MAVZU: Sinf rahbarining tarbiyaviy faoliyati samaradorligini oshirish usullari Reja 1. Sinf rahbarining ish faoliyatini o‘rganish metodlari. 2. Sinf rahbari faoliyatida sinf tarbiya tizimini modellashtirish va amalga oshirish. 3. Sinf rahbarii samaradorligini o’z-o’zini baholash mezonlari.

Maktab hayotida, ta’lim-tarbiya jarayonini boshqarishda sinf rahbarining boshqalar bilan almashtirib bo’lmaydigan o’ziga xos o’rni bor. U maktabda juda muhim va mas’uliyatli qiyofadir. Sinf rahbari faoliyatining aksariyat qismi tarbiyaviy jarayon bilan bog’liqdir. Shu jihatdan olib qaralganda, uni sinfning bosh tarbiyachisi, murabbiysi deyish mumkin. U o’z sinf jamoasini tashkil qiladi, uyushtiradi va tarbiyalaydi, o’qituvchilar, bolalar tashkilotlari, ota-onalar hamda keng jamoatchilik bilan yaqindan aloqa bog’lab, sinfdagi umumiy tarbiyaviy jarayonga rahbarlik qiladi. Sinf rahbarining tarbiyaviy faoliyati samaradorligini oshirishda quyidagi ishlarni bajarishi shart: 1. O’z sinf o’quvchilarini umumiy o’rganish. 2. Sinf o’quvchilari jamoasini tuzish va jamoa orqali bolalarni tarbiyalash. 3. O’quvchilar jamoat tashkilotlariga amaliy pedagogik yordam berish, faoliyatini tashkil etish va o’rganish. 4. Tarbiyasi og’ir bolalarni chuqur o’rganish va ular bilan alohida tarbiya olib borish. 5. Sinfda iqtidorli bolalarni aniqlash va ular bilan maxsus ishlarni uyushtirish. 6. O’quvchilar ota-onalari va keng jamoatchilik (mahalla qo’mitasi) hamkorligida ishlarni tashkil etish va hokazolar. Sinf rahbari ishining mazmuni tomoni tarbiyaning umumiy vazifalari bilan belgilanadi. U jamoatchilik tashkilotlari hamkorligida tarbiyalanuvchilar ilmiy dunyoqarashi, faol hayotiy nuqtai nazarni shakllantiradi; o’quvchilarda bilimga, mehnatga havas uyg’otadi, ularni ongli ravishda o’z taqdiri n i o’zi belgilashga o’rgatadi; o’quvchilarda o’qishga mas’uliyat bilan yondoshish va mustaqil o’qish qobiliyatini tarbiyalaydi; bolalarning estetik qiziqishlari va badiy didini o’stiradi. Jumladan, tadbirlar, mushoiralar, har xil kechalar, uchrashuvlar, tanlovlar va boshqa o’yinlar orqali o’quvchilarga ta’lim-tarbiya beriladi. Sinf rahbari maktab ma’muriyati bilan birgalikda va mahalla jamoasi,ota- onalar bilan hamkorlikda tarbiyaviy ishlarni olib boradi. Maktab ma’muriyati sinf

rahbari va uning olib borayotgan ishlarini doimo qo’llab-quvvatlashlari lozim. Chunki sinf rahbari o’z o’quvchilarini yaxshi biladi va ularni tarbiyalash uchun nimalar kerakligini hisobga olib ish yuritadi. Sinf rahbari ishini ma’naviyat va ma’rifat ishlari bo’yicha, ya’ni tashkilotchi, direktor o’rinbosari boshqarib turadi. Ma’lumki, tarbiya ijtimoiy jihatdan aniqlangan jarayonlarga taalluqlidir. Ta rbiya jarayonini tashkil etishning maqsadlari, tamoyillari, mazmuni va usullarini tanlash davlat va jamiyat rivojlanishidagi siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy-madaniy vaziyatga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. O’zbekistondagi davlat va ijtimoiy hayotdagi o’zgarishlar bolalarni tarbiyalash amaliyotida o’zgarishlarga ta’sir qiladi. So’nggi yil lar ichida va sinf rahbarlarining tarbiyaviy faoliyati sezilarli darajada yangilandi. Sinf rahbar i faoliyati birinchi navbatda o’z sinfidagi o’quvchilar bilan ishlashga qaratilgan. Sinf rahbar i ining eng muhim vazifalaridan biri sinf jamoasi bilan tizimli ishlashdir. Uning ishi individuallikni, sinf jamoasining “ yuzini ” shakllantirish va namoyish etishga qaratilgan. Shu bilan birga, sinf rahbar i maktab jamoasida sinfning o’rni haqida g’amxo’rlik qiladi, bu esa o’zaro muloqotni rag’batlantiradi. O’z faoliyati davomida sinf rahbar i birinchi navbatda fan o’qituvchilari bilan hamkorlik qiladi: maktab maqsadlari asosida ta’lim va tarbiya faoliyatida bolalarga umumiy pedagogik talablar va yondashuvlarni birgalikda ishlab chiqish adi . Psixolog-psixolog bilan birgalikda sinf rahbar i o’quvchilarning individualligini, ularni adaptasiyasi va mikro va makro muhi mda integratsiyalashuvini o’rganadi. Sinf rahbar i o’qituvchi-psixologning ota-onas lar bilan aloqalarini, ularning maslahat yordamini muvofiqlashtiradi. O’qituvchi- psixologning yordami bilan sinf rahbar i sinf jamoasining rivojlanishini tahlil qiladi, o’quvchilarning bilim, ijodkorlik va imkoniyatlarini aniqlaydi. Sinf rahbari faoliyatida maktabdan tashqari muassasalar bilan hamkorlik qilish katta ahamiyatga ega. Ular bilan o’zaro aloqalar bolalarning ijodiy salohiyatini kengaytirish uchun qo’shimcha tarbiya tizimining barcha turlaridan foydalanishga yordam beradi. Sinf rahbarisi maktab o’quvchilarini maktabda va

bolalarning qo’shimcha ta’lim muassasalarida faoliyat yuritadigan turli xil ijodiy uyushmalarga a’zo bo’lish ga yordam beradi. Sinf jamoasining dars dan tashqari, maktabdan tashqari ishlarini, dam olish va ta’til vaqtidagi tadbirlarini tashkil etishda sinf rahbar i tashkilotchi o’qituvchi bilan faol hamkorlik qiladi. S inf rahbari o ’qituvchi-tashkilotchining yordami bilan madaniyat, sport, jamoatchilik vakillari ni bilan tadbirlarini tashkil etishga jalb qiladi. Sinf rahbari bolaning shax i s n i va barcha ijtimoiy institutlar o’rtasida o’quvchilarning shaxsiy inqirozlarini hal qilishda vositachilik qilish uchun mo’ljallangan ijtimoiy o’qituvchi bilan yaqindan hamkorlik qilishi kerak. Maktablarda keng tarqalgan turli xil bolalar jamoat birlashmalari mavjud bo’lib, ular bolalarni yangi ijtimoiy munosabatlarga jalb qilishga yordam beradi. S inf rahbari kutubxona chi (axborot-resurs markaz) bilan hamkorlik qilib, o’quvchilarni o’qish doirasini kengaytir a d i , ularda o’qish madaniyatini, axloqiy g’oyalarga, axloqiy me’yorlarga bo’lgan munosabatni shakllantirishga yordam beradi. O’z ishlarida sinf rahbari maktab tibbiy xodimlaridan olingan ma’lumotlardan foydalanib, o’z o’quvchilarining salomatligi haqida doimo g’amxo’rlik qiladi. O ila e ng muhim ijtimoiy institutlardan biridir. Sinf rahbarining ota-ona lar bilan ishlash olib borishi bolaning manfaati uchun oila bilan hamkorlik qilishga qaratilgan. Sinf rahbari ota-onalarni maktabda ta rbiya jarayonida ishtirok etishga jalb qiladi, bu oilada qulay tarbiyaviy muhit yaratishga, maktabda va undan tashqarida bolaning psixologik va emo t sional qulayligiga yordam beradi. Sinf rahbari shuningdek, ota-ona uchrashuvlari, birgalikdagi faoliyat orqali ota- onalarning pedagogik va psixologik madaniyatini oshirish ishlarini tashkil etadi. Sinf rahbari faoliyatida sinf ta rbiya tizimini modellashtirish va amalga oshirish alohida o’rin egalla ydi . Sinfning ta rbiya tizimi nima? Sinfning tarbiya tizimi o’zaro ta’sir qiluvchi tarkibiy qismlar majmuasi bo’lib, ularning o’zaro aloqasi va integratsiyasi sinf

jamoasi a’zolarining hayoti va rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlarni yarati shga olib keladi. Tarbiya tizimini modellashtirish uchun quyidagi komponentlar (bosqichlar) zarur : 1). Individual-guruh li - bu bolalar va kattalar birgalikda jamoasi bo’lib, ular sinfida gi birgalikda faoliyat asosida birlashishadi. U bir nechta elementlardan iborat: - sinf rahbari, - sinf o’quvchilari, o’quvchilarning ota-onalari, o’qituvchilar va boshqa kattalar. 2). Qadriyatli - yo’naltirgan - quyidagi elementlarning jamlanmas idir: - tizimning asosiy g’oyasi, - tarbiyaning maqsadi va vazifalari, - sinf jamoasining faoliyati ni istiqbollari, - tarbiya tizimini va sinfning faoliyatini tashkil etish tamoyillari. 3). Funksional va faol bosqich quyidagi elementlardan iborat: - aloqa faoliyatini tashkil etishning shakllari va usullari, - tarbiya tizimining asosiy vazifalari, - tizim ni tashkil etish qilishga qaratilgan faoliyati, - sinfdagi o’zini o’zi boshqari v . 4) M a k o n-vaqt li bosqichi quyidagi elementlardan iborat: - o’quvchilarning faoliyati va rivojlanishining hissiy, psixologik, ma’naviy, axloqiy va moddiy muhiti; - sinf jamoasining boshqa bolalar jamoalari bilan aloqalari va munosabatlari, - maktabning ta rbiya sohasidagi o’rni. 5) Diagnostik- natijaviy bosqich quyidagi elementlarni o’z ichiga oladi: - tarbiya tizimi samaradorligi mezonlari, - tarbiya tizimining samaradorligini o’rganish usullari va usullari. T arbiya tizimim i ni yaratish q uyidagi vazifalar orqali hal etiladi: - o’quvchilarning bilim faolligini rivojlantirish, - sinfda qulay muhit yaratish,