadvallar, jadval prosessorlari;
telekommunikasion tizimlarni boshqarish amaliy dasturlar
paketlari;
berilganlar bazasini boshqarish tizimi;
ma’lumotli-qidirish tizimlari;
su’niy intellekt tizimlari, shu jumladan ekspert tizimlari;](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_7.png)
![ avtomatlashtirilgan o‘qitish tizimlari;
ma’lumotlarni statistik qayta ishlash paketlari;
matematik dasturlashtirish amaliy dasturlar paketlari;
avtomatlashtirilgan loyihalashtirish tizimlari;
tarkibiga muammoga mo‘ljallangan paketlarning bir nechta turini oladigan
integrallashgan amaliy dasturlar paketi.
Matnli, jadvalli va grafik axborotlarni avtomatlashtirilgan holda ishlab
chiqishni amaliy dasturlar paketi ta’minlaydi.
3-rasm. ADT paketlarining turlari Muammoviy yo‘naltirilgan
amaliy dasturlar paketlari
Matnli prosessorlar - foydalanuvchi tomonidan hujjat yaratishda matnni bir
yerga yig’ish, shakllantirish, tahrir qilishga imkon beruvchi hujjatlar (matnlar)
bilan ishlash uchun mo‘ljallangan maxsus dasturlar. Odatda ular o‘z ichiga matn
bloklar va ob’yektlar bilan ishlash bo‘yicha qo‘shimcha vazifalarni oladi.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_8.png)
![Stol usti nashriyot tizimlari - kasbiy nashriyot faoliyati uchun mo‘ljallangan va
hujjatlarning asosiy turlari, axborot byulletenlari, qisqa rangli risolalar,
hajmli kataloglar va savdo buyurtmalari, ma’lumotnomalar ko‘rinishidagi
keng turli tumanligini elektron amalga oshirishga imkon beruvchi dasturlar
ushbu turdagi paketlarda ko‘zda tutilgan vositalar quyidagilarga imkon beradi:
matnni bir yerga jamlash (terish); barcha iloji bo‘lgan foydalanish va
poligrafik tasvirlashni amalga oshirish; eng yaxshi mantli prosessorlar
darajasida matnlarni tahrir qilishni amalga oshirish;
grafik tasvirlarni ishlab chiqish;
poligrafik sifatli hujjatlar chiqarishni ta’minlash; ü tarmoqlar va har xil
platformalarda ishlashga.
Grafik muharrirlar - grafik axborotlarni ishlab chiqish uchun
mo‘ljallangan paketlardir. Ular rastrli va vektorli grafiklarni ishlab chiquvchi
ADPga bo‘linadi.
Vektorli grafika bilan ishlash uchun paketlar badiiy va texnik tasvirlar bilan
keyinchalik rangli bosib chiqarish bilan bog’liq kasbiy ishlash uchun
mo‘ljallangan (masalan, dizaynerning ish joyi) loyihalashtirishni
avtomatlashtirilgan tizimlari uchun va stol ustidagi nashriyot tizimlari o‘rtasida
oraliq joyni egallaydi.
Ushbu sinfdagi paketlar hozirgi vaqtda grafik tasvirlarni murakkab aniq
ishlab chiqilishini amalga oshirish uchun vazifaviy vositalarning ancha keng
majmuiga ega va o‘z ichiga quyidagilarni oladi:
grafik tasvirlarni yaratish uchun vositalar;
tekislash vositalari (asosiy chiziq va bet bo‘yicha, kesishish katagi, eng
yaqin nuqta bo‘yicha);
ob’yektlar bilan manipulyasiya qilish vositalari;
paragraflarni rasmiylashtirish va zamonaviylashtirish, har xil](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_9.png)
![shriftlar bilan ishlash qismida matnni ishlab chiqish vositalari;
turli xil formatlardagi grafik ob’yektlar (fayllar)ni import (eksport)
qilish vositalari;
ekran tasvirini poligrafik bajarishga tegishli ravishda sozlash bilan bosmaga
chiqarish vositalari.
Elektron jadvallar (jadvalli prosessorlar) - tashkil qilingan ma’lumotlarni
jadvalli tartibda ishlab chiqish uchun mo‘ljallangan dasturlar paketi.
Ishlarni tashkil qiluvchilar - bu, ham ayrim inson, ham butun firma yoki
uning tarkibiy bo‘linmasini turli resurslar (vaqt, mablag’, materiallar)dan
foydalanishni rejalashtirish tadbirlarini avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan
dasturlar paketlaridir.
Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) elektron
ma’lumotlarni yaratish, saqlash va olish tadbirlarini avtomatlashtirish uchun
mo‘ljallangan.
Ko‘pgina mavjud iqtisodiy, axborot-ma’lumotnomaviy, bank, dasturli
majmualar MBBTning vositalaridan foydalanish orqali amalga oshiriladi.
Namoyish qilish grafiklarining paketlari ba’zi bir tahliliy tadqiqotlar
natijalarini ko‘rgazmali va dinamik shaklda taqdim etishga qaratilgan ishga
tegishli axborotlar grafik tasvirining konstruktorlari bo‘ladi.
Mul’timedia dasturlari paketlari audio va video axborotlarni aks ettirish va
ishlab chiqish, ShKdan foydalanish uchun mo‘ljallangan. Dasturli vositalardan
tashqari,kompyuter bunda xuddi shunday axborotlarni kirish/chiqish, uni raqamli
shaklga aylantirishni amalga oshirishga imkon beruvchi qo‘shimcha platalar
bilan jihozlanishi mumkin. Loyihalashtirishni avtomatlashtirish tizimlari -
grafik tasvirlarni ishlab chiqish bilan bog’liq dasturlar paketlarining o‘zgacha
turlitumanligidar. Ular mashinasozlik, avtomobilsozlik va sanoat qurilishida
konstruktorlik ishlarining loyihalarini avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_10.png)
![Ushbu paketlar quyidagi asosiy vazifalarni amalga oshirishni ta’minlovchi
vositalar majmuiga ega:
foydalanuvchilarning tarmoqda paket bilan jamoa bo‘lib ishlashi;
fayllarning barcha imkon bo‘lgan formatlarda eksporti-importini;
ob’yektlarni masshtablashtirish;
ob’yektlarni guruhlarga ajratish, harakatlantirish, kesish, o‘lchamlarini
o‘zgartirish, qatlamlari bilan ishlashda ularni boshqarish;
qaytadan chizish (fonli, qo‘lda, uzilgan holda);
fayllarni kutubxonalar va chizmalarning kataloglari qismida boshqarish;
egri chiziqlar, ellipslar, chiziqlarning ixtiyoriy shakllari, ko‘p burchaklarni
chizishga imkon beruvchi turli-tuman chizmachilik vositalaridan
foydalanish, alomatlarning kutubxonalaridan foydalanish, yozuvlarni yozish
va h. k.
Alomatlarni bilib olish dasturlari - bu, alomatlar kodlaridagi harflar va
raqamlarning grafik tasvirlarini tarjima qilish uchun mo‘ljallangan. U skaner
bilan birgalikda ishlatiladi.
Moliyaviy dasturlar guruhi har xil paketlar bilan taqdim etilgan: yozuv
daftarchasi va moliyaviy operatsiyalar yozuvi (pul mablag’larining balansi,
zayomlar va kreditlar bo‘yicha foizli to‘lovlarni aniqlash, pul kiritmalarining
vaqtincha tuzilmalari va h. k.) ko‘rinishidagi ishga doir yozuvlarni olib
borish uchun.
Tahliliy tadqiqotlar uchun o‘zini yaxshi tavsiya etgan Stat Graphics, Systat va
“ Статистик - Консультант ” statistika paketlaridan foydalaniladi.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_11.png)
![4-rasm. ADT paketlarining vazifalari bo‘yicha turlari Nazorat
uchun savollar
1. Axborot va ma’lumot tushunchalariga izoh bering?
2. Buyruq va dastur tushunchalariga izoh bering?
3. Amaliy dastur nima?
4. Amaliy dasturiy ta’minot nima u qanday vazifalarni bajaradi?
2§. Microsoft Office paketlari va ularning versiyalari
REJA:
1 Microsoft Office paketlari
2 Microsoft Office paketlari va ularning xarakteriskalari
Microsoft Offi с e dasturlaridan foydalanuvchi har bir masalani yechishda,
hujjatlarni tahrirlashda va boshqa ishlarda unimli foydalanishi mumkin.
Officedan foydalangan foydalanuvchi ekranni o‘z xohishi bo‘yicha o‘zgartirishi,](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_12.png)
![shriftlarni tanlashi, printerlarni tanlashi, boshqa tizimlarni disklarga yozishi,
qo‘shimcha kompyuter qurilmalarini o‘rnatishi va hakozo imkoniyatlardan
foydalanishi mumkin. Qisqa qilib aytganda, kompyuter ishini o‘z xohishiga
moslab kompyuter xotirasi, ekranni, ishlash tezligi, qo‘shimcha qurilmalaridan
optimal foydalanishi mumkin. Mashhur Microsoft korporatsiyasi shaxsiy
kompyuterlardan foydalanuvchilar uchun ko‘pgina dasturlar va operatsion
tizimlarni ishlab chiqarishni jadal rivojlantirmoqdalar. Jumladan,
foydalanuvchilarning kompyuterdan foydalanish imkoniyatlarini oshirish uchun
Office dasturlar to‘plamini ham ishlab chiqarishgan. Ko‘pgina foydalanuvchilar
Windows operatsion tizimi bilan Office dasturlar to‘plamini chalkashtirishadi.
To‘g'ri, bu ikkala dasturlarni ham Microsoft korporatsiyasi ishlab chiqqan va
asosan shaxsiy IBM va Pentium kompyuterlariga o‘rnatishga mo‘ljallangan.
Windows operatsion tizimi Office dasturlarisiz bemalol ishlay oladi, lekin Office
dasturlari Windows dasturisiz ishlamaydi. Windows dasturlarining quyidagi
versiyalari mavjud: Windows-3.X, Windows-95, Windows-98, Windows-2000,
Windows-2002, Windows NT, Windows XP va hakozo. Office dasturlar
to‘plamini esa quyidagi versiyalari mavjud: Office-95, Office-96, Office-97,
Office-2000, Office2002 va Office XP. Office-2003 dasturlar to‘plamini shaxsiy
kompyuterga o‘rnatish uchun kompyuterda Windows operatsion tizimi
o‘rnatilgan bo‘lishi, so‘ng kompyuter operativ xotirasi kamida 8-16 Mb bo‘lishi
va qattiq diskda kamida 250 Mbdan 700 Mbgacha (Officedan foydalanish
imkoniyatiga qarab) bo‘sh joy bo‘lishi lozim.
Office tarkibi Microsoft Office bir nechta xilda sotuvga chiqariladi. Ularning
farqi to‘plam tarkibi va narxida. Office dasturlar to‘plamining nisbatan to‘liqroq
variantiga quyidagi dasturlar kiradi:
Microsoft Word - har xil ko‘rinishdagi oddiy va murakkab matnlarni
tahrirlashga mo‘ljallangan matn muharriri. Ekvivalent dasturlar:
OpenOffice.org Writer, LibreOffice Writer, StarOffice Writer, KWord,](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_13.png)
![NeoOffice Writer, Corel WordPerfect, Apple Pages (bu faqat Mac OS
tizimida) va AbiWord.
Microsoft Excel - har ko‘rinishdagi hisob-kitobli ma'lumotlar bilan ishlashga
mo‘ljallangan elektron jadvalli dastur. Muqobil dasturlar: OpenOffice.org
C alc, LibreOffice Calc, KSpread, StarOffice, Gnumeric, Corel Quattro Pro va
Apple Numbers (bu faqat Mac OS tizimida).
Microsoft PowerPoint - ma'lumotlarni taqdimot, reklama qilishga
mo‘ljallangan taqdimot dasturi. Muqobil dasturlar: OpenOffice.org I mpress,
LibreOffice Impress, KPresenter, Corel WordPerfect va Apple Keynote.
Microsoft Access - ma'lumotlar ombori (bazasi) bilan ishlashga mo‘ljallangan
dastur. O‘rnini bosuvchi dasturlar: OpenOffice.org Base, LibreOffice Base,
Kexi.
Microsoft Publisher - har xil ko‘rinishdagi noshirlik ishlarini bajarishga
mo‘ljallangan muharrir dastur.
Microsoft Outlook fOutlook Express b ilan chalkashtirmang)- elekton
pachtadan foydalanishga mo‘ljallangan dastur va hokazo .Uning tarkibiga
taqvim, ish rejalashtirgich, qaydnoma, manzillar kitobi va shaxsiy pochta
kiradi.
Pochta xizmati uchun - Mozilla Thunderbird/SeaMonkey, Novell
Evolution, Claws Mail , Eudora Mail, The Bat!.
Shaxsiy ma'lumotlar dispetchiri - Mozilla, Lotus Organizer va Novell Evolution.
Microsoft InfoPath - ma'lumot yig'ish va uni boshqarish dasturi.
Microsoft Communicator (Microsoft Lync) - insonlar bilan har tomonlama
muloqot qilishni tashkilashtiradigan dastur.
Microsoft Visio - biznes va texnik diagrammalar bilan ishlovchi dastur.
Muqobil dasturlar: Libre Office Draw , OpenOffice.org Draw, yEd Grapth Editor.
Microsoft Project - loyihalar bilan ishlovchi dastur.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_14.png)
![ Microsoft Query - ma'lumotlar omboridan ma'lumot oluvchi va ko‘rib
chiquvchi dastur.
Microsoft OneNote - qaydnomalar yozish uchun mo‘ljallangan dastur.
Microsoft Groove - birgalikdagi ishni qo‘llab quvvatlovchi dastur. ü
Microsoft SharePoint Designer -Microsoft SharePoint tizimida dastur yaratish
uchun vosita.
Microsoft Picture Manager - rasmlar bilan ishlash. Muqobil dastur:
OpenOffice.org D raw.
Microsoft Document Image Writer -virtual printer.
Microsoft Diagnostics - Microsoft Officening zararlangan dasturlarini
diagnostika qiluvchi va tuzatuvchi dastur.
Office dasturlar to‘plamini o‘rnatishda yuqorida ko‘rsatilgan dasturlarni
tanlash orqali, ya'ni keraklisini o‘rnatish orqali kompyuter qattiq diskidagi joyni
tejash mumkin.
Microsoft Office paketi versiyalari
Ishlab
chiqarilgan
sana Nomlanishi/
versiya Tarkibi
30.08.1995 OfficeOffice 95 (7.0) Windows 95 uchun Word 7 va
boshqalar
30.12.1996 Office 97 (8.0) Word 97 va boshqalar
20-iyun, 1998 Office 97
Powered by
Word 98 (8.5) Word 98 olishning yagona usuli.
27.01.1999 Office 2000
(9.0) Word 2000 va boshqalar; Windows 95
ko‘tara oladigan oxirgi versiya, 2009-yildan
to‘xtatildi.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_15.png)
![31.05.2001 Office XP (10.0) Word 2002 va boshqalar
17.11.2003 Office 2003
(11.0) Word 2003 va boshqalar; Dastur timsollari
Windows XP ko‘rinishida namoyon bo‘ldi.
30.01.2007 Office 2007 Word 2007 va boshqalar;
12.05.2010 Office
201 (12.0) 0
(14.0) Word 2010 va boshqalar; Windows XP/Vista
uchun so‘nggi versiya. Office 2003/2007 larning
sotilishi shu yilning 11-yanvar kuni
01.10.2013 Office 2013 Word 2013 va boshqalar
22.09.2015 Office
201 (15.0) 6 Word 2016 va boshqalar
Office for iPad - Apple iPad uchun dasturlar to‘plami, 2014-yildan sotila boshladi.
1. Office Online ( ранее Office Web Apps)/ Office 365 – idora to‘plam-
larining online versiyasi. Office Web Apps ilk bor Los-Anjelesda (PDS 2008
konferensiyasi) 2008-yilda namoyish etildi. Online versiya dasturlarning
yengillashtirilgan ko‘rinishi taqdim etilgan .
Nazorat uchun savollar
1. Microsoft kompaniyasi qachon tashkil etilgan va nima bilan shug’ullanadi?
2. Microsoft Office paketlari nima maqsadda ishlatiladi?
3. Microsoft Office paketlarining asosiy xarakteriskalari nimadan iborat?
4. Microsoft Office paketlarining tarkibiga qaysi dasturlar kiradi?
5. Birinchi Microsoft Office paketlari qachon yaratilgan?
3§. Microsoft Office dasturlarining versiyalari, yaratilish tarixi, farqli
imkoniyatlari va kiritilgan o‘zgartirishlar](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_16.png)
![REJA:
Microsoft Office Word (Windows) dasturi.
Microsoft Word (qisqacha MS Word, WinWord yoki Word) - matnli
ma'lumotlarni yaratish, ko‘rish va tahrir qilish uchun mo‘ljallangan matn
muharriridir yoki matn protsessori Microsoft korporatsiyasi tomonidan Microsoft
Office paketi tarkibida chiqariladi. Ilk versiyasi Richard Brodi tomonidan 1983-
yil IBM PC uchun yozilgan. Keyinroq Apple Macintosh (1984), SCO UNIX va
Microsoft Windows (1989) uchun ishlab chiqilgan. Amaldagi versiyasi Windows
va Mac OS uchun mo‘ljallangan Microsoft Office Word 2016 hisoblanadi.
Microsoft Word yaratilishida "Xerox PARC" taqdqiqot markazi tomonidan ishlab
chiqilgan Bravo - original grafik interfeysga ega matn protsessori katta
o‘rintutadi. Bravo asoschisi Charlz Simoni PARCni 1981
-yil tark etgan.
Wordning MS-DOS uchun taqdimoti 1983-yil oxirida bo‘lib o‘tdi. Bu tovar
bozorda yomon kutib olindi. Biroq 1985-yil Macintosh uchun mo‘ljallangan
versiyasi qo‘lma-qo‘l bo‘lib keng tarqala boshladi. Ikki yildan so‘ng Macintosh
uchun Word 3.01 versiyasi ishlab chiqildi. Macintosh uchun mo‘ljallangan boshqa
dasturiy ta'minotlar kabi Word ham to‘liq WYSIWYGmuharrir edi ("what you see
is what you get" tamoyili - "nima ko‘rsam, shuni olaman").
MS-DOS grafik qobiqdan mahrum matn operatsion tizimi bo‘lsada, DOS
uchun mo‘ljallangan Word dasturi IBM PC ning tahrir vaqtida yarim qora yoki
yotiq matn kabi matn belgilarini ko‘rsatib bera oluvchi matn protsessori edi. Biroq
u hali ham to‘liq Wysiwyg -muharrir edi. WordStar va WordPerfect kabi matn
muharrirlari oddiy matn ekranini belgi kodlari bilan ishlatishar edi, ba'zan matn
rangli ham bo‘lardi. Ammo ko‘p holda DOS dasturiy ta'minotidagi dasturlarda har
bir buyruq uchun shaxsiy qiyin kombinatsiyalar qo‘llanilishi (DOS Wordda hujjat
saqlashda ESC-T-S kombinatsiyasi ishlatilgan) va ko‘p kotiblar faqat
WordPerfectni ishlata olishi shu dasturni ishlatuvchi kompaniyalar ozroq
ustunlikka ega yangi dasturga juda sekinlik bilan o‘tishgan.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_17.png)
![1990-1995-yillar 1989-yil Windows uchun ishlab chiqilgan Wordning ilk
versiyasi $500 ga sotilgan. Windows 3.0 ishlab chiqarilishidan so‘ng savdo o‘sa
boshladi va uning asosiy raqobatchisi WordPerfect ustunlikni ushlay olmadi.
Keyingi versiyalarda matn muharriri doirasidan chetga chiqadigan imkoniyatlar
qo‘shila boshladi. Chizish asboblari hujjatga grafika qo‘shish kabi juda oddiy
amalarni bajara olardi, lekin bu maxsus dasturlar kabi emasdi. Ob’yektiarni
qo‘shilishi, hujjat versiyalarini taqqoslash, ko‘p tilli yordam va boshqa
imkoniyatlar kelgusi yillarda amalga oshirildi.
Microsoft Word hozirda keng qo‘llaniluvchi eng ommabop matn muharriri
hisoblanadi. IBM ОС platformasidagi ".doc" kengaytmasi Word 972000
ikqilamchi formatining sinonimiga aylandi. Bu formatga eksport va import
qiluvchi filtrlar ko‘pchilik matn muharrirlarida mavjuddir. Hujjat formati
Wordning turli versiyalarida o‘zgarishlarga uchradi. Formatlash amallari
dasturning eski versiyalarida uchramasligi mumkin. MS Word 2007 XML, -
Microsoft Office Open XML ga asoslangan "ehtimoliy tanlangan" formatni
ishlatadi. Word 97-2007 formatlarining tasnifi 2008-yilda Microsoftda e'lon
qilingan.
Microsoft Officening boshqa dasturlari kabi Word o‘z imkoniyatlarini
o‘ziga o‘rnatilgan makrotil vositachiligida kengaytirishi mumkin (oldiniga
WordBasic, Word 97 versiyasidan so‘ng VBA - Visual Basic qo‘llanilgan). Biroq
bu virus xavfmi oshiadi. Yaqqol misol Melissa chuvalchanggi epidemiyasi
bo‘loladi. Shu sababdan antivirus dasturiy ta'minotidan foydalanish ortiqchalik
qilmaydi. Microsoft Word hujjatlarini zararlagan ilk virus 1994-yil dekabrda J.
Mak-Namarning makroviruslar yaratish imkoniyatlarini namoyishiga
mo‘ljallangan DMV bo‘lgan. "Yovvoyi tabiatga" tushgan va dunyodagi ilk
makroviruslar epidemiyasini chaqirgan ilk virus esa Concept hisoblanadi (1995-
yil iyun-avgust).](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_18.png)
![2009-yil 12-avgustda Texas shtati sudi Microsoft patenti Kanada i4i
kompaniyasiga tegishli bo‘lgan XML-fayllarni o‘qish uslubini noqonuniy
foydalanishida ayblab, AQSh hududida Word dasturlarini sotishni taqiqladi.
Dasturning rivojlanishi
MS Word so‘nggi yillarda o‘z imkoniyatlarini kengaytirdi. Word 2003
versiyasidagi dastur asosiy ramzi Word 2007 versiyasida qisman o‘zgartirildi.
Planshet, smartfon va boshqa qurilmalar uchun dastur sinxronlashtirildi. Dastur
tarkibiga yangi shriftlar. turli format usullari, har bir ob’yekt uchun alohida
sozlamalar qo‘shildi, dasturning internet orqali yangilanishi va qayta aloqa qilish
tizimi takomillashtirildi. Mobil qurilmalar, planshetlar uchun Word dasturini Plav
Market. AppStorv va boshqa internet do‘konlardan yuklab olish mumkin.
MS Windows uchun versiyalar
Yil Nomi Versiya Izoh
1995 Word 95 7.0 Office 95
1997 Word 97 8.0 Office 97 paketi tarkibida
1998 Word 98 8.5 Office 97 paketi tarkibida
1999 Word 2000 9.0 Microsoft Office 2000 paketi
tarkibida
2001 Word 2002 10.0 Microsoft Office XP paketi tarkibida
2003 Office Word
2003 11.0 Office 2003 paketi tarkibida
2006 Office Word
2007 12.0 Office 2007 paketi tarkibida
( interfeysning revolutsion o‘zgarishi,
OOXML format ini qo‘llay olishi -
*.docx)
2010 Word 2010 14.0 Office 2010 paketi tarkibida
2013 Word 2013 15.0 Office 2013 paketi tarkibida
2015 Word 2016 16.0 Office 2016 paketi tarkibida](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_19.png)
![2018 Word 2019 17.0 Office 2019 paketi tarkibida
Asosiy adabiyotlat
1. M.Aripov, M.Fayziyeva, S.Dottayev. Web texnologiyalar. O‘quv
qo‘llanma. Toshkent, "Faylasuflar jamiyati". 2013.
2. R. Hamdamov va b. Ta'limda axborot texnologiyalari. "O‘zbekiston milliy
ensiklopediyasi" T.:, 2010 y.
3. M.E.Mamarajabov, SH.SH.Adinayev, R.A.Razzokov Kompyuter ta’minoti.
Pеdаgоgikа oliy ta’lim muassasalari talabalаri uchun dаrslik. Toshkent,
2017, 642 b.
4. О.О.Ҳошимов, М.М.Туляганов. Компютерли ва рақамли
технологиялар. Дарслик. Т.: Янги аср авлоди. 2009. -104 б.
5. Sh.I.Razzoqov, Sh.S.Yo‘ldoshev, U.M.Ibragimov. Kompyuter
grafikasi: O‘quv qo‘llanma. Toshkent: Noshir, 2013
Qo‘shimcha adabiyotlar
21. Мирзиёев Шавкат Миромонович. Эркин ва фаровон, демократик
Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Ўзбекистон
Республикаси Президенти лавозимига киришиш тантанали маросимига
бағишланган Олий Мажлис палаталарининг қўшма мажлисидаги нутқ /
Ш.М. Мирзиёев. – Тошкент :
Ўзбекистон, 2016. - 56 б.
22. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Ўзбекистон
республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар
стратегияси тўғрисида. (Ўзбекистон Республикаси қонун
ҳужжатлари тўплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда)
23. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy ta’lim tizimini yanada
rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” 20 aprel 2017 yilgi qarori
24. Андреев А.Т. и др. Microsoft Windows XP. - C Пб .: БХВ -](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_20.png)
![Претербург, 2002. -640с
25. Хэлворсон М., Янг М. Эффективная работа Microsoft Office System 2003.
- СПб.: "Питер", 2004. - 1232с.](/data/documents/da71e4cf-80cf-4072-9309-3393681a9a2f/page_21.png)
MAVZU: MS Office dasturlari (MS word MS excel MS power point ) Reja: 1 Amaliy dasturiy ta'minot 2 Amaliy dasturiy ta'minot 3 Vazifasi va imkoniyatlari
Axborot -atrof-muxit ob' е ktlari va hodisalari, ularning o`lchamlari va holatlari to`g`risidagi ma'lumotlardir. Axborot insonlar o`rtasida ma'lumotlar ayiriboshlash, odamlar va qurilmalar o`rtasida signallar ayiriboshlashni ifoda etadigan umummiliy tushunchadir[8]. Informatika fani axborot tabiat hodisalari yoki ob' е ktlar to`g`risidagi tasavvurimizni o`zgartiruvchi o`zaro konts е ptual bog`liq ma'lumotlar, ko`rsatkichlar, n е gizlar va tushunchalar sifatida qaraydi. Informatikada axborotlar bilan bir qatorda ma'lumotlar tushunchasi ham qo`llaniladi[8]. Ma'lumotlarga faqat saqlanadigan b е lgilar yoki yozib olinadigan kuzatuvlar sifatida qarash mumkin. Agar bu ma'lumotlarga biror narsa to`g`risidagi mavhumlikni kamaytirish uchun foydalanish imkoniyati tug`lsa, ma'lumotlar axborotga aylanadi. Shuning uchun axborotni foydalaniladigan ma'lumotlar d е b atasa ham bo`ladi. Masalan, qog’ozga t е l е fon raqamlarini ma'lum tartibda yozib, birovga ko`rsatgansiz,u buni biror axborot b е rmaydigan ma'lumot sifatida qabul qiladi. Biroq ana shu har bir t е l е fon raqami to`g`risidagi muayyan korxona yoki tashkilot nomining faoliyati turi yozib qo`yilsa, avvalgi ma'lumot axborotga aylanadi. Matnli, sonli, grafikli va tovushli axborotlar kompyuterda qayta ishlanishi uchun berilganlar shaklida taqdim qilinishi lozim. Berilganlar– kompyuterda qayta ishlanishi mumkin bo‘lgan shaklda ifodalanadigan axborotlardir. Buyruq–u elementar instruksiya bo‘lib, unda kompyuterning u yoki bu amalni bajarishi ifodalaniladi. Protsessorni biror-bir operatsiyani amalga oshirishi uchun bitta buyruq emas, balki bir – nechta buyruqlar ketma-ketligini bo‘lishi zarur bo‘ladi. Berilganlarni kompyuterda dasturli qayta ishlash quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 1) kompyuterni tashqi xotirasida saqlanuvchi dastur bajarilishi uchun ishga tushirilganda u operativ xotiraga yuklanadi;
2) protsessor dastur buyruqlarini berilgan ketma-ketlikda o‘qiydi va uni bajarishni amalga oshiradi; 3) qayta ishlash jarayonida qayta ishlangan berilganlar, protsessor tomonidan operativ yoki tashqi xotiraga yozilib boriladi; 4) protsessor chiqarish qurilmasi berilganlariga so‘rovlar yuborishi va o‘zida qayta ishlangan berilganlarni chiqarish qurilmalariga uzatishi mumkin. Dasturlar-bu buyruqlarning tartiblangan ketma-ketligidir.Istalgan kompyuter dasturlarining yakuniy maqsadi – apparat vositalarini boshqarish va natijalar olishdan iborat bo‘ladi. Odatda, dasturiy ta’minot (Software) deyilganda hisoblash tizimi orqali bajariladigan dasturlar to‘plami tushuniladi. O‘z o‘rnida dasturiy ta’minot– kompyuter tizimlarining ajralmas qismi hisoblanadi va u texnik vositalarning mantiqiy davomi bo‘ladi. Aniq kompyuterni qo‘llanish sohasi undagi dasturiy ta’minotning imkoniyatlari bilan belgilanadi. Kompyuterning apparat va dasturiy ta’minoti bir-biri bilan ajralmas va uzluksiz o‘zaro harakatda bo‘ladi. Bir butun kompyuter, yoki uning tarkiy qismlari o‘z-o‘zidan axborotlarni qayta ishlay olmaydi. Kompyuterning ishlashini turli xil funksiya va vazifalarni bajaruvchi dasturlar boshqaradi. Hisoblash tizimining dasturiy ta’minoti dasturli konfigurasiya deb ataladi. Hisoblash tizimlari fizik tugin va bloklarda ajratilgani singari, dasturlararo ham o‘zaro aloqa mavjud bo‘ladi, ko‘plab dasturlar boshqa quyi darajadagi dasturlarga tayangan holda ishlaydi. Kompyut е rning dasturiy ta'minoti orasida eng ko‘p qo‘llaniladigani amaliy dasturiy ta'minot (ADT) dir[14]. Bunga asosiy sabab - kompyut е rlardan inson faoliyatining barcha sohalarida k е ng foydala-nishi, turli pr е dm е t sohalarida avtomatlashtirilgan tizimlarning yaratilishi va qo‘llanishidir
Amaliy dasturiy ta’minot o‘zida aniq bir vazifani bajaruvchi amaliy dasturlar majmuini mujassamlashtiradi. Tabiiyki amaliy dasturiy ta’minotlar va tizimli dasturiy ta’minotlar orasida bevosita o‘zaro aloqa mavjud bo‘ladi. Dunyoda kompyuter texnikasini jadal rivojlanishi, dasturiy mahsulotlarni ham shunday jadallik bilan rivojlanishiga olib keldi. Dunyoda kompyuterlarni ommaviylashuvini dasturiy ta’minotlarsiz tassavur qilib bo‘lmay qoldi. Kompyuterlarning rivojlanishini tijorat sohasini apparat ta’minoti ( hardware ) va dasturiy ta’minoti soft ( software ) kabi ikkita katta qismlarga ajratilishiga olib keldi. Dunyoda Microsoft, Oracle, Sun, Borland kabi dasturiy mahsulotlar ishlab chiqaruvchi kompaniyalar yuzaga keldi. Hisoblash texnika vositalarini tezkorlik bilan rivojlanishi va kompyuterlarning qo‘llanish sohalarini tobora kengayib borishi dasturiy ta’minotlar evolyusiyasi jarayonini tezlashtirdi[11]. Agar oldin dasturiy ta’minotlarning asosiy kategoriyalari (operatsion tizimlar, translyatorlar, amaliy dasturlar paketi) barmoq bilan sanarli bo‘lsa, hozirgi vaqtga kelib u tugal bir rivojlanish tomoniga o‘zgardi. Yangi dasturiy ta’minotlarni ishlab chiqishda tugal bir yangi bo‘lgan yondoshuvlar yuzaga keldi. Bu jarayon talab qilinadigan dasturiy mahsulotlar bilan bozordagi amaldagi dasturiy mahsulotlarning nisbatini keskin o‘zgarishiga olib keldi. Amaliy dasturiy ta’minotlarga inson faoliyatining turli xil sohalariga mansub bo‘lgan dasturlar kiradi. Amaliy dastur – bu istalgan aniq bir dastur bo‘lib, u qandaydir muammoli sohasi doirasiga oid masalalarni yechishgan mo‘ljallangan bo‘ladi. Hisoblash texnikasini amaliyotda samarali tadbiq etishning shartlaridan biri amaliy dasturlarning ixtisoslashtirilgan paketlarini yaratishdir.
Ularga kirishning osonligi va foydalanishning soddaligi ShKning muhandislik mehnatiga, ilmiy soha, iqtisodiyot, madaniyat, ta’limning aniq vazifalarini yechishda kengroq tadbiq etish uchun sharoitlar yaratadi. .Amaliy dasturlar paketi va uning tarkibiy dasturlari Amaliy dasturlar paket (ADP) lari odatda maxsus tizimlar asosida quriladi va u bundan keyin ham aniq yo‘nalishlarda rivojlanadi. Ular hisoblash vositalarining dasturli ta’minlanishida alohida yetkazib beriladi, o‘zining hujjatlariga ega va operatsion tizimlarning tarkibiga kirmaydi. Ko‘pgina paketlar integrasiyaning shaxsiy vositalariga ega. Amaliy dastur ta’minot (application software) – bu foydalanuvchilar vazifalarini bajarishga mo‘ljallangan va do‘stona foydalanuvchi interfeysiga ega bo‘lgan dasturiy ta’minotdir. Amaliy dasturiy ta’minot kompyuterning apparat ta’minoti bilan bevosita o‘zaro aloqa qilmaydi. Masalan, bunga matn prosessorni, grafik muharirlari, elektron jadvallar, buxgalteriya dasturlari kabi foydalanuvchi topshiriqlarini kirituvchilarni keltirish mumkin.