Rabindranat Tagorning Nur va soyalar asari haqida

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1368.8828125 KB

Скачать

Mavzu: Rabindranat Tagorning "Nur va soyalar" asari haqida
Reja:
1. Rabindranat Tagor hayoti va ijodi.
2. "Nur va Soyalar"hikoyasining qisqacha bayoni.
3. "Nur va soyalar" asari tahlili.

Rabindranat Tagor (1861-1941) - hind yozuvchisi, shoir, bastakor, rassom,
faylasuf va jamoat arbobi. Yevropalik bo'lmaganlar orasida birinchi bo'lib adabiyot
bo'yicha 1913-yil Nobel mukofotini oldi.Uning she'riyatiga ma'naviy adabiyot
sifatida qarashgan. Bugungi kunda uning she'rlari Hindiston ("Xalq qalbi") va
Bangladesh ("Mening oltin Bengaliyam") madhiyalari.
Rabindranat Tagorning biografiyasida ko'plab qiziqarli ma'lumotlar mavjud.
Rabindranat Tagorning tarjimayi holi
Rabindranat Tagor 1861-yil 7-mayda Kalkutta (Britaniya Hindistoni) da
tug'ilgan. U ulkan va katta mulkdorlarning boy oilasida katta reklamadan zavqlanib
o'sgan. Shoir Debendranat Tagor va uning rafiqasi Sarada Devi farzandlarining eng
kichigi, ya'ni 14-farzand edi.
Bolalik va yoshlik
Rabindranat 5 yoshida, ota-onasi uni Sharqiy seminariyaga jo'natishdi va
keyinchalik Oddiy maktabga o'tdilar, u past darajadagi ta'lim bilan ajralib turardi.
Tagorning she'riyatga bo'lgan qiziqishi bolaligida uyg'ongan. 8 yoshida u
allaqachon she'rlar yozgan, shuningdek, turli xil yozuvchilarning asarlarini
o'rgangan. Shunisi e'tiborga loyiqki, uning akalari ham iqtidorli insonlar
bo'lgan.Katta akasi matematik, shoir va musiqachi bo'lgan, o'rta akalari esa
mashhur mutafakkir va yozuvchilarga aylanishgan. Aytgancha, Rabindranat
Tagorning jiyani Obonindranat zamonaviy bengal rassomi maktabining
asoschilaridan biri edi.
She'riyat uchun sevimli mashg'ulotlaridan tashqari, kelajakdagi Nobel mukofoti
sohibi tarix, anatomiya, geografiya, rassomchilik, shuningdek, sanskrit va ingliz
tillarini o'rgangan. Yoshligida u otasi bilan bir necha oy sayohat qilgan.
Sayohatlari davomida u o'zini tarbiyalashda davom etdi.Tagor braxmanizmni tan
olgan, ko'pincha Hindistondagi turli muqaddas joylarni ziyorat qilgan. Rabindranat
14 yoshga to'lganda onasi vafot etdi.
She'rlar va nasr

Uydan sayohatdan qaytgan Rabindranat yozishga jiddiy qiziqib qoldi. 16
yoshida u Bhanu simha taxallusi bilan o'zining birinchi she'rlarini nashr etib, bir
nechta qissa va dramalar yozdi.
Oila boshlig'i o'g'lining advokat bo'lishini talab qildi, natijada 1878-yilda
Rabindranat Tagor London universitet kollejiga o'qishga kirdi va u yerda
huquqshunoslik bo'yicha o'qidi. Tez orada u an'anaviy ta'limni yoqtirmay
boshladi.Bu yigitning o'ngdan chapga chiqib ketishiga olib keldi, u adabiy
klassikalarni o'qishni afzal ko'rdi. Britaniyada u Uilyam Shekspirning asarlarini
o'qidi, shuningdek, inglizlarning folklor san'atiga qiziqish ko'rsatdi.
1880- yilda Tagor Bengaliyaga qaytib keldi, u yerda u o'z asarlarini faol
ravishda nashr eta boshladi. Uning qalami ostidan nafaqat she'rlar, balki hikoyalar,
roman, pyesalar va romanlar ham chiqdi. Uning asarlarida "Yevropa ruhi" ning
ta'siri kuzatilgan, bu braxman adabiyotida mutlaqo yangi hodisa edi.
Biografiyasining ushbu davrida Rabindranat Tagor 2 to'plam - "Kechki
qo'shiqlar" va "Tong qo'shiqlari", shuningdek "Chabi-O-Gan" kitobining
muallifiga aylandi. Har yili uning asarlari tobora ko'payib bormoqda, natijada 84 ta
asarni o'z ichiga olgan 3-jildli "Galpaguchcha" asari nashr etildi.Yozuvchi o'z
asarlarida ko'pincha qashshoqlik mavzusiga to'xtalib o'tdi, u 1895-yilda nashr
etilgan "Och toshlar" va "Qochqinlar" miniatyuralarida chuqur yoritib berdi.O'sha
paytga kelib Rabindranat o'zining mashhur "Sevikli obrazi" she'rlar to'plamini
nashr etgan edi. Vaqt o'tishi bilan she'rlar va qo'shiqlar to'plamlari nashr etiladi -
"Oltin qayiq" va "On". 1908 yildan "Gitanjali" ("Qurbonlik ashulalari") ni yaratish
ustida ishlagan.Ushbu asarda inson va Yaratgan o'rtasidagi munosabatlarga oid 150
dan ortiq oyatlar mavjud edi. She'rlar tushunarli va sodda tilda yozilganligi sababli,
ularning ko'p satrlari iqtiboslarga ajratilgan.
Qizig'i shundaki, "Gitanjali" shu qadar mashhurlikka erishdiki, ular Yevropa va
Amerikada tarjima qilinib nashr etila boshlandi. O'sha paytda biografiyalar
Rabindranat Tagor Yevropaning qator mamlakatlarida, shuningdek AQSh,
Rossiya, Xitoy va Yaponiyada bo'lgan. 1913-yilda unga adabiyot bo'yicha Nobel
mukofotini qo'lga kiritgani haqida xabar berilgan.

Shunday qilib, Rabindranat ushbu sovrinni olgan birinchi osiyolik bo'ldi. Shu
bilan birga, laureat o'z haqini Santiniketandagi maktabiga o'tkazdi, bu keyinchalik
bepul o'qish bilan birinchi universitetga aylandi.
1915-yilda Tagor ritsar unvonini oldi, ammo 4 yildan so'ng u Amritsarda tinch
aholi qatl etilgandan keyin voz kechdi. Keyingi yillarda u qashshoq
vatandoshlarini o'qitish uchun qo'lidan kelganicha harakat qildi.30-yillarda
Rabindranat o'zini turli adabiy janrlarda namoyish etdi. Ijodiy biografiyasi yillarida
u yuzlab she'rlar, o'nlab hikoyalar va 8 ta romanlarning muallifiga aylandi. U o'z
asarlarida qashshoqlik, qishloq hayoti, ijtimoiy tengsizlik, din va hokazo.
Tagor ijodida "Oxirgi she'r" asari alohida o'rin egallagan. Umrining oxirida u
ilmga jiddiy qiziqib qoldi. Natijada, Nobel mukofoti sovrindori biologiya,
astronomiya va fizika bo'yicha bir nechta maqolalarini nashr etdi.
Musiqa va rasmlar
Hind nafaqat iste'dodli yozuvchi edi. Ko'p yillar davomida u diniy madhiyalarni
qo'shib, taxminan 2230 qo'shiq yaratdi. Rabindranatning ba'zi matnlari yozuvchi
vafotidan keyin musiqaga o'rnatildi.Masalan, 1950- yilda Tagor she'riga Hindiston
madhiyasi qo'yildi va 20 yildan so'ng Amar Shonar Bangla satrlari Bangladesh
mamlakatining rasmiy musiqasiga aylandi.Bundan tashqari, Rabindranat taxminan
2500 tuval yozgan rassom edi. Uning asarlari Hindistonda ham, boshqa
mamlakatlarda ham bir necha bor namoyish etilgan. Shunisi e'tiborga loyiqki, u
realizm va impressionist kabi turli xil badiiy uslublarga murojaat qildi.Uning
rasmlari noan'anaviy ranglar bilan ajralib turadi. Tagorning biograflari buni
rangko'rligi bilan bog'lashadi. Odatda u tuvalda to'g'ri geometrik mutanosiblik
bilan siluetlarni tasvirlaydi, bu uning aniq fanlarga bo'lgan ehtirosining natijasi edi.
Ijtimoiy faoliyat
Yangi asrning boshlarida Rabindranat Tagor Kalkutta yaqinidagi oilaviy mulkda
yashab, u yerda yozma, siyosiy va ijtimoiy faoliyat bilan shug'ullangan. U dono
kishilar uchun maktab, kutubxona va ibodat uyini o'z ichiga olgan boshpana
ochdi.Tagor inqilobiy Tilak g'oyalarini qo'llab-quvvatladi va Bengaliyaning

bo'linishiga qarshi bo'lgan shvedchilar harakatini tuzdi. Shunisi e'tiborga loyiqki, u
bu maqsadga urush orqali erishishga intilmagan, balki odamlarning ma'rifati orqali
erishgan.Rabindranat kambag'allar bepul ta'lim olishlari mumkin bo'lgan ta'lim
muassasalari uchun mablag' yig'di. U hayotining so'nggi yillarida aholini ijtimoiy
mavqeiga ko'ra ajratadigan kastalarga bo'linish masalasini ko'targan.O'limidan bir
yil oldin Tagor Hindiston mustaqilligi harakati rahbari Maxatma Gandi bilan
uchrashdi, uning uslublarini u ma'qullamadi. Uning biografiyasining o'sha davrida
u turli shtatlarda, shu jumladan AQShda faol ma'ruzalar qildi, u yerda
millatchilikni tanqid qildi.Rabindranat Gitlerning SSSRga hujumiga o'ta salbiy
ta'sir ko'rsatdi. U o'z vaqtida nemis diktatori qilgan barcha yomonliklari uchun
qasos olishini ta'kidladi.
Shahsiy hayot
Shoir taxminan 22 yoshida, u Pirali braxmanalar oilasidan chiqqan Mrinalini
Devi ismli 10 yoshli qizga uylandi. Ushbu ittifoqda er-xotinning 5 nafar farzandi
bor edi, ulardan ikkitasi bolaligida vafot etdi.Keyinchalik Tagor Shelaidaxi
viloyatida katta oilaviy mulklarni boshqarishni boshladi, u erda bir necha yil
o'tgach u rafiqasi va bolalarini ko'chib o'tdi. U o'zining mol-mulki atrofida tez-tez
shaxsiy barjada sayohat qilgan, to'lovlarni yig'gan va uning sharafiga ta'til
uyushtirgan qishloq aholisi bilan muloqot qilgan.20-asrning boshlarida
Rabindranat biografiyasida bir qator fojialar yuz berdi. 1902 yilda uning xotini
vafot etdi, keyingi yili qizi va otasi yo'q edi. Besh yil o'tgach, u vabo tufayli vafot
etgan yana bir bolasini yo'qotdi.
O'lim
O'limidan 4 yil oldin, Tagor surunkali og'riqdan azoblana boshladi, bu esa og'ir
kasallikka aylandi. 1937-yilda u komaga tushdi, ammo shifokorlar uning hayotini
saqlab qolishdi. 1940-yilda u yana komaga tushdi, undan endi chiqib ketish nasib
etmadi.Rabindranat Tagor 194-yil 7-avgustda 80 yoshida vafot etdi. Uning o'limi
butun Bengaliyzabon xalq uchun haqiqiy fojea bo'lib, uni uzoq vaqt motam tutgan.

Kecha kun bo‘yi yomg‘ir yog‘ib, bugun tindi, quyosh va to‘zigan bulutlar
yetilayotgan ertangi sholipoyalarga qarab birin-ketin panjalarini cho‘zmoqdalar.
Keng va ko‘m-ko‘k dalalar quyosh nuri tushishi bilan birdan yalt etib porlaydi-yu,
yana bir lahzada quyuq ko‘lanka ostida qolib ketadi. Osmon sahnasida faqat ikki
aktyor o‘ynamoqda – bulut va quyosh, ularning har biri o‘z rolini bajaradi, ammo
yer sahnasida, ayni bir vaqtda necha joyda, qancha dramalar o‘ynalayotganini
hisoblash mushkul. Biz qishloq yo‘li ustidagi bir uyda o‘ynalayotgan kichik bir
hayot dramasini ko‘rsatish uchun pardani ko‘tardik. Bu uyning faqat ko‘chaga
qaragan bir xonasi g‘ishtdan qurilgan, uning ikki tomonidan boshlanib ketgan eski
g‘isht devor hovlini tamom ihota qilib, hovlidagi boshqa loysuvoq hujralarni ham
o‘z ichiga oladi. Yarim yalang‘och bir yigitchaning divanda o‘tirgani derazadan
ko‘rinib turadi u qo‘lidagi kitobni o‘qishga berilib, chap qo‘lidagi xurmo yaprog‘i
bilan ba’zi-ba’zida o‘zini yelpib, chivinlarni haydaydi. Yo‘l-yo‘l soriyga o‘ralgan
bir qizcha ko‘chada – deraza qarshisida u yoqdan-bu yoqqa o‘tar va soriy-
Rabindranat Tagor 4 sining etagiga solib olgan olxo‘ridan bitta-bitta olib yer edi.
Qizchaning yuz ifodasidan uning divanda o‘tirib kitob o‘qiyotgan yigitcha bilan
yaqin tanishligi ko‘rinib turibdi. U bir amallab yigitning diqqatini jalb qilish
niyatida, ammo o‘zini beparvolikka solar, go‘yo faqat olxo‘ri yeyish bilan band
bo‘lib, yigitchani payqamaganday ko‘rinishga tirishar edi. Baxtga qarshi, qunt
bilan o‘qiyotgan yigitchaning ko‘zlari ancha zaif, uzoqni yaxshi ko‘rolmaganidan,
qizchaning yasama beparvoligi unga hech ta’sir qilmadi. Aftidan, qizcha buni
bilardi, shuning uchun birpasdan keyin, u yoqdan-bu yoqqa behuda yurish va soxta
loqaydlik o‘rniga, olxo‘ri danaklarini ishga sola boshladi. Ko‘rga ishing tushsa, o‘z
qadr-u g‘ururingni saqlab qolishing qiyin! Bir necha danak, go‘yo tasodifan borib
yog‘och eshikka tiqillab tekkanda, yigitcha boshini ko‘tardi. Mug‘ambir qizcha
buni payqab, etagidagi olxo‘rilardan qip-qizillarini ajrata boshladi. Yigitcha
ko‘zlarini qisib qaragach, qizni tanidi: keyin kitobni qo‘ydi-da, deraza oldiga kelib,
tabassum bilan qizni chaqirdi. – Giribala! Giribala zo‘r berib olxo‘ri saralardi. Bu
mashg‘ulotga qattiq berilganday bo‘lib, uydan ohista uzoqlasha boshladi. Ko‘zlari
zaif yigitcha qizning bu qilig‘i o‘zining beixtiyor bir jinoyati uchun berilgan jazo

ekanini darrov angladi-da, yugurib ko‘chaga chiqdi. – Hoy, Giribala, o‘zi nima
gap, bugun menga olxo‘ri bermaysanmi? Giribala unga e’tibor etmay, bir olxo‘rini
olib diqqat bilan ko‘zdan kechirdi-yu, sovuqqonlik bilan yemoqqa kirishdi. Nur va
soyalar 5 Bu olxo‘rilar Giribalalarning bog‘idan bo‘lib, yigitchaning har kuni
oladigan sovg‘asi edi. Kim biladi, balki bugun Giribala bu odatini unutgandir, har
nechuk, uning harakatlari olxo‘rini faqat o‘zi uchungina keltirganini ochiq
ko‘rsatib turardi. Unday desak, nega u olxo‘rini birovning eshigi oldiga kelib
yeydi, masalaning bu tomoni ravshan emasdi. Yigitcha qizning oldiga kelib,
qo‘lidan ushladi. Dastlab, Giribala egilib, qo‘lini bo‘shatishga urinib ko‘rdi, ammo
birdan ko‘zlari jiqqa yoshga to‘lib, olxo‘rilarni yerga tashladi-da, yigitning
qo‘lidan chiqib qochib ketdi. Kechka tomon quyosh bilan bulutlar o‘yini to‘xtadi,
oq momiqday bulutlar osmon ufqiga to‘planib qoldi, daraxt yaproqlarida,
hovuzlarda, yomg‘irda yuvilgan tabiatning har bir zarrasida botayotgan
quyoshning nurlari chaqnab turardi. Panjarali deraza oldida yana o‘sha qizcha
yuribdi, xonada esa, yana o‘sha yigitcha o‘tiribdi. Ammo endi qizchaning etagida
olxo‘ri, yigitchaning qo‘lida kitob yo‘q. Darvoqe, bu orada boshqa ba’zi muhim
o‘zgarishlar ham ro‘y bergan edi. Bu gal ham qizchaning nima maqsad bilan bu
yerda aylanib yurganini aytish qiyin. Har holda, uning harakatlaridan, xonada
o‘tirgan yigit bilan gaplashish niyatida ekani ko‘rinmas edi. Qizcha erta bilan
tashlab ketgan olxo‘rilarim o‘sib chiqmadimikan deb ko‘rgani kelgan bo‘lsa kerak,
uning yurish-turishlariga qarab faqat shunday taxmin qilish mumkin.
Olxo‘rilarning o‘sib chiqmaganiga bosh sabab shuki, ular hozir yerda emas,
divanda – yigitchaning oldida edi, qizcha bir nimalarni qidirganday bo‘lib, ahyon-
ahyonda yerga egilganida, yigitcha Rabindranat Tagor 6 o‘zicha kulib, jiddiy
qiyofada, mevalarni ishtaha bilan birin-ketin eb bitirmoqda edi. Mana bir necha
danaklar go‘yo tasodifiy ravishda borib qizchaning yoniga tushdi, hatto oyog‘iga
ham tegdi, Giribala o‘zining parvosizligi uchun yigitcha o‘ch olayotganini angladi.
Axir shu yaxshi ishmi? Sho‘rlik qizcha jajji yuragining g‘ururini bosib, yarashish
uchun bahona qidirib yurganda, uning og‘ir yo‘liga yana g‘ov solish noinsoflik
emasmi? U bu gal yigitni xafa qilmay deb kelgan edi! Uyatdan qizchaning yuzlari

qip-qizarib ketdi, qochish uchun bahona qidira boshladi, xuddi shu paytda yigitcha
chiqib kelib qo‘lidan ushladi. Qizcha qo‘lini ajratib olishga urinsa ham, bu safar
yig‘lamadi. Aksincha, qizarib, boshini o‘sha berahm yigitchaning orqasiga
yashirib, qahqaha urib kulib yubordi; so‘ngra, go‘yo zo‘rlikka bo‘ysunib, panjarali
zindonga kirayotgan asiradek uyga kirib ketdi. Osmonda quyosh bilan bulutlarning
o‘yini tabiiy bir hol bo‘lgandek, bu ikki mavjudotning yerdagi o‘yini ham tabiiy
bir narsadir. Shuning bilan birga, quyosh va bulutlar o‘yini tabiiy hol emas,
umuman olganda, buni o‘yin deb ham bo‘lmaydi, u faqat o‘yinni eslatadi,
shuningdek, kishilik jamiyatida, ko‘rkam kuz kunida ro‘y berib turgan yuzlab
voqealar orasida bu ikki noma’lum kishining qisqagina tarixi, ahamiyatsizdek
ko‘rinsa-da, aslida unday emas. Beparvolik bilan abadiylikni abadiylikka
ulashtiradigan qadimiy, ulug‘ va ko‘zga ko‘rinmas Tangri o‘sha kungi tong va
oqshomning kulgisi-yu ko‘z yoshlariga bir umrning baxt va musibatlar urug‘ini
sochib yuborgan edi. Shunday bo‘lishiga qaramay, qizchaning sababsiz gerdayishi,
yolg‘iz tomoshabinlargagina emas, hatto dramaning bosh Nur va soyalar 7
qahramoni boyagi yigitchaga ham tamomila anglashilmas edi. Nega bu qiz ba’zan
jahli chiqadi, ba’zan esa cheksiz mehribonlik ko‘rsatadi, goho ko‘plab sovg‘alar
olib keladi-yu, goho iltifotni butunlay unutadi, – bularning sababini anglash
osonmas. Bugun u, butun aql-u fikrini, zakovatini ishga solib, yigitni quvontirmoq
istasa, ertaga bor kuchini, qaysarligini ishga solib, uning jig‘iga tegadi. Agar
yigitni biror yo‘l bilan xafa qilolmasa, qaysarligi ikki daf’a ortadi, mabodo uni xafa
qilguday bo‘lsa, qat’iyati pushaymonlik bilan chil-chil bo‘lib har bir bo‘lagi
ko‘zyoshida erib ketar, bepoyon marhamat va mehribonlik oqimiga aylanardi.
Quyosh va bulutlar orasidagi bu ahamiyatsiz o‘yinning dastlabki ahamiyatsiz tarixi
bundan keyingi bobda qisqacha bayon etiladi. II utun qishloq aholisi bir-biriga
dushman guruhlarga bo‘lingan, bir-birlariga qarshi ig‘vo tarqatadilar va
shakarqamish ekadilar, chaqimchilik qiladilar va jut ekadilar. Faqat Shoshibushon
bilan Giribalagina falsafa va adabiyot o‘rganish bilan mashg‘ul. Bu do‘stlik hech
kimni taajjublantirmas va qiziqtirmas edi, chunki Giribala o‘n yoshli qizcha bo‘lib,
Shoshibushon yaqindagina san’at magistri va huquq bakalavri unvonini olgan. Ular

qo‘shni edilar. Giribalaning otasi Xorkumar bir vaqtlar o‘z qishlog‘ida ijaraga yer
olib dehqonchilik qilardi, ammo keyin holi tang kelib, bisotida bor narsani sotdi-
da, o‘z xo‘jayiniga noib bo‘lib ishga kirdi; xo‘jayini sira Rabindranat Tagor 8
qishloqda yashamas edi. Xorkumarning qishlog‘i o‘zi yer ijarasi yig‘ib yuradigan
viloyatda, shu sababli u o‘z uyidan uzoqqa borolmasdi. San’at magistri unvonini
olganda Shoshibushon huquq fanidan ham yaxshi imtihon topshirdi, lekin hech
qanday ish bilan mashg‘ul bo‘lmadi. Hech kim bilan ortiqcha inoq ham bo‘lmadi;
majlislarga qatnashsa ham, biror marta ikki og‘iz so‘zlagan emas. Ko‘zi zaifroq
bo‘lganidan, ba’zan oshnalarini tanimay qolardi, – u ko‘zlarini qisib qarar, odamlar
esa, buni nopisandlik nishonasi deb hisoblar edilar. Olam dengiziga o‘xshagan
Kalkuttaday katta shaharda kishi o‘z fikrlariga berilib, tanho yashasa, bu hol unga
alohida ulug‘vorlik bag‘ishlaydi, ammo qishloqda bu xil yurish-turishni tamom
boshqacha baholaydilar. Shoshibushonni ishlashga majbur etish uchun qilingan
harakatlari hech qanday natija bermagach, otasi uni qishloqqa keltirib, xo‘jalikka
qarashib turishni topshirdi. Shoshibushon qishloq aholisidan ko‘pgina mazammat
va ta’nalar eshitdi. Buning o‘ziga xos sabablari bor edi: Shoshibushon osoyishtalik,
tinchlikni yaxshi ko‘rardi, shuning uchun uylanishni ham xohlamasdi. Qizlari
balog‘atga yetib, o‘zlari yuk bo‘lib qolgan ota-onalar esa, uning uylanishga mayli
yo‘qligini manmanlik deb, sho‘rlikning bu «aybini» sira kechirmasdilar.
Shoshibushonni qancha bezor qilsalar, u shuncha uydan chiqmas bo‘lardi. Yigit
odatda burchakdagi bir xonada divanda o‘tirar, atrofida inglizcha kitoblar sochilib
yotardi, u kitoblarni tanlab o‘tirmas, qo‘lga tushganini o‘qiyverardi. Uning ishi
shundan iborat edi. Xo‘jalik ishlari uni qiziqtirmasdi. Nur va soyalar 9 Biz
yuqorida aytib o‘tgandek, qishloqda u bilan muomala qiladigan birdan-bir odam
Giribala edi. Giribalaning akalari maktabda o‘qirdilar; maktabdan qaytgach, esi
past singillariga yerning shakli qanday, yer kattami, quyosh kattami deganday
so‘roqlar berar edilar. Qizcha bularga noto‘g‘ri javob berganda, masxaromuz
kulishib uning xatosini tuzatardilar. Ko‘zga tashlanib turgan narsalar quyoshning
yerdan kattaligi haqidagi fikrga zid kelardi, ammo Giribala jasorat etib ba’zan bu
haqda o‘z tushunchalarini bayon etganda, akalari yanada kekkayib: – Sen nima

deyapsan! – derdilar. – Bizning kitobda shunday deb yozilgan axir, sen bo‘lsang...
Bosma kitoblarda shunday yozilganini eshitgach, sho‘rlik Giribala qattiq zarba
yeganday jim qolar, uning uchun boshqa dalillar kerak bo‘lmasdi. Qizcha akalari
singari o‘qishni o‘rgangisi kelardi. Ba’zan u o‘z xonasida o‘tirib, kitobni ochar,
allanimalar deb gapirar, o‘zini o‘qiyotganday ko‘rsatib, tez-tez kitob varaqlar edi.
Kichik-kichik, tushunib bo‘lmaydigan qora harflar, yelkalarida «i», «o» va «r»
harflarining belgilarini ko‘tarib, go‘yo sirli bir olamning darvozasi oldidagi
qorovullarday yonma-yon turardilar-u, Giribalaning biror savoliga javob qaytarmas
edilar. «Kotxamala» havasmandlik bilan zoriqib turgan qizchaga o‘zining yo‘lbars,
bo‘ri, eshak va otlar haqidagi afsonalarni so‘zlamasdi, «Akenomonchjori» bo‘lsa,
indamaslikka ahd qilgandek, o‘z tarixini so‘zlamay, jim turardi. Giribala
akalaridan, o‘qishni o‘rgatinglar, deb iltimos qildi, ammo akalari buni eshitishni
ham xohlamadilar. Unga faqat Shoshibushon yordam qildi
Adib mustamlaka yillarida Hindistonda hukm surgan ahvol, ingliz istilochilari
tomanidan qo’rqoq, yuvosh, mute’ avomga aylantirilgan yurtdoshlari taqdirini,

bitta yarimta insonning yurak yutib aytgan so’zi yoki qilgan ishi shamolga
sovurilayotganligini “ Nur va soyalar” hikoyasida yorqin tasvirlagan.
Ushbu asar jafokash hind xalqini qullikda ushlab turishga intilgan ajnabiy
mustamlakacjilar va ularga zulm pichog’ini qayrab bergan mahalliy amaldorlar
haqida bitilgan aybnoma kabi o’qiladi.
Har bir mamlakat, davlat o'zining yurti mustaqil bo'lishini, undagi barcha
insonlar tinch-totuv, ahil-inoq hayot kechirishini istaydi. Shunga qaramay ba'zi bir
ba'zi bir davlat moddiy boylik uchun o'z davlatiga tayyor ishchi bo'lishi uchun
boshqa bir davlatga raxna soladi. Shu jumladan inglizlar hind xalqi ustidan o'z
hukmronligini o'rnatadi. "Nur va soyalar" asarida ham inglizlarning hind xalqini
mustamlaka qilishi, o'sha davrda bo'layotgan chirkin hayot: adolatsizlik,
inglizlarning hindlarga past nazar bilan qarashi, mensimaganda ham hindlarning
inglizlarga bosh egishi va boshqa qondosh hindlarning bo'lib o'tayotgan voqealarga
sukut saqlashi haqida batafsil yoritilgan.
Fikrimning davomida shuni aytib o'tamanki, asar boshlanishidagi osmon
sahnasida bulut va quyoshning o'ynashi asarning mohiyatini ochib berishda muhim
rol o'ynaydi. Ekinlarga quyosh nuri zarur bo'lgani kabi hind xalqiga ham erkinlik
mustaqillik havodek muhim edi, ammo inglizlar bir ko'lanka yanglig' hindlarning
ustiga yopirilib olib, ularning yuksalib, unib-o'sishiga yo'l qo'ymagan.
Osmonda quyosh bilan bulutlarning uyini tabiiy bir hol bo’lgandek, bu ikki
mavjudotning yerdagi uyini ham tabiiy bir narsadir. Shuning bilan birga, quyosh
va bulutlar uyini tabiiy bir hol emas, umuman olganda, buni uyin deb ham
bo’lmaydi, u faqat uyinni eslatadi, shuningdek, kishilik jamiyatida, ko’rkam kuz
kunida ro’y berib turgan yuzlab voqealar orasida bu ikki noma’lum kishining
qisqagina tarixi, ahamiyatsizdek ko’rinsa-da, aslida unday emas. Beparvolik bilan
abadiylikni abadiylikka ulashtiradigan qadimiy, ulug’ va ko’zga ko’rinmas tangri
o’sha kungi tong va oqshomning kulgusi-yu kuz yoshlariga bir umrning baxt va
musibatlar urug’ini sochib yuborgan edi.
Hikoya qahramoni Shoshibushon “… osoyishtalik, tinchlikni yaxshi ko’rardi,
shuning uchun uylanishni ham xohlamasdi”.

Qishloqda u bilan muomala qiladigan birdan-bir odam Gribala edi.
Shoshibushon qishloqda necha yil yashagan bo'lsa, kun-u tunini to'liq yolg'izlik,
bedorlikda o'tkazdi deb bo'lmaydi, chunki u bilan o'ynaydigan, yaxshi
munosabatda bo'ladigan, uning gaplarini tinglaydigan yolg'iz Gribala bor edi.
Gribalaning otasi, Xorkumar bilan Shoshibushonning aloqasi yaxshi emas edi.
Chunki Xorkumar o'zining qo'l ostida ishlaydigan ischilarining nojo'ya harakatlari
ustidan shikoyat qilish uchun ariza da'vosini qanday yozish kerakligi haqida
maslahat so'raganida, Shoshibushon javob bermagan va Xorkumarga yoqmaydigan
so'zlar aytgan. Xorkumar ko'zi zaif huquqshunosni bu qishloqdan ketkizish payiga
tushdi.
Okrug sudyasi Shoshibushonga adolatsizlik qildi, Xorkumar esa zulm pichog'ini
qayrab berdi... Shoshibushon Kalkuttaga ketayotgandagi Tuman boshqarma
raisining noto'g'ri ko'rsatmasi, qondosh hindlarning qo'rqqanidan meni qamab
qo'ymasin degan o'ydagi yolg'on so'zlari, alal-oqibat Shoshibushonning panjara
ortida kun kechirishiga sabab bo'ldi.
Gribala ham harflarni o'rganishga, o'qishga, yozishga juda qiziqardi, taqdirning
taqozosi bilan o'sha davrdagi qizlarni hech kim o'qitmasdi. Gribalaning akalari
maktabda o'qirdi, akalari Gribalaga turfa xil savollar berib, sinlisi javob
berolmagani uchun uning ustidan kulardi, Gribala akalariga o'qish-yozishni
o'rgating deb yolvorsa-da,Gribalaga o'qishni, yozishni o'rgatmas edi. Shu davrda
ayol-qizlarning qadri bo'lmagan: qizlarni o'qitmasdan, yosh turmushga bergan,
ayollar ham erkak kishi bajaradigan ba'zi bir ishlarni o'zlari bajargan.
Adolat, tinch-totuvlik o'rnatmoqchi bo'lgan ikki yog'duni inglizlar soya singari
o'rab, o'sib-unishiga qo'ymadi, so'ndirdi. Bu asar bilan Rabindaranat Tagor Hind
xalqining ayanchli holatiga, shafqatsiz ravishda kechayotgan turmush tarziga
ko'zgu tutgan, mohirona tasvirlab bergan desak, mubolag'a bo'lmaydi.
Tagor hikoyalari 1957-yilda “Nur va Soyalar” nomi bilan bosilib chiqdi va tezda
tarqalib ketdi. Xalqimizning Tagor asarlariga rag’batini hisobga olib, bu buyuk
adibning sakkiz jildlik asarlari tarjimasiga To’xtasin Jalolov astoydil bel
bog’lagan.

Shu tariqa Tagor o’zbek diyorida qayta tug’ildi, qayta shuhrat topdi. Sharq
adiblari orasida mumtoz, barkamol asarlarga, agar u she’r bo’lsa, muhammas
bog’lash, doston yoki “ Xamsa” bo’lsa, umga javob yozish udumi bor. To’xtasin
Jalolovga Tagor asarlari tarjima jarayonida shu qadar ta’sir etdi, shunchalar halovat
bag’ishladiki, U Tagor dahosiga ta’zim etib, uning “ Nur va Soyalar” hikoyasiga
“Oltin qafas” qissasi bilan, “Xotinning xati” hikoyasiga “ Asl aynimas” qissasi
bilan javob aytgan. Shu ma’noda To’xtasin Jalolov R.Tagorni ustozi deb bilgan.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Rabindranat Tagor, Nur va soyalar. G'. G'ulom nomidagi nashriyot --- matbaa
ijodiy uyi. 2018.
2. Kitobxon.uz. Rabindranat Tagorning hayoti va ijodi.
3. Ziyo.uz.com. Nur va soyalar asari tahlili.
4. To'xtasin Jalolovning Rabindranat Tagorning hikoyalari haqida fikrlari.

Mavzu: Rabindranat Tagorning "Nur va soyalar" asari haqida Reja: 1. Rabindranat Tagor hayoti va ijodi. 2. "Nur va Soyalar"hikoyasining qisqacha bayoni. 3. "Nur va soyalar" asari tahlili.

Rabindranat Tagor (1861-1941) - hind yozuvchisi, shoir, bastakor, rassom, faylasuf va jamoat arbobi. Yevropalik bo'lmaganlar orasida birinchi bo'lib adabiyot bo'yicha 1913-yil Nobel mukofotini oldi.Uning she'riyatiga ma'naviy adabiyot sifatida qarashgan. Bugungi kunda uning she'rlari Hindiston ("Xalq qalbi") va Bangladesh ("Mening oltin Bengaliyam") madhiyalari. Rabindranat Tagorning biografiyasida ko'plab qiziqarli ma'lumotlar mavjud. Rabindranat Tagorning tarjimayi holi Rabindranat Tagor 1861-yil 7-mayda Kalkutta (Britaniya Hindistoni) da tug'ilgan. U ulkan va katta mulkdorlarning boy oilasida katta reklamadan zavqlanib o'sgan. Shoir Debendranat Tagor va uning rafiqasi Sarada Devi farzandlarining eng kichigi, ya'ni 14-farzand edi. Bolalik va yoshlik Rabindranat 5 yoshida, ota-onasi uni Sharqiy seminariyaga jo'natishdi va keyinchalik Oddiy maktabga o'tdilar, u past darajadagi ta'lim bilan ajralib turardi. Tagorning she'riyatga bo'lgan qiziqishi bolaligida uyg'ongan. 8 yoshida u allaqachon she'rlar yozgan, shuningdek, turli xil yozuvchilarning asarlarini o'rgangan. Shunisi e'tiborga loyiqki, uning akalari ham iqtidorli insonlar bo'lgan.Katta akasi matematik, shoir va musiqachi bo'lgan, o'rta akalari esa mashhur mutafakkir va yozuvchilarga aylanishgan. Aytgancha, Rabindranat Tagorning jiyani Obonindranat zamonaviy bengal rassomi maktabining asoschilaridan biri edi. She'riyat uchun sevimli mashg'ulotlaridan tashqari, kelajakdagi Nobel mukofoti sohibi tarix, anatomiya, geografiya, rassomchilik, shuningdek, sanskrit va ingliz tillarini o'rgangan. Yoshligida u otasi bilan bir necha oy sayohat qilgan. Sayohatlari davomida u o'zini tarbiyalashda davom etdi.Tagor braxmanizmni tan olgan, ko'pincha Hindistondagi turli muqaddas joylarni ziyorat qilgan. Rabindranat 14 yoshga to'lganda onasi vafot etdi. She'rlar va nasr

Uydan sayohatdan qaytgan Rabindranat yozishga jiddiy qiziqib qoldi. 16 yoshida u Bhanu simha taxallusi bilan o'zining birinchi she'rlarini nashr etib, bir nechta qissa va dramalar yozdi. Oila boshlig'i o'g'lining advokat bo'lishini talab qildi, natijada 1878-yilda Rabindranat Tagor London universitet kollejiga o'qishga kirdi va u yerda huquqshunoslik bo'yicha o'qidi. Tez orada u an'anaviy ta'limni yoqtirmay boshladi.Bu yigitning o'ngdan chapga chiqib ketishiga olib keldi, u adabiy klassikalarni o'qishni afzal ko'rdi. Britaniyada u Uilyam Shekspirning asarlarini o'qidi, shuningdek, inglizlarning folklor san'atiga qiziqish ko'rsatdi. 1880- yilda Tagor Bengaliyaga qaytib keldi, u yerda u o'z asarlarini faol ravishda nashr eta boshladi. Uning qalami ostidan nafaqat she'rlar, balki hikoyalar, roman, pyesalar va romanlar ham chiqdi. Uning asarlarida "Yevropa ruhi" ning ta'siri kuzatilgan, bu braxman adabiyotida mutlaqo yangi hodisa edi. Biografiyasining ushbu davrida Rabindranat Tagor 2 to'plam - "Kechki qo'shiqlar" va "Tong qo'shiqlari", shuningdek "Chabi-O-Gan" kitobining muallifiga aylandi. Har yili uning asarlari tobora ko'payib bormoqda, natijada 84 ta asarni o'z ichiga olgan 3-jildli "Galpaguchcha" asari nashr etildi.Yozuvchi o'z asarlarida ko'pincha qashshoqlik mavzusiga to'xtalib o'tdi, u 1895-yilda nashr etilgan "Och toshlar" va "Qochqinlar" miniatyuralarida chuqur yoritib berdi.O'sha paytga kelib Rabindranat o'zining mashhur "Sevikli obrazi" she'rlar to'plamini nashr etgan edi. Vaqt o'tishi bilan she'rlar va qo'shiqlar to'plamlari nashr etiladi - "Oltin qayiq" va "On". 1908 yildan "Gitanjali" ("Qurbonlik ashulalari") ni yaratish ustida ishlagan.Ushbu asarda inson va Yaratgan o'rtasidagi munosabatlarga oid 150 dan ortiq oyatlar mavjud edi. She'rlar tushunarli va sodda tilda yozilganligi sababli, ularning ko'p satrlari iqtiboslarga ajratilgan. Qizig'i shundaki, "Gitanjali" shu qadar mashhurlikka erishdiki, ular Yevropa va Amerikada tarjima qilinib nashr etila boshlandi. O'sha paytda biografiyalar Rabindranat Tagor Yevropaning qator mamlakatlarida, shuningdek AQSh, Rossiya, Xitoy va Yaponiyada bo'lgan. 1913-yilda unga adabiyot bo'yicha Nobel mukofotini qo'lga kiritgani haqida xabar berilgan.

Shunday qilib, Rabindranat ushbu sovrinni olgan birinchi osiyolik bo'ldi. Shu bilan birga, laureat o'z haqini Santiniketandagi maktabiga o'tkazdi, bu keyinchalik bepul o'qish bilan birinchi universitetga aylandi. 1915-yilda Tagor ritsar unvonini oldi, ammo 4 yildan so'ng u Amritsarda tinch aholi qatl etilgandan keyin voz kechdi. Keyingi yillarda u qashshoq vatandoshlarini o'qitish uchun qo'lidan kelganicha harakat qildi.30-yillarda Rabindranat o'zini turli adabiy janrlarda namoyish etdi. Ijodiy biografiyasi yillarida u yuzlab she'rlar, o'nlab hikoyalar va 8 ta romanlarning muallifiga aylandi. U o'z asarlarida qashshoqlik, qishloq hayoti, ijtimoiy tengsizlik, din va hokazo. Tagor ijodida "Oxirgi she'r" asari alohida o'rin egallagan. Umrining oxirida u ilmga jiddiy qiziqib qoldi. Natijada, Nobel mukofoti sovrindori biologiya, astronomiya va fizika bo'yicha bir nechta maqolalarini nashr etdi. Musiqa va rasmlar Hind nafaqat iste'dodli yozuvchi edi. Ko'p yillar davomida u diniy madhiyalarni qo'shib, taxminan 2230 qo'shiq yaratdi. Rabindranatning ba'zi matnlari yozuvchi vafotidan keyin musiqaga o'rnatildi.Masalan, 1950- yilda Tagor she'riga Hindiston madhiyasi qo'yildi va 20 yildan so'ng Amar Shonar Bangla satrlari Bangladesh mamlakatining rasmiy musiqasiga aylandi.Bundan tashqari, Rabindranat taxminan 2500 tuval yozgan rassom edi. Uning asarlari Hindistonda ham, boshqa mamlakatlarda ham bir necha bor namoyish etilgan. Shunisi e'tiborga loyiqki, u realizm va impressionist kabi turli xil badiiy uslublarga murojaat qildi.Uning rasmlari noan'anaviy ranglar bilan ajralib turadi. Tagorning biograflari buni rangko'rligi bilan bog'lashadi. Odatda u tuvalda to'g'ri geometrik mutanosiblik bilan siluetlarni tasvirlaydi, bu uning aniq fanlarga bo'lgan ehtirosining natijasi edi. Ijtimoiy faoliyat Yangi asrning boshlarida Rabindranat Tagor Kalkutta yaqinidagi oilaviy mulkda yashab, u yerda yozma, siyosiy va ijtimoiy faoliyat bilan shug'ullangan. U dono kishilar uchun maktab, kutubxona va ibodat uyini o'z ichiga olgan boshpana ochdi.Tagor inqilobiy Tilak g'oyalarini qo'llab-quvvatladi va Bengaliyaning

bo'linishiga qarshi bo'lgan shvedchilar harakatini tuzdi. Shunisi e'tiborga loyiqki, u bu maqsadga urush orqali erishishga intilmagan, balki odamlarning ma'rifati orqali erishgan.Rabindranat kambag'allar bepul ta'lim olishlari mumkin bo'lgan ta'lim muassasalari uchun mablag' yig'di. U hayotining so'nggi yillarida aholini ijtimoiy mavqeiga ko'ra ajratadigan kastalarga bo'linish masalasini ko'targan.O'limidan bir yil oldin Tagor Hindiston mustaqilligi harakati rahbari Maxatma Gandi bilan uchrashdi, uning uslublarini u ma'qullamadi. Uning biografiyasining o'sha davrida u turli shtatlarda, shu jumladan AQShda faol ma'ruzalar qildi, u yerda millatchilikni tanqid qildi.Rabindranat Gitlerning SSSRga hujumiga o'ta salbiy ta'sir ko'rsatdi. U o'z vaqtida nemis diktatori qilgan barcha yomonliklari uchun qasos olishini ta'kidladi. Shahsiy hayot Shoir taxminan 22 yoshida, u Pirali braxmanalar oilasidan chiqqan Mrinalini Devi ismli 10 yoshli qizga uylandi. Ushbu ittifoqda er-xotinning 5 nafar farzandi bor edi, ulardan ikkitasi bolaligida vafot etdi.Keyinchalik Tagor Shelaidaxi viloyatida katta oilaviy mulklarni boshqarishni boshladi, u erda bir necha yil o'tgach u rafiqasi va bolalarini ko'chib o'tdi. U o'zining mol-mulki atrofida tez-tez shaxsiy barjada sayohat qilgan, to'lovlarni yig'gan va uning sharafiga ta'til uyushtirgan qishloq aholisi bilan muloqot qilgan.20-asrning boshlarida Rabindranat biografiyasida bir qator fojialar yuz berdi. 1902 yilda uning xotini vafot etdi, keyingi yili qizi va otasi yo'q edi. Besh yil o'tgach, u vabo tufayli vafot etgan yana bir bolasini yo'qotdi. O'lim O'limidan 4 yil oldin, Tagor surunkali og'riqdan azoblana boshladi, bu esa og'ir kasallikka aylandi. 1937-yilda u komaga tushdi, ammo shifokorlar uning hayotini saqlab qolishdi. 1940-yilda u yana komaga tushdi, undan endi chiqib ketish nasib etmadi.Rabindranat Tagor 194-yil 7-avgustda 80 yoshida vafot etdi. Uning o'limi butun Bengaliyzabon xalq uchun haqiqiy fojea bo'lib, uni uzoq vaqt motam tutgan.

Rabindranat Tagorning Nur va soyalar asari haqida

08.08.2023

0

1368.8828125 KB

Похожие