Mavzu: Sinf rahbarining shaxs va jamoani o’rganishi, tarbiyaviy ishlar jarayonini rivojlantirish yo’llari Reja: KIRISH…………………………………………………………………2 I bob Sinf rahbarining shaxs va jamoani o’rganishi………………..4 1.1. Sinf rahbarining sinf jamoasi bilan tarbiyaviy ishlar mazmuni……4 1.2. Sinf rahbarining o’quvchi shaxsi va jamoani o’rganishdagi mahorati…………………………………………………………………………18 II bob Tarbiyaviy ishlar jarayonini rivojlantirish yo’llari…………21 2.1. Sinf rahbari tarbiyaviy faoliyatining shakl va metodlari……………21 2.2. Sinf rahbari faoliyatining samaradorligi mezonlari…………………24 III XULOSA…………………………………………………………..26 IV FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI……………..27 1

KIRISH Sinf rahbari Maktabdagi o'quv va tarbiyaviy ishlarning bevosita va asosiy tashkilotchisi, sinfda tarbiyaviy ishlarni olib borish uchun uning direktori tomonidan tayinlangan mansabdor shaxs. Sinf rahbariyati instituti juda uzoq vaqt oldin, amaliy jihatdan ta'lim muassasalarining paydo bo'lishi bilan birga shakllangan. Rossiyada 1917 yilgacha bu o'qituvchilar sinf o'qituvchilari va sinf ayollari deb atalgan. Ular o'zlariga ishonib topshirilgan talabalar jamoalarining barcha hayotiy voqealarini o'rganishlari, ulardagi munosabatlarni kuzatishlari, bolalar o'rtasida xayrixoh munosabatlarni shakllantirishlari shart edi. Domla hamma narsada namuna bo'lishi kerak edi, hatto tashqi ko'rinishi ham namuna edi. Sovet maktabida sinf rahbari lavozimi 1934-yilda joriy etilgan.O qituvchilardan biri sinf rahbari etib tayinlangan bo lib, ungaʻ ʻ ushbu sinfdagi tarbiyaviy ishlar uchun alohida mas uliyat yuklangan. Sinf ʼ rahbarining mas'uliyati asosiy o'quv ishiga qo'shimcha sifatida qaraldi. Hozirgi vaqtda sinf rahbariyati instituti sezilarli darajada o'zgardi, chunki sinf rahbariyatining bir necha turlari mavjud: a) bir vaqtning o'zida sinf o'qituvchisi funktsiyalarini bajaradigan fan o'qituvchisi; b) faqat tarbiyaviy funktsiyalarni bajaradigan ozod qilingan sinf rahbari; v) har qanday ishni boshqarish ishonib topshirilgan sinf kuratori (ishonchli vakil); d) tarbiyachi (himoyachi, homiy, homiy), talabalar o'qituvchining bir qator tashkiliy funktsiyalarini o'z zimmalariga olgan sharoitlarda nazoratni amalga oshiradilar. Asosiy funktsiyalari sinf o'qituvchisi: Ta'lim (bolani ijtimoiy himoya qilish); 2

Tashkiliy (sinf va maktab hayotining barcha pedagogik jihatlari bo'yicha ish, shaxs va jamoani shakllantirish, o'quvchilarni o'rganish); Muvofiqlashtiruvchi (ta'lim jarayonining barcha ishtirokchilari - o'qituvchilar, talabalar, ota-onalar, jamoatchilik o'rtasida ijobiy o'zaro munosabatlarni o'rnatish); Menejment (talabalarning shaxsiy fayllarini va boshqa turdagi hujjatlarni boshqarish asosida shaxs va jamoaning rivojlanish dinamikasini nazorat qilish). Ular orasida ustuvorlik funksiya hisoblanadi ijtimoiy himoya bolalarning jismoniy, aqliy va ma'naviy-axloqiy rivojlanishi uchun normal sharoit va resurslarni ta'minlaydigan, bolalarning jismoniy, aqliy va ma'naviy-axloqiy rivojlanishini ta'minlaydigan, ijtimoiy, siyosiy, huquqiy, psixologik, pedagogik, iqtisodiy, tibbiy va ekologik tadbirlarning maqsadli, ongli ravishda tartibga solinadigan tizimi tushuniladi. ularning huquqlari va inson qadr-qimmatini poymol qilish. Ushbu funktsiyani amalga oshirish bolaning etarli darajada rivojlanishi uchun shart-sharoitlarni ta'minlashni nazarda tutadi. Sinf rahbarining bu yo'nalishdagi faoliyati nafaqat bevosita ijrochi, balki bolalar va ularning ota-onalariga ijtimoiy yordam va ijtimoiy xizmatlar ko'rsatishga yordam beradigan koordinatorning faoliyatidir. Ushbu funktsiyani bajarayotib, u o'tkir muammolarni hal qilish, voqealarni oldindan ko'rishga tayyor bo'lishi va aniq prognozga tayanib, bolani yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolar va qiyinchiliklardan himoya qilishi kerak. 3

I bob Sinf rahbarining shaxs va jamoani o’rganishi 1. Sinf rahbarining sinf jamoasi bilan tarbiyaviy ishlar mazmuni. Tarbiyachilik texnikasi sinf rahbarining asosiy qurolidir.CHunki tarbiyachilik talanti juda ko’p sifatlarni chuqur bilish, keng fikr doirasi, ishga jondildan ko’ngil qo’yish bolalarga bo’lgan cheksiz muhabbat, muomalada nazokatlilik, qalb yoshligi, serzavq, temperament, aql va odoblilik namunasi, aloqada nazokat va sipolik, vazminlik va kamtarlik kabi fazilatlarning bo’lishini taqozo qiladi. Bunda yana tarbiyachilik texnikasi qo’shilsa ishda muvaffaqiyat ta’minlanishi tabiiydir. Sinf rahbaridan madaniyat darajasining kengligi, pedagogik odob talablariga rioya qilish, har bir o’quvchi shaxsini inson sifatida hurmat qilish bilan unga nisbatan talabchanlikni unutmaslik, tashkilotchilik malakalariga ega bo’lish, o’z malakasini tinimsiz oshirib borish bilan ishga ijodiy yondoshish talab qilinadi. Muhimi shundaki, sinf rahbarining o’zi bolalarda tarbiyalamoqchi bo’lga g’oyaviy-axloqiy g’oyaga mos bo’lishi kerak. Tarbiyadagi xatolarning ko’pligiga asosiy sabab o’quvchilarning oldiga qo’yilayotgan talablar tarbiyachi harakterda hamisha ham namoyon bo’lavermasligidadir. Sinf rahbarining maxsus kasbiy va ijtimoiy vazifalariga odilona baho beruvchi xolis hakam – tarbiyalanuvchilar. Avvalo, sinf rahbarining amaliy faoliyati faqat yarimi tarbiya texnologiyaga asoslanganligini nazarda tutish kerak. Uning ikkinchi yarimi bu san’at. SHu tufayli sinf rahbariga qo’yiladigan dastlabki talab – unda pedagogik qobiliyat mavjud bo’lishi kerak. Sinf rahbarining qobiliyati– bu o’quvchilar bilan ishlashga ishtiyoq, bolalarga nisbatan 4

muhabbat, ular bilan bo’lgan munosabatdan mamnun bo’lish bilan ifoda bo’ladigan shaxsning sifatlari. Qobiliyat faoliyat jarayonida paydo bo’ladi va rivojlanadi. Qobiliyat uddaburonlikdan farq qiladi. Malaka va uddaburonlik mashq, o’qish natijasi hisoblansa. Qobiliyatning rivojlanishi uchun esa yana iste’dod, layoqat va zehn, ya’ni inson asab tizimida anatomo-fiziologik xususiyat bo’lishi ham zarur. Tarbiyaviy faoliyatning samarali bo’lishi uchun sinf rahbarida qobiliyatning quyidagi turlari mavjud bo’lmog’i va tarbiyalab yetishtirilmog’i lozim - tashkiliy – sinf rahbarining o’quvchilarni jipslashtirish, ularni band qilish, vazifalar bo’lib berish, ishni rejalashtirish, qilingan ishlarni jamlash mahoratiga namoyon bo’ladi; - didaktiga oid – o’rganishga bo’lgan qiziqish hamda ma’naviy, xissiy istaklarni rag’batlantirish, o’quv bilimini orttirish, faollashtirish mahoratida namoyon bo’ladi; - pertseptiv – tarbiyalanuvchilarning ma’naviy dunyosiga singib, ularning emotsional holatini baholash, ruhiy xususiyatlarini aniqlash mahoratida namoyon bo’ladi; - suggestiv – o’quvchilarga emotsional ta’sir ko’rsatishda namoyon bo’ladi; - kelajakni ko’ra bilish - o’z harakatlarning oqibatini ko’ra bilishda, o’quvchilarda qanday fazilatlarni ro’yobga chiqarish lozimligini oldindan ayta olish mahoratida namoyon bo’ladi; - tadqiqiy - pedagogik vaziyatlar va jarayonlarni o’rganish va obxektiv baholash mahoratida namoyon bo’ladi. 5